PREDIKING IN 'N INDUSTRieLE KONTEKS IN DIE LIG VAN 'N MODERNE HOMILETIESE TEORIE. JACOBUS JOHANNES GERBER DOCTOR THEOLOGIAE PRAKTIESE TEOLOGIE

Transcription

1 I PREDIKING IN 'N INDUSTRieLE KONTEKS IN DIE LIG VAN 'N MODERNE HOMILETIESE TEORIE. deur JACOBUS JOHANNES GERBER Voorgele luidens die vereistes vir die graad DOCTOR THEOLOGIAE in die vak PRAKTIESE TEOLOGIE aan die UNIVERSITEIT VAN SUID-AFRIKA PROMOTOR: PROFESSOR H.J.C. PIETERSE NOVEMBER 1998 ***************

2 II DANKBETUIGING. Met opregte dank aan my vrou, Magriet, vir die tik en proeflees van die proefskrif. Omdat jy self in 'n professionele beroep staan, weet ek hoeveel opoff ering dit gevra het om my na-uurs hiermee te help. Sander jou hulp en bystand was hierdie studie nie moontlik nie. Dankie ook aan my dogter, Sarita, vir haar begrip tydens hierdie studie. Hopelik sal ons twee voortaan meer tyd saam kan 1 deurbring! Aan my promotor, Professor H.J.C. Pieterse, wat altyd tyd ingeruim het om na my te luister. Vir sy raad, leiding en bemoediging, baie dankie. Ek beskou dit as 'n voorreg en 'n eer om 'n student van u te kan wees. 'n Spesiale woord van dank aan die kerkkantoor personeel van die Nederduitse Gereformeerde Kerk Secunda, asook aan die gemeentelede vir al hulle belangstelling, hulp en bemoediging tydens hierdie studie. 'n Besondere woord van dank aan die Saakgelastigde, mevrou Louna Dicks, vir haar raad, kennis, tyd en opoffering wat sy bereid was om met ons te deel - selfs na-ure. Die redigering van hierdie proefskrif was alleen moontlik deur die uitsonderlike hulp wat jy verleen het. 'n Woord van spesiale dank aan ons vriende en familie vir hulle begrip en onderskraging. Dit word opreg waardeer. Dank ook aan my Skepper vir krag en gesondheid, om te midde van 'n baie besige werksprogram, hierdie studie tot Sy eer te kon vol tooi het. Mag die kennis wat ek daarmee verkry het, ook bydra tot die uitbreiding van Sy koninkryk.

3 III OPSOMMING PREDIKING IN 'N INDUSTRieLE KONTEKS IN DIE LIG VAN 'N MODERNE HOMILETIESE TEORIE. Een van die grootste probleme waarmee die prediker in 'n industriele konteks te doen het, is om die evangelie op 'n sinvolle wyse aan die hoarders oor te dra. Die radikale verandering in die samelewing deur die moderniseringsproses, het die homiletiek gedwing om teoreties her te besin. Hierdie moderne homiletiese teorie soos deur H.J.C. Pieterse, T.G. Long en G.D.J. Dingemans verteenwoordig het die volgende belangrike teoretiese aanpassings gemaak: Eerstens, in plaas van die tradisionele beweging van die teks na die hoarders, is die homiletiese proses omgekeer. Die beweging is nou vanaf die hoarder na die teks deur middel van die prediker en weer terug van die teks na die hoarder. Tweedens, hierdie benadering het noodwendig hermeneutiese implikasies gehad. Daarom het die homiletiek die bree aanpak van die moderne kritiese hermeneutiek in diens geneem. Derdens moes 'n nuwe kommunikasieteorie ondersoek word naamlik, die dialogiese kommunikasieteorie van H.J.C. Pieterse en C.J.A. Vos.

4 IV Die belangrikste teoretiese fondament vir die prediking in 'n industriele konteks is dus die vertrekpunt en benadering vanuit die hoorders sonder om die klem op die teks te verminder. In die praktyk bring dit mee dat die volgende onderwerpe besondere aandag vra: Vir die verstaan en formulering van die boodskap van die Skrif, is 'n moderne kritiese hermeneutiek van die uiterste belang. Die gebruik van beeldspraak moet beklemtoon word. Die nuwe insigte van die retorika wat handel. oor die oordra van die boodskap moet in berekening gebring word. Die formulering van die boodskap in die taal van die hoorders het teoreties 'n invloed op die f ormulering en gebruik van teologiese begrippe tydens die prediking. Die dialogiese kommunikasieteorie is ook van wesenlike belang en het dialoog voor, tydens en na die preek in gedagte. Om dit te verwesenlik is preekwerkgroepe 'n belangrike komponent om dialogiese kommunikasie in die gemeente te verbeter.

5 v SUMMARY PREACHING IN AN INDUSTRIAL CONTEXT ACCORDING TO A MODERN HOMILETIC THEORY One of the greatest problems, with which a preacher in an industrial context have to deal with, is to convey the gospel in a sensible manner to the listeners. The radical change in society caused by the modernisation process, forced homiletics to review its theoretical base. Modern homiletics as represented by H.J.C. Pieterse, T.G. Long and G.D.J. Dingemans, has made the following theoretic adjustments: Firstly, in stead of the traditional movement of the text to the listeners, the homiletical process is revearsed. The movement is from the listener to the text by means of the preacher and back from the text to the listener. Secondly, this approach inevitably has hermeneutic implications. Therefore homiletics has employed the broad approach of modern critical hermeneutics. Thirdly, a new communication theory has to be developed namely, the dialogical communication theory of H.J.C. Pieterse and C.J.A. Vos. The most important theoretical foundation for preaching in an industrial context is the approach of taking the listeners as starting point without neglecting the text. In practice, it brings about that the following topics ask for particular attention: For the understanding and formulating of the message of the Scriptures, the modern critical hermeneutics and the use of

6 VI metaphors is of the greatest importance. The new understanding of rhetorics which is about conveying the message, must be taken into consideration. The formulating of the message in the language of the listeners has a theoretical influence on the formulating and use of the theological concepts during preaching. The dialogical communication theory is also of great importance, and has dialogue before, during and after the preaching in mind. For it to be fulfilled, preaching work groups is an important component to improve dialogical communication in the congregation. KEYTERMS: Practical Theology, homiletics, hermeneutics, dialogical communication theory, theory-praxis problem, industrialization, modernisation, Bible text, listeners, preacher, metaphor, rhetoric, exegesis, preaching.

7 VII PREDIKING IN 'N INDUSTRieLE KONTEKS IN DIE LIG VAN 'N MODERNE HOMILETIESE TEORIE. INHOUDSOPGAWE. TITELBLAD I DANKBETUIGING II OPSOMMING III SUMMARY v INHOUDSOPGAWE VIII

8 VIII INHOUDSOPGAWE HOOFSTUK DIE PROBLEEM, DOEL, METODE EN TEORETIESE STELLING VAN DIE STUDIE ASOOK INLEIDENDE GEDAGTES OOR DIE PREDIKING EN INDUSTRIALISASIE Die benaming homiletiek. Hoe ervaar mense die prediking volgens die vertrekpunte van hierdie moderne homiletiese teorie - Die probleem. Die doel van die studie. Die ontwikkeling van industrialisasie en die probleem waarmee die kerk te doen het. Agtergrond. Die proses van industrialisering in die wereld. Die proses van industrialisering in Suid-Afrika. Die bree probleem waarmee die kerk te doen het in 'n industriele gemeenskap. Industriele bediening as 'n werkswyse van die kerk. Die metode. Teoretiese Stelling. Inleidende gedagtes oor die prediking. Algemene kritiek teen die prediking. 'n Reformatoriese siening van die prediking in die tweede helfte van die twintigste eeu soos deur Pieterse, Long en Dingemans voorgestaan. Die verdere verloop van die studie HOOFSTUK DIE TEORIE VAN H.J.C. PIETERSE. 34

9 IX 2.1. Benadering tot die vak praktiese teologie Inleiding Die begrip teologie Praktiese Teologie 'n Hermeneutiese Benadering Kommunikasiegebeure in 'n Bybelse perspektief Die Handelingswetenskaplike benadering Teologiese benadering vir basisteoriee 'n Pneumatologie Kommunikasieteoriee binne 'n praktiesteologiese perspektief Die standpunt van H.J.C. Pieterse oor die dialogiese kommunikasieteorie 'n Prakties-Teologiese Ekklesiologie Kerkmodelle Antropologiese insigte binne die kommunikatiewe handelingsteoretiese benadering Die teorie-praxis-verhouding in die praktiese teologie Empiriese benadering tot die Praktiese Teologie Homiletiese teorie Inleiding Praktykteoriee Die homiletiese teorie van H.J.C. Pieterse Prediking as uitleg en toepassing van die teks 'n Verwikkelde kommunikasieproses Prediking as 'n vorm van massakommunikasie Prediking as dialoog Dialoog in preekwerkgroepe Die proses tussen teks en preek Verwoording van die preek Preekvorme Preeklewering Die hoarders van die preek Gemeente-deelname aan die preek

10 x Effek van die preek. Gevolgtrekking HOOFSTUK DIE TEORIE VAN T.G. LONG Inleiding. Wat beteken dit om te preek. Die gebeure random die prediking. Beelde van die prediker. Die boodskapper. Die pastor. Die storieverteller. Die prediker as getuie. Die Bybelse getuienis in prediking. Bybelse prediking as normatief. Skrif, teologie en kontemporere ervaring. 'n Kritiese ingestelde visie op die Skrif. 'n Teologiese erfenis. 'n Bewustheid vir die omstandighede van die hoarders. Bybelse eksegese vir prediking. 'n Uiteensetting van 'n eksegetiese metode vir die prediking. Kry die teks onder oe. Raak betrokke by die teks. Aandag gee aan die teks. Toetsing van dit wat gehoor is in die teks. Beweging na die preek toe. Die fokus en funksie van die preek. Die brug tussen die teks en die preek. Fokus en funksie. Die basiese vorm van die preek. Verfyning van die vorm. Inleidings, verbindings en afsluitings

11 XI Die preek inleiding. Om verbindings te maak. Die afsluiting. Beelde en verhale in preke. Die vergelyking. Sinekdogee. Metafoor. Beeldspraak en die prediking. Vanaf die skryftafel tot by die preekstoel. Gesprekke langs die pelgrimsweg. Gevolgtrekking HOOFSTUK DIE TEORIE VAN G.D.J. DINGEMANS. 130 A BENADERING TOT DIE VAK PRAKTIESE TEOLOGIE. Inleiding. Stand van sake. Die praxis van die praktiese teologie. Praktiese teologie as wetenskap. Metodes in die praktiese teologie. Praktiese teologie as 'n teologiese wetenskap. Die vak en sy veld. 'n Prakties-teologiese korrelasieteorie. Basisteorie. 'n Algemene basisteorie. Praktykvelde as interaksievelde. Aktiwiteite binne die interaksievelde. 'n Inhoudelike basisteorie. Interaksievelde. Die bydrae van die Christelike tradisie aan die samelewing. Die betekenis van geloof in die lewe van individuele mense

12 XII B Die kerk as brug tussen evangelie, mens en samelewing. HOMILETIESE TEORIE. Inleiding. Mense soek na God. Die hoorders is die uitgangspunt. Die hoorders luister selektief. Die predikant as hoorder onder die hoorders. 'n Hermeneutiese homiletiek. Agtergrond en uitgangspunte (fundamentele homiletiek). Waarom moet daar gepreek word? Teologiese uitgangspunte vir 'n homiletiese teorie. Die bron van die prediking. Die preek as derde gestalte van die Woord of as wisselwerking van die Gees met ons gees. Verskillende wyses van preek. Die preek in die erediens. Die predikant as homileet. Die preek as interaksie of ontmoeting. Met die oog op die hoorders... Tipologie van die hoorders... Teologiese visie op die hoorders. Standpunte van verskillende teoloe oor die hoorders. Die ambivalensie van die hoorders as teologiese uitgangspunt. Tussen teks en preek (homiletiese hermeneutiek). Hermeneutiese agtergronde. Die klassieke hermeneutiek. Verskillende benaderingsvlakke. Moderne ontwikkelings. Die nuwe hermeneutiese tradisie

13 XIII 'n Hermeneutiese model gebaseer op Gadamer en Ricoeur. Die betroubaarheid van menslike kennis en kommunikasie. Paradigmatiese teksbenaderings. 'n Dubbele beweging. Interpretasiemodelle of paradigmata. Die klassieke interpretasiemodelle. Moderne paradigmata. Die Eksodus-model. Die Eksiel-model. Preek uit die Ou Testament. Eksegeties-homiletiese teksanalise. Die verskillende lae in die Bybel. Die semiotiese benaderingswyse. Diachroniese en sinchroniese benadering. Die bewegings binne tekste. Teksanalise en homiletiese analise. Bemiddeling van geloofservarings. Konklusie. Die preek as instrument van oordrag (homiletiese kommunikasie). Die preek as kommunikasiemiddel. Kommunikasiewetenskap. Kommunikasievelde. Drie wyses van kommunikasie. Die persoon van die kommunikator. Die preek as betoog en as homilie. Die preek as betoog. Die preek as homilie. Die narratiewe vorm. Die beweging in die teks. Die betekenis en die besielende krag van die taal. Die praktyk van die preekvoorbereiding (praktiese homiletiek). Konsentrasie op die preekteks

14 XIV Die eerste voorbereiding (inventio) Die eksegese (praeparatio) Verskillende wyses van preek Die vormgewing van die preek Die "inval" of die kreatiewe moment Komposisiereels Die begin van die preek Die taal van die preek Die slot van die preek HOOFSTUK 'N VERGELYKING TUSSEN DIE TEORIEe VAN H.J.C. PIETERSE, T.G. LONG EN G.D.J. DINGEMANS Die benadering tot die vak Praktiese Teologie. Inleiding. Die normvraag as onderskeidingsbeginsel. Verskillende benaderings. Formulering van teoriee by Pieterse en Dingemans. Pneumatologie. Kommunikasieteoriee. Ekklesiologie. Hermeneutiek as die bree raam van alle interpretasies. Die praxis van die Praktiese Teologie. Praktykvelde. Metodologie. Ooreenkomste tussen Pieterse, Long en Dingemans oor hulle homiletiese teoriee. Inleiding. Beskouings oor die preek. Die prediker

15 xv Die hoarders. Die belangrikheid van die teks. Stappe in die preekvoorbereiding. Die taal van die preek. Preekvorme en preeksoorte. Beeldspraak. Die begin van die preek. Die slot van die preek. Preeklewering. Preek as interaksie of ontmoeting. Die dialogiese kommunikasiegebeure tydens die prediking. Gemeentedeelname aan die preek. Die effek van die preek. Gevolgtrekking HOOFSTUK 'N KRITIESE EVALUERING VAN DIE TEORIEe VAN H.J.C. PIETERSE, T.G. LONG EN G.D.J. DINGEMANS Die noodsaaklikheid van 'n kritiese evaluering. 'n Kritiese evaluering van die teorie van H.J.C. Pieterse. Oorbeklemtoning van die Christologie. Kritiek teen Pieterse se teorie oor die pneumatologie. Die hermeneutiese teenoor die empiriese. Retoriek. Poetiese preekvorm. Metafore. Gebruik van metafore. Liggaam van Christus. Dialogiese kommunikasiemodel

16 XVI Oorredingskommunikasie. 'n Kritiese evaluering van die teorie van T.G. Long. Die afwesigheid van 'n prakties-teologiese teorie. Preekvorme. Christologie van Long. Getuienismodel. Genre-onderskeiding. Beeldspraak. Retoriek. 'n Kritiese evaluering van die teorie van G.D.J. Dingemans. Kommunikasieteorie. Hermeneutiese en homiletiese teorie. Homilie en die retoriek. Homilie. Retoriek. Die narratiewe vorm. Model vir die prediking. Die huweliksdiens. Geheelbeeld HOOFSTUK DIE STERKPUNTE VAN HIERDIE MODERNE HOMILETIESE TEORIE EN DIE WAARDE DAARVAN VIR DIE PREDIKING IN 'N INDUSTRieLE SITUASIE Definisie van die Praktiese Teologie. Begrippe. Praktiese Teologie se plek in die teologie. Praktiese Teologie as 'n handelingswetenskap in 'n hermeneutiese raamwerk

17 XVII Metodes in die Praktiese Teologie. 256 Teorie-praxis-verhouding in die praktiese teologie in 'n hermeneutiese raamwerk. 257 Die gerigtheid van hierdie moderne homiletiese teorie. 258 'n Kommunikasieteorie binne 'n praktiesteologiese perspektief. 259 Die belangrikheid van die hoarders. 260 Die plek van die teks. 262 Die preek. 263 Prediking in 'n industriele konteks. 264 Moderne siening oor die hoarders van die preek. 264 Die hoarders in 'n industriele situasie soos Secunda. 271 Inleiding. 271 Beeldspraak in die prediking. 272 Retorika. 282 Die gebruik van teologiese begrippe. 285 'n Hermeneutiese benadering. 287 Die dialogiese kommunikasieteorie. 288 Konklusies. 290 Die doel van die ondersoek. 290 Die metode en die verloop van die ondersoek. 290 Die teoretiese stelling. 291 Die argument van hierdie ondersoek. 293 Die probleem. 294 Slot. 295 BIBLIOGRAFIE. 296

18 1 PREDIKING IN 'N INDUSTRieLE KONTEKS IN DIE LIG VAN 'N MODERNE HOMILETIESE TEORIE. HOOFSTUK DIE PROBLEEM, DOEL, METODE EN TEORETIESE STELLING VAN DIE STUDIE ASOOK INLEIDENDE GEDAGTES OOR DIE PREDIKING EN INDUSTRIALISASIE DIE BENAMING HOMILETIEK. Die benaming homiletiek dui die studieveld aan waar die teorie van die prediking bestudeer word. In die Middeleeue is die studieveld 'ars praedicandi' en 'ars praedicatoria', of selfs 'ars concionandi' genoem. Na die Hervorming word dit 'ars', of 'ratio', of 'methodus concionandi' genoem. Sommige het ook gepraat van 'rhetorica sacra'. Vanaf die tweede helfte van die sewentiende eeu word die begrip homiletiek gebruik, maar dan as 'n adj ektief: 'methodologia homiletica' ( 1672), 'compendium theologiae homileticae' (1677), 'cursus homileticus' (1701). Sedertdien het die naam homiletiek vir die teorie van die prediking inslag gevind in Duitsland, Frankryk en Nederland. In die Engelse taalwereld kom die naam 'Homiletics' in 1922 voor, hoewel die begrip 'preaching' tog die meeste gebruik word. Homiletiek is afgelei van die Griekse woord 'homilia', wat in die Nuwe Testament deurgaans as dialoog verstaan is, en waarmee die Bybel tegelyk ook die wesenlike struktuur van die prediking vir ons aandui (Pieterse 1983:3-4).

19 HOE ERVAAR MENSE DIE PREDIKING VOLGENS DIE VERTREKPUNTE VAN HIERDIE MODERNE HOMILETIESE TEORIE - DIE PROBLEEM. Deur die jare het baie teoriee en standpunte na vore gekom, wat alles pogings was om riglyne daar te stel oor hoe daar gepreek moet word. Pieterse (1993:99-100; vgl. ook Burger 1991:59) onderskei drie basiese benaderinge wat in die praktiese teologie in Suid-Afrika geidentifiseer kan word. Hierdie benaderinge is die diakoniologiese benadering of soos Burger (1991:59) dit noem 'n konfessionele benadering, 'n handelingswetenskaplike benadering of soos Burger (1991:59) dit formuleer 'n korrelatiewe benadering, en 'n kontekstuele benadering. Binne elk van hierdie bree benaderinge is daar weer aksentverskille en tussen die benaderinge is daar oorgangsvorme met eie aksente. Hierdie studie sal beperk word tot die homiletiese werk van Pieterse, Long en Dingemans om hanteerbare en praktiese redes. Verder is dit so dat die drie skrywers verteenwoordigers is van die nuwe ontwikkelinge in die homiletiek sedert 1970 in die Verenigde State van Amerika, Nederland en Suid-Afrika. C.J.A. Vos het in 1995 en in 1996 'n volledige homiletiek op die tafel geplaas (Vos 1995; 1996). Die aard en ontwikkeling van hierdie studie is egter sodanig dat Vos se homiletiek nie hier in detail behandel word nie, maar funksioneer as 'n kritiese stem ten opsigte van die genoemde drie homilete, hoewel hyself deel uitmaak van hierdie moderne homiletiese benadering. Die leser sal merk dat sy werk veral vanaf hoofstuk 6 'n gespreksgenoot word. Sy werk verdien egter 'n ondersoek deur 'n volgende navorser. Hierdie moderne homiletiese teoriee van Pieterse, Long en Dingemans wat in hierdie studie behandel word, val onder die handelingswetenskaplike benadering soos wat Pieterse dit noem of die hermeneutiese interpretasiewetenskap soos Dingemans dit noem of volgens Burger die korrelatiewe benadering, binne 'n oorkoepelende hermeneutiese teorie (Pieterse 1993:71-89; Dingemans 1991). Hierdie teorie is egter nie net tot Suid-Afrika

20 3 beperk nie. Praktiese teoloe oor die hele wereld is in die laaste dekades besig met 'n herbesinning oor die metodologie van die vak. In die Westerse wereld was daar 'n intense wetenskapsteoretiese diskussie oor die grondslae van die praktiese teologie as wetenskap. Daar wil na hierdie moderne homiletiese teorie gekyk word, veral soos dit in die jongste jare binne die paradigma van die kommunikatiewe handelingsteorie van Jurgen Habermas, ontwikkel het. Binne hierdie paradigma word die praktiese teologie gesien as 'n teologiese kommunikatiewe handelingsteorie. Die begrip moderne homiletiese teorie beteken in die bree, die ontwikkeling in die homiletiek onder invloed van die ontwikkelinge in die hermeneutiek van Gadamer en Ricoeur (Jeanrond 1988). Hierdie moderne homiletiese teorie ondersoek, beplan, bespreek, besin en doen navorsing met die bedoeling om teoriee te ontwikkel en werkswyses te vind, sodat die boodskap van die evangelie deur die prediking beter by die hoarders sal tuiskom tydens die eredienste. Die ontwikkeling van hierdie moderne homiletiese teorie het oor 'n hele aantal jare geskied en in die proses het nuwe perspektiewe oor die prediking na vore gekom. In hierdie ontwikkeling het sekere teoriee totstand gekom wat in die praktyk op baie vlakke getoets moet word. Hierdie studie wil deur die teoriee van Pieterse, Long en Dingemans aantoon, hoe die hoarders in 'n sekere konteks die prediking behoort te ervaar, wat ingerig is volgens die vertrekpunte van hierdie moderne homiletiese teorie. Daar word baie gepreek en baie mense woon die eredienste gereeld by, maar wat beteken die prediking vir hulle? Hoor hulle werklik wat gese word? Word daar op so 'n manier gepreek dat die hoarders daarna die boodskap van toepassing kan maak in hulle lewens? Hierdie basiese tipe van vrae gee aanleiding daartoe dat

21 4 die probleem wat in hierdie studie ondersoek word soos volg geformuleer word. Die probleem is: Kan die prediking in 'n industriele konteks volgens hierdie moderne homiletiese teorie die evangelie vandag op 'n sinvolle wyse aan die hoarders oordra? (Pieterse 1988: 79-82) DIE DOEL VAN DIE STUDIE. Die evaluering van hierdie teorie in die praktyk het tot dusver meestal geskied in gemeentes waar die lidmate in die algemeen 'n hoe akademiese opleiding ontvang het of besig is om te ontvang. Dit is gedoen in studentegemeentes of gemeentes wat naby aan universiteite gelee is asook in voorstedelike gemeentes waar baie professionele mense woonagtig is en wat 'n hoe finansiele- en lewenspeil handhaaf (Pieterse 1985; 1991). Evaluering en besinning hieroor is nog nie in plattelandse gemeentes of gemeentes in 'n industriele gebied gedoen nie. Die doel van hierdie studie is om die teorie te evalueer met die oog op 'n gemeente in 1 n industriele konteks. Die gemeente waarna hi er verwys word is die Nederdui tse Gereformeerde Gemeente Secunda DIE ONTWIKKELING VAN INDUSTRIALISASIE EN DIE PROBLEEM WAARMEE DIE KERK TE DOEN HET AGTERGROND DIE PROSES VAN INDUSTRIALISERING IN DIE WeRELD. Oral in die wereld word ondervind dat 'n verbeterde lewenstandaard in 'n groot mate afhanklik is van 'n doeltreffende ekonomie. Tydens die voor- industriele era , het enige aktiwiteit

22 5 wat enigsins industrieel genoem kon word, direk verband gehou met die landboukundige behoeftes van die landheer. Dit het hoof saaklik gegaan oor die vervaardiging en instandhouding van die primitiewe landbou-implemente van daardie tyd, of met die verskaffing van voedsel, woonplek deur meulenaars en messelaars. Die belangrikste werkgewers was die landhere wat gewoonlik prinse, biskoppe of monnike was wat grond besit het. Die res van die bevolking het 'n selfversorgende ekonomie gehad (Hulley 1987:21-22). Die Middeleeuse dorpe het gegroei random vier instellings in die gemeenskap naamlik, die kerk, die gesin, die gilde en die markplein. Die ekonomiese stelsel het om die handwerkgildes gewentel. Ambagsmanne wat lede van 'n gilde was, het vakleerlinge en opgeleide werkers in diens geneem wat handwerkgoedere vervaardig het. Die gildes het elke aspek van hul vak beheer, soos die inkomste van die werkers, die tegnologie wat in produksie gebruik word, en die prys en die verspreiding van die vervaardigde produkte. Saam het die gildes probeer om die hele ekonomie te beheer. In hierdie tyd was die grootste bron van krag hoof saaklik die primitiewe gebruik van wind en water asook die krag van diere en mense. Hout, yster en brons was die belangrikste materiale wat in vervaardiging gebruik is. Die vervoerstelsels was baie primitief. Die mens moes dit self te voet vervoer of diere is gebruik om dit te dra of in waens langs primitiewe paaie te trek. In die internasionale handel is seilskepe gebruik. Geleidelik het verandering begin intree en het daar 'n tipe van 'n markekonomie tot stand gekom. Dit is aangehelp deur verandering in die tekstielbedryf, navigasie, drukkuns en militere operasies. Meer en meer goedere het vir handelsdoeleindes beskikbaar geword en die ou tradisionele wyses kon nie meer beheer daaroor uitoefen nie, en so het handelaars die lede van die ambagsgildes begin vervang as die oorheersende mag van die ekonomie. Daar het ook 'n behoefte aan geld ontstaan

23 6 en as gevolg daarvan, het 'n geldmark en 'n bankstelsel ontstaan. In 1775 het die era van stoomkrag aangebreek en dit het gelei tot ingrypende veranderings in die samelewing (Hulley 1987:23-25). In die vroee industriele era , het die fabriekstelsel totstand gekom. Dit is 'n stelsel wat meer as enigiets anders verantwoordelik was vir die vorming van die moderne samelewing in die sogenaamde ontwikkelde lande. Verstedeliking het snel toegeneem. Mense moes aanpas by 'n nuwe tipe van lewenspatroon. Verder het masjinerie in die plek gekom van handearbeid. Nuwe vaardighede moes aangeleer word en die werkstempo is nou deur masjiene bepaal. Nuwe sosiale groepe, nuwe en vreemde gesagspatrone, en nuwe hierargiee, het die ou tradisionele sosiale verhoudinge vervang. Die uitwerking van hierdie drie faktore was van so 'n aard dat die waardes en kultuur wat die mense met hulle saamgebring het, nie versoenbaar was met die nuwe situasie nie (Hulley 1987:26). Vanaf 1870 bereik baie Westerse lande 'n volwasse industriele era. Fabrieke en ander industriele aanlegte funksioneer nou meer geordend en gestruktueerd. Bestuur, administrasie en bemarking word noodsaaklik. Desentralisasie vind plaas. Namate industriele ondernemings groei, raak hulle meer burokraties. Vakunies speel 'n belangrike rol. Sover moontlik word funksies gestandaardiseer en geroetineer. Mense word in diens geneem, bevorder, verplaas en afgedank volgens vaste prosedures. Metropolitaanse gebiede ontwikkel met 'n onpersoonlike karakter, waar baie mense woon en werk en tog vreemd is vir mekaar (Hulley 1987:31-36) DIE PROSES VAN INDUSTRIALISERING IN SUID-AFRIKA. Pieterse (1991:46) voer aan dat die ontwikkeling van die ekonomiese lewe in Suid-Afrika by wyse van samevatting, in drie tydvakke ingedeel kan word.

24 7 Die periode van die begin van menslike bewoning tot die laaste kwart van die 19de eeu toe die ekonomiese stelsel in hoof saak op die landboubasis gerus het. Die periode vanaf die laaste kwart van die 19de eeu tot die eerste Wereldoorlog waarin diamantgoud- en steenkoolontginning 'n rol begin speel het naas die landboubedrywighede. Die periode sedert die eerste Wereldoorlog waarin sekondere nywerhede snelle vooruitgang maak met gevolglike tegniese ontwikkeling. Hulley (1987:37-65) bespreek sekere aspekte van die proses van 'n industrialisering in Suid-Afrika meer volledig en hy maak ook van 'n driedelige tydfase gebruik naamlik: die voor-industriele era van ; die vroee industriele era en die volwasse industriele era vanaf 1928 tot die huidige tyd. In die voor- industriele era was die lewenswyse in 'n groot mate tradisioneel en selfonderhoudend. Die boesmans het 'n steentydperkkultuur gehad. Hulle het gejag en geen begrip van privaat eiendom gehad nie. Die hottentotte het ekonomies 'n meer ontwikkelde samelewing as die boesmans gehad. Sommige was jagters, terwyl ander veeboere was. Hulle het selfs die kuns bemeester om koper en yster te smelt en te bewerk. Die swartes het gefunksioneer onder 'n stamstelsel waar opperhoofde regeer het en waar uitgebreide gesinstelsels 'n belangrike rol gespeel het. Vee was pri vaat eiendom, maar grond is beskou as gemeenskaplik en onvervreembaar. Met die aankoms van die setlaars aan die Kaap het daar wel ontwikkeling plaasgevind. Van hulle was vryburgers. Die wingerdbou en wynmaakbedryf het begin vorm aanneem. Sommige het met vee begin boer. Later het die handel en sakeondernemings begin groei en in 1837 het die eerste handelsbank tot stand gekom. Die vroee industriele era het begin met die ontdekking van diamante in 1867 by Hopetown, en toe daar goud ontdek is in Transvaal in 1884.

25 8 Duisende mense het op hierdie gebiede toegesak. Spoedig was Kimberley 'n stad van mense en teen 1907 het die werknemers by goudmyne aan die Rand tot meer as toegeneem. Die totale bevolking was natuurlik veel groter gewees. Die behoefte na energie het die vraag na steenkool gestimuleer, en gevolglik het steenkoolmynbou 'n belangrike industrie in eie reg geword. Evkom is in 1922 gestig en die Spoorwee het uitgebrei. Myne was in hierdie tyd die grootste werkgewers in die stede, en hulle is een van die vernaamste oorsake van stedelike en industriele groei in gebiede wat vroeer net kaal veld was. Die uitbreiding van die fabriekswese in Suid-Afrika word goed geillustreer as daar na die volgende gekyk word: Die getal werknemers in 1925 was en die waarde van opbrengste was R49,40 miljoen. In 1968 was die getal werknemers en die waarde van opbrengs R2393,00 miljoen. Die volwasse industriele era het begin in 1928 toe die Suid Afrikaanse Yster- en Staalkorporasie of beter bekend as Yskor, begin het om ru-gietyster en staal te vervaardig. Dit was eintlik die begin van die fabriekswese in Suid-Afrika. Vanaf 1920 is die industriele groei ook gestimuleer deur regeringsmaatreels. Die regering het die Nywerheidsontwikkelingskorporasie (NOK) in 1940 gestig om industriele ontwikkeling te stimuleer en maatskappye soos SAPP! en SASOL het onder andere voordeel uit hierdie beleggings getrek. Industrialisering en verstedeliking gaan hand aan hand. Tydens die "armblanke" probleem het tussen en ongeskoolde blankes na dorpe en stede gestroom om werk te soek, en dit het tot groot sosiale probleme gelei.

26 9 In die veertigerjare het 'n behoefte ontstaan na brandstof wat in Suid-Afrika vervaardig word. Dit het gelei tot die totstandkoming van SASOL. In die vroee vyftigerjare het Sasol 1 op Sasolburg brandstof begin vervaardig en in die laat sewentigerjare is Sasol 2 en 3 op Secunda gebou. Brandstof en ander produkte word uit steenkool vervaardig en die twee hoof werkverskaff ers op Secunda is dus die mynbou en die Sasol fabrieke DIE BREe PROBLEEM WAARMEE DIE KERK TE DOEN HET IN 'N INDUSTRieLE GEMEENSKAP. Die vraag is hoe word die prediking beleef in 'n gemeente wat hoofsaaklik in 'n industriele gebied gelee is? Die kenmerke van 'n industriele gemeenskap stem in bree trekke ooreen met die kenmerke wat Pieterse (1991 :45) aandui as kenmerke van die huidige samelewing. Hierdie kenmerke is: 'n Snel veranderende samelewing, mobiliteit, onstabiliteit, onoorsigtelikheid, pluraliteit, arbeidskollektiwiteit en mondigheid. Marais (1984) beweer dat, vanwee die belangrike en beslissende aard van die mens se werkwereld het die woonwereld vir die mens wat aan die industrie gebonde is in betekenis afgeneem. Vir baie het die woonplek weinig meer as net 'n plek geword om te oornag. Skofwerk byvoorbeeld, bring mee dat mense nie tuis gepla wil word nie. Hierdie situasie raak die gemeenskapsbediening van die plaaslike gemeente nadelig. Gelowiges is op mekaar aangewys, maar die woonwereld van die industrie-mens maak kontak egter moeilik en kerklike betrokkenheid kan geleidelik afneem. 'n Oorvol rolbesetting tydens die week, maak die industrie-mens sku om oor naweke aan enige gedwonge rolbesetting toe te gee. Hulle ontken maklik die noodwendigheid van gereelde kerkbesoek en die noodsaaklikheid om aan kerklike aktiwiteite deel te neem. Hulle woon dikwels die kerkdienste ongereeld by en neem selde aan kerklike aksies deel. Die neiging bestaan om tussen kerklikheid

27 10 en godsdienstigheid te onderskei. Baie dink dat 'n mens godsdienstig kan lewe sonder om aan 'n bepaalde kerk te behoort. Die kerklik- gestruktureerde godsdiens het vir hulle sinoniem met doodsheid geword. Hulle raak makliker opgewonde oor interkerklike en loskerklike aksies as oor iets wat deur die kerk as sodanig aangepak word. Baie verkies 'n meer los en spontane manier van aanbidding en soek geleentheid om aan hulle emosies vrye teuels te gee (Marais 1984:3-6). Die moderne wereld is hoofsaaklik 'n industriele wereld. Dit is 'n wereld met 'n duidelike skeiding tussen woonplek en werkplek. Verstedeliking het die vasstaande en geslote struktuur van die platteland vervang met 'n samelewing wat mobiel en oop is. In plaas van 'n landelike samelewingsorde wat op familiale en territoriale beginsels gegrond is, word daar nou 'n industriele pluriforme verstedelikte samelewing gevind. Hierdie nuwe samelewing is gebaseer op organisatories-funksionele beginsels wat hoof saaklik onpersoonlik van aard is. Die verskillende samelewingseenhede wat aangetref word, word elk deur sy eie waardes en norme beheer. So byvoorbeeld verskil die definisie wat van die werklikheid gegee word binne die sportklub, kultuurorganisasie, skool, staat en die kerk sodanig van mekaar, dat die een instelling moeilik deur die ander beinvloed kan word. Onder sulke omstandighede word die kerk vanselfsprekend teruggedwing tot die private lewe van die lidmate van die kerk, tot hulle sogenaamde innerlike geestelike lewe (Marais 1984:3). Deur die j are het die kerk baie gedoen om die geestelike bearbeiding in 'n industriele situasie meer sinvol te maak, maar vanwee sy besondere posisie en strukturele opset bly dit 'n moeilike en strydende taak waarvoor daar nie maklike oplossings is nie. Dit is ook moeilik vir die industrie om die praktiese werksaamheid van die kerk te akkommodeer. Die mense wat by die industrie betrokke is, behoort aan verskillende gelowe en as daar strukture binne die industrie vir een groep geskep word, moet dit

28 11 ook vir ander gedoen word. In die industrie gaan dit verder om finansies, tyd en produksie. Finansiele uitgawes moet so laag as moontlik gehou word, die beskikbare werkstyd moet so goed as moontlik benut word, en daar moet soveel as moontlik produkte vervaardig word sander dat die gehalte van die produk daal. Die industrie wil graag he dat sy werknemers in hulle totaliteit gelukkig moet wees, maar het tog die verwagting dat die kerk die geestelike bearbeiding moet verrig binne sy kerklike strukture. Een van die maniere hoe die kerk dit sinvol kan doen is deur die prediking, want in 'n gemeente wat in 'n industriele gebied gevestig is, is en bly die prediking van besondere belang. In die verlede egter was daar verskeie pogings om geestelike bearbeiding in die industrie of werksplek te verrig. Die volgende is goeie voorbeelde daarvan INDUSTRieLE BEDIENING AS 'N WERKSWYSE VAN DIE KERK. Die kerk het op verskeie plekke in die wereld, strukture daar gestel sodat die bediening in industriele gebiede kon verbeter. Hoofsaaklik was dit daarop gemik om die bediening uit te brei na die industriee. Die gemeente bearbeiding gaan voort in die woongebied van die mense, maar saam daarmee wil die kerk sy taak uitbrei na die werksgebied van sy eie mense. Voorbeelde van hierdie bedieningstrukture of industriele sendingaksies wat geloods was, is onder andere die Metodistiese model wat in Engeland gefunksioneer het onder die mynwerkers, fabriekswerkers en plaaswerkers. Die "La mission populaire evangelique" in Frankryk onder leiding van Robert Whitaker McAll. Die werker-priesterlike beweging van die Evangeliese Akademiese beweging in Duitsland, en die industriele sending van Sheffield (Hulley 1987: ). Verskillende strategiee en benaderingswyses is toegepas. Margaret Kane (1980: , ) wat werksaam was in Noord en Oos Engeland het haar besig gehou met groepwerk wat veral

29 12 toegespits was op die werkersklas. Paradise (1968) se suksesvolste werk is verrig toe hy met die vakunies begin saamwerk het en betrokke geraak het met die etiese vrae rondom die industrie en die regte van die werknemers. Northcott (1989) het horn toegespits op die bestuurslui en met hulle samewerking en goedkeuring is daar gewerk in groepe met die werkersklas. Hy was 'n voorstander daarvan dat die Sosiologie en die Teologie meer betrokke bymekaar moes wees. In die proses het dit vir horn meer gegaan oor die sosiale probleme in die industriele gemeenskap as oor die probleme van die individu. Een van die probleme wat al drie skrywers beleef het, was dat daar tussen die plaaslike gemeentestrukture en die industriele bediening 'n groot kloof was. Finansiele hulp en geestelike werkers is wel voorsien, maar die algemene gemeentestrukture kan moeilik meer as dit akkommodeer. Kane se belewenis was dat die kerk negatief ingestel was teenoor die industriele bediening waarmee sy besig was, en Northcott wou 'n brug bou tussen die werkende mense van die industriee, die gemeenskap en die kerk. Baie ander skrywers het dieselfde beleef. White (1959) skryf in 'n artikel dat die kerk meer vir sy eie saak bid as vir die onrus in die gemeenskap, werkloosheid, regverdigheid en die werksituasie waarin die mens horn daagliks bevind. Luecke (1987) beklemtoon die situasie waarin die mens horn bevind en se dat die kerk besondere aandag daaraan moet gee. In gemeenteverband kan die situasie van die industriele mens en die Bybelse teks nie van mekaar geskei word nie. Alle lede op alle vlakke moet in die kerk aanvaar word as medewerkers en as vriende van mekaar. In die Suid-Afrikaanse situasie word baie dieselfde gese. Duncun (1985) wys daarop dat daar 'n wye gaping is tussen die teologiese denke van die kerk en die aktuele geloof spraxis in die gemeenskap. Die teorie en die praxis is albei dele van dieselfde aktiwiteit. Die verhouding tussen teologiese refleksie en

30 13 teologiese aksies moet in balans wees. totaliteit van die mens. Dit moet gaan oor die Tydens 'n winterskool seminaar wat op Potchefstroom (1985) gehou is, is daar ook gese dat industriele sending of bediening baie laag op kerke se prioriteitslys is en as die kerk wil slaag in sy doel sodat daar 'n werklike kommunikasie verhouding tussen God en die industriele mens moet plaasvind, dan sal die kerk die individu moet motiveer en verander, asook die sisteme waarbinne mense funksioneer. In 'n artikel wat Smuts (1983) geskryf het, en wat handel oor 'n groep Malawiese mynwerkers wat verbonde is aan 'n myn op die Wes-Rand, word gesien dat hulle as 'n werkgroep, 'n kerkgroep gestig het sender die hulp van die plaaslike kerke. Hulle het 'n behoefte gehad aan 'n gemeente in 'n vreemde land wat aansluit en voorsien in hulle geestelike nood. Deur hierdie optrede het hulle gesorg dat hulle situasie en die kerk ten nouste bymekaar aansluit. Die gevolgtrekking oor industriele bediening is dat dit vir die kerk en die industrie moeilik is om sinvolle geestelike bearbeiding in die werksplek te laat slaag, en dat dit beter is om dit in gemeenteverband te doen en daarom is hierdie studie grootliks gerig op prediking in 'n gemeentesituasie DIE METODE. Mouton & Marais (1989:7) omskryf geesteswetenskaplike navorsing deur te se dat dit 'n gemeenskaplike menslike aktiwiteit is waardeur 'n bepaalde verskynsel in die werklikheid op 'n objektiewe wyse bestudeer word ten einde 'n geldige begrip van die verskynsel daar te stel. Dit kan op 'n teoretiese wyse of op 'n teoretiese en empiriese wyse geskied. Wat die metode betref, word daar in hierdie ondersoek aangesluit by die praktiese teologiese benadering wat deur Pieterse (1993)

31 14 en Heitink (1993) voorgestaan word. In hierdie geval sal ons met 'n teoretiese ondersoek hierdie homiletiese teorie evalueer TEORETIESE STELLING. Die teoretiese stelling wat hier ondersoek word, is dat hierdie moderne homiletiese teorie met 'n bewussyn van die ontwikkelinge in die moderne samelewing ontwerp is en dat die prediking volgens hierdie teorie sin in 'n industriele samelewing sal maak INLEIDENDE GEDAGTES OOR DIE PREDIKING ALGEMENE KRITIEK TEEN DIE PREDIKING. Een van die redes vir die ontstaan van moderne homiletiese teoriee het onder andere te make met die kritiek wat teen die prediking uitgespreek word. Kellerman (1993:175) is van mening dat niemand die prediking as onaantasbaar en volmaak wil beskryf nie, maar by baie positiewe uitsprake wat daar oor die prediking gemaak kan word, is daar ook baie uitsprake wat negatief is. Moontlik is laasgenoemde dalk in die meerderheid. Dit plaas die preek in die spervuur se Vos (1995:1). Daar is egter baie faktore wat in ag geneem moet word. Faktore binne die erediens situasie waartydens die preek gelewer word, maar ook faktore rondom die erediens, met ander woorde, voor en na die erediens. Die doelwit met die prediking is dat daar 'n kommunikatiewe interaksie moet plaasvind tussen God en mens, maar baie keer is hierdie kommunikatiewe interaksie nie soos wat dit behoort te wees nie. Volgens Kellerman (1993:175) kan die oorsake vir die probleem op verskillende plekke gesoek word, maar basies kom dit neer op twee terreine, naamlik die inhoud van die preek waar veral die hermeneutiese aspek belangrik is, maar ook die vorm van die preek

32 15 waar preekvorme, strukturering en kommunikasie die aandag vra. Dit gaan dus om die 'wat' en die 'hoe' van die prediking wat in albei gevalle deel is van die homiletiese proses (Firet 1973:53) en die homiletiese teorie (Pieterse 1985:170). Baie skrywers het al kritiek teen die prediking uitgespreek. Jonker se (1976:14) I sommige gemeentelede Vind die prediking te droog en vervelend, te dogmaties of te abstrak; ander vind dit oppervlakkig en onsamehangend, 'n herhaling van allerlei gedagtes sander direkte betrekking op die lewe van elke dag. Die intellektueel ontwikkelde lidmate oordeel dat die wereldjie van die predikant te klein is, sodat hy of sy dikwels geen besef het van die groot werklikhede waarmee die mens elke dag te make het nie. Die jeug vind die prediker dikwels te formeel en te styf, te goedig of te stroperig. John Stott (1990:50-51) skryf dat sommige mense se dat die dae van die prediking verby is. Dit is 'n kwynende kuns, 'n kommunikasievorm wat oudmodies geword het. Die drie hoofredes wat aangevoer word is "the anti-authority mood, the cybernetics revolution and the loss of confidence in the gospel." Mense het in opstand gekom teen gesag. Die ou ordes moet vervang word met nuwe ordes. Alle aanvaarbare samelewingstrukture soos die familie, skool, universiteit, staat, kerk, Bybel asook die pous en God moet bevraagteken en uitgedaag word. Die preekstoel word gesien as 'n simbool van gesag waarteen daar gerebelleer moet word. Die mens van vandag word geleer om vir homself of haarself te dink en sy of haar eie opinies en standpunte te vorm en daarom wil hulle nie deur die prediking voorgeskryf word nie. Dingemans (1991:21) haal 'n paar besware aan wat teen prediking ingebring word en een daarvan sluit by hierdie gedagte aan. Die preek is baie duidelik 'n vorm van eenrigtingverkeer, terwyl ons in die tyd van die dialoog lewe. Die preek as 'n normatiewe betoog wat deur een persoon gelewer word, met gesag vanuit 'n hoe posisie, naamlik die preekstoel, is nie meer die manier hoe daar vandag gekommunikeer word nie.

33 16 Die wyse van kommunikasie of die kommunikasieproses tydens die prediking lok ook baie kritiek uit. Hierdie besware moet teen die agtergrond van die wereld as 'n kommunikasienetwerk verstaan word. Daar is 'n informasieaanbod op alle lewensvlakke deur middel van boeke, tydskrifte, die televisie, die radio, die video, die film, strooibiljette, lesings en voordragte. Kommunikasie as 'n dinamiese proses maak van moderne leer- en oordragmetodes soos kursusse, seminare, gesprekke en leeskringe gebruik. In die vorige eeu toe koerante nog nie daagliks, weekliks of maandeliks kommentaar op wereldgebeure gelewer het nie, was die preek 'n uitstekende bron om mense in te lig en op te voed. Die preek as kommunikasievorm stuit teen die werklikheid dat inligting, opvoeding, lering, vertroosting en vermaak op die oog af soveel meer doeltreffender kan plaasvind (Dingemans 1991: 21). Die hedendaagse predikers sal rekening moet hou met televisie georienteerde gemeentes. Mense leer deur te luister, te bespreek, te kyk, te dink en te doen (Stott 1990:64-76). Selfs wanneer hoarders die preek positief beleef, is hulle meestal nie in staat om die inhoud daarvan weer te gee nie. Dit het te doen met die geslote struktuur van die preek as eenrigtingkommunikasie waardeur die terugvoering maar gering is. Die preek as 'n vorm van eenrigtingverkeer kom in botsing met die kommunikasieproses as dialoog. Pieterse (1988:95-102) is van mening dat dialoog ruimte skep vir alle deelnemers se siening, maar dit beteken nie dat alle deelnemers met die preekgebeure saamstem nie, want hoewel dialoog op ooreenstemming gerig is, is dit nie sy vertrekpunt nie. Dingemans (1991:22) sluit hierby aan as hy se dat dit wil voorkom asof die effek van die prediking uiters gering is. Ondersoeke het getoon dat die meeste mense maar enkele beelde en gedagtes uit 'n preek kan aanhaal. Die prediker en die wyse waarop hy of sy met die preek omgaan, kan ook kritiek uitlok. Baie keer beoordeel die hoarders die preekoordrag aan die hand van die woordoordrag van openbare sprekers, asook die media soos die radio en die televisie. Die

34 17 vergelykings is nie altyd in die guns van die preekoordrag nie. Preke vertoon soms 'n gebrek aan struktuur, tekstuur, sinsritme, woordvernuf en kommunikasievaardighede. Al die en nog meer gebreke bemoeilik die luisterproses aansienlik. Die gevolg is dat die hoorder slegs met moeite en inspanning aan die tekskommunikasie kan deelneem (Vos 1995:1; vgl. ook Vos 1992a: 234). Die taal waarin die prediker die boodskap bring, veroorsaak dikwels 'n semantiese geruis. Aan die een kant kan die prediker die hoorder met 'n informasieaanbod oorweldig en aan die ander kant kan die hoorder deur eindlose herhalinge verveel word. 'n Semantiese geruis kom ook voor waar die prediker en die hoorder in verskillende taalregisters praat. 'n Ooraanbod van teologiese en akademiese taal, en slordige gebruik van Afrikaans kan verhinder dat die preek sy bestemming bereik. Die kommunikasie van die preek word voorts bemoeilik deur die rasionalistiese binding daarvan. Preke word soms volgens punte gestruktureer sonder om die samehang of die beweging van die Bybelse teks in ag te neem. Die gevolg is dat die preek dan punt vir punt in 'n struktuur ingeforseer word (Vos 1995:1-2). 'n Deel van die preekkrisis gaan oor die vraag na die boodskap. Die Bybel is God se boek oor Homself, maar daar word gekla oor die verborge - en swygende God. Dit gaan oor die verdwyning van God uit die ervaringswereld van die hedendaagse mens. Daar word gese, die Bybelse boodskap kom uit 'n Oosterse milieu en werklikheidsbeskouing, wat eeue verwyderd is van ons moderne wereld en sy sieninge. Die boodskap van die prediker gaan egter, so word daar soms geoordeel, by die nood en die vrae van die hedendaagse mens verby. Vrae waarop antwoorde gesoek word is: Hoe kan die preek mense in hulle angs, armoede en lyding help? Mense worstel met keuses en waardes. Hoe kan die Bybel mense help om vandag religieus-etiese keuses te maak? Bots dit nie lynreg met die vryheid van elke mens nie? Kan 'n ou Boek 'n steeds wisselende en veranderende waardestelsel normeer en reguleer? Moet elke tyd nie ou waardes afbreek en nuwe waardes

35 18 skep vir sy tyd en volgens sy behoeftes nie? Die betowerende krag van veral die televisie oorweldig menige kyker met waardes wat soms lynreg teenoor die Christelike etiek staan (Vos 1995:3; vgl. ook Vos 1992a: ). Volgens Stott lyk dit asof die kerk sy vertroue in die evangelie verloor het. Die kerk het nie altyd 'n duidelike boodskap nie. Dit is een religie tussen baie. Dit wil voorkom asof die kerk vasgevang is in 'n identiteitskrisis (Stott 1990:83-89). Die hoorder en sy wereld plaas die preek ook in 'n krisis. Die hoorder leef in 'n godsdienstige, sosiale en geesteskonteks. Al drie hierdie kontekste het 'n invloed op die wyse waarop die hoorder die boodskap ontvang en verwerk. Die liturgie bied die godsdienstige konteks waarbinne die preek gel ewer word. Die konteks van die preek is dikwels vaal, kleurloos en sender verbeelding. Die liturgie is so voorspelbaar dat die hoorder deur verveling oorweldig word. Hierteenoor word die hoorders aan die skeppende en soms verbeeldingryke visuele liturgiek van die televisie blootgestel (Vos 1995:4; vgl. ook Vos 1992a:236). Die hoorder se godsdienstige konteks word ook gevorm deur sy godsdienstige ervaring van kindsbeen af. Die hoorder kom nie met lee hande kerk toe nie. Hulle dra hulle godsdienstige en kulturele en politieke oortuigings, hulle lewenservaringe en hulle belydenisse met hulle saam. Verskuiwings in die mens se leefwereld het ook 'n invloed op sy ervaring van God. Ekonomiese groei of 'n gebrek daaraan, die beskikbaarheid van arbeid al dan nie, armoede, fisiese en geestelike lyding en werkloosheid het 'n uitwerking op mense se Godservaring. Wanneer politieke magte vir 'n groep of volk gunstig is, kan dit maklik wees om God as naby te ervaar. Maar die verskuiwing van politieke kragte kan 'n duister ervaring van God se teenwoordigheid meebring. Die tyd waarin ons vandag leef dra die stempel van modernisasie wat kenmerke soos individualisme, pluralisme, relativisme, hedonisme en skeptisisme vertoon (Vos 1995:4; vgl. ook Vos 1992a: ).