Монгол Улсын Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай болон Аудитын тухай хуулиуд (шинэчилсэн найруулга)

Transcription

1 Монгол Улсын Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай болон Аудитын тухай хуулиуд (шинэчилсэн найруулга) Mongolia s new Accounting and Auditing Laws 1

2

3 Агуулга Удиртгал 2 Гарын авлага 2 Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль 2 1. Нягтлан бодох бүртгэлийн стандарт 2 2. Нягтлан бодох бүртгэлийн хэл ба бүртгэлийн валют 3 3. Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан 3 4. Санхүүгийн тайлан гаргах хугацаа 3 5. Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт болон санхүүгийн тайланг хадгалах 3 Аудитын тухай хууль 4 1. Аудитын үйлчилгээг хязгаарлах 4 2. Санхүүгийн тайланг нягтлах болон бусад баталгаажуулах ажил 4 3. Санхүүгийн тайланд заавал аудит хийлгэх аж ахуйн нэгж 4 Монгол Улсын Компанийн тухай болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулиудыг СТОУС-ын хүрээнд тайлбарлах нь 6 1. Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан 6 a. Охин компани бус атлаа мэдэгдэхүйц нөлөөлөл бүхий аж ахуйн нэгж 6 б. Охин компани компани атлаа мэдэгдэхүйц нөлөөлөлгүй аж ахуйн нэгж 6 2. Нягтлан бодох бүртгэлийн валют 7 Mongolia s new Accounting and Auditing Laws 1

4 Удиртгал Шинэчлэлийн Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй хөтөлбөрийн хүрээнд аж ахуйн нэгж, байгууллагад нөлөөлөхүйц доор дурдсан хоёр хууль 2016 оны 1-р сарын 1-ээс эхлэн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн билээ. Үүнд: 2015 оны 6-р сарын 19-ны өдөр шинэчлэгдэж 2016 оны 1-р сарын 1-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль; 2015 оны 6-р сарын 19-нд шинэчлэгдэж 2016 оны 1-р сарын 1-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн Аудитын тухай хууль тус тус орно. Эдгээр хуулиуд нь 2011 оны 10-р сарын 6-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр болсон Компанийн тухай хууль болон 2007 оны 7-р сарын 27-оос хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй Жижиг дунд үйлдвэрийн тухай хуулиудтай харилцан хэрэгжиж аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн тайлагналын цогц тогтолцоог бүрдүүлэхэд хувь нэмэр оруулж байна. Энэхүү гарын авлага нь ашгийн төлөө аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай болон Аудитын тухай хуулиудыг таниулан сурталчлах зорилготой юм. Гарын авлага нь хэрэгцээтэй тохиолдолд Компанийн тухай хууль болон Жижиг дунд үйлдвэрийн тухай хуулиудыг иш татан ашигласан болно. Мөн, аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад зориулж энэхүү Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн хүрээнд Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартыг (СТОУС) мөрдөхөд тулгарах зарчмын асуудлуудыг онцолсон болно. Гарын авлага Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль 1. Нягтлан бодох бүртгэлийн стандарт 1 Нягтлан бодох бүртгэлийн хуучин хуульд зааснаар аж ахуйн нэгж, байгууллагуудыг СТОУС-ыг дагаж мөрдөх шаардлага тавьж байсан. Энэхүү хуулийн шинэчлэгдсэн найруулгын хүрээнд аж ахуйн нэгж, байгууллага нь өөрийн мөрдөх бүртгэлийн стандартыг сонгох эрхтэй болсон юм. a) Доор дурдсан аж ахуйн нэгж, байгууллага Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартыг заавал мөрдөнө. Үүнд: i. Гадаад, дотоодын хөрөнгийн биржид бүртгүүлсэн бүх төрлийн хувьцаат компани ii. Гадаад, дотоодын хөрөнгийн биржид бүртгүүлэхээр хүсэлт гаргасан компани iii. Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 15.2, 15.3, 15.4, , болон т заасан чиглэлээр тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгж, байгууллага iv. Төрийн болон орон нутгийн өмчит, тэдгээр өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгж v. Эрчим хүч, дулаан, уур усаар хангах чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг нийтийн үйлчилгээний байгууллага vi. Улс төрийн нам, Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлд заасан төрийн чиг үүргийг гэрээгээр хэрэгжүүлж байгаа төрийн бус байгууллага vii. Арилжааны банкны болон тусгай зориулалтын компани, хөрөнгө оруулалтын сангийн чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгж, байгууллага б) Жижиг, дунд үйлдвэр эрхлэгч аж ахуйн нэгж, байгууллага 3 дараах шаардлагыг хангасан тохиолдолд Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартыг мөрдөнө 4 : Салбар Ажилчдын тоо Жилийн эргэлт (орлого) Хөдөлмөрийн гэрээ болон контрактаар ажил гүйцэтгэж буй аж ахуйн нэгж болон хувь хүн Бөөний худалдаа эрхлэгч Жижиглэн худалдаа эрхлэгч Үйлчилгээний байгууллага Үйлдвэр <=199 <=MNT1.5 тэрбум төгрөг <=149 <=MNT1.5 тэрбум төгрөг <=199 <=MNT1.5 тэрбум төгрөг <=49 <=MNT1 тэрбум төгрөг <=19 нийт дүн <=9 үйлдвэрлэлийн ажил хариуцаж буй хүмүүс <=250 сая төгрөг 2 Mongolia s new Accounting and Auditing Laws

5 2. Нягтлан бодох бүртгэлийн хэл ба бүртгэлийн валют 4 Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлээ монгол хэлээр хөтлөх үүрэгтэй. Аж ахуйн нэгж, байгууллага болон төлөөний газар нь санхүү, бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас (Сангийн яам) зөвшөөрөл авсан тохиолдолд ажил, гүйлгээгээ гадаад валютаар бүртгэж болно. Бусад тохиолдолд санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтийг үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох төгрөгөөр илэрхийлж, тайлагнана. Энэхүү шинээр нэмэгдсэн заалт нь аж ахуйн нэгж байгууллагын одоогийн бүртгэлийн аргачлалтай зөрчилдөж буй талаар доор дэлгэрэнгүй авч үзэх болно. 4. Санхүүгийн тайлан гаргах хугацаа 7 СТОУС-ыг мөрдөх үүрэгтэй аж ахуйн нэгж жилийн санхүүгийн тайланг дараа оны 2 дугаар сарын 10- ны өдрийн дотор хариуцагч санхүүгийн байгууллагад хүргүүлэх үүрэгтэй. Энэхүү санхүүгийн тайланд заавал аудит хийлгэх шаардлагагүй. Энэ заалт нь шинэчлэгдээгүй юм. Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргах үүрэг хүлээсэн аж ахуйн нэгж жилийн санхүүгийн тайлангаа дараа оны 3 дугаар сарын 1-ний өдрийн дотор хариуцагч санхүүгийн байгууллагад хүргүүлэх үүрэгтэй. Энэхүү санхүүгийн тайланд заавал аудит хийлгэх шаардлагагүй. Энэ заалт нь шинэчлэгдээгүй юм. 3. Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан 5 Нэг болон түүнээс дээш охин компанитай аж ахуйн нэгж нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргах үүрэгтэй. Охин компани нь охин компанитай, тэдгээр нь мөн охин компанитай гэх мэтээр үргэлжилсэн холбоо хамааралтай байгаа тохиолдолд хамгийн дээд шатны толгой компани нь нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргана. Дээд шатны толгой компани нь гадаад улсад бүртгэлтэй бол Монгол Улсад бүртгэлтэй охин компаниудын дотроос дээд шатны толгой компани нь завсрын нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргана. Энэхүү нэмэлт заалтын хүрээнд Монгол Улсад бүртгэлтэй толгой компанийн дээд шатны толгой аж ахуйн нэгж нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргаж байгаа тохиолдолд НББОУС 27-д зааснаар Монгол Улсад бүртгэлтэй толгой компани санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан гаргах шаардлагаас чөлөөлөгдөх боломж бололцоог хааж байгаа юм. 5. Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт болон санхүүгийн тайланг хадгалах Аж ахуйн нэгж нягтлан бодох бүртгэлийн баримт болон санхүүгийн тайланг Архивын тухай хууль тогтоомжид өөрөөр заагаагүй бол 10-аас доошгүй жил хадгална. 1 Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйл 2 Жижиг дунд үйлдвэрийн тухай хуулийн заалт Жижиг дунд үйлдвэрийн тухай хуулийн заалт Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйл 5 Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн заалт Компанийн тухай хуулийн заалт 6 7 Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйл Компанийн тухай хуульд 6 охин компанийг дараах байдлаар тодорхойлсон байна: Компанийн нийт гаргасан энгийн хувьцааны 50-аас дээш хувийг өөр /толгой/ компани дангаараа буюу нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшдэг бие даасан компанийг охин компани гэнэ Мөн хуульд зааснаар охин компани санхүүгийн тайлангаа тусдаа гаргахаас гадна толгой компани охин компанитайгаа нэгдсэн санхүүгийн тайлан гаргах шаардлагатай. Хуучин хуулийн хүрээнд, компани нь СТОУС-д заасан шаардлагын дагуу нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргах эсэх, аль охин компаниуд нэгтгэсэн санхүүгийн тайланд хамаарах шаардлагатайг тодорхойлдог байсан байна. Хуулийн заалт шинэчлэгдсэнээр, шинэчлэгдсэн хууль болон СТОУСын хооронд гарч болзошгүй асуудлуудыг дор дурдсан болно. Mongolia s new Accounting and Auditing Laws 3

6 Аудитын тухай хууль 1. Аудитын үйлчилгээг хязгаарлах 8 Аудитын хуулийн этгээд нэг аж ахуйн нэгжид дарааллсан таван жилээс илүү хугацаанд аудитын үйлчилгээ үзүүлэхийг хориглосон. Таван жил өнгөрсний дараа солигдсон аудитын хуулийн этгээд солигдсоноос хойш дараагийн гурван жилийн хугацаанд тухайн үйлчлүүгч аж ахуйн нэгжид аудитын үйлчилгээ үзүүлэхийг хориглоно. Энэ заалт нь жижиг дунд аж ахуйн нэгжийн санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт болон улсын секторын нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт мөрдөх үүрэгтэй аж ахуйн нэгжүүдэд хамаарахгүй. Хуучин хуульд зааснаар аудитын хуулийн этгээд нэг аж ахуйн нэгжид дарааллсан гурван жилээс илүү хугацаанд аудитын үйлчилгээ үзүүлэхийг хориглосон байсан ба энэ заалтад заасан хугацааг шинэчилж дарааллсан таван жил болгон өөрчилсөн байна. 3. Санхүүгийн тайланд заавал аудит хийлгэх аж ахуйн нэгж 10 a. СТОУС-ын дагуу тайлагнах шаардлагатай аж ахуйн нэгж; б. Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргадаг аж ахуйн нэгж; в. Өөрчлөн байгуулагдаж байгаа болон татан буугдаж байгаа, эсхүл бүх хөрөнгөө дуудлага худалдаагаар худалдах гэж байгаа аж ахуйн нэгж; г. Гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж; д. Иргэний хуулийн 36.2-т заасан сан; е. Хууль болон Монгол Улсын олон улсын гэрээнд санхүүгийн тайландаа заавал аудит хийлгэхээр заасан бусад аж ахуйн нэгж. Дээр дурдсан аж ахуйн нэгж санхүүгийн тайлангийн аудитыг дараах хугацаанд хийлгэсэн байна 11 : 2. Санхүүгийн тайланг нягтлах болон бусад баталгаажуулах ажил 9 Аудитын хуулийн этгээд холбогдох тусгай зөвшөөрлийг авсны үндсэн дээр татварын мэргэшсэн зөвлөх үйлчилгээ үзүүлж болно. Хуульд өөрөөр заагаагүй бол хөрөнгийн үнэлгээ хийх, санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх болон сургалт явуулж болно. Аудитын хуулийн этгээд хөрөнгийн үнэлгээ, татварын болон нягтлан бодох бүртгэлийн зөвлөх үйлчилгээ үзүүлсэн үйлчлүүлэгч байгууллагынхаа тухайн санхүүгийн жилийн тайланд аудит хийхийг хориглоно юм. Энэ нь аудитын хуулийн этгээд татварын зөвлөх үйлчилгээг нягтлан бодох бүртгэлийн зөвлөх үйлчилгээтэй давхар, хараат бус байдлаар үзүүлэх боломж бололцоог нээж өгч байна. Энэ эрх нь 2013 оны 1 дүгээр сард хүчин төгөлдөр болсон Татварын мэргэшсэн зөвлөх үйлчилгээний тухай хуулиар хязгаарлагдаж байсан. Гэсэн хэдий ч ихэнх аудитын хуулийн этгээдүүд татварын зөвлөгөө өгөх хараат компани байгуулснаар хуулийн энэхүү заалт хэрэгжих боломжгүй болсон юм. Аж ахуйн нэгжийн төрөл Хувьцаа нь Монголын хөрөнгийн бирж дээр арилжаалагддаг хувьцаат компани Өөрчлөн байгуулагдаж байгаа болон татан буугдаж байгаа, эсхүл бүх хөрөнгөө дуудлага худалдаагаар худалдах гэж байгаа аж ахуйн нэгж Банк болон Санхүүгийн зохицуулах хороогоор зохицуулагдаж байгаа аж ахуйн нэгж Бусад аж ахуйн нэгж Санхүүгийн тайлангийн аудит хийлгэх хугацаа Тайлангийн жилийн эцсийн санхүүгийн тайланг хэлэлцэх хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаас хоёр ба түүнээс доошгүй долоо хоногийн өмнө ба дараагийн санхүүгийн жилийн 4 дүгээр сарын 30-ны өдрийн дотор 11. Тухайн ажиллагааг хэрэгжүүлж эхлэхээс нэг сарын өмнө Дараагийн санхүүгийн жилийн 3 дугаар сарын 31-ний өдрийн дотор Дараагийн санхүүгийн жилийн 4 дүгээр сарын 30-ны өдрийн дотор 8 Аудитын тухай хуулийн 8 дугаар зүйл 9 Аудитын тухай хуулийн 9 дугаар зүйл 10 Аудитын тухай хуулийн 10 дугаар зүйл 11 Компанийн тухай хуулийн Заалт Mongolia s new Accounting and Auditing Laws

7 Mongolia s new Accounting and Auditing Laws 5

8 Монгол Улсын Компанийн тухай болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулиудыг СТОУС-ын хүрээнд тайлбарлах нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуучин хуульд зааснаар Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж СТОУС-ын дагуу санхүүгийн тайлан бэлдэх үүрэгтэй. Энэхүү заалт нь шинэчлэгдээгүй юм. Энэ заалт нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн нягтлан бодох бүртгэлийн тайлагналын цогц бүтцийг дагаж мөрдөх боломж бололцоог бий болгож байна. Гэвч Компанийн тухай болон Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулиудын шинэчилсэн найруулга нь СТОУС-ын шаардлагыг хангахад асуудал үүсгэх заалтуудыг нэмэлтээр оруулсан байна. Энэ нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжийн санхүүгийн тайланг гадаадын хөрөнгө оруулагч нар хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй болгох эрсдэлтэй. Ингэснээр Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж гадаадын хөрөнгө оруулагч нарт зориулсан болон дотоодын хариуцагч санхүүгийн байгууллагад өгөх тус тус хоёр санхүүгийн тайлан бэлтгэн гаргах шаардлага тулгарч болох ба энэ нь аж ахуйн нэгжид санхүүгийн хүндрэл учруулна. Ийм байдал үүсэх магадлалтай зөрчлүүдийг доор дурдав: 1. Нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан Хуульд зааснаар нэг буюу түүнээс дээш охин компанитай аж ахуйн нэгж нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргах шаардлагатай. СТОУС 10: Нэгтгэсэн Санхүүгийн Тайлан-д зааснаар дээд шатны толгой компани хяналт хамааралтай компаниудын нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан гаргах үүрэгтэй. Дээр дурьдсан Компанийн тухай хуульд зааснаар компанийн нийт гаргасан энгийн хувьцааны 50-аас дээш хувийг толгой компани дангаараа буюу нэмэгдэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшдэг бие даасан компанийг охин компани гэж тодорхойлно. толгой компанийн нэгтгэсэн санхүүгийн тайланд тусгагдсан байх шаардлагатай. Гэтэл энэхүү аж ахуйн нэгж нь Компанийн тухай хуулийн 6.4 дүгээр заалтад заасан охин компанийн тодорхойлолтыг хангаагүйгээс болж толгой компанийн нэгтгэсэн санхүүгийн тайланд тусгагдахгүй болж байгаа нь СТОУС-тай зөрчилдөж байна. б. Охин компани атлаа мэдэгдэхүйц нөлөөлөлгүй аж ахуйн нэгж Үүнд Компанийн хуулийн 6.4 дүгээр заалтад тодорхойлогдсон охин компанийн тодорхойлолтод нийцэж буй хэдий ч энэ нь СТОУС 10-т тусгагдсан шаардлагыг хангахгүй аж ахуйн нэгжүүдийн талаар авч үзьэ. Энэ тохиолдол нь охин компанийн дүрэмтэй шууд холбоотой. Жишээлбэл, охин Компанийн дүрэмд зааснаар тодорхой хэлэлцэх асуудлыг төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийн 2/3 харьцаа бүхий дийлэнх олонхоор шийдвэрлэнэ гэж заасан байхад толгой компани нь нийт томилогдох таван ТУЗ-ийн гишүүний зөвхөн гурвыг нь томилох боломжтой бол толгой компани нь дангаараа ямар нэгэн шийдвэр гаргах боломжгүй буюу мэдэгдэхүйц нөлөөлөлгүй болох юм. Нягтлан Бодох Бүртгэлийн хуулийн 4.1 дүгээр заалтад тусгаснаар аж ахуйн нэгж нь СТОУС-ыг дагаж мөрдөх шаардлагатай ба энэ нь удирдлагуудад Компанийн тухай хуулийн хүрээнд нэгтгэсэн санхүүгийн тайланг СТОУС-ын дагуу бэлтгэх ойлголтыг бий болгож байгаа юм. Иймээс дээр дурдсан нөхцөл байдлыг нягтлан үзэж хууль болон СТОУС-д тусгасан шаардлагуудад нийцүүлсэн шийдлийг олох хэрэгтэй. Хуульд зааснаар охин компанийг нэгтгэсэн тайланд оруулах аргачлал тодорхой бус ба мэдэгдэхүйц нөлөөлөл бүхий (охин компани бус) компанийг нэгтгэсэн тайланд оруулах эсэх талаар тусгаагүй байна. СТОУС нь толгой компани болон охин Монгол Улсын хууль болон СТОУС-ыг дагаж мөрдөхөд тулгарах хоёр зөрчлийг бид толилуулж байна. a. Охин компани бус атлаа мэдэгдэхүйц нөлөөлөл бүхий аж ахуйн нэгж Компанийн гаргасан энгийн хувьцааны 50-аас дээш хувийг толгой компани эзэмшдэггүй хэдий ч толгой компани нь тус компанид мэдэгдэхүйц нөлөөлөл үзүүлэх боломжтой тохиолдлын талаар авч үзье. Толгой компанийн мэдэгдэхүйц нөлөөлөл нь жишээлбэл тус аж ахуйн нэгжийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийг (ТУЗ) хянан удирдах байдлаар илэрч болно. СТОУС-ын шаардлагын дагуу толгой компанитайгаа ийм тогтолцоотой аж ахуйн нэгж нь 6 Mongolia s new Accounting and Auditing Laws

9 компанийн хоорондын харилцаа хамаарлаас шалтгаалан нэгтгэсэн тайланд оруулах олон аргачлалыг тусгаж өгсөн ба 50-аас дээш болон доош хувь эзэмшиж буй охин компанийн талаар дүрэм журмыг тодорхойлсон. Иймээс, мэргэжлийн зөвлөгөө авч тавигдаж буй шаардлагуудыг тал талаас нь хангах шийдэлд хүрэх нь чухал. 2. Нягтлан бодох бүртгэлийн валют Санхүү, бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагатай зөвшилцсөнөөс бусад тохиолдолд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж гүйлгээгээ үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр бүртгэж тайлагнана. НББОУС 21: Гадаад Валютын Ханшийн Өөрчлөлтийн Үр Нөлөө-д зааснаар аж ахуйн нэгжийн толилуулгын валют тухайн аж ахуйн нэгжийн бүртгэлийн валют байна. Цөөн тохиолдолд, Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжийн бүртгэлийн валют үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох төгрөгөөр илэрхийлэгдэхгүй байж болно. НББОУС 21-ийн 9-10 дугаар зүйлд зааснаар: Эдийн засгийн анхдагч орчин гэдэг нь аж ахуйн нэгжийн мөнгөн хөрөнгө бий болгож, зарцуулж байгаа үйл ажиллагааны орчин юм. Аж ахуйн нэгж өөрийн бүртгэлийн валютыг сонгохдоо дараах хүчин зүйлсийг авч үзнэ: a. Валют: (i) (ii) ихэвчлэн бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний борлуулалтын үнэд нөлөөлдөг (энэ нь гол төлөв бараа үйлчилгээний борлуулалтын үнийг илэрхийлж, төлбөрийг барагдуулдаг валют байна); ба ихэвчлэн өрсөлдөхүйц хүчин чадал болон хууль эрх зүйн зохицуулалтаар бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний борлуулалтын үнийг тодорхойлдог. б. Бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг нийлүүлэх хөдөлмөр, материал болон бусад зардалд ихэвчлэн нөлөөлдөг валют (энэ нь гол төлөв дээрх зардлыг илэрхийлж, барагдуулдаг валют байна). Дараах хүчин зүйлс аж ахуйн нэгжийн бүртгэлийн валютын талаарх нотолгоог мөн илэрхийлж болох юм: a. санхүүгийн үйл ажиллагааны санг бүрдүүлж байгаа валют (өөрөөр хэлбэл өрийн болон өмчийн хэрэглүүрийг гаргаж байгаа валют). б. үндсэн үйл ажиллагааны орлогыг бүрдүүлж байгаа валют. Бидний туршлагаас, ашигт малтмал олборлох, экспортлох үйл ажиллагаа явуулж буй гадаад аж ахуйн нэгжийн охин компани болон дотоодын аж ахуйн нэгжийн бүртгэлийн валют үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох төгрөгөөс өөр байх боломжтой. Ийм тохиолдолд тухайн аж ахуйн нэгж СТОУС-ын хүрээнд бүртгэлийг үндэсний мөнгөн тэмдэгтээс өөр валютаар бүртгэх хүсэлтээ санхүү бүртгэл эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад гаргаж шийдвэрлүүлэх шаардлагатай. СТОУС-ын хүрээнд аж ахуйн нэгж өөрийн бүртгэлийн валютаас өөр валютаар санхүүгийн тайлангаа толилуулах эрхтэй. Иймээс дээр дурдсан аж ахуйн нэгж санхүүгийн тайлангаа үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох төгрөгөөр толилуулах боломжтой юм. Иймээс тухайн аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаа явуулж буй салбар, бусад нөхцөл байдлаас хамааран үндэсний мөнгөн тэмдэгт болох төгрөгөөс өөр бүртгэлийн валют ашиглах зайлшгүй шаардлага гарвал Нягтлан Бодох Бүртгэлийн тухай хуулийн 7.3-т зааснаар санхүү бүртгэл эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас зөвшөөрөл авах шаардлагатай. Иймээс хүсэлт гаргах ажил болон бусад холбогдох тайлбарыг оновчтой, бодитой, зөв байлгах үүднээс мэргэжлийн зөвөлгөө авахыг зөвлөж байна. Mongolia s new Accounting and Auditing Laws 7

10 Холбоо барих Петр Марки Монгол дахь салбарын Удирдах Партнер, Хятад ба Монголын Уул уурхай ба Металлын салбар хариуцсан тэргүүн Адриан Чу Партнер, Санхүүгийн үйлчилгээ Эрнст анд Янг Хонг Конг Ганбаатарын Алтансүх Гүйцэтгэх Захирал Эрнст энд Янг Монголия Аудит ХХК Батбаярын Мөнхжин Ахлах Менежер Эрнст энд Янг Монголия Аудит ХХК Эрнст энд Янг Монголия Аудит ХХК 200 тоот Найман Зовхис Билдинг Улаанбаатар, Монгол Утас: / Утас: / Факс: Mongolia s new Accounting and Auditing Laws

11

12 EY Assurance Tax Transactions Advisory About EY EY is a global leader in assurance, tax, transaction and advisory services. The insights and quality services we deliver help build trust and confidence in the capital markets and in economies the world over. We develop outstanding leaders who team to deliver on our promises to all of our stakeholders. In so doing, we play a critical role in building a better working world for our people, for our clients and for our communities. EY refers to the global organization, and may refer to one or more, of the member firms of Ernst & Young Global Limited, each of which is a separate legal entity. Ernst & Young Global Limited, a UK company limited by guarantee, does not provide services to clients. For more information about our organization, please visit ey.com Ernst & Young Mongolia Audit LLC All Rights Reserved. APAC no ED None This material has been prepared for general informational purposes only and is not intended to be relied upon as accounting, tax, or other professional advice. Please refer to your advisors for specific advice. ey.com