Дээд боловсролын байгууллага, ажил олгогчдын түншлэл чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэхийн үндэс. Др. Л.Алтангэрэл 1

Size: px

Start display at page:

Download "Дээд боловсролын байгууллага, ажил олгогчдын түншлэл чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэхийн үндэс. Др. Л.Алтангэрэл 1"

Nathaniel Hood
5 years ago
Views:

1 Дээд боловсролын байгууллага, ажил олгогчдын түншлэл чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэхийн үндэс Др. Л.Алтангэрэл 1 Хураангуй Зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэх үйл явц нь олон улсын чиг хандлага, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ, төгсөгчдөд ажил олгогчдын зүгээс тавих шаардлагад нийцсэн хөтөлбөрийг боловсруулах, мөн сайжруулахад ажил олгогчдын санал, дүгнэлтийг тусгахаас эхлээд сургалтын хүрээнд оюутанд өгөх мэдлэгээс гадна ур чадвар, хандлагыг төлөвшүүлэх, дадлагыг үр дүнтэй зохион байгуулах, оюутны төгсөлтийн ажлыг компаниудад тулгарч байгаа асуудлыг шийдэхэд чиглүүлэх зэрэг олон талт үйл ажиллагааны цогц билээ. Энэхүү илтгэлд дээд боловсролын байгууллага болон ажил олгогчдын түншлэл нь чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэхийн нэг чухал үндэс болохыг 2013 онд Монгол Улс, ХБНГУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрээр байгуулагдсан Монгол-Германы хамтарсан ашигт, малтмал, технологийн их сургуулийн (МГТИС) жишээн дээр тайлбарлах болно. Оршил Олон улсын чиг хандлага, Төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлого -ын үзэл баримтлалын дагуу сүүлийн жилүүдэд МУИС, ШУТИС, МУБИС, АУҮИС зэрэг төрийн өмчийн томоохон их сургуулиуд стратеги төлөвлөгөөгөө шинэчлэн баталж, судалгааны болон антрепренер их сургууль болох, Азийн шилдэг их сургуулиудын тоонд багтах зэрэг томоохон зорилтуудыг тавин ажиллаж байна. Мөн эдийн засагт уул уурхайн салбарын гүйцэтгэж буй үүрэгтэй холбоотойгоор Засгийн газраас инженерийн дээд боловсролыг дэмжих, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн шилдэг инженерүүдийг бэлтгэх зорилтыг дэвшүүлж, тодорхой төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж байгаагийн нэг нь 2013 онд ХБНГУ-ын Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн яамны дэмжлэгтэйгээр МГТИС-ийг байгуулсан явдал юм. Дэлхийн жишигт нийцсэн инженерийг эх орондоо бэлтгэх зорилт бүхий МГТИС нь байгуулагдсан цагаасаа эхлэн Монголын дээд боловсролын салбарт загвар болох, практик тай нягт уялдсан сургалтыг явуулах, их сургуульаж үйлдвэрийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулахын төлөө ажиллаж байна. Тус сургуулийн бүтэц, зохион байгуулалт, менежментийг сайжруулах, сургалт, судалгааны үйл ажиллагааг дэмжих, аж үйлдвэртэй 1 Монгол-Германы хамтарсан ашигт малтмал, технологийн их сургууль; И-мэйл: altangerel@gmit.edu.mn

2 хамтын ажиллагааг идэвхижүүлэх зэрэгт Германы олон улсын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг (ГОУХАН), Германы эрдмийн солилцооны алба (ГЭСА) зэрэг байгууллагууд хамтран ажилладаг нь томоохон давуу тал, дэмжлэг болдог. Энэ илтгэлийн хүрээнд зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэх сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл явцыг ямар үе шатуудад хувааж үзэх боломжтой бөгөөд эдгээрийг хэрэгжүүлэхэд ажил олгогчидтой хэрхэн хамтран ажиллаж байгаа, энэ нь оюутны хөгжилтэй хэрхэн холбогдох зэрэгт анхаарлаа хандуулах болно. МГТИС-ийн сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд аж олгогчидтой хамтран ажиллаж буй үе шатууд Аж олгогчдын эрэлтэд нийцсэн мэргэжилтэн бэлтгэх сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй үйл явцыг дараах үе шатуудад хуваах боломжтой: a) Мэргэжлийн эрэлт хэрэгцээ, аж үйлдвэртэй хамтын ажиллах боломжийн судалгаа 2011 онд Монгол Улс, ХБНГУ-ын Засгийн газар харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр МГТИС-ийг байгуулах бэлтгэл ажлын хүрээнд хийгдсэн эхний нэг ажил нь компаниудад хэрэгцээтэй байгаа мэргэжил болон хамтын ажиллагааны боломжийн талаар судалгаа байсан. Уг судалгаанд үндэслэн Германы хамтрагч их сургуулиуд болох Аахен, Фрайберг, Дармштадтын их сургуулиудын профессоруудтай хамтран МГТИС-д бэлтгэх анхны мэргэжлүүд болох механик, уул уурхайн боловсруулалт, хүрээлэн буй орчны инженерийн хөтөлбөрийг боловсруулах ажлыг эхлүүлж байсан. Энэ төрлийн судалгааг 2012, 2015 болон 2016 онд нийт 3 удаа хийсэн бөгөөд 2016 онд хийгдсэн судалгаанд уул уурхай, ханган нийлүүлэх, эрчим хүч, дулаан, байгаль орчны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг 60 компаниас шаардлагатай инженерийн мэргэжил, оюутнууд дадлага хийх боломж, мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хэрэгцээ шаардлага, судалгааны хамтын ажиллагааны боломж гэсэн 4 багц сэдэв бүхий 40 гаруй асуулттай санал асуулга явуулж байсан ([2]). Сургалтын хөтөлбөр боловсруулах, хэрэгжүүлэх шатанд компаниудыг оролцуулсан хэлэлцүүлгүүдийг зохион байгуулж, хөтөлбөрөө танилцуулах, тэдний саналыг тусган сайжруулах ажлыг байнга хийж ирсэн. Жил бүрийн хавар МГТИС-ийн баг, Германы хамтрагч их сургуулийн профессорууд, ГЭСА, ГОУХАН-ийн төслийн багийн төлөөлөл оролцсон уулзалт семинараар тухайн судалгааны үр дүнг хэлэлцэж, цаашид нээх боломжтой хөтөлбөрийн талаар хэлэлцдэг. b) Аж олгогчдын эрэлтэд нийцсэн мэргэжилтэн бэлтгэх сургалтын хөтөлбөр МГТИС-д бэлтгэх сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулахдаа дараах үндсэн 3 хүчин зүйлийг харгалзан үзсэн. Үүнд

3 Дадлага,төгсөлтийн ажлаар дамжуулан ажил олгогчдыг сургалтын ажиллагаанд идэвхтэй татан оролцуулснаар онолын мэдлэгээс гадна практик ур чадвартай мэргэжилтэн бэлтгэнэ; Сургалтыг англи хэлээр явуулснаар МГТИС-ийн төгсөгчдөд олон улсын түвшинд ажиллах боломж нээгдэнэ; Оюутнуудын хувь хүний хөгжилд түлхүү анхаарна. Сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулах нь мэргэжлийн эрэлт хэрэгцээний судалгаа, багшлах боловсон хүчний хүрэлцээ, сургалтын чанарын баталгаа, лаборатори, тоног, төхөөрөмж, ном сурах бичгийн хүрэлцээ, хангамж зэргийг харгалзан үзэж, тооцох замаар хийгддэг ажил билээ. МГТИС-ийн бакалаврын сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулах анхны уулзалт, семинар ГЭСА-ны дэмжлэгтэйгээр 2014 оны эхээр Берлин хотод зохион байгуулагдаж, МГТИС-ийн болон Аахен, Фрайберг, Дармштадт, Бохум, Халле, Кемнитц, Сиегэн зэрэг хотуудын их сургуулиудын профессорууд оролцож байсан. Мөн оны 3-р сард Улаанбаатарт болсон уулзалтаар эцэслэн тохирч байсан. Хөтөлбөр боловсруулах, шинээр нээх, сайжруулах болон хөтөлбөртэй холбоотой бусад тулгамдаж буй асуудлыг хэлэлцдэг энэхүү уулзалт, семинарыг жил бүрийн 3-р сард зохион байгуулж хэвшсэнээс гадна 2017 оны 3-р сард болсон хурлаар оюутны төлөөлөл оролцож, хөтөлбөр, хичээлийн агуулгыг сайжруулах болон сургалттай холбоотой санал, хүсэлтээ уламжилж байсан. Хуралд оролцсон Германы их сургуулийн профессорууд тэдний хүсэлтийг анхааралтай сонсож, нааштай шийдвэрлэхийг эрмэлзэж байсныг онцолж байна. c) Оюутны ур чадвар, хандлагыг хөгжүүлэхэд анхаарах МГТИС-ийн хувьд чадварлаг инженерүүд бэлтгэхийн тулд сургалтын чанарт онцгой анхаарал хандуулж ирсэн бөгөөд элсэлтийн шалгалт авах, инженерийн бэлтгэл хөтөлбөрөөр дамжуулан бакалаврын хөтөлбөрт элсүүлэх, элсэгчдэд чиг баримжаа олгох болон хувь хүний хөгжилд анхаарсан сургалтуудыг хөтөлбөртөө тусгасан. Оюутнуудад мэдлэг олгохоос гадна ур чадвар, хандлагыг хөгжүүлэхэд онцгой анхаардаг ([1]). Тухайлбал инженерийн бэлтгэл хөтөлбөрийн оюутнуудад хувь хүний хөгжлийг дэмжих агуулгатай хичээлийг Германаас ирсэн зөвлөх багшийн удирдлагаар явуулж эхэлсэн бөгөөд одоо тус сургуулийн багш нар бие даан хариуцан зааж байна. Мөн бакалаврын хөтөлбөрт элсэгчдийн судалдаг анхны хичээл болох инженерийн төсөл хичээлийн хүрээнд багаар ажиллаж, тавигдсан асуудлыг олон талаас нь судалж, шийдэл дэвшүүлдэг. Энэ хичээлийн агуулгыг ХБНГУ-ын Дармштадтын их сургуулийн туршлагад үндэслэн боловсруулсан. Эхний 2 хичээлийн жилд тус сургуулийн профессор өөрийн багийн хамт ирж, төслийн хичээлийг удирдан явуулсан. Энэ хугацаанд МГТИС-ийн багш нар дагалдан суралцсаж, 2016 онд Дармштадтын их сургуульд мэргэжил дээшлүүлснээр 2017 оноос өөрсдөө хариуцан явуулах болсон.

Бакалаврын хөтөлбөрт орсон хичээлүүдийн агуулгад оюутнуудын ур чадварыг хөгжүүлэх, сургалтыг практик хэрэглээтэй уялдуулах зорилгоор багаар төсөл дээр ажиллах хэлбэрийг оруулж байна.

МГТИС-ийн бакалаврын суурь хөтөлбөрийн Нийгэм дэх инженерийн үүрэг хичээлийн хүрээнд оюутнууд ирээдүйн мэргэжлийнхээ ач холбогдол, хамрах хүрээг гүн гүнзгий ойлгож, аливаа техник, технологийн болон

4 Бакалаврын хөтөлбөрт орсон хичээлүүдийн агуулгад оюутнуудын ур чадварыг хөгжүүлэх, сургалтыг практик хэрэглээтэй уялдуулах зорилгоор багаар төсөл дээр ажиллах хэлбэрийг оруулж байна. Нэг жишээ дурьдахад химийн хичээлээр оюутнууд саван, скраб хийж, тухайн бүтээгдэхүүнийхээ онцлог давуу талыг тайлбарлан, хамгаалах төслийг 2 жил дараалан явуулсан. МГТИС-ийн бакалаврын суурь хөтөлбөрийн Нийгэм дэх инженерийн үүрэг хичээлийн хүрээнд оюутнууд ирээдүйн мэргэжлийнхээ ач холбогдол, хамрах хүрээг гүн гүнзгий ойлгож, аливаа техник, технологийн болон менежментийн шийдэл, шийдвэрийг гаргахдаа хүрээлэн буй орчин, амьдарч буй нийгмийнхээ өмнө хариуцлагатай байх мэдлэг, чадварыг эзэмшүүлэх, ухамсар төлөвшлийг суулгахыг зорьж байна. МГТИС-ийн оюутнууд төгсөөд компаниудад янз бүрийн албан тушаалд ажиллаж, мэргэжлийн хувьд өсөн дэвших өргөн боломжтой бөгөөд тус сургуулийн Удирдах зөвлөл, Эрдмийн зөвлөл, Шалгалтын зөвлөл, Тэтгэлгийн хорооны бүрэлдэхүүнд оюутны төлөөлөл багтаж, шийдвэр гаргахад оролцож байгаа нь тэдний хувь хүний хөгжил, төлөвшил, өөрийгөө илэрхийлэх чадварыг хөгжүүлэхэд эерэг нөлөө үзүүлж байгаа нь дамжиггүй. d) Дадлагын концепт МГТИС-ийн хувьд Германы инженерийн дээд боловсролыг Монголд нутагшуулах, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн инженерүүдийг эх орондоо бэлтгэх зорилготой ажиллаж буй бөгөөд Германы инженерийн боловсролын нэг гол онцлог нь практиктай нягт уялдсан байдаг. Оюутны дадлагын концептийг Аахены их сургуультай хамтран боловсруулсан. Гол санаа нь компаниудад тавигдаж буй асуудлуудыг оюутны дадлагын ажилтай холбох, оюутны дадлагыг удирдах ажилтнуудыг сургах замаар аж үйлдвэртэй хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх юм. Оюутнуудыг инженерийн бэлтгэл хөтөлбөр болон бакалаврын эхний жилүүдэд нийт 6 долоо хоногийн суурь дадлага хийлгэх, ингэхдээ агуулгад нь илүү гараар мэдэрч хийх ажлуудыг оруулж өгсөн. МГТИС-ийн оюутнууд ХБНГУ-ын Фрайбергийн их сургуульд зуны сургалтанд оролцож байна, 2016 он Бакалаврын оюутнууд проф. М.Хампегийн удирдлагаар инженерийн төсөл хичээлд оролцож байна, 2015 он

5 МГТИС-ийн инженерийн бэлтгэл хөтөлбөрийн оюутнууд 2014 оноос эхлэн Дархан, Дорнод аймаг дахь МСҮТ-д ГОУХАН-ийн шугамаар ирж ажиллаж буй Германы мэргэжилтэн багш нарын боловсруулсан хөтөлбөрийн дагуу 2-3 долоо хоногийн суурь дадлагыг гүйцэтгэж ирсэн оны 4-р сард тус сургуулийн 3-р курсийн оюутнууд нийт 14 долоо хоногийн үйлдвэрлэлийн дадлагад гарахтай холбоотойгоор МГТИС-ийн дадлагын журмыг сургуулийн Эрдмийн зөвлөлөөр баталснаас гадна оюутнуудын дадлагыг удирдах компаниудын ажилтнуудад зориулсан сургалтыг ГОУХАН-ийн төслийн багтай хамтран зохион байгуулсан нь үр дүнгээ өгч байна. Дадлагатай холбоотой үйл ажиллагааг тус сургуулийн Дадлагын хороо хариуцан, тодорхой сайжруулах ажлуудыг төлөвлөн ажиллаж байна. e) Бакалаврын төгсөлтийн ажил МГТИС 2018 оны 6-р сард анхны төгсөлтөө хийх гэж байгаатай холбоотойгоор оюутны бакалаврын төгсөлтийн ажлыг аж үйлдвэрийн хувьд тавигдаж буй асуудалтай холбох чиглэлд анхааран ажиллаж байна. Анхны төгсөгчдийн дипломын ажлын 30-аас доошгүй хувийг аж үйлдвэртэй хамтын ажиллагааны хүрээнд хийхээр төлөвлөсөн. Энэ зорилттой холбоотойгоор оюутны дадлагын үеэр тухайн байгууллагад тавигдсан асуудлыг дипломын ажлын сэдэвтэй холбоход анхааран ажиллаж байна. f) Төгсөгчдийг ажлын байранд бэлдэх Тус сургуулийн хүртэлх стратеги төлөвлөгөөнд төгсөгчдийг ажлын байраа олоход нь дэмжлэг үзүүлэх албыг байгуулж, үйл ажиллагааг нь жигдрүүлэх талаар тусгасан. Энэ зорилгын үүднээс 2016 оноос эхлэн хамтран ажилладаг бизнесийн байгууллагуудын төлөөллийг оролцуулсан компанийн өдөрлөгийг ГОУХАН-ийн төслийн багтай хамтран зохион байгуулж, оюутнууддаа тухайн компанийн үйл ажиллагаа, онцлогийг танилцуулах, дадлага хийх, төгсөлтийн ажил бичиж, цаашдаа ажлын байраа олоход нь дэмжлэг үзүүлэхийг чармайн ажиллаж байна. Компаниудын танилцуулгаас гадна МГТИС-д хэрэгжиж буй судалгааны төслийн тухай, мөн компанийн ажилтнуудыг мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын талаар танилцуулж, дараа нь оюутнууд ажлын байрны яармаг буюу ажил олгогчидтой ярилцлага хийдэг нь тэдэнд өөрийгөө илэрхийлэх, тухайн компанийн талаар сонирхсон мэдээллээ олж авахад нь тустай байдаг. Мөн анхны үйлдвэрлэлийн дадлага хийх оюутнуудад Оюу Толгой, Энержи Ресурс, МАК зэрэг томоохон компаниуд дадлага хийх шалгаруулалтад орохын өмнө сургалт зохион байгуулсан нь үр дүнтэй болсон. Эцэст нь тэмдэглэхэд энэхүү илтгэлд МГТИС-ийн сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл явц нь аж үйлдвэрийн хамтын ажиллагаа болон оюутны хөгжилтэй хэрхэн холбогдож буй талаар товч тайлбарлалаа. Тус сургуулийн зүгээс ажил олгогчдыг сургалтын

6 хөтөлбөр боловсруулахаас эхлээд өөрийн үйл ажиллагаандаа татан оролцуулж, оюутны дадлагын хөтөлбөр, төгсөлтийн ажлын сэдвийг хамтран боловсруулж, хэрэгжүүлэхийг зорьж байгаа шинэлэг арга барил, үйл ажиллагаа нь ажил олгогчдын зүгээс их сургуулиудтай хамтран ажиллах, оюутнуудыг дадлагажуулан, төгсөлтийн ажил бичихэд дэмжлэг үзүүлснээр өөрсдийн ирээдүйн ажилтныг эртнээс бэлтгэж байна гэсэн хандлагыг төлөвшүүлэхэд зохих хувь нэмэр гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Ном зүй 1. Fadel, C.; Bialik, M. and Trilling, B. Four dimensional education, Industry needs survey: final report, IRIM, Б.Батцэнгэл, Ч.Шинэбаяр, МГТИС-ийн бакалаврын сургалтын хөтөлбөр, Үр дүнд суурилсан боловсрол эрдэм шинжилгээний хурал, 2016 он.

Ханбогд сумын Гурван талт зөвлөлийн ХАМТАРСАН МЭДЭЭЛЭЛ. Өмнөговь аймаг Иргэдийн хөгжлийн төв 2016 оны 1-р сарын 11 Ханбогд сум

Ханбогд сумын Гурван талт зөвлөлийн ХАМТАРСАН МЭДЭЭЛЭЛ Өмнөговь аймаг Иргэдийн хөгжлийн төв 2016 оны 1-р сарын 11 Ханбогд сум Ханбогд сумын Гурван талт зөвлөлийн ээлжит хурал 2016 оны 1 дүгээр сарын 11-ний