Хөрөнгийн зах зээл -хөгжлийн гарц. Б. Өлзийбаяр /МҮЦАЭХ-ны Удирдах зөвлөлийн дарга/

Size: px

Start display at page:

Download "Хөрөнгийн зах зээл -хөгжлийн гарц. Б. Өлзийбаяр /МҮЦАЭХ-ны Удирдах зөвлөлийн дарга/"

Lewis McGee
6 years ago
Views:

1 Хөрөнгийн зах зээл -хөгжлийн гарц Б. Өлзийбаяр /МҮЦАЭХ-ны Удирдах зөвлөлийн дарга/

2 Монголын хөрөнгийн зах зээлийн үүсэл I үе шат : 2009 хүртэл 1990 оны эхээр зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоо руу шилжсэн Өмч хувьчлалыг хийж хувийн эзэмшил, хувийн секторыг дэмжихийн тулд 1991 оны 1-р сард Монголын Хөрөнгийн биржийг байгуулсан Иргэн бүрт МХБ-р хувьчлагдах ААН-ийн хувьцааг эзэмших өмч хувьчлалын эрхийн бичиг хуваарилсан хооронд нийт 475 төрийн өмчит компаниудыг хувьчилж нээлттэй компани болгосон Анхны Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль 1994 онд батлагдсан

3 I үе шат : 2009 хүртэл 2002 онд дийлэнх компанийн хувьцаа төвлөрч арилжааны хэмжээ огцом буурсан Зах зээлд шинэ бүтээгдэхүүн хэрэгтэй болсон 2002 шинэчлэн найруулсан Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль шинэ бүтээгдэхүүн бий болгох 2005 оноос эхлэн 18 IPOs, 4 follow-up public offerings, 5 компанийн бонд /өрийн бичиг/

4 Гэвч... Шинэ бүтээгдэхүүн болон оролцогчдын тоог өсөж, арилжааны үнийн дүн нэмэгдсэн ч тэр нь удаан үргэлжилсэнгүй. Яагаад? (Анод банк, Зоос банк г.м.) Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах зохицуулалт байхгүй компанийн засаглал болон нээлттэй, ил тод байдлын зохицуулалт байхгүй шинэ бүтээгдэхүүний шалгуурыг хэтэрхий чангатгасан

5 II үе шат оноос уул уурхайн салбарын өсөлт гадаадын хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг Монгол руу татсан МХБ-ийн арилжааны хэмжээ болон зах зээлийн үнэлгээ огцом нэмэгдсэн МХБ болон дотоодын хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлэх стратегийн түншлэлийн гэрээг Лондонгийн Хөрөнгийн биржтэй байгуулсан Шинэ арилжааны систем ашиглаж эхэлсэн (MIT system)

6 II үе шат Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулийн шинэчлэн баталсан оны 1-р сараас хүчин төгөлдөр болсон Давхар бүртгэл DR Санхүүжилт босгох ажлыг хялбаршуулсан Мэдээллийн нээлттэй, ил тод байдал, компанийн засаглалын шинэ зохицуулалтууд Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хууль ААН-ийн орлогын татвараас чөлөөлсөн 6

2500 2000 1500 Зах зээлийн үнэлгээ 1,374 2,169 1,800 1,671 1000 500 0 718 516 621 50 30 56 131 2003 2004 2005

7 Зах зээлийн үнэлгээ 1,374 2,169 1,800 1, Toп-20 индекс/төгрөгөөр/ 32, ,

8 Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын арилжааны хэмжээ = =49.4 Гадаадын иргэд Гадаадын ААН = Эх сурвалж: МХБ, ҮЦТТТХТ

9 III үе шат Улс төр болон эдийн засгийн байдлаас үүдэн гадаадын хөрөнгө оруулалт огцом буурсан. ГШХО

10 Зах зээлийн үнэлгээ /тэрбум төгрөг/ ТОП 20 индекс , , , , , , , /27/ /27/ /27/ /27/ /27/2016

11 Монголын санхүүгийн зах зээлийн өнөөгийн нөхцөл байдал Эдийн засгийн сэргэх хандлага ажиглагдаж энэ нь хөрөнгийн захын идэвхжил нэмэгдэхэд нөлөөлж байна. Он гарснаас хойш ТОП 20 индекс ойролцоогоор 70 хувь өсөөд байгаа (9-р сарын 30-ны өдрийн байдлаар). Зах зээлийн үнэлгээ 2.2 их наяд төгрөг. Зах зээлийн үнэлгээ өсөхөд Таван Толгой, АПУ, Говь, Монгол Шуудан зэрэг томоохон компаниудын зах зээлийн үнэлгээ нэмэгдсэн нь голлон нөлөөллөө. Арилжааны үнийн нийт дүн тэрбум төгрөг болсон (9-р сарын 30-ны өдрийн байдлаар).

12 Зах зээлийн үнэлгээ болон ТОП 20 индекс 3, , , , , , , , , , ,000.0,0.0,0.0 Зах зээлийн үнэлгээ (тэрбум төгрөг) Топ 20 Индекс

13 Засгийн газрын үнэт цаас болон хувьцааны арилжаа III Хувьцааны арилжааны дүн (тэрбум төгрөг) ЗГ-ийн бондын анхдаг зах зээлийн арилжааны дүн (тэрбум төгрөг)

14 Нийт үнийн дүнд эзлэх хувь хэмжээ/ Тэрбум төгрөг/ ЗГҮЦ хоёрдогч 23% Компанийн бонд 2% Хувьцаа 6% ЗГҮЦ анхдагч 69%

15 Нийт үнэт цаасны данс эзэмшигчдийн тоо Монгол иргэд 895,690 Монгол ААН 2,601 Гадаад иргэд 2,044 Гадаад ААН 185 Нийт үнэт цаасны данс 900,520 /2017 оны 10 сарын 26 ны байдлаар/ Хөрөнгө оруулагчдын арилжаанд эзлэх хувь , ,27.0,32.0,24.0, , Ш 2017-Ш Дотоод Гадаад

16 Хөрөнгийн зах зээл мэргэжлийн оролцогчид Брокер, дилерийн 62 Андеррайтерийн* 22 Хөрөнгө оруулалтын зөвлөхийн* 14 Төлбөр гүйцэтгэгч банк 5 Кастодиан банк 3 Хөрөнгө оруулалтын менежментийн 14 Үнэт цаасны хадгаламжийн Үнэт цаасны төлбөр тооцоо Хөрөнгийн бирж * Давхардсан тоогоор

17 Шинээр гарсан бүтээгдэхүүнүүд Сүү бонд АйТүүлс ХК н IPO Aнд Энерги ХК н IPO Бүртгэлтэй ХК

18 Монгол улсын эдийн засгийн хүндрэлийг давахад хөрөнгийн зах зээлийн ач холбогдол Санхүүгийн зах зээлийн системийн эрсдлийг бууруулах, эрсдлийг хуваалцах Санхүүгийн зах зээлийн хөрвөх чадварыг сайжруулах Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах Эрсдэл тодорхой хэмжээнд хаагдсан байдаг тул гадаадын хөрөнгө оруулагчид зохицуулалттай зах зээлд хөрөнгө оруулах сонирхолтой байдаг Хөрөнгө оруулалтын төрөл олон Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ хамаарахгүй Дотоодын нөөц бололцоог ашиглан хөрөнгийн эх үүсвэрүүдийн зөв хуваарилалт хийх Баялагийн хуваарилалт

19 Монгол улсын санхүүгийн зах зээлийн хөгжлийг бусад улстай харьцуулахад 8-р тулгуур: Санхүүгийн зах зээлийн хөгжил Эх сурвалж: Дэлхийн өрсөлдөх чадварын индекс

20 Хөрөнгийн биржүүд No. Улс Нэр 1 Монгол Mongolian Stock Exchange Байгуулагдсан он Зах зээлийн үнэлгээ тэрбум ам.доллар 2 Вьетнам Ho Chi Minh City Stock Exchange тэрбум ам.доллар 3 Тайвань Taiwan Stock Exchange тэрбум ам.доллар 4 Сингапур Singapore Stock Exchange тэрбум ам.доллар 5 Польш Warsaw Stock Exchange тэрбум ам.доллар 6 Мьянмар 7 Филиппин Yangon Stock Exchange Philippine Stock Exchange тэрбум ам.доллар тэрбум ам.доллар

21 Хөрөнгийн зах зээлийн ирээдүйн хөгжилд дэвшүүлэх санал санаачлага I. Бодлогын хүрээнд Санхүүгийн зах зээлийн чиглэл, бодлогыг УИХ-р батлуулах Зохион байгуулалт болон удирдлагын орчин тогтвортой байх Улс төрийн тогтвортой байдал болон Хууль журам Аливаа сонгуулийн үр дүнгээс үл хамааран бодлогоо дагадаг байх Стратегийн орд газруудын 10 хувийг заавал дотоодын хөрөнгийн бирж дээр санал болгох хуулийн заалтыг ТӨХК- ууд мөрдөх Өмч хувьчлалыг хөрөнгийн биржээр хийх Дүрэм журамд суурилсан хяналт, шалгалтаас эрсдэлд суурилсан хэлбэрт шилжих

22 II. Татварын таатай орчин бүрдүүлэх хүрээнд Аж ахуйн нэгжийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж дараах татваруудыг тэглэх. Үүнд: Хувьцаа эзэмшигчдийн ногдол ашгаас авах татвар Худалдан авсан хувьцаагаа борлуулахад үүсч буй ханшийн зөрүүнээс авах татвар Компанийн бондын хүүгийн орлогоос авах татвар

23 Ногдол ашгийн татвар Ногдол ашиг тараасан дүн Ногдол ашгийн татвар 2015 онд 740.0сая -ийн татвар төлсөн бөгөөд нэг тэрбум төгрөг ч хүрэхгүй энэ үнийн дүнг чөлөөлснөөр төсөвт дарамт ирэхгүй Эх сурвалж: МХБ

24 Ногдол ашгийн татвар Ногдол ашигт татвар ногдуулдаггүй 32 орнуудаас дурдвал: Бразил Энэтхэг Малайз Сингапур Вьетнам Арабын Нэгдсэн Эмират Хонгконг /дотоод/ Хятад /P ангилал, Red Chips/ г.м Эх сурвалж: Нью-Йоркийн хөрөнгийн биржийн хийсэн судалгаанаас

25 Ханшийн зөрүүний орлогын татвар яагаад авдаггүй вэ? Татвар тооцох тодорхой аргачлал байхгүй Мөнгөний үнэ цэнийн өөрчлөлт Хувьцааны ханш өсөхгүй, улмаар хөрөнгийн зах зээлийн гол үзүүлэлт болох зах зээлийн үнэлгээ өсөхгүй Далд төлбөр тооцооны арга хэлбэр рүү шилжинэ Ханшийн зөрүүний орлогод татвар ногдуулдаггүй улсуудаас дурдвал: Бельги Чех БНСУ Люксебург Нидерланд Словен Шинэ Зеланд Швейцарь Турк ХонгКонг Вьетнам БНХАУ г.м

26 Компанийн бондын хүүгийн орлогын татвар Бондын хүү гэдэг бол банкны хадгаламжийн хүүтэй утга ижил зүйл. Бонд гаргагч нь тодорхой хугацаанд тогтсон хүүг бонд эзэмшигчид өгнө. Гэтэл банкны хадгаламжийн хүүгийн орлогын татварыг өдийг хүртэл чөлөөлсөн байдаг Хадгаламж/ тэрбум төгрөг/ 7, , , , , , , , , , , , , , / / / / / / / /09 Төгрөгийн хадгаламж Валютын хадгаламж Төгрөг/тэрбум төгрөг/ хадгаламжждх 13.2% Валют/тэрбум төгрөг/ валютын хадгаламжийн ЖДХ 6.5% Хүүгийн орлого ,1 Орлогын татвар Эх сурвалж: Монголбанк

27 III. Шинэ бүтээгдэхүүн бий болгох хүрээнд 1. Өмч хувьчлал Өмч хувьчлалыг хөрөнгийн биржээр дамжуулан хийвэл хувьчлалын үйл ажиллагааг нээлттэй, ил тод, шилэн болно Хувьчлагдсан компанийн цаашдын үйл ажиллагаа нээлттэй, ил тод, шилэн байна. Төрийн өмчийн болон стратегийн орд газар эзэмшигчдийн хувьцааг хөрөнгийн биржээр дамжуулан арилжаалах Тэр дундаа ДЦС-ууд, түгээлтийн компаниуд зэрэг компаниудын үйл ажиллагаа нээлттэй байж, хянах боломжтой болно.баялагийн хуваарилалт хийгдэнэ. Дотоодын томоохон аж ахуйн нэгжүүдийг олон нийтэд үнэт цаас гарган /IPO/ санхүүжилт татах ажиллагааг идэвхжүүлэх

28 2. Төрийн санхүүжилтыг хөрөнгийн зах зээлээр хийх Чингис бонд, Хөгжлийн банк, Засгийн газрын тусгай сангуудын санхүүжилтийг МХБ-ээр дамжуулах. Ингэснээр төрийн санхүүжилтийн үйл ажиллагаа нээлттэй, ил тод болно. Бүх компаниудад төрийн санхүүжилт авах ижил боломж бүрдэнэ. Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих зээлүүд зөвхөн банкуудаар олгогдоод байгаа нь буруу. Төрийн санхүүжилтийн эрсдэл буурна. /Аливаа компани хөрөнгийн зах зээлд гарахад хуулийн дүгнэлт, хөрөнгийн үнэлгээ, аудитын дүгнэлт хийлгэж андеррайтерийн баталгаа гаргадаг учир тэр хэрээр төрийн санхүүжилтийн эрсдэл буурна/ Олон нийтэд нээлттэй, олон нийт хянаж болдог, олон нийттэй ашигаа хуваадаг компанид хөрөнгө оруулдаг болох.

29 3. Хувийн компаниудыг шинээр бүтээгдэхүүн гаргахад урамшуулах дэмжих Хөрөнгийг зах зээл дээр нээлттэй компаниудад төрийн санхүүжилттэй тендерт давуу эрх олгох Тэдгээрт татварын хөнгөлөлт үзүүлэх Мэргэжлийн хөрөнгө оруулагчдын шаарддаг тооцоо, судалгааг бүрдүүлэх Бүртгэлтэй компанийн засаглал, санхүүгийн тайлагнал болон мэдээллийн ил тод байдлыг сайжруулах Жижиг хөрөнгө оруулагчдад зориулсан шинэ төрлийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг бий болгох IPO /олон нийтэд шинээр үнэт цаас гаргах/ SPO /нэмж үнэт цаас гаргах/, давхар бүртгэл Компанийн бонд Хамтын сан, биржээр арилжаалагддаг сангууд, Үүсмэл санхүүгийн хэрэгсэл Fintech, crowdfunding.

30 IV. Салбарын мэргэжлийн оролцогчдыг чадавхижуулах хүрээнд Биржийг хувьчлах, Арилжаа эрхлэх, төлбөр тооцоо, хадгаламжийн байгууллагуудыг өөрийгөө зохицуулах байгууллагын хэлбэрт шилжүүлэх Үнэт цаасны компаниудыг санхүүгийн чадвартай болгох, дэмжих Зуучлагч байгууллагын төлбөр, тооцооны програмыг хөгжүүлэх чиглэлд дэмжлэг үзүүлэх, дотоод хяналтын тогтолцоог бэхжүүлэх Мэргэжлийн холбооны эрх олгох сургалтанд зайлшгүй хамрагдах Ёсзүйн хэм хэмжээг мөрдөхөд хяналт тавих Кастодиан банкны үйлчилгээг бүрэн нэвтрүүлэх, зэрэглэл тогтоох үйлчилгээг бий болгох Институционал хөрөнгө оруулагчдыг бий болгох. Улсын болон хувийн тэтгэврийн санг хөрөнгийн зах зээлд татан оролцуулах чиглэлээр хууль тогтоомжид нэмэлт өөрчлөлт оруулах

31 Монгол Цэнхэр, ягаан тасалбар /ваучер/ тараасан. Институционал хөрөнгө оруулагчид бэлдээгүй. Польш 15 төрийн өмчит хөрөнгө оруулалтын сан байгуулсан онд Варшавын хөрөнгийн бирж Европт IPO гаргалтаараа Лондонгийн дараа орж байсан бөгөөд босгосон хөрөнгийн хэмжээгээр эхний 5-д багтдаг том бирж болж зүүн Европын компаниуд Варшавын ХБ дээр IPO гаргахыг илүүд үздэг. Мөнгө тараах биш сан байгуулж мөнгөө арвижуулах хэрэгтэй. IPO-г гаргахад иргэд голдуу биш сангууд хөрөнгө оруулдаг болох хэрэгтэй.

32 V. Хөрөнгийн зах зээлийн дэд бүтцийг сайжруулах хүрээнд Данс нээх, захиалгатай холбоотой алхмуудыг хялбарчлах Төлбөр тооцооны нэгдсэн системтэй болох Back office Арилжаа эрхлэх, төлбөр тооцоо, хадгаламжийн байгууллагуудыг өөрийгөө зохицуулах байгууллагын хэлбэрт шилжүүлэх Төлбөр тооцоо програм хангамжийг олон улсын жишигт нийцүүлэн шинэчлэх, дараа төлбөрт горимт шилжүүлэх Үнэт цаасны цахим арилжааны тогтолцоог хөгжүүлэх замаар гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчдыг идэвхжүүлэх

33 VI. Олон нийтийн санхүүгийн боловсролыг дээшлүүлэх, үндэсний хөрөнгө оруулагчдыг бэлдэх Ерөнхий боловсролын сургалтын программд холбогдох сэдвүүдийг оруулах Олон нийтийн хэвлэл, радио телевизээр мэдлэг олгох Монгол улсын эдийн засгийн хүндрэлийг давахад хөрөнгийн зах зээлийг ач холбогдолыг сурталчлах

34 Зах зээлийг хөгжүүлснээр хүртэх өгөөж... Үнэт цаасны зах зээл хөгжвөл: Үр ашигтай хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлнэ Хөрөнгө оруулалтын зардлыг бууруулж, өгөөжийг нэмэгдүүлнэ Эрсдэлийг бууруулна(тухайлбал валютын эрсдэл г.м) Даатгал, давхар даатгалын бүтээгдэхүүний төрөлжилт, хөгжлийг бий болгоно Үр ашигтай, хялбар татварын систем бүрдүүлнэ Санхүүгийн холбоос, дэд бүтцийг сайжруулж хөгжүүлнэ. Хөрөнгө оруулагчдад өгөөж болон эрсдэлийг удирдах боломж олгоно. Санхүүгийн салбарын нэгдсэн системийг хөгжүүлнэ Өндөр цалинтай ажлын байруудыг бий болгоно Бизнесийн хурдыг нэмэгдүүлнэ.

35 Анхаарал хандуулсанд баярлалаа

ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРЛЫН МЭНДЧИЛГЭЭ

1 2 ГАРЧИГ Гүйцэтгэх захирлын мэндчилгээ 4 Хөрөнгийн зах зээл 2017 онд 5 Төлөөлөн удирдах зөвлөл 6 Байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт 7 Оны онцлох үйл явдлууд 8 Үнэт цаасны арилжааны тайлан 10 Үнэт