Наймдугаар бүлэг МАРКЕТИНГИЙН ИЖ БҮРДЭЛ: БҮТЭЭГДЭХҮҮН

Size: px
Start display at page:

Download "Наймдугаар бүлэг МАРКЕТИНГИЙН ИЖ БҮРДЭЛ: БҮТЭЭГДЭХҮҮН"

Transcription

1 Наймдугаар бүлэг МАРКЕТИНГИЙН ИЖ БҮРДЭЛ: БҮТЭЭГДЭХҮҮН Q X S Бүтээгдэхүүний тухай үндсэн ойлголт S Бүтээгдэхүүний ангилал S Бүтээгдэхүүний бодлого S Шинэ бүтээгдэхүүн боловсруулах үе шатууд S Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг ба баримтлах стратегиуд S Бүтээгдэхүүний брэнд 205

2 (/ЦаркглниЯг. D. Ба^бжал 8.1. Бүтээгдэхүүний тухай үндсэн ойлголт Хүний хэрэгцээ хязгааргүй гэж тунхагласан цагаас зах зээлд нийлүүлж буй бүтээгдэхүүний нэр төрөл, хэмжээ тоогоо алдсан мэт олон болжээ. Nokia rap утас, Мобикомын сүлжээ, Гоё жүүс, Ариунаагийн тоглолт, Бизнес мэдээллийн төвийн Бизнес цэнэг сургалт, Б.Баабарын Нүүдэл, суудал ном, Фен Шуигийн зөвлөгөө гээд өнөө үед зах зээлд нийлүүлж буй бүтээгдэхүүнүүд маш олон төрөл болжээ. Хүний хэрэгцээг хангах зорилгоор зах зээлд нийлүүлж буй бүх зүйлсийг бүтээгдэхүүн (product) гэж нэрлэдэг. Бүтээгдэхүүний гурван түвшин Маркетерүүд зах зээлд санал болгох бүтээгдэхүүнийг 3 түвшинд төлөвлөж боловсруулна. Түвшин ахих тусам хэрэглэгчдэд нийлүүлж буй бүтээгдэхүүний үнэт чанар нэмэгддэг (8.1-р зураг). Бүтээгдэхүүний хамгийн эхний түвшинг үндсэн бүтээгдэхүүн гэж нэрлэнэ. Энэ түвшинд бүтээгдэхүүн хэрэглэгчийн үндсэн хэрэгцээг хангах зориулалттай. Жишээлбэл, үнэртэй ус худалдан авах эмэгтэйн үндсэн хэрэгцээ нь сайхан үнэртэх явдал. Дараагийн түвшинд бүтээгдэхүүний бодит шинж чанаруудыг тодорхойлно. Бүтээгдэхүүний онцлог шинж чанар, гаднах үзэмж, сав баглаа боодлыг тодорхойлж брэндийн имижийг бүрдүүлнэ. Ингэснээр бүтээгдэхүүний хэрэглээг ая тухтай, хялбар, эвтэйхэн бөгөөд таатай болгоно. Жишээлбэл, үнэртэй усны нэр, үнэрний тогтоц, сав баглааны өвөрмөц дизайн, өнгө үзэмж зэрэг. 8.1-р зураг. Бүтээгдэхүүний 3 түвшин. Гурав дахь түвшинд нийлүүлэгч бүтээгдэхүүнээ зах зээлд нийлүүлэх эцсийн хэлбэрт нь оруулна. Хэрэглэгчдийн сонголтонд нөлөөлөхийн тулд бусад нэмэлт үйлчилгээнүүдийг бодит бүтээгдэхүүндээ дагалдуулдаг. Үнэртэй усны жишээн дээр бэлэг болгон боох, захиалгаар хүргэж өгөх, хамтран ажилладаг гоо сайхны салонд хөнгөлөлттэй үйлчлүүлэх зэрэг 206

3 S /КлркеигиЯшйЯ urf; бу& ээгфзхщя нэмэлт үйлчилгээнүүдийг санал болгож болно. Эдгээр нэмэлт үйлчилгээнүүд нь хэрэглэгчийг татах, байнгын үйлчлүүлэгч болгох зорилготой [6]. Хэрэглэгчийн хувьд бүтээгдэхүүн хэрэгцээг нь хангах ашиг тусуудын нэгдэл юм. Харин маркетерүүд бүтээгдэхүүнийг арай өөр нүдээр шинждэг. Маркетерүүд зах зээлд санал болгох бүтээгдэхүүнээ боловсруулахдаа хамгийн түрүүнд хэрэглэгчдэд ямар ашиг тус хүргэх гэж байгаа талаар бодож үндсэн бүтээгдэхүүнээ тодорхойлно. Дараа нь хүргэх гэж буй үндсэн ашиг тусаа тодорхой шинж чанаруудаар хүрээлж хэрэглээнд зориулсан бодит бүтээгдэхүүнийг бий болгоно. Эцэст нь, бодит бүтээгдэхүүнээ хэрэглэгчдэд илүү сэтгэл татам, онцгой харагдуулах нэмэлт үйлчилгээг дагалдуулан зах зээлд санал болгох эцсийн хэлбэрт нь оруулдаг. Бүтээгдэхүүнийг материаллаг шинж чанартай бол бараа (goods), материаллаг бус шинж чанартай бол үшчилгээ (service) гэж нэрлэдэг. Бараа ба үйлчилгээнээс гадна өнөө үед хүн, байгууллага, газар, санааны хувьд хүлээн зөвшөөрөгдөхийн тулд бүтээгдэхүүний нэгэн адил маркетингийн үйл ажиллагаа шаардагдах болсон байна. Бараа ба үйлчилгээний ялгаа Үйлчилгээний салбар АНУ-д ДНБ-ий 80 хувь, ОХУ-д 60 хувь, БНХАУ-д 40 хувь, Монголд 50 хувийг бий болгодгоос үзэхэд эдийн засагт ямар их ач холбогдолтой болох нь илт. Өнөө үед үйлчилгээний салбар нь худалдаа, тээвэр, холбоо, аялал жуулчлал, боловсрол, эрүүл мэнд, урлаг, төрийн үйлчилгээ гээд өргөн цар хүрээг хамарч байна. Зах зээлд санал болгож буй бүтээгдэхүүнүүд бараг бүгдээрээ их бага хэмжээгээр үйлчилгээ агуулдаг болсныг анзаарах нь зүйтэй юм[40]. 100% 8.2-р зураг. Бүтээгдэхүүид байж болох бараа, үйлчилгээний хослолууд 207

4 ^улзг $. /К-лрке&иЛгийЛ изр бефуэл: бцтзэгуэхццн Бүтээгдэхүүн Хуваарилалт (Place) ш щ ш м Үнэ Идэвхжүүлэлт (Promotion) + Хүн (People) Тоног төхөөрөмж, орчин (Physical evidence) 8.3-р зураг. Үйлчилгээний маркептнгийн "7 Пи" Хүн, байгууллага, газар болон санаа Маркетингийн ухаанд бүтээгдэхүүн бараагаар хязгаарлагдан зах зээлд арилжаалагдах цаг аль хэдий өнгөрчээ. Тухайлбал, Ардчилсан намын бүтээгдэхүүн бол сонгуульд нэр дэвшиж буй хүн (person) буюу байгууллага (organization) Ардчилсан нам өөрөө, Номин турс компаний бүтээгдэхүүн бол аялал жуулчлалд санал болгож буй газар (place), Монголын буддист залуучуудын холбооны бүтээгдэхүүн бол дэвшүүлж буй санаа (idea) нь юм. Аль алинд нь маркетингийн үйл ажиллагаа шаардагдах болохыг цаг хугацаа харуулсан байна [5], Улс төр, шоу бизнес, спортын ертөнцөд сонгогчид, үзэгчид, хөгжөөн дэмжигчид нь уухайлсан, шүтэн биширсэн, хөгжөөн дэмжсэн зах зээл, харин нэр дэвшигч, дуучин, жүжигчин, тамирчин хүн тус бүртээ Үйл явц (Process) бүтээгдэхүүн болж өрсөлддөг. Гэвч маркетинг нь зөвхөн бизнес, улс төр, шоу бизнес, спортын ертөнцөд төдийгүй бидний хувийн амьдралд ч нэвчин орж өөрийн байр суурийг нэгэнт эзэлжээ. Хувь хүн маркетингийн стратегиудыг хэрэгжүүлж чадвал гэр бүл, анд нөхөд, ажил, албан тушаалын талбарт амжилтанд хүрэх боломжтой. Хамгийн сайн хийж чаддаг зүйлдээ мэрэгшиж чадвал, сонирхдог мэргэжлээ сонгож суралцвал энэ нь амьдралынхаа талх -ыг олж идэх зэвсэг буюу маркетингийн хэллэгээр өрсөлдөх чадвар нь болно. Сургуулиа төгсөөд өөртэй нь ижилхэн хэдэн мянган залуусаас ялгарч, маркетингийн хэллэгээр брэнд болж чадвал өндөр цалинтай ажилд орох боломж илүүтэй. Хайртай бүсгүй эсвэл залуугийн зүрх сэтгэлийг татахын тулд ч гэсэн маркетингийн стратегиудыг баримтлан давуу талаа ашиглах, зөв газар, үнэ цэнээ мэдрүүлэх, анхаарлыг нь татан идэвхжүүлэх чадварууд хэрэгтэй. Байгууллага ч гэсэн бүтээгдэхүүний нэгэн адил зах зээлд байр сууриа эзлэх, түүнийгээ хамгаалах шаардлагатай тулгардаг. Тодорхой бүлэг хүмүүсийг өөрийн үйл ажиллагаандаа татан оруулах, дэмжлэгийг нь авах, таашаалд нь нийцэх имиж бүрдүүлэхэд байгууллагын маркетингийн зорилго чиглэгдэнэ. Олон нийтийн харилцаа (public relations) ч ийм зорилгоор бий болсон. Жишээлбэл, манай улсад 10 гаруй телевиз үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Зах зээлийн өрсөлдөөнд тэдэнд ч гэсэн бусдаас ялгарах, хоногшуулалт хийх, тодорхой имижтэй байх шаардлага тулгардаг. Үндэсний телевиз Олон нийтийн тодотголтой болж цорын ганц зар сурталчилгаагүй телевиз болов. TV5 Монгол улсаа хөгжүүлье уриан доор хийж буй нэвтрүүлгүүдээрээ, олон улсын 209

5 АС<х ке*иияг "D. Gastfivnaa спортын тэмцээнүүдийг үзэгчдэд цаг тухайд нь хүргэдгээрээ, анхны интернэт телевиз гэсэн тодотголтойгоороо өөрийн брэнд -ийг бий болгож байна. Тэгвэл 25-р телевиз улс төрийн үзэл бодол, баримталж буй байр сууриа үндэслэн Анхны чөлөөт ардчилсан телевиз гэсэн хоногшуулалтыг хийдэг. Газар гэсэн томъёоллын ард үл хөдлөх хөрөнгө, барилга барих болон бусад үйл ажиллагаа явуулах талбай, аялал жуулчлал, амралтын зориулалтай газар, хот, улс орон зэрэг ойлголтууд багтана. Жишээлбэл, олон сая гадны гийчин, жуулчдын хөлд дарагдах Нью-Иорк хот IvNY! (Би Нью-Иоркт хайртай!) уриагаараа алдартай. Ялангуяа, улс орны маркетинг нь аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхээс гадна донор орнуудаас зээл тусламж авах, гадны хөрөнгө оруулалт татахад чухал үүрэгтэй [5]. Үйлчилгээний нэгэн адил материаллаг бус шинжтэй санаа ч гэсэн бүтээгдэхүүн байж болно. Өргөн утгаараа маркетингийн ухаан нь аливаа санааг борлуулах утга агуулдаг. Харин бүтээгдэхүүн гэсэн утгаараа санаа нь ихэвчлэн нийгэм, олон нийтэд чиглэсэн байдаг. Жишээлбэл, Ханс Зайделийн сангийн Бид нэг л гэр бүл, Байгал орчны яамны гал түймрийн аюулаас сэрэмжлүүлсэн сурталчилгаанууд нь тодорхой санаа -г борлуулж сурталчилах үүрэгтэй Бүтээгдэхүүний ангилал Бүтээгдэхүүнийг борлуулагдаж байгаа зах зээлээс нь хамааран үндсэн хоёр бүлэгт ангилж болно. Эдгээр нь: хувь хүн, өрх гэрийн хэрэглээнд зориулагдсан хэрэглээний бүтээгдэхүүн; өөр бүтээгдэхүүн бий болгоход ашиглагдах бизнесийн бүтээгдэхүүн юм. Хэрэглээний бүтээгдэхүүний ангилал Дээр дурьдсанчлан хувь хүн, өрх гэрийн хэрэглээнд зориулагдан худалдаалагдах бүтээгдэхүүнийг хэрэглээний бүтээгдэхүүн (consumer product) гэнэ. Хэрэглээний бүтээгдэхүүн материаллаг ба материаллаг бус шинж чанартай байж болно. Материаллаг бүтээгдэхүүнийг эдэлгээний хугацаанаас нь хамааран хурдан ба удаан эдэлгээтэй гэж ангилдаг. Эдэлгээний хугацаа бүтээгдэхүүний хэмжээ, чанар, бат бэх байдал, цаг үетэйгээ нийцсэн байдал, загвар зэргээс хамаарна. Хэрэглээний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдийн худалдан авах зан төлөвөөс нь хамааран өргөн хэрэглээний, сонголтот, онцгой, идэвхгүй эрэлттэй гэсэн 4 бүлэгт ангилдаг (Бүлэг 5. Хэрэглэгчийн худалдан авах зан төлөвийн төрлүүдийг үзнэ үү). Хэрэглэгчдийн хандлага ялгаатай учраас эдгээр бүтээгдэхүүний маркетинг ч гэсэн тус тусын онцлогтой (8.1-р хүснэгт). ;.1 210

6 ^цлэг S ХЯлр.кгтиНгииН utfi бцмлэгфэхцун Бүтээгдэхүүний ангилал Өргөн хэрэглээний Сонголтот Онцгой Идэвхгүй эрэлттэй Хэрэглээний бүтээгдэхүуний ангилал Материаллаг Түргэн эдэлгээтэй Удаан эдэлгээтэй Шүдний 0 0, сэтгүүл, давс Халбага Хувцас, уран зохиолын ном Versace-ийы даашинз Нэвтэрхий толь Автомашин, тавилга, гэр ахуйн цахилгаан хэрэгсэл Rolex цаг, Roll s Roys автомашин Цоо шинэ технологийн автомашин 8.1-р хүснэгт Материаллаг бус Үйлчилгээ Үсчин, банк Автомашииы даатгал Нэртэй мастер үсчинд гоёлын засалт хийлгэх Амь даатгал, ДОХ-ын шинжилгээ 1. Өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүн (convenience products). Ийм төрлийн бүтээгдэхүүнд заншсан зан төлөв илэрдэг. Худалдан авалтанд хэрэглэгчийн оролцооны түвшин бага, хэрэглээний давтамж өндөр буюу хэрэглээд заншчихсан бүтээгдэхүүн юм. Өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүний ихэнх нь ахуйн болон хүнсний бүтээгдэхүүн байдаг. Үнэ харьцангүй хямд, бараг бүх дэлгүүрт худалдаалагддаг. 2. Сонголтот бүтээгдэхүүн (shopping products). Хэрэглээний давтамж их байхын зэрэгцээ хэрэглэгчийн оролцооны түвшин өндөр байдаг бүтээгдэхүүн. Ийм төрлийн бүтээгдэхүүн нь хэрэглэгчийн хувийн онцлог, зан чанарыг илтгэдэг учраас брэнд, үнэ, чанар, загвар зэргийг харьцуулан сонголтоо хийдэг. Өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүнтэй харьцуулахад үнэ арай өндөр. Зах зээлд хуваарилалт нь тодорхой цэгүүдээр хийгддэг. 3. Онцгой бүтээгдэхүүн (specialty products). Ийм төрлийн бүтээгдэхүүнд онцлох зан төлөв илэрдэг. Худалдан авалтын үйл явцад хэрэглэгчийн оролцооны түвшин өндөр, хэрэглээний давтамж бага. Тиймээс хэрэглэгч худалдан авалт хийхээс өмнө сайтар судалж, мэдээлэл хайж, сонголт хийхдээ няхуур ханддаг. Ихэнхдээ тансаг хэрэглээний, үнэтэй, бусдаас ялгарах ховор бүтээгдэхүүн байдаг. Жишээлбэл, тансаг хэрэглээний тусгай захиалгын автомашин, нэртэй дизайнерын хувцас, үл хөдлөх хөрөнгө зэрэг хэрэглэгчийн чухал, онцгой гэж үзсэн бүтээгдэхүүнүүд юм. 4. Идэвхгүй эрэлттэй бүтээгдэхүүн (unsought products). Хэрэглэгч мэддэггүй эсвэл мэддэг байлаа ч худалдан авъя гэж боддоггүй, хэрэглэгчийн оролцооны түвшин бага байх бүтээгдэхүүн. Хэрэглэгч байнга хэрэглэдэггүй учраас бүтээгдэхүүний талаар мэдлэг дутмаг, сонголт хийхдээ итгэлгүй байдаг. Бүтээгдэхүүний эрэлт тур зуур эсвэл байнгын идэвхгүй байж болно. Цоо шинэ технологийн дэвшилтэт бүтээгдэхүүний эрэлт анх зах зээлд гарах 211

7 /КлрсЫ исяг "D. &а$фжлл үед хэрэглэгчдэд танигдаагүйн улмаас түр зуур идэвхгүй байж болно. Харин зарим бүтээгдэхүүнийг хүн угаасаа сонирхох дургүй байдаг. Тухайлбал, амь даатгал, ДОХ-ын шинжилгээ г.м. Хэрэглээний бүтээгдэхүүний дээрх ангилал хэрэглэгчийн гаргаж буй худалдан авах зан төлөв, бүтээгдэхүүнд хандах хандлага дээр тулгуурлах тул нэг бүтээгдэхүүн зарим хэрэглэгчдийн хувьд өргөн хэрэглээнийх байхад нөгөө хэсгийн хувьд сонголтот эсвэл онцгой байж болохыг анхаарах хэрэгтэй. Бизнесийн бүтээгдэхүүний ангилал Өөр бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд ашиглах зорилгоор худалдан авах бүтээгдэхүүнийг бизнесийн бүтээгдэхүүн (business product) гэнэ. Өөрөөр хэлбэл энэ бүтээгдэхүүнийг бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахад ашигладаг. Бизнесийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэлийн процесст хэрхэн оролцож байгаагаас хамааран 3 бүлэгт хувааж болно [5], Эдгээр нь: Түүхий эд, материал ба бүрдэл хэсгүүд. Түүхий эд, материал ба бүрдэл хэсгүүд нь бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд шууд оролцдог. Түүхий эд (raw materials) нь хөдөө аж ахуйн (хөвөн, мах, жимс, ногоо, буудай г.м) эсвэл байгалийн (мод, төмрийн хүдэр, зэс, алт, газрын тос г.м) гаралтай бүтээгдэхүүн байна. Материал (materials) нь түүхий эдийг үйлдвэрлэлийн технологиор боловсруулсны үр дүнд бий болно(ж: төмөр, давуу, гурил, цемент, хуванцар). Бүрдэл хэсгүүд (parts): үйлдвэрлэлийн үйл явцад шууд хэрэглэгдэх бэлэн бүтээгдэхүүн (Ж: автомашины дугуй, мотор, цонхны шил, бусад эд анги). Үндсэн эд хогшил (capital items). Үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмж, барилга, байгууламж, албан тасалгааны зориулалттай компьютер, факс, утас зэрэг үйлдвэрлэлд элэгдлийн хэмжээгээр хэсэгчлэн, шууд бус хэлбэрээр хувь нэмрээ оруулдаг эд зүйлс. Туслах материал ба үйлчилгээ (supplies and services). Үйлдвэрлэлийн үйл явцад шууд хэрэглэгддэггүй ч бизнесийн үйл ажиллагааны хэвийн үйл явцыг хангах зориулалттай бүтээгдэхүүн. Жишээлбэл, байгууллагын үйл ажиллагааг хэвийн явуулахад шаардлагатай нүүрс, шатахуун, тос ба тослох материал эсвэл засвар үйлчилгээ хийхэд шаардагдах будаг, шохой, цемент, засварын багаж хэрэгсэл орно. Үүнээс гадна бизнесийн үйл ажиллагааг хэвийн явуулахын тулд засвар үйлчилгээ (сантехник, цахилгаан, компьютерийн засвар г.м) болон зөвөлгөө өгөх үйлчилгээ (хууль, санхүү, маркетинг г.м) хэрэгтэй. 212

8 'Ьцлзг $ vit&frk.emuhiuuk urf; бцрфз*.: бцшэзг^эхщя 8.3. Бүтээгдэхүүний бодлого Бүтээгдэхүүний бодлого нь бүтээгдэхүүний чанар, онцлог шинж, үзэмж маяг, хийц загвар, сав, баглаа, боодол, шошго хаяглалт, бүтээгдэхүүний төрөлжилт ба нэр төрөлжилтийн асуудлуудыг хамрана. Бүтээгдэхүүний чанар Үйлдвэрлэлийн талаас авч үзвэл чанар нь (product quality) доголдол, гологдолгүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхийг хэлнэ. Маркетингийн үүднээс авч үзвэл чанар нь бүтээгдэхүүний хэрэглэгчийн хэрэгцээг хангах чадамжийг илтгэнэ. Тухайн бүтээгдэхүүн хэрэглэгчийн хэрэгцээнд нийцэж байвал чанартай гэж хэлдэг. Харин хэрэгцээг хангаж чадахгүй бол хэрэглэгч тэр бүтээгдэхүүнийг чанар муутай гэж үздэг. Эхэн үедээ үйлдвэрлэгчид бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэсэн хойно гологдол гарсан эсэхийг шалгаснаар чанарын асуудлыг шийдэж байлаа. Тэгвэл Xerox, Motorola, FedEx, Harley-Davidson, Ford зэрэг компаниудын амжилтын үндэс болсон чанарын нэгдсэн удирдлага (Total Quality Management)-bir нэвтрүүлснээр нийт байгууллагын хүрээнд эхнээсээ эцсийн бүтээгдэхүүн гартал хүн бүр чанарыг эрхэмлэн ажиллах бодлого баримталдаг. Ажиллагчдын санаачлагыг дэмжих, тэдний хувь нэмрийг оруулахын тулд чанарын дугуйлан зохион байгуулах туршлага манай оронд ч гэсэн нэвтэрч эхэлсэн билээ. Сүүлийн жилүүдэд барууны орнуудад чанарын нэгдсэн удирдлагын сайжруулсан хувилбар болох зургаан сигма ( Six Sigma ) удирдлагын тогтолцоо түгэн дэлгэрч байна. Нэрнээс нь үзэхэд энэ ойлголт нь 1 сая бүтээгдэхүүнд 3-4 алдаанаас хэтрэхгүй байх буюу төгс үйл ажиллагааг зорилго болгон тавьдаг. Үүний тулд хэрэглэгчийн эрэлт хэрэгцээг гүн гүнзгий ойлгох, бодит мэдээлэл, статистикийн шинжилгээнд түшиглэн байгууллагын үйл ажиллагааг удирдах, сайжруулах ба дахин шинэчлэн сайжруулах хэрэгтэй [41], Хэрэглэгч худалдан авах шинэ бүтээгдэхүүний чанарыг олон улсын ба дотоодын стандартуудад нийцсэн байдлаар нь үнэлдэг. Жишээлбэл, MNS ба ISO стандартуудын тэмдэглэгээ бүтээгдэхүүний шошго дээр байгаа эсэхийг хардаг. Бүтээгдэхүүпий онцлог шинж Бүтээгдэхүүний онцлог шинж (product features) бол өрсөлдөгчөөс ялгарах давуу тал, хоногшуулалт хийхийн үндэс юм. Жишээлбэл, Алтан Тариа компаний гурил ширхэгтэй, Таван богд компаний Улаанбаатар гурил төмрөөр баяжуулсан онцлог шинжүүдтэй байна. Бүтээгдэхүүндээ бусдад байхгүй онцлог шинжийг нэмэн анхдагч байх нь өрсөлдөөнийг даван туулах гол арга болдог. Харин ямар онцлог шинжийг бүтээгдэхүүндээ шингээхийг хэрэглэгчдээ байнга судалж тандаж байж л шийднэ. Боломжит онцлог шинжүүдийн хувилбар дотроос компани зардал болон хэрэглэгчдэд хүргэх бүтээгдэхүүний үнэт чанарыг харьцуулан шийдвэр гаргана. Зардалтайгаа харьцуулахад бүтээгдэхүүний үнэт чанарыг хамгийн их нэмэгдүүлж байгаа шинж чанарыг л нэмж өгөх хэрэгтэй юм. 213

9 ^Клрке&иЯг, "D. &л& рж ая Бүтээгдэхүүний үзэмж маяг, хийц загвар Бүтээгдэхуүний үнэт чанарыг нэмэгдүүлэх бас нэг арга бол түүний үзэмж маяг ба хийц загвар юм. Үзэмж маяг (style) нь бүтээгдэхүүний гаднах өнгө үзэмжийг илтгэх ба хэрэглэгчийн анхааралыг татах зорилготой. Үзэмж маяг нь нүд булаам, гайхалтай, өвөрмөц шийдэлтэй байх боловч бүтээгдэхүүний чанар, гүйцэтгэл, хэрэглээний ашиг тусд тэр болгон нөлөөлдөггүй. Тэгвэл хийц загвар (design) нь гаднах үзэмж төдийгүй бүтээгдэхүүний бүтэц, хийц, хэрэглээний ашиг тусыг илэрхийлдэг. Оновчтой хийц загвар нь өнгө үзэмжтэй байхаас гадна бүтээгдэхүүний хэрэглээг хялбарчилаж, эвтэйхэн болгож чадна. Үйлдвэрлэгчид бүтээгдэхүүний техник үзүүлэлт, онцлог шинжүүдийг боловсруулахдаа ашиг тустай бүтээгдэхүүний хялбар бөгөөд таатай хэрэглээ бий болгох тал дээр түлхүү анхаарах нь зүйтэй. Бүтээгдэхүүний сав, баглаа боодол Аливаа бүтээгдэхүүний сав, баглаа боодол нь тухайн бүтээгдэхүүн болон компаний нүүр царай, нэр хүндийг илэрхийлэх ач холбогдолтой. Бизнесийн байгууллагууд эрт үеэс сав, баглаа боодолдоо ихээхэн анхаарал тавьж ирсэн бөгөөд Дэлхийн сав, баглаа боодлын байгууллага (World Packaging Organization) жил бүр World Star For Packaging тэмцээнийг зохион байгуулан шилдэг сав, баглаа боодлыг шалгаруулдаг байна. Бараанд зориулагдсан тодорхой багтаамж бүхий бүрхэвчийг сав, баглаа боодол (package) гэнэ. Сав нь барааг дотроо агуулдаг бөгөөд хэрэглээний үйл явцад хамтдаа байдаг. Жишээлбэл, шүдний ооны хуванцар сав, ундааны шил, тамхины хайрцаг г.м. Гэвч савлалт шаардлагагүй бараа ч бас бий. Урсаж, гоожихгүй, тарж бутрахгүй бараанд савлалт шаардлагагүй. Тухайлбал, саван, шоколад, хувцас, цахилгаан бараа г.м. Баглаа боодол нь хоёр янз байдаг. Эхнийх нь бүтээгдэхүүний баглаа боодол буюу хэрэглэхийн өмнө хаягддаг баглаа боодол. Шүдний оог хэрэглэхдээ бид хайрцгийг, шоколад идэхдээ цаасыг нь, хувцас өмсөхдөө уутыг нь хаядаг. Үүнээс гадна бүтээгдэхүүнийг хадгалах, тээвэрлэхэд зориулсан тээвэрлэлтийн баглаа боодол байна. Жишээлбэл, дотроо хэдэн арван оог багтаасан том цаасан хайрцаг. Сав, баглаа боодол нь бүтээгдэхүүнийг хамгаалах, хэрэглээг хялбарчилах, хадгалалтын хугацааг уртасгах, бүтээгдэхүүнийг ялгаруулах, хэрэглэгчийн анхаарлыг татах, мэдээлэл өгөх, тээвэрлэлтийг хялбарчлах зэрэг олон үүргийг гүйцэтгэнэ. Сав, баглаа боодлыг заримдаа маркетингийн иж бүрдлийн 5 дахь Пи ч гэж нэрлэдэг. Сав, баглаа боодлын оновчтой бөгөөд өвөрмөц шийдэл нь бүтээгдэхүүний өрсөлдөх давуу тал болж чаддаг. Тухайлбал, Кока-Колагийн шилний дизайн брэндийн салшгүй нэг хэсэг, имиж нь болсон гэлтэй (8.4-р зураг). Бэлэн хөлдөөсөн буузны анхдагч Хаан бууз -ны гол өрсөлдөгч болох Зочин бууз үйлдвэрийн технологиосоо гадна сав баглаагаараа ялгарах бодлого баримталдаг. Тус компани Солонгос улсын технологиор үйлдвэрлэгдсэн тусгай хэд хэдэн давхрагаас бүрдэх, бүтээгдэхүүнийг доргилт уналтаас хамгаалах шинэ сав баглаа боодлыг нэвтрүүлсэн байна. АПУ ХК-ний залуучуудад зориулан гаргасан Yah-uu брэндийн шар айраг нь эргэдэг 214

10 , Бцлэг $ /Цлрке&иЯгийЯ и^с бурфзл: ёцш.ззгу.эхцця бөглөөтөй учраас хаа ч явсан онгойлгогч хайж явах шаардлагагүй шууд шилнээс нь уух боломжтой юм. IV02!«*>- Ш6 8.4-р зураг. Кока-Копагийн шилний дизайн Сав, баглаа боодлын талаар шийдвэр гаргахдаа бизнесийн ашиг тусын хамт хүрээлэн буй орчинд үзүүлж буй нөлөөг харгалзах нь зүйтэй. Экологийн хувьд аюулгүй, дахин ашиглах боломжтой эсвэл дахин боловсруулсан хаягдал материал ашиглах, хэрэгцээгүй сав баглаа боодлоос татгалзах бодлого баримтлах хэрэгтэй. Тухайлбал, М-СИ-ЭС Кока-Кола ХХК-ний 150 төгрөгийн үнэтэй ундаануудын шилийг буцааж тушаадаг болохоор хүрээлэн буй орчинд хог хаягдал болдоггүй. Мөн Procter & Gamble компани Sure, Secret брэндийн деодорантуудын цаасан хайрцагнуудаас татгалзсанаар жилд 1.5 сая гаруй кг цаасан хайрцаг хэмнэдэг гэсэн тооцоо хийжээ. Бүтээгдэхүүний шошго, хаяглалт Бүтээгдэхүүний шошго (label) нь бүтээгдэхүүнд зүүсэн жирийн ярликнээс авахуулаад сав, баглаан дээрх дэлгэрэнгүй хаяглалт гээд маш олон янз байдаг. Шошго нь бүтээгдэхүүн буюу брэндийг тодорхойлох (Алтан тариа брэндийн гурил), мэдээлэл өгөх (хэн, хэзээ үйлдвэрлэсэн, хадгалах хугацаа, ашиглах заавар, найрлага, тэжээллэг үзүүлэлт), бүтээгдэхүүнийг сурталчилах (анхаарал татсан дүрс, зураг, лого, уриа үг) үүрэгтэй байдаг. АНУ-д 1990 онд батлагдсан Nutritional Labeling and Educational Act хууль нь хүнс үйлдвэрлэгчдээс бүтээгдэхүүнээ борлуулахдаа тэжээллэг чанарын тухай дэлгэрэнгүй мэдээллийг хэрэглэгчдэд хүргэхийг шаарддаг [5]. Тэгвэл манай оронд зөвхөн мал, амьтны болон ургамлын гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэгчдээс тэжээллэг чанарыг заах тухай хуулинд дурьдсан байна. Бүтээгдэхүүний хаяглалт нь компани, бүтээгдэхүүн, сав баглаа боодол ба тээвэрлэлтийн талаар мэдээлэл агуулж байдаг. Компаний тухай мэдээлэлд байгууллагын хаяг, харилцах утас, и-мэйл хаяг орно. 215

11 Sltcv/ikietnu.fi i. D. Ъа&рлмл Шигтгээ 8.1 Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай хууль, Үйлдвэрлэгч нь бүтээгдэхүүний чанар, үнэ, үйлдвэрлэсэн он, cap, өдөр болон баталгаат хугацааны талаар түүний сав, баглаа боодол, шошго, ашиглах /хэрэглэх/ зааварт тусгана. 4.2 Үйлдвэрлэгч, худалдагч нь хүний амь нас, эрүүл мэнд, хүрээлэн буй орчинд гэм хор учруулж болзошгүй бүтээгдэхүүн, түүний сав, баглаа боодол, шошгод олон улсын хэмжээнд нийтлэг хэрэглэдэг таних тэмдэг, бичээсийг ил тод тавих үүрэгтэй. Хүнсний тухай хууль, Мал, амьтны болон ургамлын гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэгч этгээд дор дурдсан шаардлага хангана: хүнс үйлдвэрлэх, хадгалах, тээвэрлэх зориулалттай машин, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, сав, баглаа боодол, ариутгал цэвэрлэгээний бодис нь чанар, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан байх; хүнсийг чанар, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн шаардлагын дагуу савлаж, шошголох, түүнд тэжээллэг чанар, найрлага, хэрэглэх арга, хадгалах хугацаа, анхааруулгыг заах; Шударга бус өрсөлдөөнийг хориглох тухай хууль, өрсөлдөөнд харш бусдын барааны тэмдэг, шошго, үйлдвэрийн нэр, барааны чанарын баталгааг дур мэдэн хэрэглэх, түүнчлэн барааны оноосон нэр, баглаа боодлыг хуулбарлахыг хориглоно; Бүтээгдэхүүнтэй холбоотой мэдээлэл нь брэндийн нэр, уриа үг, лого, бүтэц, найрлага, тэжээллэг чанар, стандарт, ашиглалтын зааврын тухай байдаг. Сав баглаа боодлын талаарх мэдээлэл ихэнхдээ олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн тэмдэгүүдээр илэрхийлэгдэнэ (8.2-р хүснэгт). 8.2-р хүснэгт Сав, баглаа боодлын материалтай холбоотой зарим түгээмэл тэмдэгүүд 216

12 Бцлэг %. гцл&сет ииш ик из/с бурузл: бц&,зэг< зхццн бөглөөтөй учраас хаа ч явсан онгойлгогч хайж явах шаардлагагүй шууд шилнээс нь уух боломжтой юм. IKWMW2 Сав, баглаа боодлын талаар шийдвэр гаргахдаа бизнесийн ашиг тусын хамт хүрээлэн буй орчинд үзүүлж буй нөлөөг харгалзах нь зүйтэй. Экологийн хувьд аюулгүй, дахин ашиглах боломжтой эсвэл дахин боловсруулсан хаягдал материал ашиглах, хэрэгцээгүй сав баглаа боодлоос татгалзах бодлого баримтлах хэрэгтэй. Тухайлбал, М-СИ-ЭС Кока-Кола ХХК-ний 150 төгрөгийн үнэтэй ундаануудын шилийг буцааж тушаадаг болохоор хүрээлэн буй орчинд хог хаягдал болдоггүй. Мөн Procter & Gamble компани Sure, Secret брэндийн деодорантуудын цаасан хайрцагнуудаас татгалзсанаар жилд 1.5 сая гаруй кг цаасан хайрцаг хэмнэдэг гэсэн тооцоо хийжээ. Бүтээгдэхүүний шошго, хаяглалт Бүтээгдэхүүний шошго (label) нь бүтээгдэхүүнд зүүсэн жирийн ярликнээс авахуулаад сав, баглаан дээрх дэлгэрэнгүй хаяглалт гээд маш олон янз байдаг. Шошго нь бүтээгдэхүүн буюу брэндийг тодорхойлох (Алтан тариа брэндийн гурил), мэдээлэл өгөх (хэн, хэзээ үйлдвэрлэсэн, хадгалах хугацаа, ашиглах заавар, найрлага, тэжээллэг үзүүлэлт), бүтээгдэхүүнийг сурталчилах (анхаарал татсан дүрс, зураг, лого, уриа үг) үүрэгтэй байдаг. АНУ-д 1990 онд батлагдсан Nutritional Labeling and Educational Act хууль нь хүнс үйлдвэрлэгчдээс бүтээгдэхүүнээ борлуулахдаа тэжээллэг чанарын тухай дэлгэрэнгүй мэдээллийг хэрэглэгчдэд хүргэхийг шаарддаг [5]. Тэгвэл манай оронд зөвхөн мал, амьтны болон ургамлын гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэгчдээс тэжээллэг чанарыг заах тухай хуулинд дурьдсан байна. Бүтээгдэхүүний хаяглалт нь компани, бүтээгдэхүүн, сав баглаа боодол ба тээвэрлэлтийн талаар мэдээлэл агуулж байдаг. Компаний тухай мэдээлэлд байгууллагын хаяг, харилцах утас, и-мэйл хаяг орно. 215

13 Ъцлзг $. ^лр сглм Я ги й Я uvfc бурфэл: бутззи^зхцця Тээвэрлэхэд анхаарах зүйлсийг мөн олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн тэмдэгүүдийг тээвэрлэлтийн баглаа боодолд тавьдаг. Эдгээрээс заримыг нь харуулбал: 8.5-р зураг. Тээвэрлэлпшин заавар өгөх тэмдэгүүд Бүтээгдэхүүний шошго, хаяглалтанд тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх байгууллага, хувь хүмүүсийн хувьд зураасан код багагүй үүрэг гүйцэтгэдэг. Зураасан код (Ьагсоёе)-ын систем нь олон улсын хэмжээнд стандартчлагдсан кодоор мэдээллийг электрон хэлбрээр дамжуулах, цуглуулах харилцаа холбооны хэрэгсэл юм. Олон улсад зураасан кодны хэд хэдэн систем хэрэглэгддэгээс EAN/UCC системийг дэлхийн 101 орны 1 сая гаруй компани хэрэглэж байна. EAN/UCC системийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнд олгодог зураасан код нь дэлхийн аль ч өнцөг буланд шууд танигддаг давуу талтай. Зураасан код нь бүтээгдэхүүн, бүтээгдэхүүн, түүний хяналтын дугаар, үйлдвэрлэгдсэн улс орон, компанийн талаар мэдээлэл агуулдаг (8.6-р зураг). Түүнчлэн EAN/UCC систем нь бүтээгдэхүүний талаар төдийгүй тээврийн хэрэгслэлийн төрөл, үйлдвэрлэсэн он, cap, өдөр, хүчинтэй байх хугацаа, үйлдвэрлээлийн цувааны дугаар, хэмжээс хэмжигдэхүүн, бүтээгдэхүүнийг хүлээн авах газар зэрэг тээвэрлэлтийн талаар нэмэлт мэдээллийг агуулдаг [57]. Улсын код Бүтээгдэхүү- ний код Компаний код Хяналтын дугаар 8.6-р зураг. Зураасап код Монгол улс 2003 оны 12 дугаар сард EAN International байгууллагад 101 дэх жинхэнэ гишүүнээр элссэн юм. Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхимын дэргэд GS1-Mongolia нийгэмлэг байгуулагдан хот, хөдөөгийн бизнес эрхлэгчдийн 217

14 /И,аркгт.игсг...Ьл$ф*илл бүтээгдэхүүнд зураасан код олгож байгаа бөгөөд анхны хэрэглэгч нь М- Си-Эс Кока-Кола ХХК болсон байна оны байдлаар нийт 240 гаруй компани гишүүнээр элсэж 865 -аар эхэлсэн зураасан код авсан байна. Зураасан код ашиглах нь бизнес эрхлэгчдэд дараах ашиг тусыг өгдөг байна. Үүнд: Мэдээллийн урсгалыг хялбарчилна (стандарт код учраас гадаад дотоодод хаана ч хэрэглэсэн танигдана); Нөөцийн удирдлагыг хялбарчилна (зураасан код мэдээллийг электрон хэлбэрээр дамжуулдаг учраас захиалга хүлээн авах, бүтээгдэхүүнийг ангилах, ачих, тээвэрлэх, тоолох бүртгэх үйл явцыг автоматжуулах боломжтой); Борлуулалтын хяналтыг сайжруулна (кассанд бүтээгдэхүүний кодыг уншуулснаар автоматаар борлуулалтын хэмжээг хянана); Хөдөлмөр, цаг хугацааг хэмнэнэ (орчин үеийн мэдээллийн технологи ашигладгаас гар аргаар хийгддэг байсан тооллого, бүртгэл зэрэг үйл ажиллагааг хөнгөвчилдөг); Нягтлах бодох бүртгэлийг хялбарчилна (зураасан код ашиглах нь бүтээгдэхүүний үлдэгдэл, борлогдсон хэмжээ, үнэ зэрэг мэдээллийг электрон хэлбэрээр хянах боломжтой); Барааны тооллогыг хялбарчилна (зураасан код нь тооллогыг автоматжуулах боломж олгоно); Кассан дахь алдааг багасгана (бүх бүтээгдэхүүний кодыг компьютерт оруулж код уншигчийн тусламжтайгаар үнийг шууд тодорхойлно). EAN/UCC системийн тухай Шигтгээ онд Европын 12 орон нэгдэж байнгын бус зөвлөлийг байгуулсан нь энэхүү системийн эхлэл болсон бөгөөд мөн онд АНУ, Канадад ижил стандарт нэвтрүүлэх зорилго бүхий UCC (Uniform Code Council) байгууллага байгуулагджээ. Европын орнуудад нэг ижил стандарт системийг хөгжүүлэх боломжийг судалж, нэвтрүүлэх зорилгоор зорилгоор 1977 оны 2-р сард Бельгийн нийслэл Брюссель хотноо албан ёсны EAN (European Article Numbering) ашгийн бус байгууллага байгуулагджээ онд EAN байгууллага UCC -тэй EAN/UCC системийг дэлхий даяар хэрэглэж хөгжүүлэх хэлэлцээр байгуулсан байна. Улмаар EAN байгууллагын гишүүнчлэл олон улсын шинж чанартай болсноор 1992 онд нэрээ EAN International болгон өөрчлөв онд АНУ, Канадад үйл ажиллагаагаа явуулдаг UCC байгууллага нь EAN International -д жинхэнэ гишүүнээр элссэнээр EAN International нь GS1 aisbl нэртэй болсон байна. Одоогийн байдлаар уг системийг дэлхийн 101 орны 1 сая гаруй компани хэрэглэж, дэлхийн эдийн засгийн 90 хувийг хамарч байна [

15 . МлрсетиН-гийЯ uvfc б<фд.эл: бср&жгфзгццн Бүтээгдэхүүний торолжшип Бүтээгдэхүүний бодлого нь бүтээгдэхүүн тус бүрийн хувьд гаргах шийдвэрээс гадна бүтээгдэхүүний төрөлжилтийн талаар баримтлах стратегийг тодорхойлно. Ойролцоо үнэтэй, ижилхэн хуваарилалтын цэгүүдээр борлуулагдах, ижил зах зээлийн сегментүүдэд чиглэсэн, хэрэглээний зориулалт нь адилхан боловч ямар нэгэн нэмэлт шинж чанараар ялгагдах бүлэг бүтээгдэхүүн бий болгохыг бүтээгдэхүүний төрөлжилт (product line extension) гэж нэрлэдэг. Жишээлбэл, Кока-Кола хэмжээнээс нь хамааран бидний ундаа, түмний ундаа ; Моносын Биомон ком барагшунтай, чацарганатай, гүүний самтай; Ahmad цай оффисын зориулалттай дүрдэг ба ахуйн хэрэглээнд зориулсан идээшүүлдэг нунтаг, Sony чихэвчний хөгжим спортоор хичээллэхдээ хөгжим сонсдог хэрэглэгчиддээ зориулан доргионы хамгаалалттай, ус нэвтэрдэггүй загвар гаргасан, Dirol бохь амтны хувьд лимон, гүзээлзгэнэ, жүрж, тарвасны амттай; Palmolive саван найрлагын хувьд зөгийн бал, чидуун жимс, сарнай ба сүүтэй гээд олон төрөл байдаг. Дээрх төрөлжилтийн жишээнүүдээс харахад компани нь зорилтот зах зээлийн шинж чанар, хэрэглээний нөхцөл байдал, хэрэглэгчийн хувь хүний онцлог, сонирхолд нийцүүлэх эсвэл хэрэглэгчдэд сонголт хийх боломжийг олгох үүднээс бүтээгдэхүүнээ төрөлжүүлдэг байна. Хэрэглэгчид сонголт хийх боломжийг олгох нь борлуулалтыг нэмэгдүүлэх чухал хөшүүрэг болдог. Жишээлбэл, хийжүүлсэн ундааны хувьд үйлдвэрлэгчид кола, нимбэгний, жүржийн, алимны гээд олон сонголт санал болгодог. Хэрэв хийжүүлсэн ундаа ганцхан төрөл байсан бол хэрэглэгчийн хувьд авна, авахгүй гэсэн хоёр сонголт л байна. Авахгүй бол магадгүй цэвэр ус эсвэл жимсний шүүсний аль нэгийг худалдан авна. Харин сонголт хийх боломж олгосноор хэрэглэгч хийжүүлсэн ундаа авах, авахгүйгээ бус харин кола, нимбэг, жүрж, алимны алийг нь сонгохоо бодож эхэлдэг. Заримдаа компани зах зээлд эзлэх байр сууриа хамгаалах үүднээс өрсөлдөгчөө дуурайн төрөлжилт хийхээс аргагүй болох тохиолдол ч бий. Жишээлбэл, Dirol төрөл бүрийн жимсний амтаар бохио төрөлжүүлснээс Orbit дагаж дуурайхаас аргагүй болсон байдаг. Бүтээгдэхүүний төрлүүд хоорондоо биш өрсөлдөгчийнхөө ижил төрлийн бүтээгдэхүүнтэй өрсөлдөх ёстой гэдгийг санах нь зүйтэй. Бүтээгдэхүүний пэр төрөлжилт Бүтээгдэхүүний нэр төрөлжилт (product category extension) нь хоорондоо хэрэглээний зориулалт, ашиг тус, үнэ, хуваарилалт, идэвхжүүлэлтийн хувьд ялгаатай бүлэг бүтээгдэхүүн бий болгохыг хэлдэг. Компаний бүтээгдэхүүний нэр төрөлүүд нь зах зээлийн ижил эсвэл ялгаатай сегментүүдэд зориулагдаж болно. Жишээлбэл, Анунгоо ХХК-ний оруулж ирдэг Procter & Gamble компаний бүтээгдэхүүнийг угаалга цэвэрлэгээний бодис (угаалгын нунтаг, цайруулагч, зайлагч), үс арчилгаа (шампунь, ангижруулагч), саван, деодорант, хүүхдийн живх, эмэгтэйчүүдийн ариун цэврийн хэрэгсэл, шүд арчилгаа гэсэн үндсэн 8 нэр төрөлд ангилж болно. Үндсэн нэр төрөл нь дотроо мөн хэд хэдэн дэд нэр төрөлд хуваагдаж болно. Жишээлбэл, үс арчилгаа дотроо хагны эсрэг 219

16 /Н-лркЫмЯг...bafkp*HOA (Head & Shoulders), тэжээл өгөх (Pantene) болон үсийг өтгөн харагдуулж, хөвсийлгөх зориулалттай (Wash & Go) нэр төрлийн бүтээгдэхүүнд хуваагдаж байна. Гоо сайхны бүтээгдэхүүний үндсэн нэр төрөл дотроо эмэгтэйчүүдэд зориулсан Max Factor ба охидуудад зориулсан Cover Girl гэсэн хоёр нэр төрөлтэй байна (8.7- зураг). Нэр төрөл 1 Нэр төрөл 2 Нэр төрөл 3 Нэр төрөл 4 Нэр төрөл 3 Шампунь Саван Угаалгын нунтаг Деодорант Гоо сайхны бүгээгдэхүүн Pantene Head & Shoulders Wash & Go Camay Safeguard Ariel Tide Myth Secret Sure Old Spice Max Factor Cover Girl 8.7-р зураг. Procter & Gamble компаний бүтээгдэхүүний зарим нэр төрөл Компаниуд өсөж хөгжихийн хирээр бүтээгдэхүүний нэр төрлөө олшруулдаг хандлага ажиглагддаг. Энэ нь бизнесийн цар хүрээг өргөжүүлж илүү их ашиг орлого олох, эрсдэлээс хамгаалах зорилгоор хийгддэг. Мөн зарим тохиолдолд улирлын шинж чанартай борлуулалтын хэлбэлзлэлээс шалтгаалан компани бүтээгдэхүүний нэр төрлөө олшруулах эсвэл бизнесийн шинэ салбарт хөл тавьдаг байна. Жишээлбэл, даршилсан ногоо үйлдвэрлэгч бүтээгдэхүүний түүхий эд элбэг бөгөөд хямдхан байх зун болон намрын цагт л үйлдвэрлэл явуулдаг. Тэгвэл жилийн бусад улиралд нарийн боовны үйлдвэрлэл явуулж болно. Тухайн нэр төрлийн бүтээгдэхүүн ба үйл ажиллагаагаа тэлж буй зах зээл компаний хувьд цоо шинэ байх юм бол үүнийг диверсификаци гэж нэрлэдэг билээ (Диверсификацын талаар номны 2-р бүлгээс дэлгэрэнгүй үзэж болно). Хэдийгээр ихэнх компани зах зээлд тодорхой амжилтанд хүрсний дараа нэр төрлөө олшруулдаг ч энэ нь дандаа ашигтай байдаггүй. Маркетерүүд нь бүтээгдэхүүний нэр төрлөө өргөжүүлэхдээ тухайн компани болон брэндийн нэр хүнд, имижд тохирсон бүтээгдэхүүнийг гаргах хэрэгтэй. Тухайлбал, Pierre Cardin загвар зохион бүтээгчийн нэртэй дарс, Jack Daniels виски үйлдвэрлэгч гич гаргаж байсан нь амжилтгүй болж байжээ. Бүтээгдэхүүний нэр төрлөө олшруулахдаа хуучин брэндийн нэрийг ашиглаж болохоос гадна шинэ брэнд бий болгох туршлага ч түгээмэл ажиглагддаг (Энэ талаар 8.6-р дэд бүлэгт Брэндийг хөгжүүлэх стратегиуд хэсэгт дэлгэрэнгүй авч үзнэ ҮҮ)- Нэр төрлийн талаарх шийдвэр зөвхөн бүтээгдэхүүний нэр төрлийн өргөжилтөөр хязгаарлагдахгүй. Зарим тохиолдолд компани шаардлагатай гэж үзсэн бүтээгдэхүүний нэр төрлийг бизнесийн багцаасаа хасаж цөөлдөг. Тухайн нэр төрлийн бүтээгдэхүүний эрэлт ямар нэг шалтгаанаар багассан, борлуулалт нь алдагдалтай байх тохиолдолд нэр төрлөө цөөрүүлэх нь зүйтэй. 220

17 /Клркет иягийя иф бу/гуэ.с бфизэгфэхщя 8.4. Шинэ бүтээгдэхүүн боловсруулах үе шатууд Өрсөлдөөний чиг баримжаатай маркетингийн эрин үед бизнесийн байгууллагуудын хувьд зах зээлд эзлэх байр сууриа хадгалж үлдэхийн тулд инноваци хийх нь жам ёсны шаардлага юм. Инноваци нь цоо шинэ эсвэл сайжруулагдсан бүтээгдэхүүн байхаас гадна үйлдвэрлэлийн ба хуваарилалтын үйл явц, зохион байгуулалтыг илэрхийлдэг. Эдгээр бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэлийн ба хуваарилалтын үйл явц, зохион байгуулалт нь дэлхийд, улс орон, орон нутгийн хувьд аль эсвэл компаний хувьд цоо шинэ байж болно [42]. Зуунаар биш агшингаар хэмжигдэх технологийн дэвшил маркетингийн ухаанд ч тусгалаа олж шинэ бүтээгдэхүүн, технологи боловсруулахыг шавдуулж байна. Бүтээгдэхүүн бүр өөрийн гэсэн амьдралын мөчлөгтэй бөгөөд боловсруулалт, нэвтрэлт, өсөлт, тогтворжилт, уналт зэрэг үе шатуудыг ээлж дараалан туулдаг. Ямар ч бүтээгдэхүүн хэзээ нэгэн цагт уналтанд орох учраас түүнийг орлох шинийг боловсруулах нь маркетингийн хувьд чухал асуудал юм. Компани шинэ бүтээгдэхүүн гаргахдаа бусдын патентийг эзэмших, лицензийг нь авах, өрсөлдөгчөө хуулбарлан дуурайх аль эсвэл өөрийн судалгаа шинжилгээний үр дүнд шинээр боловсруулж болно. Аливаа инноваци хөрөнгө мөнгө шаардсан, эрсдэл дагуулсан шинжтэй байдаг. Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээл нь хүлээж аваагүй олон баримт бий. Жишээлбэл, Кока-Кола компаний New Coke, FedEx-ийн Zap Mail нэртэй электрон шуудан, R.J Reynolds компаний Premier нэртэй утаагүй тамхи, Макдональдсын Arche Deluxe сэндвичүүд амжилтгүй болсон шинэ бүтээгдэхүүнүүдийн эгнээг тэлсэн түүхтэй. Компани шинэ бүтээгдэхүүн зах зээлд гаргахдаа байгаа брэндээ өргөжүүлэх эсвэл цоо шинэ брэнд бүтээж болно. Алийг нь ч сонгосон зөв хийж чадахгүй бол амжилтгүй болох аюултай. Шинэ бүтээгдэхүүн боловсруулах үйл явц нь үндсэн 8 үе шатыг туулдаг (8.8-р зураг). Маркетингийн стратеги боловсруулах т Бүтээгдэхүүний төсөл боловсруулах, турших t Санааг шигших I Шинэ санаа гаргах W Бизнесийн шинжилгээ Е Бүтээгдэхүүн боловсруулах 1 Туршилтын маркетинг Е Зах зээлд нэвтрүүлэх 8.8-р зураг. Шинэ бүтээгдэхүүн боловсруулах үе шатууд 221

18 МафкетиЯг D. Ъл&р.маа 1. Шинэ санаа гаргах Шинэ бүтээгдэхүүн боловсруулах анхны алхам бол шинэ бүтээгдэхүүний санааг хайх явдал юм. Оновчтой ганц санааг олохын өмнө маш олныг гаргах нь элбэг. Менежментийн нэгэн зөвлөхийн хэлсэнчлэн 1000 санаа тутамд 100 нь туршигдах боломжтой, тэднээс 10 нь санхүүгийн хувьд боломжтой, энэ үлдсэн 10-аас зөвхөн хоёр нь л амжилтанд хүрдэг. Хэрэв та хэрэглэгчдийг байлдан дагуулах, өрсөлдөгчдөө сүрдүүлэх, хөрөнгө оруулагчдыг шагшуулах санаа олж авахыг эрмэлзэж байвал эхлээд хэдэн зуун, бүр хэдэн мянган онцгой санаануудыг сэтгэх ёстой [5]. Санаа олоход дотоод ба гадаад гэсэн хоёр эх үүсвэр бий. Компани дотоод эх үүсвэрээ ашиглан судалгаа шинжилгээ хийснээр шинэ бүтээгдэхүүний санааг олж авч болно. Байгууллагын бүх ажилчид, удирдах тушаалтан, инженерүүд, үйлдвэрийн болон борлуулалтын ажиллагчдын хэн нь ч гэсэн гайхамшигтай санааг бодож олох магадлалтай. Зарим компаниуд ажиллагчдынхаа бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэх тусгай хөтөлбөр хүртэл хэрэгжүүлдэг байна. Жишээлбэл, АНУ-ын ЗМ компани 15 хувь нэртэй журам нэвтрүүлжээ. Энэ журмын дагуу ажилчид ажлын цагийнхаа 15 хувийг өөрсдийн үзэмжээр зарцуулах эрхтэй. Хувийнхаа ажлыг амжуулах эсвэл компанид ашиг тустай зүйл бүтээх эсэх нь өөрсдийнх нь дур. Шинэ санаа олоход туслах үйлчилгээ үзүүлэх компаниуд хүртэл байгуулагдсан байдаг. Компаний шинэ санаа олох гадаад эх үүсвэрт хэрэглэгчид, өрсөлдөгчид, дистрибьютерүүд, нийлүүлэгчид болон бусад харилцагчид хамаарна. Хэрэглэгчдийг ажиглаж, тэднийг сонсож, ойлгох нь бүтээгдэхүүний шинэ санаа олох чухал эх үүсвэр болдог байна. Heinz кетчуп үйлдвэрлэгч хэрэглэгчийн судалгаа явуулан тэдний багагүй хувийг хүүхдүүд эзэлдгийг тогтоожээ. Судалгааны үр дүндээ тулгуурлан компани хүүхдүүдэд зориулсан янз бүрийн өнгөтэй кетчуп гаргасан нь багагүй амжилт олсон байна. Avon компаний Skin-So-Soft биеийн тос хэрэглэгчдийн дунд шумуул үргээдэг үйлчилгээтэй гэж ам дамжигдан яригдаж байлаа. Үүнийг мэдсэн компани Skin-So-Soft нэрээр шумуул болон шавьжнаас хамгаалах цуврал бүтээгдэхүүнүүдийг гаргасан байх жишээтэй. Гэвч хэрэглэгчид өөрт нь юу хэрэгтэй болохыг тэр бүр мэддэггүй. Ялангуяа, өндөр технологийн шинэ бүтээгдэхүүн гаргах нөхцөлд хэрэглэгчдийн үзэл бодолд тулгуурлах боломжгүй юм. Заримдаа хэрэглэгчдэд хүссэн зүйлийг нь өгөх хангалтгүй байдаг. Тэд санаанд оромгүй, гэнэтийн, бодож байснаас нь хол давах зүйлд татагддаг байна. Өрсөлдөгчдөө судлах нь шинэ бүтээгдэхүүний санаа олж авах чухал гадаад эх үүсвэр юм. Өрсөлдөгчдөө ажиглан тандаж, бүтээгдэхүүнийг нь шинжилж, судалдаг. Дистрибьютерүүд, нийлүүлэгчид, ба бусад зуучлагчид зах зээлтэй шууд харилцаж ажилладаг учраас мөн шинэ санаа олж авах бас нэг эх үүсвэр байж чаддаг. Үүнээс гадна үзэсгэлэн худалдаа, сургалт семинарт оролцох; их сургууль болон бусад эрдэм шинжилгээний байгууллагуудтай хамтран ажиллах нь шинэ санаа олж авахад тустай. 222

19 $. /РСл&сегниЯгийН и$с бцруэл : бцькээг<р>хус(.я Инновацигүйгээр өрсөлдөөнийг даван туулахад бэрх болсон өнөө үед аль ч байгууллагад бүтээлч сэтгэлгээг дэмжих, бүтээлч соёл, тогтолцоог нэвтрүүлэх шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна. 2. Санааг шигших Шинэ санаа гаргах үе шатанд аль болох олон санаа олох зорилго тавигддаг бол энэ үе шатанд сайнуудыг нь шигшиж тоог нь цөөрүүлээд ашиг авчрах бүтээгдэхүүний санааг сонгох хэрэгтэй. Компаниуд шинэ бүтээгдэхүүний санаануудыг шигшихдээ дараах шалгууруудыг тавьдаг. Үүнд: Энэхүү шинэ бүтээгдэхүүн нь хэрэглэгчдэд болон нийгэмд үнэхээр ашиг тустай юу? Энэхүү шинэ бүтээгдэхүүн нь компанид ашиг авчирч чадах уу? Компаний баримталж буй бодлого, стратегид хэр нийцэж байна? Энэхүү санааг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай нөөц байна уу? Өрсөлдөгч бүтээгдэхүүнүүдээс илүү байж чадах уу? Идэвхижүүлж, хуваарилахад хэр амархан бэ? 3. Бүтээгдэхүүний төсөл боловсруулах, турших Энэ үе шатанд шигшигдсэн санаан дээр тулгуурлан бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбарыг боловсруулна. Жишээлбэл, цахилгаанаар ажилладаг автомашин боловсруулах санаа нь дараах шийдлүүдэд хүргэж болно. Үүнд: Хувилбар 1. Гэр бүлийн хэрэглээнд зориулагдсан өртөг багатай автомашин; Хувилбар 2. Залуучуудад зориулсан спорт загвар; Хувилбар 3. Хүрээлэн буй орчинд санаа зовнидог тав тух, өргөн зайг эрхэмлэдэг хүмүүст жип загварын автомашин. Бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбар боловсруулсны дараа эдгээр хувилбаруудыг туршина. Туршилтыг бүтээгдэхүүний төслийн бодит эсвэл загварчилсан хэлбэр дээр хийж болно. Жишээлбэл, интерьер дизайн зохион бүтээгч үйлчлүүлэгчиддээ компьютерийн програм ашиглаж хийсэн дүрст загваруудаас сонголт хийлгэдэг. Хэрэглэгчдэд боломжит шийдлүүдийг танилцуулсны дараа тэднээс асуулга авдаг. Асуулгаар хэрэглэгч тухайн бүтээгдэхүүний төслийг хэр ойлгож, үнэлсэн, давуу талуудыг нь олж харсан эсэх, үнийн тухай бодол санааг, худалдаж авах бодол байгаа эсэхийг лавлана. 4. Маркетингийн стратеги боловсруулах Бүтээгдэхүүний төсөл боловсруулж тохиромжтой хувилбарыг сонгож туршсаны дараа, тэрхүү хувилбарт зориулсан маркетингийн стратеги боловсруулна. Шинэ бүтээгдэхүүний маркетингийн стратеги нь 3 хэсгээс бүрдэнэ. Нэгдүгээрт, шинэ бүтээгдэхүүний зорилтот зах зээл, төлөвлөж буй хоногшуулалт, ирэх хэдэн жилийн борлуулалт, зах зээлд эзлэх хувь болон ашгийн зорилтуудыг тодорхойлно. Хоёрдугаарт, бүтээгдэхүүний маркетингийн иж бүрдлийг боловсруулж, эхний жилийн 223

20 i/ttafejcemuhi D. %а$кржал зар сурталчилгааны зардлыг тооцоолно. Эцэст нь маркетингийн иж бүрдлийг, борлуулалт болон ашгийн хамт урт хугацааны хувьд төлөвлөнө [5], 5. Бизнесийн шинжилгээ Нэгэнт бүтээгдэхүүний шийдэл, маркетингийн иж бүрдлийг боловсруулсан тул бизнесийн хувьд хэр ашигтай байхыг шинжлэх хэрэгтэй. Шинэ бүтээгдэхүүний борлуулалт, зардал, ашгийг таамаглаж компаний зорилго зорилтуудад хэр нийцэж байгааг шийдэх хэрэгтэй. Хэрэв нийцэж байгаа бол дараагийн үе шатанд шилждэг. Борлуулалтын таамаглал хийхдээ шинэ бүтээгдэхүүн учраас ижил төстэй бүтээгдэхүүний борлуулалтанд үндэслэх эсвэл хэрэглэгчдийн саналыг асуух арга замууд бий. Борлуулалтын хамгийн их ба доод түвшинд эрсдэл ямар байхыг тооцоолно. Борлуулалтын таамаглал дээр үндэслэн бүтээгдэхүүнээс хүлээгдэж байгаа орлогыг маркетинг, судалгаа шинжилгээ, үйлдвэрлэл, санхүү, хүний нөөцийн зардлын хамт тооцоолж ашгаа тодорхойлно. 6. Бүтээгдэхүүн боловсруулалт Өмнөх үе шатуудад бүтээгдэхүүн, төсөл хэлбэрээр, магадгүй зөвхөн цаасан дээр аль эсвэл загвар төдий оршиж байсан. Бизнесийн шинжилгээ эерэг үр дүнтэй гарсан тохиолдолд эрдэмтэн, инженер техникийн ажиллагчид бүтээгдэхүүнийг бодитоор бүтээж эхэлнэ. Энэ утгаараа энэ үе шатанд хөрөнгө оруулалт багагүй шаардагддаг. Бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбарыг боловсруулан туршиж дундаас нь сонголт хийнэ. Бүтээгдэхүүний эцсийн хувилбарыг бүтээхэд хэдэн өдөр, долоо хоног, cap эсвэл жилийг ч зарцуулж болно. Хэрэглэгчийг сэтгэл хангалуун үлдээхийн тулд чанар, гүйцэтгэлийн маш олон туршилтуудыг хийдэг. Gillette компанид өглөө бүр компаний аль нэг нэгжийн 200 ажиллагч сайн дураараа шинэ бүтээгдэхүүний туршилтанд оролцдог байна. Тэд тусгайлан бэлдсэн угаалтуур, тольтой өрөөнд шинээр боловсруулсан сахлын хутаг, сахлын хөөс, сахлын усыг хэрэглээд үнэлгээ өгнө. Хажуугийн өрөөнд эмэгтэй ажиллагчид нь компаний эмэгтэйчүүдэд зориулсан бүтээгдэхүүнүүдийг хэрэглэж туршдаг байна. Тансаг, дэгжин цүнх үйлдвэрлэгч Louis Vuitton компаний Парис дахь төв байранд элдэв чимээ шуугиан тасардаггүй. Ойролцоогоор 3.5 кг ачаатай цүнхийг механик гар хагас метрт өргөөд унагах туршилтыг дахин дахин 4 өдрийн турш хийдэг. Лабораторийн өөр нэг хэсэгт цүнхийг хэт ягаан туяагаар шарж өнгө нь гандаж байгаа эсэхийг шалгана. Цүнхний цахилгаан товчийг шалгах хэсэгт цахилгааныг нь 5000 удаа онгойлгож хаана. Тэр бүү хэл цүнхний бариулын бэх батыг шалгадаг хиймэл механик гар хүртэл бий [5], 224

21 ^цлэг % /КлрсесниЯгийЯ utfe бурлэл: бц&зэъгэхууя 1. Туршилтын маркетинг Бүтээгдэхүүн хэрэглэгчийн гар дээр очиход бэлэн болсон бол дараагийн алхам нь туршилтын маркетинг (test marketing) юм. Энэ үе шатанд шинэ бүтээгдэхүүн болон түүний маркетингийн хөтөлбөрийг туршиж үздэг. Гэвч бүтээгдэхүүний төрөлжилт хийгдэж байгаа, эсвэл өрсөлдөгчийн амжилттай бүтээгдэхүүнийг хуулбарласан тохиолдолд туршилтын маркетинг хийх шаардлагагүй байж болно. Туршилтын маркетингийг жижиг зах зээл дээр, хяналттай нөхцөлд, загварчилсан нөхцлийн аль нэгэнд гүйцэтгэх боломжтой. Жижиг зах зээл дээрх туршилтын маркетинг (standard test marketing) нь зах зээлийн бодит нөхцөлд тодорхой нэг улс орон, бүс нутаг, хот, дүүрэг эсвэл дэлгүүрт хийгдэж болно. Компани маркетингийн хөтөлбөрөө бүрэн эхээр нь хэрэгжүүлж гарсан үр дүнг хэмжинэ. Бодит нөхцөлд бүтээгдэхүүн ямар алдаа дутагдалтай байгааг, хэрэглэгчид хэрхэн хандаж байгааг ажиглаж туршилтын үр дүнд тулгуурлан нийт улсын хэмжээнд борлуулалт, ашиг ямар байхыг тодорхойлохыг эрмэлздэг. Жишээлбэл, М-Си-Эс" компани Grand Khaan брэндийн архийг тодорхой дэлгүүрүүдээр борлуулж туршилт хийсэн байна. Гэвч жижиг зах зээлд туршихад дутагдалтай талууд ч бас бий. Зардал ихтэй, хугацаа их шаардсан, өрсөлдөгчиддөө нууцаа алдах аюултай. Жижиг зах зээлд туршилт хийж байх хооронд өрсөлдөгч санаа аваад ижил төстэй барааг шууд зах зээлд гаргачихаж чадна. Хяналттай нөхцөлд туршилтын маркетинг (controlled test marketing)-rmh үйлчилгээ үзүүлэх компаниуд хөгжилтөй орнуудад байдаг. Тэд шинэ бүтээгдэхүүн борлуулах хэд хэдэн дэлгүүртэй гэрээгээр мөн тодорхой бүлэг хэрэглэгчдэд төлбөр төлөөд хамтран ажилладаг байна. Туршилтанд оролцож буй хэрэглэгчид шинэ бүтээгдэхүүнийг борлуулж байгаа дэлгүүрээс арилжаа худалдаа хийхдээ тусгай картаар худалдаа хийдэг. Мөн өөр бусад дэлгүүрт хийсэн худалдан авалтыг тэмдэглэх тусгай уншигч сканнерийг гэртээ суурилуулна. Ингэснээр туршилтанд оролцож байгаа дэлгүүрт шинэ бүтээгдэхүүний лангуун дээрх өрөлт, байршил, үнэ, дэлгүүр дэх урамшууллын үйл ажиллагаанд хяналт тавих боломжтой. Туршилтанд оролцож байгаа хэрэглэгчийн хувьд шинэ бүтээгдэхүүнийг хэзээ худалан авсныг тусгай карт болон төхөөрөмжийн тусламжтайгаар тодорхойлно. Мөн туршилтанд оролцогчдын гэрийн зурагтанд ямар зар сурталчилгаа үзэж байгааг хянах төхөөрөмж суулгах, тэдэнд шинэ бүтээгдэхүүний сурталчилгааг үзүүлж саналыг нь авах зэрэг ажлуудыг хийдэг байна. Хяналттай нөхцөл дэх туршилт нь жижиг зах зээл дээрх туршилтаас хямд тусдаг бөгөөд илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх боломжтой юм. Гэвч өрсөлдөгчдийн шинэ бүтээгдэхүүний талаар олж мэдэх боломжийг бас л хааж чаддаггүй ажээ. Загварчилсан нөхцөл дэх туршилтын маркетинг (stimulated test marketing) тодорхой бүлэг хэрэглэгчдийг дэлгүүрийн загварчилсан лабораторид туршилтанд оролцохыг урьдаг. Оролцогчдод тодорхой хэмжээний мөнгө олгон загварчилсан дэлгүүрт дураараа 225

22 SPtapJcetKUM, "D. %а&ржал зарцуулах эрх өгч туршилтын үйл явцыг нарийн ажиглаж тэмдэглэнэ. Дараа нь бүтээгдэхүүн худалдаж авсан эсвэл аваагүйн шалтгааныг лавлаж асууна. Хэсэг хугацаа өнгөрсний дараа эдгээр хэрэглэгчидтэй дахин холбоо барьж бүтээгдэхүүн хэрэглэсний дараах сэтгэгдэл, хэр ашиг тустай байгааг, дахин худалдан авахыг хүсэж байгаа эсэхийг лавлана. Өмнөх аргуудтай харьцуулахад загварчилсан нөхцөл дэх туршилтын маркетинг нь зардал ба цаг хугацаа хэмнэх, өрсөлдөгчидөөс нууц хадгалах боломж олгодог давуу талтай. Хамгийн гол асуудал нь загварчилсан нөхцөлд хэрэглэгчид бодит нөхцөлд байдаг шиг зан төлөв гаргаж чадаж байгаа эсэхэд оршино. Тийм ч учраас энэ туршилтын үр дүн эерэг гарсан тохиолдолд жижиг зах зээлд, эсвэл хяналттай нөхцөлд шалгаж үзэх шаардлагатай болдог байна. Шигтгээ 8.3 Blind shipment буюу сохор ачилт Маркетерүүд шинэ бүтээгдэхүүний амжилтанд 100% итгэлгүй байгаа бол турших шаардлагатай тулгардаг байна. Шинэ бүтээгдэхүүнийг туршилгүйгээр үйлдвэрлэж худалдаанд гаргаснаар маш их алдагдал амсах жишээнүүд харамсалтай нь олон байдаг билээ. Тиймээс туршилтын маркетинг зайлшгүй хэрэгтэй. Ялангуяа үйлдвэрлэгч нарт энэ нь маш чухал. Туршилтын маркетингийн олон арга байдаг. Өнөөдөр бүгдээрээ энэхүү туршилтын маркетингийн нэг хэлбэр болох Blind shipment гэдэг төрөлтэй танилцъя. Энэ аргыг ихэнхдээ худалдан авалт болоод хэрэглээний давтамж өндөртэй бүтээгдэхүүнд өргөн ашигладаг. Blind - англи хэлнээс орчуулбал сохор, санамсаргүй, үл мэдэгдэх, Shipment - ачилт гэсэн утгатай үг юм. Бүгдээрээ Procter & Gamble компаний маркетингийн албанд ажилладаг Pampers1Мхашуцсан брэнд менежер хэмээн төсөөлөе. Компани Pampers1 м Active Baby м хүүхдийн живхийг шинэчилж байгаа бөгөөд шинэчилсэн бүтэээгдэхүүнийг хэрэглэгч, худалдан авагчид хэрхэн хүлээж авахыг тооцох шаардлагатай тулгарчээ. Үүний тулд брэнд менежер туршилтын маркетингийн нэг хэлбэр болох Blind shipment aprbir хэрэглэж үзэхээр шийдсэн байна. Хэрэв зах зээл дээр борлогдож буй хүүхдийн живхийг X гэвэл шинээр турших гэж буй шинэчлэгдсэн бүтээгдэхүүнийг Ү гэж нэрлэе. X бүтээгдэхүүн нь зах зээл дээр аль хэдий өөрийн гэсэн хэрэглэгчидтэй болж, нэр хүнд нь өндөр, борлуулалтын хэмжээ нь байнга өсч байгаа бүтээгдэхүүн юм. Энэ тохиолдолд Ү -ийг хэрэглэгчид хэрхэн хүлээж авахыг шууд тааварлах хэцүү тул эхлээд туршиж үзэх хэрэгтэй. Ү -ийг борлуулалтанд шууд гаргахад хэрэглэгчид түүнийг хүлээн авахгүй бол бүтээгдэхүүний урт хугацааны турш олж авсан нэр хүнд, байр суурь унах аюултай. Тэгвэл тухайн бүтээгдэхүүнийг хэрхэн турших вэ? Ямар арга ашиглан турших вэ гэдэг асуулт гарч ирнэ. Blind shipment туршилтын маркетингийн аргыг ашигласнаар компани Ү бүтээгдэхүүнийг Х -ийн сав баглаанд савлан хэрэглэгчдэд мэдэгдэлгүйгээр цөөн тоогоор худалдаанд гаргана. Энэ нөхцөлд компани зайлшгүй hotline буюу хэрэглэгчдийн санал гомдлыг авах утас ажиллуулах шаардлагатай болно. Хэпэв Ү бүтээгдэхуүн хэрэглэгчдэд таалагдсан тохиолдолд уг бүтээгдэхүүнийг эрэлхийлж, нийлүүлэгчээс шаардаж эхлэдэг. Жишээ нь: - Та нарын борлуулж байгаа бүтээгдэхүүн чинь хуурамч байна, саяхан намайг авахад ийм байсан. Одоо 226

23 S', /Кл/ЬсетиМийЯ иэ/к бц,р.$зл: бс/&.ззшэх<щя үүнийг хар, хоёр өөр бүтээгдэхүүн байгаа биз дээ. Энэ барааг солиулмаар байна. гэх мэт шаардлага, санал гомдлууд гардаг. Энэ нь маш сайн хариу үйлдэл, учир нь Ү бүтээгдэхүүн тэдэнд таалагдсан ба цөөн тоогоор нийлүүлсэн тул тэрээр дахин худалдан авч чадахгүй байгаа тул зарга хийж байна гэж ойлгож болно. Нөгөө талаас, Ү нь заавал хэрэглэгч болгонд таалагдах шаардлага байхгүй. Тиймээс тэдгээр хэрэглэгчид дараах гомдолтой ирэх тохиолдол байж болно. Хэрэглэгч: - Би X бүтээгдэхүүний байнгын хэрэглэгч, гэтэл саяхан худалдан авсан чинь ийм дутагдал гарч ирж байна. Чанар нь муудсан байна, өмнө нь үүнийг ингэхэд яадаг ч үгүй байсан бол одоо энэ ингэхгүй байна. Надад үүнийг сольж өг. Та нар хуурамчийг зараад байна. гэсэн гомдлууд ирж болох юм. Энэ нь юуг харуулж байна вэ гэхээр хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж Ү бүтээгдэхүүний хувьд маш доогуур байна гэж дүгнэж болно. Яг үүний адилаар ирэх бүхий л санал гомдлуудыг сайтар цуглуулах хэрэгтэй. Ингэснээр Ү бүтээгдэхүүн хэрэглэгчдийн санаанд хэрхэн нийцэж байгааг мэдэх боломжтой бөгөөд тухайн бүтээгдэхүүнийг худалдаанд гаргах уу үгүй юу гэдгийг шийдэхэд туслана. Эцэст нь дүгнэхэд, Blind Shipment гэдэг нь бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд шинэ гэдгийг нь мэдэгдүүлэхгүйгээр худалдаанд гаргаж, түүний дараагаар хэрэглэгчдийн хариу үйлдлийг сайтар судлан шийдвэр гаргах туршилтын маркетингийн нэг арга юм. Эх үүсвэр: Анунгоо ХХК-ий Маркетингийн алба 8. Зах зээлд нэвтрүүлэх Туршилтын маркетинг бүтээгдэхүүний талаарх эцсийн шийдвэрийг гаргахад шаардлагатай мэдээллийг өгдөг. Туршилтын маркетингийн үр дүнд зарим зүйлийг засаж залруулах, шинэ бүтээгдэхүүнээс татгалзах эсвэл зах зээлд нэвтрүүлэх шийдвэрийг гаргана. Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэхэд үйлдвэр барих, тоног төхөөрөмж захиалж суурилуулах, зар сурталчилгааны кампанит ажил өрнүүлэх, хуваарилалтын сувгийг зохион байгуулах, ажилтнуудаа сургаж боловсруулах зэрэгт хөрөнгө мөнгө их шаардагддаг. Зах зээлд нэвтрүүлэхдээ цаг хугацааг тохируулах явдал маш чухал. Өрсөлдөгчийн шинэ бүтээгдэхүүнтэй давхцуулахгүй байх, болж өгвөл түрүүлж зах зээлд гарах хэрэгтэй. Өрсөлдөгчдөөс гадна эдийн засгийн болон макро орчны бусад хүчин зүйлсийг харгалзаж үзэх нь зүйн хэрэг. Дараагийн чухал асуудал бол хаана, хэрхэн нэвтрүүлэх буюу зах зээлийн байршил, хуваарилалтыг шийдвэрлэх явдал юм. Хөрөнгө мөнгөний асуудлаас болоод жижиг компани эхлээд хамгийн их ашигтай гэж үзсэн хэсэг газарт борлуулж аажимдаа бусад газарт үйл ажиллагаагаа тэлдэг. Харин санхүүгийн боломжтой том компанид нэгэн зэрэг орон даяар бүтээгдэхүүнээ борлуулж чадна. Шинэ бүтээгдэхүүн боловсруулж зах зээлд нэвтрүүлэхэд цаг хугацаа маш их чухал үүрэгтэй. Өрсөлдөөний чиг баримжаатай өнөөгийн нөхцөлд бусдаас түрүүлэх нь давуу тал болдог учир шинэ бүтээгдэхүүн боловсруулах үйл явц цаг хугацаатай уралдан хийгддэг. Заримдаа эдгээр үе шатуудын аль нэгийг нь алгасан барианд яаравчлах нь хэвийн үзэгдэл болжээ. Хамгийн гол нь алдаа гаргалгүйгээр хэрэглэгчдийн сэтгэлд нийцсэн бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргах хэрэгтэй. 227

24 /Кя 'се*нияг Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг ба баримтлах стратегиуд Аливаа компани шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд танилцуулахдаа урт хугацаанд өндөр ашиг олохыг эрмэлздэг. Бүтээгдэхүүн болгон өөрийн гэсэн амьдралын мөчлөг (product life сус1е)-тэй байдаг. Хэдийгээр маркетерүүд амьдралын мөчлөгийн хэлбэр ба уртыг урьдчилан хэлж чадахгүй ч төлөвлөх боломж бий. Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг нь бүтээгдэхүүний орлого ба ашиг цаг хугацааны хувьд хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг харуулах замнал бөгөөд бэлтгэл, нэвтрэлт, өсөлт, тогтворжилт, уналт гэсэн үндсэн 5 үе шаттай байдаг. (8.9-р зураг, 8.3-р хүснэгт). Бүтээгдэхүүн болгон өөрийн гэсэн амьдралын мөчлөгтэй байдаг тул заавал бүгдээрээ энэ 5 үе шатыг дэс дараатайгаар нь туулна гэсэн хууль байхгүй. Зарим бүтээгдэхүүн зах зээлд маш хурдан нэвтэрч, хурдан унадаг бол зарим нь харьцангуй урт хугацаанд тогтворжиж байдаг. Зарим нь уналтын үе шатанд байхдаа буцаад өсөлтийн үеийг давтах тохиолдол ч бий. Budweiser, Camel, Coca-Cola, Gillete, Western Union брэндүүд нь урт наслагчид -ын тоонд зүй ёсоор ордог. 1. Бэлтгэл үе шат (product development stage). Энэ үе шат компаний шинэ бүтээгдэхүүний санааг олж боловсруулах мөчөөс эхэлнэ. Бэлтгэл үе шатанд борлуулалт хийгдэхгүй, зардал өсөн нэмэгдэнэ. 2. Нэвтрэлт (introduction). Энэ үе шатанд бүтээгдэхүүнийг зах зээлд танилцуулж эхлэснээр борлуулалт аажимдаа нэмэгдэх хандлагатай болдог. Гэвч борлуулалтын орлого зардлыг хараахан нөхөж чадахгүй байна. Хуваарилалтын системийг бүрдүүлэх, хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүнээ таниулахын тулд хуваарилалт ба идэвхжүүлэлтийн зардал өндөр байна. Өрсөлдөгч харьцангүй бага. Шинэ бүтээгдэхүүнийг хэрэглэхэд бэлэн худалдан авагчдад чиглэсэн маркетингийн үйл ажиллагаа явуулах хэрэгтэй. 228

25 Ьцлзг %. /КаркетиЯгийЯ битзэгфзхщя 3. Өсөлт (growth). Бүтээгдэхүүний зах зээлд эзлэх хувь нэмэгдэхийн хирээр борлуулалтын орлого ба ашиг эрчимтэйгээр өснө. Эрт дагагчид инноваторуудын үлгэр жишээгээр бүтээгдэхүүнийг хэрэглэж эхэлнэ. Энэ үе шатны сүүлчээс эрт олонх ч гэсэн хэрэглэгчдийн эгнээнд нэгдэнэ. Зах зээлийн шинэ боломжийг олж харсан өрсөлдөгчид гарч ирнэ. Хэрэглэгчдэд сонголт хийх боломж өгөх үүднээс бүтээгдэхүүний төрөлжилт хийх шаардлагатай болдог. Өрсөлдөгчдөөсөө өрсөн боломжит бүх хуваарилалтын сувгуудыг ашиглах, идэвхжүүлэлтээ олон нийтэд чиглүүлэх шаардлагатай. Үнээ буулгаснаар зах зээлд эзлэх хувиа хурдан нэмэгдүүлэх үү эсвэл ашгаа өндөр хэвээр нь байлгах уу гэсэн сонголт компаний өмнө тавигддаг. 4. Тогтворжилт (maturity). Зах зээл дээр ханалт үүсэн борлуулалтын өсөлт удаашран тогтворжиж, аажмаар унаж эхлэнэ. Өмнөх үе шатуудаас хамгийн урт нь. Ашиг ч гэсэн яваандаа унаж эхэлнэ. Зах зээл дээр ширүүн өрсөлдөөн өрнөнө. Үнээ буулгах, зар зурталчилгаа ба борлуулалтын урамшууллыг эрчимжүүлэх, бүтээгдэхүүний сайжруулсан хувилбарыг боловсруулахын тулд судалгаа шинжилгээний зардал нэмэгдсэнээр ашиг буурч эхэлдэг. Сулхан өрсөлдөгчид зах зээлээс арчигдаж алга болно. Цаг хугацаа болон өөрчлөгдөж байгаа хэрэглээнээс шалтгаалан зах зээлд эзлэх хувиа хамгаалж үлдэхийн тулд инноваци хийх шаардлага гарч ирдэг. Зах зээлийн шинэ сегментэд нэвтрэх (Johnson & Johnson хүүхдийн шампунь, тос, цацлага зэрэг бүтээгдэхүүнээ томчууд бас хэрэглэж болохыг сурталчилсан), бүтээгдэхүүнээ сайжруулах (Volkswagen анх 1949 онд гаргаж байсан Beetle автомашины 1998 онд шинэчилсэн New Beettle загвар), брэндээ дахин хоногшуулалт хийж сэргээх (Coca-Cola компани нимбэгний ундаа болох даруухан Sprite брэндээ сагсан бөмбөгийн имижтэй холбож шинээр хоногшуулав), одоо байгаа зах зээлийнхээ хэрэглээг нэмэгдүүлэх (Amazon.com худалдан авагчиддаа дуртай зохиогчийнх нь шинэ ном худалдаанд ирлээ гэсэн мэдээг электрон шуудангаар явуулдаг) зэргээр маркетингийн иж бүрдлээ шинэчлэх хэрэгтэй. 5. Уналт (decline). Борлуулалт эрчимтэйгээр унаж, бараг ашиггүй болно. Уналт нь урт хугацааны турш эсвэл агшин зуур явагдах боломжтой. Уналт нь техник технологийн дэвшлээс үүдсэн хоцрогдол, хэрэглэгчийн дур сонирхол, хандлага дах өөрчлөлт, ширүүн өрсөлдөөн г.м. маш олон шалтгаантай юм. Компани зардлаа хасаж хэмнэлтийн горимд шилжинэ. Уналтанд орсон бүтээгдэхүүн компаний хувьд хөрөнгө, мөнгө, цаг хугацаа идсэн дарамт болж хувирдаг. Тиймээс уналтанд орсон бүтээгдэхүүнээ цаг алдалгүй тодорхойлж, шаардлагатай бол үйлдвэрлэлээс хасах, боломж байгаа бол шинэчлэн сайжруулснаар дахин өсөлтийн үе шатанд шилжиж болно. Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийг хэрхэн уртасгаж болох вэ? Техник, технологийн дэвшлийг ашиглан инноваци хийж сайжруулах, дахин хоногшуулалт хийх, оновчтой зар сурталчилгааны кампанит ажил нь урт наслалтын нууц юм. Жишээлбэл, Jillette эрэгтэйчүүдэд зориулсан нийтдээ 8 төрлийн сахлын хутганы загвар гаргасан байна (8.10- р зураг). 229

26 АСлркгЛиЯг... D. &а$.)ь*кал 8.10-р зураг. Jillette -ийн бүтээгдэхүүн тус бүр ба нийт брэндийн амьдрапын мочлог Хэдийгээр бүтээгдэхүүн тус бүрийн амьдралын мөчлөг бэлтгэл үеэс авахуулаад уналтыг туулдаг ч бүтээгдэхүүний шинэчилсэн загварыг хэрэгтэй мөчид санал болгосноор брэндийн нийт амьдралын мөчлөгийг уртасгаж болно. Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн тухай ойлголт нь бүтээгдэхүүний зах зээлийн зүй тогтлыг ерөнхийд нь ойлгоход дөхөм үзүүлэх нэгэн хэрэгсэл юм. Гэвч үйлдвэрлэгчдэд бүтээгдэхүүн чухам аль үе шатандаа байгаа, яг хэзээ дараагийн үе шатанд шилжиж орохыг хэлж тодорхойлоход бэрхшээлтэй байдаг. Бодит байдал дээр бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн үе шат болгоны үргэлжлэх хугацаа болон борлуулалтын хэмжээг таамаглахад төвөгтэй юм. Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн хэлбэр, үргэлжлэх хугацаа буюу урт нь компаний баримталж буй маркетингийн стратегээс хамаардаг. Нөгөө талаас компаний зорилго, зорилтууд, маркетингийн стратеги нь бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн үе шатаас хамаарна (8.6-р хүснэгт). Тухайлбал, зах зээлд нэвтрэх үе шатанд бүтээгдэхүүнээ таниулах, хэрэглүүлэх зорилго тавьж борлуулалтын урамшуулал, амталгаат худалдаа зэрэг арга хэрэглүүдийг түлхүү ашигладаг бол тогтворжилтын үе шатанд зах зээлээ хамгалах, ашгаа нэмэгдүүлэх зорилго тавин бүтээгдэхүүний давуу тал, ашиг тусыг тусгасан зар урталчилгаа эрчимтэй хийдэг байна. Өөрөөр хэлбэл амьдралын мөчлөгийн үе шатаас хамааран байгууллагын өмнө тавигдах зорилго, зорилтууд, баримтлах стратеги нь ялгаатай байх ёстой юм. 230

27 Scf.tsi $. ЛСлркЫмНгийН бсриэзгфзхфүк 8.3-p хүснэгт Бутээгдэхүүний амъдралын мочлөгийн үе шатууд, тавигдах зорилтууд, баримтлах стратегиуд Мочлөгийн үе шат Нэвтрэлт Өсөлт Тогтворжилт Уналт Шинж чанар Борлуулалт Бага Эрчимтэй өснө Оргил үе Буурна Нэг хэрэглэгчид Өндөр Дундаж Бага Бага ноогдох зардал Ашиг Ашиг байхгүй Өсөж буй ашиг Өндөр ашиг Буурч буй алдагдалтай ашиг Хэрэглэгчид Инноваторууд Эрт олонхи Дундаж олонхи Хоцрогчид Өрсөлдөгчид Цөөн эсвэл Too нь нэмэгдэнэ Зарим нь Алга болно байхгүй арчигдана Зорилтууд Бүтээгдэхүүнээ Зах зээлд эзлэх Зах зээлд эзлэх Зардлаа хасаж таниулах, хувиа хувиа хамгаалах, ургацыг нь хэрэглүүлэх нэмэгдүүлэх ашгаа дээд цэгг нь хүргэх хураах Стратегиуд Бүтээгдэхүүн Үндсэн нэг Бүтээгдэхүүний Брэндийн нэр Хэрэгцээгүй бүтээгдэхүүн төрөлжилт төрөлжилт, бүтэгдэхзагварын үүний тоог шинэчилэл цөөлөх Үнэ Зардал, ашгийг Зах зээлд нэвтрэх Өрсөлдөгчдөө Үнээ буулгах шингээсэн үнэ үнэ баримжаалсан үнэ Хуваарилалт Хязгаарлагдмал Эрчимтэй Илүү эрчимтэй Хязгаарлагдмал Зар сурталчилгаа Эрт олонхид Олонхид Бүтээгдэхүүн Хамгийн наад бүтээгдэхүүнээ бүтээгдэхүүнээ /брэндийн давуу захын таниулахад таниулахад тал, ашиг тусыг хэмжээнд чиглэгдсэн чиглэгдсэн онцолсон Борлуулалтын Хэрэглүүлж, Эрэлт ихтэй учир Өрсөлдөгчдийн Хамгийн наад урамшуулал амтлуулахын багасгах хэрэглэгчдийг захын тулд эрчимтэй татахын тулд хэмжээнд 8.6. Бүтээгдэхүүний брэнд Англи хэлэнд brand үг нь тамгалах гэсэн утгатай бөгөөд эрт үеэс хөдөө аж ахуйд малаа ялгаж танихын тулд тамга тавихад ашиглах улайссан халуун төмрийг илэрхийлж байжээ. Харин дундад зууны үеэс гар урчууд өөрийн бүтээлээ бусдынхаас ялгахын тулд, хаана хэн хийснийг нь тодорхойлох тусгай тэмдэг тавихыг илэрхийлдэг болсон байна. 231

28 "Булэг % /ПафкетиМииЯ и^е б<ф$.зл: Брэндийн агуулга Хэрэглэгчийн хувьд брэнд нь нэр, лого, уриа үг, имиж гэсэн бүрэлдэхүүнүүдээр илэрхийлэгддэг болохыг дээр дурьдсан билээ. 1. Брэндийн нэр. Брэнд бүтээх хамгийн эртний бөгөөд хялбар арга бол бүтээгдэхүүндээ бусдаас ялгарахуйц нэр өгөх явдал юм. Маркетингийн нэртэй мэргэжилтэн Эл Райс Брэнд хэрэглэгчийн ой тойнд зөвхөн нэг нэр, нэг үгээр илэрхийлэгдэн үлддэг гэж бичжээ [38]. Ихэнх тохиолдолд нэрийг үйлдвэрлэгч өгдөг ч заримдаа ард түмэн, хэрэглэгч өөрсдөө нэр өгөх нь бий. Тухайлбал, Архангайн ааруул, Хорин дөрвийн чихэр, Аавын цээж машин бүгд бидний танил болсон брэндүүд. Брэндийн нэр дараах шинж чанаруудыг агуулсан байдаг. Үүнд: Дуудаж, уншихад хялбар, тогтооход амар богинохон- Tide, Nike. Урт нэртэй байсан ч тэр нь яваандаа товчлогдон богино болдог. Жишээлбэл, Архи пиво ундаа- АПУ, Хатан сүйх- Ха-су, International Business Machines- 1BM болж хувирчээ. Давтагдашгүй, онцгой- Xerox, Kodak, Sony, Nokia (Ямар нэг утга илэрхийлээгүй, орчуулах боломжгүй нэр байдаг) Бүтээгдэхүүний онцлог шинж чанарыг тусгасан- MonFresh (Шинэ эрүүл бүтээгдэхүүн), Intel (Intelligent буюу ухаалаг ), Тана угаалгын нунтаг (Тана шиг цагаан, цэвэр цэмцгэр), Lexus автомашин (Lux буюу тансаг) Бусад хэл дээр тохиромжгүй утга илэрхийлээгүй байх. Olympia компани Roto нэртэй цаасан хувилагч машиныг Чилийн зах зээлд гаргахдаа roto үг нь Испани хэл дээр эвдэрсэн гэсэн утгатай бөгөөд нийгмийн доод давхаргын хүмүүсийг нэрлэдэг байсныг мэдээгүйн улмаас амжилтгүй болсон түүхтэй. Хууль зүйн үүднээс ашиглах боломжтой. Бусдын нэрийг дуурайгаагүй, давтаагүй байх ёстой. 2. Брэндийн лого. Маркетингийн хувьд брэндчлэл нь Монголчуудын малаа тамгалахтай нилээд төстэй ойлголт юм. Малчин үхрээ тамгалахдаа өмчөө бусдынхаас ялгах зорилгоор таних тэмдэг болгон тавьдаг. Харин бизнес эрхлэгчид логогоор илэрхийлэгдэх барааны тэмдэг (trademark) ашигладаг (8.12-зураг). Монгол улсын барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийн тухай хуулинд Барааны тэмдэг гэж үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлдэг хуулийн этгээд иргэн өөрийн бараа, үйлчилгээг бусдынхаас ялгах зорилгоор тодорхой агуулга бүхий үсэг, тоо, дүрс буюу эдгээрийг хосолсон дүрсэн илэрхийлэл болохыг заажээ. Барааны тэмдэг нь брэндийн хуулиар хамгаалагдсан нэг бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Манай улсад Оюуны өмчийн газарт 1990 онд 82 барааны тэмдэг бүртгүүлж байсан бол 2004 онд энэ тоо 500 болж нэмэгдсэн байна. Барааны тэмдэгийн бүртгүүлэлт сүүлийн жилүүдэд эрс нэмэгдэж, АНУ, Япон зэрэг орнуудад бүртгүүлэх гэсэн оролдлого хийгдэж байгаа нь үндэсний брэндүүд хөгжиж байгаагийн нэг илрэл юм. 233

29 СН-ярсетиЯг D р зураг. BMW, Coca-Cola, Kodak, Michelin, Xerox, Tide брэндүүдийн Лого Брэндийг бусдаас ялгах, барааны тэмдэгийн салшгүй нэг хэсэг бол түүний өнгө юм. Физик онцлогуудаас шалтгаалан өнгөнүүд хүний нүдэнд ижил тусдаггүй. Улаан нь энерги, эрч хүч, ялалт, амьдралыг илэрхийлнэ. Зах зээл дээр анхдагч болон тэргүүлэгч болсон компаниуд улаан өнгийн логотой байх нь түгээмэл. Цэнхэр нь амар амгалан, оршихуйн бэлэгдэл болж тогтвортой байдлыг, цагаан нь цэвэр ариуныг, хар нь нэр хүнд, тансаг байдлыг, ногоон нь эрүүл мэнд, байгаль орчныг бэлэгддэг. Гэхдээ өнгийг тохируулна гэдэг тийм ч амар биш. Нэр сонгоход хэдэн мянган үгнээс сонголт хийдэг бол өнгөний сонголт харыдангуй хязгаарлагдмал [38], Үүнээс гадна өрсөлдөгчийнхөө өнгийг ч гэсэн бодолцох хэрэгтэй. Жишээлбэл, үүрэн телефон холбооны анхдагч оператор Мобикомын нэр улаанаар бичигдэж лого нь цэнхэр өнгөтэй байсан (сүүлийн үед цэнхэрээс татгалзаж, улаан цагаан өнгөтөй болж хувирав). Хоёрдогч оператор Скайтелийн хувьд яг эсрэгээр нэр нь цэнхэр, лого нь улаан өнгөтэй (сүүлийн үед лого нь улбар шар өнгөтэй болсон). Тэгвэл гуравдагч оператор Unitel өрсөлдөгчдөөсөө эрс ялгагдах тод ногоон өнгийг сонгосон байна. 3. Брэндийн уриа үг. Ихэнх брэндийн нэрний хажууханд уриа үгийг нь олж харах боломжтой: Just do it (Nike), Think small (Beetle Wolkswagen), Connecting people (Nokia), Амтлаад үз (Unitel), Таны нэр хүндийн баталгаа (9911 Дараа төлбөрт үйлчилгээ), Хүсвэл таныг ч хэвлэнэ (Интерпресс), Үе үеийнхний сонголт (Сэлэнгэ, Тэрэлж ундаа). Уриа үг нь тухайн брэндийн хоногшуулалтыг илтгэх нэг өгүүлбэр эсвэл хэдэн үг байна. Брэндийн уриа нь брэндийн онцлог шинжийг, ямар үйл ажиллагаа явуулдаг болохыг илэрхийлдэг. Брэндийн уриа үгийг энгийн мөртөө хүний сэтгэлд хоногшиж үлдэх хэлбэрээр зохиох хэрэгтэй (8.4-р хүснэгт). 234

30 ёулэг $, /ЯСлрсе-тиЯгийЯ utfc cyfiqs.i: бцьпэзгфзхщя 8.4-р хүснэгт Зарим компани буюу брэндийн уриа үгнүүд Avon Products, Inc.: "The Company for Women" Canon You can canon FedEx: "Relax, It's FedEx" ebay: "The World's Online Marketplace" Honda: "Power of Dreams" Hilton Hotels: "Take Me To The Hilton" Johnson & Johnson: "The Family Company" LG Life is beautiful L'Oreal: "Because I'm Worth It" McDonald's: "I'm Lovin' It" Motorola: "Digital DNA" "Hello. Moto" Nestle: "Good Food. Good Life" Nike: "Just Do It" Nintendo: "Bom to play" Nokia: "Connecting People" Panasonic: "Ideas for Life" Porsche: "There Is No Substitute" Procter & Gamble: "Touching Lives, Improving Life" Rolls-Royce: "Trusted to Deliver Excellence" Toshiba: "Committed to People, Committed to the Future." Xerox: "The Document Company" Компани брэндийн нэрээ бараг өөрчилдөггүй бол уриа үгээ тодорхой хугацаа өнгөрсний дараа шинэчлэх хандлага ажиглагддаг. Жишээлбэл, IBM компани дараах байдлаар уриа үгнүүдээ шинэчилж иржээ. I think, therefore IBM Think IBM. Computers help people help people Solutions for a small planet 4. Брэндийн имиж. Брэнд нь өөрийн гэсэн имижтэй байх ёстой. Имиж гэдэг нь дүр төрх гэсэн утгатай боловч энэ нь зөвхөн физик буюу харагдахуйц дүр төрх биш юм. Өөрөөр хэлбэл имиж нь тухайн брэндийн зан чанар, төрүүлж буй сэтгэгдэлийг илэрхийлдэг. Монголчууд брэндийн имиж гэхээр зөвхөн логоны дүрс эсвэл өнгө гэсэн бэлгэдэлийн шинж чанартай гаднах үзэмжийн төдий ойлгодог дутагдал бий. Жишээлбэл Кока-Кола үе үеийнхний дотны анд гэсэн имижтэй бол Пепси шинэ сонголт гэсэн имижийг бүрдүүлдэг. Huggies хүүхэд бүр бие даасан хувь хүн гэсэн имиж бүрдүүлж бүтээгдэхүүн дээрээ ганцаараа бие даан тоглож буй хүүхдийг харуулдаг бол Pampers хүүхдийн живч хүүхэд бүрт эхийн хайр, энхрийлэл гэсэн имижээр үрээ асарч байгаа ээжийг хамтад нь харуулдаг. Брэндчилэл нь бусдаас ялгарах зарчим дээр тулгуурладаг. давтагдашгүй Хэрэглэгчийн гэдгийг ойлгуулж хоногшуулах нь ой тойнд бүтээгдэхүүнээ онцгой, чухал. цорын Брэнд ганц, хэрэглэгчийн ухамсарт өөрийн орон зайг эзэмдэж чадаагүй бол 235

31 %, /И,лрК шиягийя иф бц%.эл: бфизэгфэхууя өндөг нэг сагсанд хадгалагдах учраас эрсдэл ихтэй, нэг нь амжилтгүй болоход бусдын нэр хүндэд муугаар нөлөөлнө. Нэр төрлөө олшруулах замаар брэндээ өргөжүүлэхдээ ямар нэр төрлийн бүтээгдэхүүнд брэндийн нэрээ өгөхийг сайтар бодолцох хэрэгтэй. Тухайлбал, Pierre Cardin загвар зохион бүтээгч дарс, Jack Daniels виски үйлдвэрлэгч гич гаргаж байсан нь амжилтгүй болж байжээ. Dove, Pierre Cardin, Jack Daniels нарын жишээг харахад хэрэглээний хувьд ойролцоо, брэндийн анхдагч онцлог шинжийг агуулж хадгалсан нэр төрлүүдэд өргөжих нь илүү үр дүнтэй байна. Тухайлбал, найрлагынх нь 1/4 хувийг чийгшүүлэгч бодис эзэлдэг гэж хоногшсон Dove дандаа бие арчилгааны, тэр тусмаа бүгд чийгшүүлэгч үйлчилгээтэй бүтээгдэхүүнүүдэд брэндээ өргөжүүлжээ. Ариун нэртэй ариун цэврийн цаасны брэнд одоо нойтон болон хуурай салфетка үйлдвэрлэн брэндийнхээ нэрээр борлуулж байна. Нойтон болон хуурай салфетка нь ариун цэвэр байхын илэрхийлэл болсон брэндийн нэрэнд харшлахгүй учраас тэр юм. Өрсөлдөгч байхгүй, эсвэл өрсөлдөгчид нь шинэ брэнд бүтээх стратегийг баримталж байгаа нөхцөлд нэр төрлөө олшруулах замаар брэндээ өргөжүүлэх нь тохиромжтой байдаг. Dove-ын өрсөлдөгч болох Colgate-Palmolive компаний Palmolive, Unilever компаний Lux, Procter&Gamble компаний Camay савангууд бүгд шинэ брэнд бүтээх стратегийн үр дүнд бий болсон байна. Шинэ брэнд бүтээх стратеги Энэ стратегийг баримтлах компани нь шинэ нэр төрлийн бүтээгдэхүүн гаргах эсвэл шинэ зах зээлд нэвтрэхдээ шинэ брэндийн нэр ашиглана. Жишээлбэл, Seiko дээд зэргийн чанартай, үнэтэй цагны брэнд. Seiko компани хямдхан цагны зах зээлд орохдоо Pulsar гэдэг нэрийг ашиглав. Parker жирийн үзэгний зах зээлд өөрийн байр суурийг эзлэхдээ Parker нэрээ ашигласангүй, харин Itala нэртэй шинэ брэндийг бүтээжээ [38]. Шинэ брэнд бүтээх нь өндөгнүүдээ хэд хэдэн сагсанд хувааж хийсэнтэй адил учраас эрсдэлийг саармагжуулдаг. Гэвч брэнд болгон тус тусын маркетингийг шаарддаг учраас зардал өндөртэй байх нь гарцаагүй. Хамгийн гол нь шинэ бүтээгдэхүүн одоо байгаа брэндийн имиж, хоногшилт, хэрэглэгчдэд төрүүлэх сэтгэгдэлд нийцэхгүй байх тохиолдолд ашиглана. Pantene нэрнээс харахад л үсэнд тэжээл өгөх сэтгэгдэлийг төрүүлдэг (panthenol гэдэг үсэнд тэжээл өгөх бодисноос нэр нь үүсэлтэй). Тиймээс Procter & Gamble компани хагны эсрэг шампунийг хагны эсрэг Pantene бус харин огт өөр Head & Shoulders (мөрөн дээр толгойноос унасан хаг таатай харагддаггүй) нэрээр нэрлэсэн. Бүтээгдэхүүнүүдийн ашиг тус, зориулалт ялгаатай хооронд нь уялдаа холбоо бага байхад, огт өөр салбарт үйл ажиллагаагаа тэлэхэд, ижил нэр төрлийнх боловч чанар ба үнийн хувьд ялгаатай бүтээгдэхүүн зах зээлд шинээр гаргахад, олон улсын маркетингийн хувьд тодорхой улс орон ба орон нутгийн хэрэглэгчдийн онцлогт тохирсон бүтээгдэхүүнд шинэ брэнд бүтээх стратегийг баримтлах хандлага ажиглагддаг. 241

32 %, ''Ka/ktcetKuH-tuu.U uzfc бцшэзг^-эхцця Брэндээ шинэчлэх стратеги Компани зах зээлд шинэ бүтээгдэхүүн гаргахдаа брэндээ өргөжүүлэх эсвэл шинээр өөр нэг брэнд бүтээх стратегиудын аль нэгийг баримталдаг. Тэгвэл зарим тохиолдолд шинэ бүтээгдэхүүн гаргахаас илүү брэндээ шинэчлэх асуудал тавигдаж болно. Тухайлбал, өрсөлдөөний нөхцөл байдал өөрчлөгдөж, шинэ брэндүүд гарч ирсэн, өрсөлдөгчид байр сууриа нэмэгдүүлэн хүчтэй болсон, макро орчны өөрчлөлт, хувьсалаас үүдэн брэндээ шинэчлэх шаардлага тулгардаг. Брэндийг шинэчлэх стратеги нь дараах хоёр чиглэлээр хийгдэж болдог. Нэгдүгээрт компани брэндийн мөн чанар, хоногшилтыг хөндөлгүйгээр зөвхөн гаднах үзэмж, харагдах байдалд шинэчлэл хийхийг ребрэндинг (rebranding) гэж нэрлэнэ. Ялангуяа өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүнд ребрэндинг нь сав баглаа боодлоор дамжуулан брэндийн гаднах үзэмжийг өөрчлөх хэлбрээр ашиглагдаж байна. Хоёрдугаарт, компани брэндийн хоногшилт буюу зах зээлд хэрхэн байршсан байдлыг өөрчлөх замаар брэндийн мөн чанар, төрүүлж буй сэтгэгдэлийг шинэчлэхийг дахин байршуулах (repositioning) гэдэг. Дахин байршуулалт нь гаднах үзэмжийн өөрчлөлтөөр хязгаарлагддаггүй тул ребрэндинг хийхээс арай өргөн хүрээний ойлголт юм. Энэ утгаараа дахин байршуулалт нь дотроо ребрэндингийн үйл явцыг агуулж байдаг онцлогтой. Тиймээс заримдаа энэ хоёр ойлголтыг салгахад төвөгтэй болдог тул зарим эх сурвалжид хоорондоо ижил ойлголтууд гэж бичих нь цөөнгүй. Брэндийг дахин байршуулахад дараах хоёр зарчмыг мөрдөх хэрэгтэй. Залгамж халааны зарчим : хэрэглэгчдийн хувьд үнэ цэнэ илтгэх шинж чанар (үндэс, ноён нуруу)-г аль болох хадгалж үлдэх. Брэндийг хэрэглэгчдийн хувьд огт танигдахын аргагүй болтол нь өөрчлөх хэрэггүй. Ямар ч тохиолдолд хэрэглэгчийн хувьд дотно шинж чанарыг хадгалж үлдэх хэрэгтэй. Балластын зарчим хамгийн үнэ цэнэтэйг нь хадгалж үлдэхийн тулд чухалыг нь хаяж орхих (агаарын бөмбөлөг хөөрөхийн тулд балласт буюу хүндрүүлэгч ачааг хаядагийн адил). Брэндийн зарим шинж чанарын хувьд хадгалж үлдэх хэрэгтэй гээд хэвээр нь үлдээж бас болохгүй. Өөрчлөлт илт мэдрэгдэх ёстой. 243

ЛОГО ХЭРХЭН ЗҮРАХ БУЮУ ФИРМИЙН СТИЛЬ ЗОХИОХ

ЛОГО ХЭРХЭН ЗҮРАХ БУЮУ ФИРМИЙН СТИЛЬ ЗОХИОХ ЛОГО ХЭРХЭН ЗҮРАХ БУЮУ ФИРМИЙН СТИЛЬ ЗОХИОХ Лекц 6 МУИС-ХШУИС-МКУТ багш П.Гантуяа Компанийн хэв маяг Фирмийн стиль гэж юу вэ? Монголчууд бидний улам бүр өргөн дэлгэр хэрэглэх болсон "Stуlе'' буюу стиль"

More information

ТУСГАЙ ЗОРИУЛАЛТЫН КОМПАНИЙН ТУЗ-ИЙН ХАРААТ БУС ГИШҮҮНИЙ АНКЕТ

ТУСГАЙ ЗОРИУЛАЛТЫН КОМПАНИЙН ТУЗ-ИЙН ХАРААТ БУС ГИШҮҮНИЙ АНКЕТ ТУСГАЙ ЗОРИУЛАЛТЫН КОМПАНИЙН ТУЗ-ИЙН ХАРААТ БУС ГИШҮҮНИЙ АНКЕТ Одоо хашиж буй тушаал... Овог:... Эцэг, эхийн нэр:... Өөрийн нэр:... Төрсөн :... Цээж зураг Хүйс:... Гар утас:... гэрийн утас:... Яаралтай

More information

ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЭРХ БА ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДЭД ИЖИЛ ТЭГШ ХАНДАХ НЬ: ОЛОН УЛСЫН ШИЛДЭГ ТУРШЛАГА БА МОНГОЛ УЛС ДАХ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ

ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЭРХ БА ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДЭД ИЖИЛ ТЭГШ ХАНДАХ НЬ: ОЛОН УЛСЫН ШИЛДЭГ ТУРШЛАГА БА МОНГОЛ УЛС ДАХ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЭРХ БА ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДЭД ИЖИЛ ТЭГШ ХАНДАХ НЬ: ОЛОН УЛСЫН ШИЛДЭГ ТУРШЛАГА БА МОНГОЛ УЛС ДАХ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ Анар Алиев Э. Оюунбилэг ОУСК Компанийн засаглалын хөтөлбөр Зүүн Ази, Номхон

More information

САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ MASD- 2017

САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ MASD- 2017 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ MASD- 2017 АГУУЛГА a. Санхүүгийн тайлагналын зорилго b. Санхүүгийн тайлангууд c. Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ хийх үе шат d. Санхүүгийн харьцаа үзүүлэлтүүд e. Санхүүгийн

More information

HBR S MUST READS. Стратеги. Сүүн Сувд хэвлэлийн газар Улаанбаатар хот

HBR S MUST READS. Стратеги. Сүүн Сувд хэвлэлийн газар Улаанбаатар хот HBR S 10 MUST READS Стратеги On Сүүн Сувд хэвлэлийн газар Улаанбаатар хот Гарчиг Стратеги гэж юу вэ? 1 Майкл Е. Портер Стратегийг тодорхойлох өрсөлдөөний таван хүч 41 Майкл Е. Портер Компанийн алсын харааг

More information

ҮҮРЭН ХОЛБООНЫ ОПЕРАТОР КОМПАНИУДЫН УРЬДЧИЛСАН ТӨЛБӨРТ ХЭРЭГЛЭГЧДИЙН СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН ТҮВШИНГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХАРГА ЗАМУУД

ҮҮРЭН ХОЛБООНЫ ОПЕРАТОР КОМПАНИУДЫН УРЬДЧИЛСАН ТӨЛБӨРТ ХЭРЭГЛЭГЧДИЙН СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН ТҮВШИНГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХАРГА ЗАМУУД САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН МАСТЕРЫН ХӨТӨЛБӨР Түмэд Дагвадоржийн ТУЯАДЭЛГЭР ҮҮРЭН ХОЛБООНЫ ОПЕРАТОР КОМПАНИУДЫН УРЬДЧИЛСАН ТӨЛБӨРТ ХЭРЭГЛЭГЧДИЙН СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН ТҮВШИНГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХАРГА

More information

Mongolia Growth Group Central Ulaanbaatar Retail Overview

Mongolia Growth Group Central Ulaanbaatar Retail Overview CENTRAL ULAANBAATAR RETAIL SPACE - 2015 Overview The economy-wide slowdown caused by government interference in various mega-projects did not bypass retail. Rental performance along with sales prices showed

More information

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛ ДЭЭР БРОКЕР, ДИЛЕР, АНДЕРРАЙТЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЭРХЛЭХ ЭТГЭЭДЭД МӨРДӨГДӨХ НББ- ИЙН ЗААВАР

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛ ДЭЭР БРОКЕР, ДИЛЕР, АНДЕРРАЙТЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЭРХЛЭХ ЭТГЭЭДЭД МӨРДӨГДӨХ НББ- ИЙН ЗААВАР ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛ ДЭЭР БРОКЕР, ДИЛЕР, АНДЕРРАЙТЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЭРХЛЭХ ЭТГЭЭДЭД МӨРДӨГДӨХ НББ- ИЙН ЗААВАР 0 Санхүүгийн зохицуулах хорооны дарга, Сангийн сайдын хамтарсан тушаал Нэгдүгээр хавсралт

More information

1. М-Си-Эс Группийн нийт компаниуд болон тэдгээрийн үндсэн ажилтнууд М-СИ-ЭС ГРУППИЙН ЭРХЭМ ЗОРИЛГО, ҮНЭТ ЗҮЙЛС, БАРИМТЛАХ ЗАРЧИМ

1. М-Си-Эс Группийн нийт компаниуд болон тэдгээрийн үндсэн ажилтнууд М-СИ-ЭС ГРУППИЙН ЭРХЭМ ЗОРИЛГО, ҮНЭТ ЗҮЙЛС, БАРИМТЛАХ ЗАРЧИМ Хариуцагч М-Си-Эс Холдинг ХХК - Захиргаа, хүний нөөцийн газар Танилцах М-Си-Эс Группын харьяа компанийн нийт ажилтан Шинэчлэгдсэн огноо 2018.03.07 Хавсралт - БОДЛОГО / POLICY М-Си-Эс Группийн харьяа компаниуд

More information

Монгол Улсын Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай болон Аудитын тухай хуулиуд (шинэчилсэн найруулга)

Монгол Улсын Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай болон Аудитын тухай хуулиуд (шинэчилсэн найруулга) Монгол Улсын Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай болон Аудитын тухай хуулиуд (шинэчилсэн найруулга) Mongolia s new Accounting and Auditing Laws 1 Агуулга Удиртгал 2 Гарын авлага 2 Нягтлан бодох бүртгэлийн

More information

Монгол-Японы эрчим хүчний харилцаа

Монгол-Японы эрчим хүчний харилцаа Монгол-Японы эрчим хүчний харилцаа Т.Амгалан, ОУСХ, Эша Япон улс нь аж үйлдвэр, технологийн хувьд дэлхийд тэргүүлэх өндөр хөгжилтэй, түүнийгээ дагаад эрчим хүчний хэрэглээ өндөртэй улс хэдий ч байгалийн

More information

МОНГОЛ УЛС САНХҮҮГИЙН ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ТОГТООЛ

МОНГОЛ УЛС САНХҮҮГИЙН ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ТОГТООЛ МОНГОЛ УЛС САНХҮҮГИЙН ЗОХИЦУУЛАХ ХОРООНЫ ТОГТООЛ 2012 оны 01 сарын 18 өдөр Дугаар 03 Улаанбаатар хот Даатгагчийн давхар даатгалын төлөвлөгөө, давхар даатгалын үйл ажиллагаанд тавигдах шаардлага, түүний

More information

Монголын ОҮИТБС-ын Үндэсний зөвлөлийн 12-р хуралдааны шийдвэрийн дагуу байгуулагдсан төрөлжсөн 3-р ажлын хэсгийн тайлан, дүгнэлт, зөвлөмж

Монголын ОҮИТБС-ын Үндэсний зөвлөлийн 12-р хуралдааны шийдвэрийн дагуу байгуулагдсан төрөлжсөн 3-р ажлын хэсгийн тайлан, дүгнэлт, зөвлөмж Монголын ОҮИТБС-ын Үндэсний зөвлөлийн 12-р хуралдааны шийдвэрийн дагуу байгуулагдсан төрөлжсөн 3-р ажлын хэсгийн тайлан, дүгнэлт, зөвлөмж Нэг. Ажлын хэсгийн зорилго Тайлагнах, нэгтгэх үйл явцыг хялбаршуулах,

More information

Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой уул уурхайн компаниудын засаглалын үнэлгээ

Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой уул уурхайн компаниудын засаглалын үнэлгээ УУЛ УУРХАЙН ЯАМ НЭЭЛТТЭЙ НИЙГЭМ ФОРУМ Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой уул уурхайн компаниудын засаглалын үнэлгээ (214 оны 5 дугаар сарын байдлаар) Улаанбаатар хот 214 он 1 Төрийн өмчит болон

More information

Microsoft Excel програм нь хүснэгтэн мэдээллийг боловсруулахад хамгийн сайн Windows системийн хэрэглээний програм хангамж юм.

Microsoft Excel програм нь хүснэгтэн мэдээллийг боловсруулахад хамгийн сайн Windows системийн хэрэглээний програм хангамж юм. Microsoft Office Excel 2007 Microsoft Excel програм нь хүснэгтэн мэдээллийг боловсруулахад хамгийн сайн Windows системийн хэрэглээний програм хангамж юм. Агуулга Excel 2003 c ялгаатай болон давуу талууд

More information

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ДЭЭЛ ДЭЭР БРОКЕР, ДИЛЕР, АНДЕРРАЙТЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЭРХЛЭХ ЭТГЭЭДЭД МӨРДӨГДӨХ НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН ЗААВАР, ДАНСНЫ ЖАГСААЛТ,

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ДЭЭЛ ДЭЭР БРОКЕР, ДИЛЕР, АНДЕРРАЙТЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЭРХЛЭХ ЭТГЭЭДЭД МӨРДӨГДӨХ НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН ЗААВАР, ДАНСНЫ ЖАГСААЛТ, ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ДЭЭЛ ДЭЭР БРОКЕР, ДИЛЕР, АНДЕРРАЙТЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЭРХЛЭХ ЭТГЭЭДЭД МӨРДӨГДӨХ НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛИЙН ЗААВАР, ДАНСНЫ ЖАГСААЛТ, САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАН, ТОДРУУЛГЫН МАЯГТ 0 Санхүүгийн зохицуулах

More information

4.1 Үүрэн холбооны компаниудын хэрэглэгчдийн телевизийн сурталчилгаанд өгөх чанарын судалгаа Үүрэн холбооны компаниуд V БҮЛЭГ.

4.1 Үүрэн холбооны компаниудын хэрэглэгчдийн телевизийн сурталчилгаанд өгөх чанарын судалгаа Үүрэн холбооны компаниуд V БҮЛЭГ. ГАРЧГИЙН ТОВЪЁОГ ТАЛАРХАЛ... iii ХҮСНЭГТЭН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ... iv ЗУРГАН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ... v ХАВСРАЛТЫН ЖАГСААЛТ... vi ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ... vii НЭР ТОМЪЁОНЫ ТАЙЛБАР... viii ТОВЧ ХУРААНГУЙ...

More information

EPsIIXHii AY~TOPhIH TYIIlAAJI

EPsIIXHii AY~TOPhIH TYIIlAAJI MOHfOJI YJIChIH EPsIIXHii AY~TOPhIH TYIIlAAJI YllaaH6aa-rap XOT r }KypaM 6aTnax ryxavi TepVlVlH ayavltblh TyxaVi xyynvlvlh 13 Ayraap 3YVlnVlVlH 13.4.7 AaXb 3aanT, YHA3CHVlVI aynryvl 6aVlAnblH TyxaVi xyynvlvlh

More information

OPEN SOCIETY FORUM FEBRUARY 9 TH 2017

OPEN SOCIETY FORUM FEBRUARY 9 TH 2017 OPEN SOCIETY FORUM FEBRUARY 9 TH 2017 Dr. Mark Lovatt, CEO, Trident Integrity Solutions B. Tsogtsaikhan, Superintendent Risk, Compliance, and Internal Audit at Oyu Tolgoi Christine Hudetz, Business Integrity

More information

ГАНЦХАН ЧИ УНШДАГ ГЭЖ ҮҮ?

ГАНЦХАН ЧИ УНШДАГ ГЭЖ ҮҮ? ХҮНИЙ ЭРХ БА ШИФРЛЭЛТТЭЙ ХОЛБООТОЙ АСУУДЛААР ТЕХНОЛОГИЙН 11 КОМПАНИЙГ ҮНЭЛСЭН НЬ ÝÌÍÅÑÒÈ ÈÍÒÅÐÍÝØÍË Эмнести Интернэшнл нь 7 сая гаруй дэмжигчидтэй даян дэлхийн хөдөлгөөн бөгөөд бид хүн бүр эрхээ эдэлсэн

More information

Дээд боловсролын байгууллага, ажил олгогчдын түншлэл чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэхийн үндэс. Др. Л.Алтангэрэл 1

Дээд боловсролын байгууллага, ажил олгогчдын түншлэл чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэхийн үндэс. Др. Л.Алтангэрэл 1 Дээд боловсролын байгууллага, ажил олгогчдын түншлэл чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэхийн үндэс Др. Л.Алтангэрэл 1 Хураангуй Зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэх үйл явц нь олон

More information

КОМПЬЮТЕРИЙН ХЭРЭГЛЭЭ

КОМПЬЮТЕРИЙН ХЭРЭГЛЭЭ Хавсралт D. КОМПЬЮТЕРИЙН ХЭРЭГЛЭЭ (1 ба 2-р курсын оюутнуудад зориулав) Өнгөрсөн долоо хоногт нэг залуу надаас Намайг Улам-Оргих багш компьютерийн ямарч соёлгүй гэж загнаад байх юм, компьютерийн соёл гэж

More information

/'t/~ c ~ -It ;JJ,J/ MOH OJI Y JlCblH YH 3CIIHf,1 CTATHCTI-IKHHH XOPOOHbl.llaprbih TYUJAAJJ

/'t/~ c ~ -It ;JJ,J/ MOH OJI Y JlCblH YH 3CIIHf,1 CTATHCTI-IKHHH XOPOOHbl.llaprbih TYUJAAJJ MOH OJI Y JlCblH YH 3CIIHf,1 CTATHCTI-IKHHH XOPOOHbl.llAPrbIH TYUJAAJJ /'t/~ c ~ -It ;JJ,J/ Y_' Olll>l_CapbIH SASP A y raap.1!~(1 YnaaH6aa ap XOT 1:3 W W -, A~~H 3acr~~H CeKTOpblH ahrvlilail 6aTIlax ryxalll

More information

Хөрөнгийн зах зээл -хөгжлийн гарц. Б. Өлзийбаяр /МҮЦАЭХ-ны Удирдах зөвлөлийн дарга/

Хөрөнгийн зах зээл -хөгжлийн гарц. Б. Өлзийбаяр /МҮЦАЭХ-ны Удирдах зөвлөлийн дарга/ Хөрөнгийн зах зээл -хөгжлийн гарц Б. Өлзийбаяр /МҮЦАЭХ-ны Удирдах зөвлөлийн дарга/ Монголын хөрөнгийн зах зээлийн үүсэл I үе шат : 2009 хүртэл 1990 оны эхээр зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоо руу шилжсэн

More information

ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРЛЫН МЭНДЧИЛГЭЭ

ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРЛЫН МЭНДЧИЛГЭЭ 1 2 ГАРЧИГ Гүйцэтгэх захирлын мэндчилгээ 4 Хөрөнгийн зах зээл 2017 онд 5 Төлөөлөн удирдах зөвлөл 6 Байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт 7 Оны онцлох үйл явдлууд 8 Үнэт цаасны арилжааны тайлан 10 Үнэт

More information

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН МАСТЕРЫН ХӨТӨЛБӨР

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН МАСТЕРЫН ХӨТӨЛБӨР САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН МАСТЕРЫН ХӨТӨЛБӨР ДАНХЛАГ Баатарын ЭНХТУНГАЛАГ АМЬДРАЛЫН ДААТГАЛЫН ХӨГЖИЛД ТУЛГАМДСАН ЗАРИМ АСУУДАЛ, ШИЙДВЭРЛЭХ АРГА ЗАМ Мэргэжлийн индекс E340100

More information

Өөрчлөлт, шилжилтийг удирдах нь

Өөрчлөлт, шилжилтийг удирдах нь Өөрчлөлт, шилжилтийг удирдах нь Harvard Business Essentials цувралын тухай Harvard Business Essentials цуврал нь бизнесийн хамгийн чухал сэдвүүдээр цогц зөвлөмж, чиглүүлэг, мэдээлэл хүргэхийг зорьдог.

More information

Бизнесийн түлхүүр харьцаанууд

Бизнесийн түлхүүр харьцаанууд Бизнесийн түлхүүр харьцаанууд [ ] C I A R A N W A L S H Key management ratios The 100+ ratios every manager needs to know F o u R T H e d I T I o N [ ] С И А РА Н У Э Л Ш Бизнесийн түлхүүр харьцаанууд

More information

ТӨРИЙН ӨМЧИТ ОЛБОРЛОХ КОМПАНИД ЗОРИУЛСАН ИЛ ТАЙЛАГНАЛЫН ХӨТӨЧ

ТӨРИЙН ӨМЧИТ ОЛБОРЛОХ КОМПАНИД ЗОРИУЛСАН ИЛ ТАЙЛАГНАЛЫН ХӨТӨЧ ТӨРИЙН ӨМЧИТ ОЛБОРЛОХ КОМПАНИД ЗОРИУЛСАН ИЛ ТАЙЛАГНАЛЫН ХӨТӨЧ 2018 ОНЫ НЭГДҮГЭЭР САР Танилцуулга ӨМНӨТГӨЛ 2017 оны Баялгийн засаглалын индекс (БЗИ)-т нийт 81 төрийн өмчит компани (ТӨК) хамрагдсанаас зөвхөн

More information

СУРГАЛТЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНДАА ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН АРГА ЗҮЙ, ТЕХНОЛОГИЙН НЭР, ТАНИЛЦУУЛГА, ҮР ДҮНГИЙН ТАЙЛБАР

СУРГАЛТЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНДАА ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН АРГА ЗҮЙ, ТЕХНОЛОГИЙН НЭР, ТАНИЛЦУУЛГА, ҮР ДҮНГИЙН ТАЙЛБАР СУРГАЛТЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНДАА ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН АРГА ЗҮЙ, ТЕХНОЛОГИЙН НЭР, ТАНИЛЦУУЛГА, ҮР ДҮНГИЙН ТАЙЛБАР 1. Арга зүйн нэр: ээлжит хичээл бүрээр сурагчийг үнэлгээжүүлэх арга зүй Түлхүүр үг: ээлжит хичээл, үнэлэх,

More information

Тавантолгой ХК (TTL:МХБ)

Тавантолгой ХК (TTL:МХБ) Коксжих нүүрс нийлүүлэгч Таамаглаж буй үнэ 7,210 төг; Хаалтын ханш 3,800 төг Оюунбаатарын Одбаяр od@bdsec.mn утас/факс: (976) 11-323411 2013 оны 11-р сарын 19 Хаалтын ханш МХБ Блүүмберг 12 сарын дээд/

More information

Монгол Улсын эрдэс баялгийн салбар дахь орон нутгийн гэрээ: Туршлага, сургамж, цаашдын чиглэлүүд

Монгол Улсын эрдэс баялгийн салбар дахь орон нутгийн гэрээ: Туршлага, сургамж, цаашдын чиглэлүүд Бодлогын хураангуй 2017 оны 11 сар Монгол Улсын эрдэс баялгийн салбар дахь орон нутгийн гэрээ: Туршлага, сургамж, цаашдын чиглэлүүд Д.Бямбажав 1 БОДЛОГЫН ҮНДСЭН ЗӨВЛӨМЖҮҮД Ашиглалтын үе шатанд буй төслүүдэд

More information

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН 2016 ОНЫ 2 ДУГААР УЛИРЛЫН ТОЙМ

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН 2016 ОНЫ 2 ДУГААР УЛИРЛЫН ТОЙМ ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН 2016 ОНЫ 2 ДУГААР УЛИРЛЫН ТОЙМ УЛААНБААТАР ХОТ 2016 Агуулга НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ: Зах зээлийн хөгжлийн үзүүлэлтүүд... 3 1.1.1. Зах зээлийн үнэлгээ... 3 1.1.2. Зах зээлийн үнэлгээ (ЗЗҮ)-ний

More information

Математик сургалтанд МХТ-ийг нэвтрүүлж буй үйл явц санал асуулгын үр дүнгээс (МУИС-МКС, ШУТИС-МС, МУБИС-МСС, ХААИС-БУС)

Математик сургалтанд МХТ-ийг нэвтрүүлж буй үйл явц санал асуулгын үр дүнгээс (МУИС-МКС, ШУТИС-МС, МУБИС-МСС, ХААИС-БУС) Математик сургалтанд МХТ-ийг нэвтрүүлж буй үйл явц санал асуулгын үр дүнгээс (МУИС-МКС, ШУТИС-МС, МУБИС-МСС, ХААИС-БУС) Цэрэндоржийн Навчаа havarmaa@yahoo.com МУИС, Математик Компъютерийн Сургууль Математикийн

More information

ЭМНЭЛЗҮЙН ЛАБОРАТОРИЙН 20 ЖИЛИЙН ТУРШЛАГА ДЭЛХИЙН ЖИШИГТ ХҮРСЭН ӨНДӨР ТЕХНОЛОГИ

ЭМНЭЛЗҮЙН ЛАБОРАТОРИЙН 20 ЖИЛИЙН ТУРШЛАГА ДЭЛХИЙН ЖИШИГТ ХҮРСЭН ӨНДӨР ТЕХНОЛОГИ ЭМНЭЛЗҮЙН ЛАБОРАТОРИЙН 20 ЖИЛИЙН ТУРШЛАГА ДЭЛХИЙН ЖИШИГТ ХҮРСЭН ӨНДӨР ТЕХНОЛОГИ Гүйцэтгэх захирлын мэндчилгээ Гялс ХХК-ийг сонгон үйлчлүүлж, хамтран ажиллаж байгаа Танд баярлaлаа. Монголчууд 1997 оноос

More information

Монголын уур уурхай. ИНЖЕНЕРИНГ ЭНД МАЙНИНГ ЖОРНЭЛ СЭТГҮҮЛД ЗОРИУЛСАН ГЛОБАЛ БИЗНЕС РЕПОРТ -ын ТУСГАЙ СУРВАЛЖЛАГА

Монголын уур уурхай. ИНЖЕНЕРИНГ ЭНД МАЙНИНГ ЖОРНЭЛ СЭТГҮҮЛД ЗОРИУЛСАН ГЛОБАЛ БИЗНЕС РЕПОРТ -ын ТУСГАЙ СУРВАЛЖЛАГА Монголын уур уурхай Уул уурхай Монголд цоо шинэ салбар огтоос биш ч хурдацтай хөгжиж буй Азийн орнуудад ойрхон байрлалтай энэ орныг асар их баялаг нь анхаарлын төвд оруулж байна. ИНЖЕНЕРИНГ ЭНД МАЙНИНГ

More information

Minelab компанийн Eureka Gold загварын илрүүлэгч АШИГЛАХ ЗААВАР

Minelab компанийн Eureka Gold загварын илрүүлэгч АШИГЛАХ ЗААВАР Minelab компанийн Eureka Gold загварын илрүүлэгч АШИГЛАХ ЗААВАР АНХААРУУЛГА ЭНЭ БАРИМТ БИЧИГ MINELAB ELECTRONICS ХХК-ИЙН ХЯЗГААРЛАГДМАЛ ЭРХТЭЙ ТЕХНИКИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ЭСВЭЛ ХЯЗГААРЛАСАН ЭРХТЭЙ МЭДЭЭЛЭЛ ЭСВЭЛ

More information

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН 2014 ОНЫ ГУРАВДУГААР УЛИРЛЫН ТОЙМ МЭДЭЭЛЭЛ

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН 2014 ОНЫ ГУРАВДУГААР УЛИРЛЫН ТОЙМ МЭДЭЭЛЭЛ САНХҮҮГИЙН ЗОХИЦУУЛАХ ХОРОО ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН 2014 ОНЫ ГУРАВДУГААР УЛИРЛЫН ТОЙМ МЭДЭЭЛЭЛ Улаанбаатар хот 2014 он 1 ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН 2014 ОНЫ ГУРАВДУГААР ДУГААР УЛИРЛЫН ТОЙМ МЭДЭЭЛЭЛ Удиртгал

More information

ГОВЬ ХУВЬЦААТ КОМПАНИ ХАГАС ЖИЛИЙН ТАЙЛАН Selenge [Type the company name] [Pick the date]

ГОВЬ ХУВЬЦААТ КОМПАНИ ХАГАС ЖИЛИЙН ТАЙЛАН Selenge [Type the company name] [Pick the date] ГОВЬ ХУВЬЦААТ КОМПАНИ ХАГАС ЖИЛИЙН ТАЙЛАН -2018- www.gobi.mn Selenge [Type the company name] [Pick the date] ЭХНИЙ ХАГАС ЖИЛ АГУУЛГА 02-05 06-11 12-17 18-19 20-31 КОМПАНИЙН ЕРӨНХИЙ ТАНИЛЦУУЛГА Бүтэц зохион

More information

ГАРЧИГ. Зургаа. Тэмцээнд оролцогчийн ажилбарт үнэлгээ өгөх, байр эзлүүлж дүгнэх

ГАРЧИГ. Зургаа. Тэмцээнд оролцогчийн ажилбарт үнэлгээ өгөх, байр эзлүүлж дүгнэх ГАРЧИГ Нэг. Тэмцээний зорилго Хоёр. Хамрах хүрээ Гурав. Тэмцээн болох газар, хугацаа Дөрөв. Цахилгааны тэмцээний нийтлэг шаардлага Тав. Тэмцээний шаардлага, бэлтгэл ажил Зургаа. Тэмцээнд оролцогчийн ажилбарт

More information

Харьцуулсан судалгаа. Авлигатай тэмцэх байгууллагын нийгэмтэй хамтран ажилладаг Олон нийтийн зөвлөл, түүнтэй адилтгах этгээд

Харьцуулсан судалгаа. Авлигатай тэмцэх байгууллагын нийгэмтэй хамтран ажилладаг Олон нийтийн зөвлөл, түүнтэй адилтгах этгээд Албан бус орчуулга Харьцуулсан судалгаа Авлигатай тэмцэх байгууллагын нийгэмтэй хамтран ажилладаг Олон нийтийн зөвлөл, түүнтэй адилтгах этгээд 2009 оны 4 дүгээр сар Үндэслэл Бие даасан Авлигатай тэмцэх

More information

МОНГОЛ УЛСЫН АРАВДУГААР БУЮУ 2015 ОНЫ ТАЙЛАН

МОНГОЛ УЛСЫН АРАВДУГААР БУЮУ 2015 ОНЫ ТАЙЛАН МОҮИТБС-ын 10 дугаар буюу 2015 оны нэгтгэл тайлан МОНГОЛЫН ОЛБОРЛОХ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ИЛ ТОД БАЙДЛЫН САНААЧЛАГА МОНГОЛ УЛСЫН АРАВДУГААР БУЮУ 2015 ОНЫ ТАЙЛАН 2016 оны 12 дугаар сар МОҮИТБС-ын 10 дугаар буюу

More information

Ажилгүйчүүдийг аврах төлөвлөгөө алга

Ажилгүйчүүдийг аврах төлөвлөгөө алга Амьдралыг ажлаар Амжилтыг чармайлтаар Монгол ардын зүйр үг ЗГМ 0.., ДАВАА ~ () ~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~ YНЭ: 000 О.Баасанхүүгийн дараагийн даваа нь Улсын дээд шүүх 00 гаруй төлөө лөг

More information

бүтцийг 1940-өөд онд Дж. фон Нейман зохиосноор фон Нейманы архитектур хэмээн нэрлэгдэх болжээ.

бүтцийг 1940-өөд онд Дж. фон Нейман зохиосноор фон Нейманы архитектур хэмээн нэрлэгдэх болжээ. БҮЛЭГ 2. КОМПЬЮТЕРЫН СИСТЕМИЙН ҮНДЭС 2.1 КОМПЬЮТЕРЫН СИСТЕМИЙН ХӨГЖЛИЙН ҮНДЭС Асуудал: Өмнөх бүлэг сэдвээр бидний өдөр тутмын амьдралд хэрэглэдэг хөргөгч, автомашин, бичил долгионон зуух, цахилгаан зуух,

More information

Ханбогд сумын Гурван талт зөвлөлийн ХАМТАРСАН МЭДЭЭЛЭЛ. Өмнөговь аймаг Иргэдийн хөгжлийн төв 2016 оны 1-р сарын 11 Ханбогд сум

Ханбогд сумын Гурван талт зөвлөлийн ХАМТАРСАН МЭДЭЭЛЭЛ. Өмнөговь аймаг Иргэдийн хөгжлийн төв 2016 оны 1-р сарын 11 Ханбогд сум Ханбогд сумын Гурван талт зөвлөлийн ХАМТАРСАН МЭДЭЭЛЭЛ Өмнөговь аймаг Иргэдийн хөгжлийн төв 2016 оны 1-р сарын 11 Ханбогд сум Ханбогд сумын Гурван талт зөвлөлийн ээлжит хурал 2016 оны 1 дүгээр сарын 11-ний

More information

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ДАВХАР ДААТГАЛ ХК-ИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТАЙЛАН. /Хугацаа: 2015 оны 1 дүгээр сарын 01-нээс 2015 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр/

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ДАВХАР ДААТГАЛ ХК-ИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТАЙЛАН. /Хугацаа: 2015 оны 1 дүгээр сарын 01-нээс 2015 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр/ ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН ДАВХАР ДААТГАЛ ХК-ИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТАЙЛАН /Хугацаа: 2015 оны 1 дүгээр сарын 01-нээс 2015 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр/ Улаанбаатар хот 2015 он НЭГ. ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ 1.1. Оршил Монгол Улсын

More information

Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлын материал 1

Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлын материал 1 Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлын материал 1 АГУУЛГА 04 04 05 06 07 18 22 Мэндчилгээ Хурлаар хэлэлцэх асуудал Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын дэг Хувьцаа эзэмшигчдийн танилцаж болох бичиг баримтын жагсаалт,

More information

MONGOLIAN PROPERTIES TOP 10 LISTS SALES & RENTALS TOP 5 REASONS TO INVEST. 1

MONGOLIAN PROPERTIES TOP 10 LISTS SALES & RENTALS TOP 5 REASONS TO INVEST.  1 MONGOLIAN PROPERTIES REAL ESTATE GUIDE 2017 / 2ND EDITION Mongolian Properties PRESTIGE OFFICE OPENING @ Olympic Residence SALES & RENTALS TOP 10 LISTS TOP 5 REASONS TO INVEST www.mongolia-properties.com

More information

МЭНДЧИЛГЭЭ ХӨДӨЛМӨРИЙН ГАВЪЯАНЫ УЛААН ТУГИЙН ОДОНТ ШАРЫН ГОЛ ХК-ИЙН

МЭНДЧИЛГЭЭ ХӨДӨЛМӨРИЙН ГАВЪЯАНЫ УЛААН ТУГИЙН ОДОНТ ШАРЫН ГОЛ ХК-ИЙН ГАРЧИГ Мэндчилгээ... 2 Шарын гол ХК-ийн танилцуулга... 4 ХЭХ-ын бэлтгэл төлөвлөлт цаг хугацааны график... 5 ТУЗ-ийн хурлын тогтоол... 8 ХЭХ-ын үйл ажиллагааны дараалал... 11 ХЭХ-ын тооллогын комиссын тогтоол...

More information

TAJ: CAREC Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project Additional Financing

TAJ: CAREC Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project Additional Financing Additional Financing of Central Asia Regional Economic Cooperation Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project (RRP TAJ 49042) Resettlement Plan Project Number: 49042-005 (DRAFT) October

More information

KAZ: CAREC Corridors 1 and 6 Connector Road (Aktobe Makat) Improvement Project

KAZ: CAREC Corridors 1 and 6 Connector Road (Aktobe Makat) Improvement Project Resettlement Plan Project Number: 48424-002 October 2015 KAZ: CAREC Corridors 1 and 6 Connector Road (Aktobe Makat) Improvement Project Prepared by the Ministry of Investments and Development, Republic

More information

1. Читаємо англійською

1. Читаємо англійською (інформаційний список літератури) Сьогодні для успішної роботи в будь-яких сферах та напрямах необхідне знання іноземної мови. Це корисне вміння дозволяє одержати доступ до іноземних сайтів і друкованих

More information

TAJ: CAREC Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project

TAJ: CAREC Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project Resettlement Plan Project July 2017 TAJ: CAREC Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project Prepared by Ministry of Transportation of the Republic of Tajikistan for the Asian Development Bank.

More information

SOUTHWEST CORNER OF CAPITOL DRIVE & 124TH STREET BROOKFIELD (SUBURBAN MILWAUKEE), WISCONSIN

SOUTHWEST CORNER OF CAPITOL DRIVE & 124TH STREET BROOKFIELD (SUBURBAN MILWAUKEE), WISCONSIN SOUTHWEST CORNER OF CAPITOL DRIVE & 124TH STREET BROOKFIELD (SUBURBAN MILWAUKEE), WISCONSIN INVESTMENT HIGHLIGHTS S U B J E C T O F F E R I N G Mid-America Real Estate Corporation, in cooperation with

More information

Tenants Guide. Introduction

Tenants Guide. Introduction Tenants Guide Introduction... 1 Fee Structure... 2 References... 2 Right to Rent... 3 Taking possession of the property and signing of the Tenancy Agreement.... 3 Contents and Buildings Insurance... 4

More information

CITY LIFE STYLE O ZZIO DESIGN CO LLECTIO N

CITY LIFE STYLE O ZZIO DESIGN CO LLECTIO N S M A R T L I V I N G : МНО ГО Ф УНКЦИ О НАЛ ЬНЫ Е И O ZZIO DESIGN CO LLECTIO N IN LESS SPACE THERE IS MORE LIFE / LA FILOSOFIA OZZIO DEL VIVERE CONTEMPORANEO APPRODA AD UN NUOVO STADIO EVOLUTIVO. SOLUZIONI

More information

The Bulgarian St. Stefan church in Istanbul: an architectural project from 1890s and its multifunctional application in Bulgaria

The Bulgarian St. Stefan church in Istanbul: an architectural project from 1890s and its multifunctional application in Bulgaria The Bulgarian St. Stefan church in Istanbul: an architectural project from 1890s and its multifunctional application in Bulgaria Blagovesta Ivanova 1 Abstract The paper analyses and compares some architectural

More information

Ryley-Jeffs Memorial Lecture Award Recipients *

Ryley-Jeffs Memorial Lecture Award Recipients * Dr. Lillian Gilbreth Florence Reynolds Dr. Neige Todhunter Dr. Jean Mayer Dr. J.F. McCreary Dr. E.P. Scarlett William Boss Dr. Hilda Neatby Ann Guthrie Pierre Burton Dr. Brock Chisholm Moffatt Woodside

More information

OFFICE FOR LEASE FOR INFO 3500/3600 AMERICAN BOULEVARD WEST BLOOMINGTON, MINNESOTA 55431

OFFICE FOR LEASE FOR INFO 3500/3600 AMERICAN BOULEVARD WEST BLOOMINGTON, MINNESOTA 55431 PROPERTY HIGHLIGHTS Two-building, 465,000 sq. ft. Class A office park Located in the heart of the SW suburban office market at the intersection of I-494 and France Avenue Abundant nearby shopping, dining

More information

Development Activity: 3rd Quarter 2016

Development Activity: 3rd Quarter 2016 City of Mesquite Development Activity: 3rd Quarter 2016 July 1, 2016 September 30, 2016 Office of Economic Development 10-26-2016 Development activity in the third quarter of 2016 has continued to move

More information

Р.бр. ЈНМВ: 1.1.2/ ИЗМЕЊЕНИ ОБРАЗАЦ ПОНУДЕ Материјал за одржавање хигијене од хартије и другиматеријал

Р.бр. ЈНМВ: 1.1.2/ ИЗМЕЊЕНИ ОБРАЗАЦ ПОНУДЕ Материјал за одржавање хигијене од хартије и другиматеријал Р.бр. ЈНМВ: 1.1.2/16 6.1. ИЗМЕЊЕНИ ОБРАЗАЦ ПОНУДЕ Материјал за одржавање хигијене од хартије и другиматеријал Понуду дајем (означити начин давања понуде): а) самостално б) заједничка понуда в) понуда са

More information

CONTENT WELCOME 3 OUR APARTMENTS 4 FACILITIES & AMENITIES 19 OUR NEIGHBOURHOOD 20 CONTACT 21

CONTENT WELCOME 3 OUR APARTMENTS 4 FACILITIES & AMENITIES 19 OUR NEIGHBOURHOOD 20 CONTACT 21 ebrochure 2 CONTENT WELCOME 3 OUR APARTMENTS 4 STUDIO APARTMENTS 5 ONE BEDROOM APARTMENTS 7 TWO BEDROOM APARTMENTS 11 PENTHOUSE APARTMENTS 16 FACILITIES & AMENITIES 19 OUR NEIGHBOURHOOD 20 CONTACT 21 3

More information

A wall between the great room and kitchen adds formality to this floorplan, but an open doorway helps keep things casual.

A wall between the great room and kitchen adds formality to this floorplan, but an open doorway helps keep things casual. A wall between the great room and kitchen adds formality to this floorplan, but an open doorway helps keep things casual. Lindal cedar homes of seattle photo Go with the Flow When a floorplan flows well

More information

SUMPTUOUS FURNISHING AND DELIGHTFULLY COMFORTABLE PERVANOVO APARTMENTS

SUMPTUOUS FURNISHING AND DELIGHTFULLY COMFORTABLE PERVANOVO APARTMENTS SUMPTUOUS FURNISHING AND DELIGHTFULLY COMFORTABLE PERVANOVO S Sumptuousness and comfort combined would be the best way to describe the luxury Pervanovo Apartments. Located in the suburb of Lapad, our apartments

More information

ipav Éan Hill (Tullinteane) Asking Price: 245,000 For Sale by Private Treaty: Co. Donegal

ipav Éan Hill (Tullinteane) Asking Price: 245,000   For Sale by Private Treaty: Co. Donegal R e s i d e n t i a l Bridge Street Killybegs Co. Donegal Ireland CRO: 289989 ipav BONDED MEMBER Tel: 074 97 31140 074 97 31291 Fax: 074 97 31988 Email: info@dngdorrian.ie Éan Hill (Tullinteane) Asking

More information

EUR net EUR net if desired

EUR net EUR net if desired MODEL LC120 PURE incl. installation DELIVERY from SPECIALS 309.000 EUR net 3.000- EUR net if desired Style Our two story family home was requested from a German real estate developer. A home for four with

More information

Balticlab iclab Balt

Balticlab iclab Balt Balticlab Balticlab TABLE OF CONTENTS Foreword Manifesto Estonia Finland Germany Latvia Lithuania Norway Poland Russia Sweden Ukraine Belarus Meet some of our mentors and speakers 4 6 11 23 29 33 49 69

More information

General Conditions of Purchase

General Conditions of Purchase General Conditions of Purchase This translation is provided for your convenience. In the event of any discrepancy between the German original and English translation, the provisions of the German original

More information

428 Witmer St Los Angeles, CA

428 Witmer St Los Angeles, CA Offering Memorandum www.neemaahadian.com 428 Witmer St Los Angeles, CA Offering Memorandum 428 Witmer St Los Angeles, CA NEEMA AHADIAN Senior Vice President Investments Direct 310.909.5444 Email nahadian@marcusmillichap.com

More information

Yelloh! Village L Ocean Breton

Yelloh! Village L Ocean Breton Yelloh! Village L Ocean Breton Campsite South Brittany - Plobannalec Lesconil Open from April 8th until September 3th 2O1 6O pitches and 25O rental units Prices 2O1 Book online via our secure payment method

More information

PNC CENTER CINCINNATI, OHIO 201 EAST FIFTH STREET CINCINNATI, OHIO 45202

PNC CENTER CINCINNATI, OHIO 201 EAST FIFTH STREET CINCINNATI, OHIO 45202 PNC CENTER CINCINNATI, OHIO 201 EAST FIFTH STREET CINCINNATI, OHIO 45202 PNC CENTER CINCINNATI, OHIO»» PNC Center consistently delivering a quality business environment that attracts and retains quality

More information

Development Activity: 4th Quarter 2016*

Development Activity: 4th Quarter 2016* City of Mesquite Development Activity: 4th Quarter 2016* October 1, 2016 December 31, 2016 *Includes year-end data for 2016 compared to 2015 Office of Economic Development 1-24-2017 Development activity

More information

NET LEASE INVESTMENT OFFERING. Representative Photo DOLLAR GENERAL th Avenue E (US Route 5) Langdon, ND 58249

NET LEASE INVESTMENT OFFERING. Representative Photo DOLLAR GENERAL th Avenue E (US Route 5) Langdon, ND 58249 Representative Photo DOLLAR GENERAL 361 9th Avenue E (US Route 5) Langdon, ND 58249 TABLE OF CONTENTS TABLE OF CONTENTS I. Executive Profile Executive Summary Investment Highlights Property Overview II.

More information

Marina Court. If I d have known it was this good I would ve moved in sooner! Hanover. It s your retirement. Trafalgar Road Tewkesbury GL20 5AY

Marina Court. If I d have known it was this good I would ve moved in sooner! Hanover. It s your retirement. Trafalgar Road Tewkesbury GL20 5AY Marina Court Trafalgar Road Tewkesbury GL20 5AY If I d have known it was this good I would ve moved in sooner! Hanover. It s your retirement Everyone has something good to say about it Your Hanover home

More information

6335 Joliet Road !!!!!!!!! OFFERING MEMORANDUM PRESENTED BY: Les J. Robinson, Broker Baird & Warner (630)

6335 Joliet Road !!!!!!!!! OFFERING MEMORANDUM PRESENTED BY: Les J. Robinson, Broker Baird & Warner (630) 6335 Joliet Road OFFERING MEMORANDUM PRESENTED BY: Les J. Robinson, Broker Baird & Warner (630) 430-8953 les.robinson@bairdwarner.com Table of Contents Cover Page 1 Table of Contents 2 Offering Summary

More information

VARIANCE APPLICATIONS Requirements and Process Overview

VARIANCE APPLICATIONS Requirements and Process Overview 5005 Minnetonka Blvd St. Louis Park, MN 55416 (952) 924-2500 info@stlouispark.org VARIANCE APPLICATIONS Requirements and Process Overview Only certain items qualify for consideration of a variance under

More information

EASTIN GRAND HOTEL SATHORN BANGKOK

EASTIN GRAND HOTEL SATHORN BANGKOK EASTIN GRAND HOTEL SATHORN BANGKOK LOCATION Eastin Grand Hotel Sathorn Bangkok is ideally situated in the heart of Bangkok s premier business, shopping and entertainment district. For the utmost convenience

More information

TERMS AND CONDITIONS FOR ACCEPTANCE OF PURCHASE ORDERS

TERMS AND CONDITIONS FOR ACCEPTANCE OF PURCHASE ORDERS TERMS AND CONDITIONS FOR ACCEPTANCE OF PURCHASE ORDERS 1. These "Terms and Conditions for Acceptance of Purchase Orders" replace the Conditions of Sale located on the reverse of the pre-printed invoices

More information

Notice for breach of duty to landlord of rented premises

Notice for breach of duty to landlord of rented premises Residential Tenancies Act 1997 (the Act), S208(1) & (2) Warning: Enter text in spaces provided only. This form will be invalid if you remove or change any questions or other text. Use this form for giving

More information

CONTENT WELCOME 3 OUR APARTMENTS 4 AMENITIES 17 OUR NEIGHBOURHOOD 18 CONTACT 19 ONE BEDROOM 5 TWO BEDROOM 9 THREE BEDROOM 14

CONTENT WELCOME 3 OUR APARTMENTS 4 AMENITIES 17 OUR NEIGHBOURHOOD 18 CONTACT 19 ONE BEDROOM 5 TWO BEDROOM 9 THREE BEDROOM 14 ebrochure 2 CONTENT WELCOME 3 OUR APARTMENTS 4 ONE BEDROOM 5 TWO BEDROOM 9 THREE BEDROOM 14 AMENITIES 17 OUR NEIGHBOURHOOD 18 CONTACT 19 3 WELCOME Nestled between the contemporary culture and historic

More information

General Conditions of Sale for Customers

General Conditions of Sale for Customers 1. DEFINITIONS General Conditions of Sale for Customers The terms used in this Document have the following meaning: 1.1. CUSTOMER/CONSUMER a natural person that concludes a sale contract not directly related

More information

PETITION FOR/REQUEST TO INITIATE VACATION OF PUBLIC HIGHWAY, STREET, ALLEY, OR EASEMENT Requirements and Process Overview

PETITION FOR/REQUEST TO INITIATE VACATION OF PUBLIC HIGHWAY, STREET, ALLEY, OR EASEMENT Requirements and Process Overview 5005 Minnetonka Blvd St. Louis Park, MN 55416 (952) 924-2500 info@stlouispark.org PETITION FOR/REQUEST TO INITIATE VACATION OF PUBLIC HIGHWAY, STREET, ALLEY, OR EASEMENT Requirements and Process Overview

More information

Walgreens 2366 Harding Hwy, Lima, OH OFFERING MEMORANDUM

Walgreens 2366 Harding Hwy, Lima, OH OFFERING MEMORANDUM Walgreens 2366 Harding Hwy, Lima, OH 45804 OFFERING MEMORANDUM CONFIDENTIALITY & DISCLAIMER STATEMENT CONFIDENTIALITY & DISCLAIMER STATEMENT This Offering Memorandum contains select information pertaining

More information

UC WEEDEN LODGE FACTSHEET

UC WEEDEN LODGE FACTSHEET UNILODGE @ UC WEEDEN LODGE FACTSHEET PROPERTY DETAILS Property Name UniLodge @ UC Weeden Lodge Property Address 74 Chandler Street, Belconnen ACT 2617 Property Email Address uc.weeden@unilodge.com.au Property

More information

Single. Tenant ABSOLUTE OPPORTUNITY. Akeley, Minnesota NNN INVESTMENT REPRESENTATIVE PHOTO

Single. Tenant ABSOLUTE OPPORTUNITY. Akeley, Minnesota NNN INVESTMENT REPRESENTATIVE PHOTO Single Tenant ABSOLUTE NNN INVESTMENT OPPORTUNITY Akeley, Minnesota CONTENTS 2 CONTENTS INVESTMENT SUMMARY...3 HIGHLIGHTS...4 PROPERTY DESCRIPTION...5 AERIAL VIEW & SITE PLAN...6 AREA OVERVIEW...9 RENT

More information

THUNDERSLEY \ 525,000 Robins Path, Thundersley, Essex SS7 1FG

THUNDERSLEY \ 525,000 Robins Path, Thundersley, Essex SS7 1FG THUNDERSLEY \ 525,000 Robins Path, Thundersley, Essex SS7 1FG Viewing is essential to appreciate this fabulous detached residence in an extremely quiet turning on this highly regarded development. These

More information

DIRINGER&SCHEIDEL. family-owned for four generations. People, ideas and the cornerstones of our success

DIRINGER&SCHEIDEL. family-owned for four generations. People, ideas and the cornerstones of our success English Version DIRINGER&SCHEIDEL family-owned for four generations People, ideas and the cornerstones of our success DIRINGER & SCHEIDEL Bauunternehmung was founded by Franz Anton Diringer in 1921. Today

More information

Single. Tenant ABSOLUTE OPPORTUNITY NNN INVESTMENT. Huntington Park, CA ACTUAL SITE

Single. Tenant ABSOLUTE OPPORTUNITY NNN INVESTMENT. Huntington Park, CA ACTUAL SITE Single Tenant ABSOLUTE NNN INVESTMENT OPPORTUNITY Huntington Park, CA TABLE OF CONTENTS 2 CONTENTS INVESTMENT SUMMARY... 3 HIGHLIGHTS... 4 PROPERTY DESCRIPTION... 5 AERIAL VIEW & SITE PLAN... 6 AREA OVERVIEW...

More information

ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫНЫЦ ЖУЙЕС1

ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫНЫЦ ЖУЙЕС1 004 Д З З ГАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ БШ1М Ж0НЕ ГЫЛЫМ МИНИСТРЛ1Г1 С. ТОРАЙГЫРОВ АТЫНДАРЫ ПАВЛОДАР МЕМЛЕКЕТТ1К УНИВЕРСИТЕТ! ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫНЫЦ ЖУЙЕС1 Акпараттык жуйелер мамандыгыныц студенттерше арналган оку-эдютемелж

More information

Benefits & Secrets of Owning Land

Benefits & Secrets of Owning Land Benefits & Secrets of Owning Land Dear friend, This collection of tips is designed to help you discover the benefits of owning land, and how to get the best value at purchase. Our company and its affiliates

More information

Examples of Applications of Chapter 3 ( Rules of Origin)

Examples of Applications of Chapter 3 ( Rules of Origin) Examples of Applications of Chapter 3 ( Rules of Origin) 1. Local Value Content (LVC) 1.1 Example of the calculation of LVC provided for in paragraph 1 of Article 27. Company A produces refrigerators in

More information

OFFERING MEMORANDUM 611 MINNA STREET

OFFERING MEMORANDUM 611 MINNA STREET OFFERING MEMORANDUM SAN FRANCISCO, CA 12 UNITS SOUTH OF MARKET $2,950,000 JEREMY WILLIAMS 415.814.8203 jeremyw@apr.com lic.: 01952598 TOUR AND OFFER PROCESS SUMMARY PROPERTY TOURS The property will be

More information

1075 FM 802 Brownsville, Texas 78526

1075 FM 802 Brownsville, Texas 78526 1075 FM 802 Brownsville, Texas 78526 The information contained here-within this document is believed to be reliable, although Triple Net Investment Group makes no warranty or representation on the accuracy

More information

TAJ: CAREC Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project Additional Financing

TAJ: CAREC Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project Additional Financing Resettlement Plan Project Number: 49042-005 February 2018 TAJ: CAREC Corridors 2, 5, and 6 (Dushanbe Kurgonteppa) Road Project Additional Financing Prepared by the Ministry of Transport. for the Asian

More information

CAMPSITES. Campsite rates from 30/03 to 15/10/2018. Rates per night Max. 6 people (babies included) From 30/03. From 15/09. From 07/07 to 25/08

CAMPSITES. Campsite rates from 30/03 to 15/10/2018. Rates per night Max. 6 people (babies included) From 30/03. From 15/09. From 07/07 to 25/08 CAMPSITES Campsite rates from 30/03 to 15/10/2018 (Open arrival and departure dates) Rates per night Max. 6 people (babies included) to 15/10 1 or 2 pers. package - Tent or caravan + car - or camper van

More information

NET LEASE INVESTMENT OFFERING. DOLLAR GENERAL 4180 University Parkway Natchitoches, LA 71457

NET LEASE INVESTMENT OFFERING. DOLLAR GENERAL 4180 University Parkway Natchitoches, LA 71457 DOLLAR GENERAL 4180 University Parkway Natchitoches, LA 71457 TABLE OF CONTENTS TABLE OF CONTENTS I. Executive Profile Executive Summary Investment Highlights Property Overview II. Property Overview Photographs

More information

By: MaryAnne Simmons. Real Estate Broker, Principal Broker, KY, exp Realty, LLC

By: MaryAnne Simmons. Real Estate Broker, Principal Broker, KY, exp Realty, LLC By: MaryAnne Simmons Real Estate Broker, Principal Broker, KY, exp Realty, LLC Course Objectives At the end of this course, the student will be able to: List several advantage of pre-construction investing

More information

5-1 L ECTURE LAUNCHER PAGES PAGES

5-1 L ECTURE LAUNCHER PAGES PAGES 5-1 Swanson and Sons introduced the frozen TV dinner in 1954. It was packaged in a box that looked like a television. In 1954, to what would you have compared the first Swanson TV dinners? What would you

More information

PRESERVATION OF AGRICULTURE

PRESERVATION OF AGRICULTURE Master Plan Review PRESERVATION OF AGRICULTURE & RURAL OPEN SPACE Approved and Adopted 1980 BACKGROUND ZONING CODE REWRITE In 2007, the Montgomery County Council directed the Planning Department to undertake

More information

Eat Furniture 1 Bedroom Proposal. Conservatory Melbourne. Your turn-key solution for any furnished environment.

Eat Furniture 1 Bedroom Proposal. Conservatory Melbourne. Your turn-key solution for any furnished environment. Eat Furniture 1 Bedroom Proposal Eat Furniture custom Interior Proposal. Your turn-key solution for any furnished environment. Conservatory Melbourne 4 5 THE GRACEFUL AND SCULPTURAL FORM OF CONSERVATORY

More information