SQUARED 2 UP Nuusbrief van die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe Uitgawe 3 Des 2012

Transcription

1 SQUARED 2 UP Nuusbrief van die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe Uitgawe 3 Des 2012 UP op voorpunt van genoomrevolusie Wat voorheen as wetenskapfiksie beskou is, word nou n alledaagse werklikheid by die Universiteit van Pretoria (UP), waar meer as 80 navorsers die moontlikhede verken om te bepaal hoe meer indringende genetiese kennis aangewend kan word om kanker vroeër te diagnoseer, om organismes wat draers van siektes is te bekamp en om sommige van die wêreld se ander dringende maatskaplike, ekonomiese en omgewingsprobleme die hoof te bied. Die Institusionele Navorsingstema (INT) vir Genomika aan die Universiteit is amptelik op 23 Oktober bekendgestel. Die INT beskik oor n kern van 28 akademiese personeel en meer as 50 navorsers, versprei oor die fakulteite Natuur- en Landbouwetenskappe, Gesondheidswetenskappe en Veeartsenykunde. Genomika is n snel ontwikkelende dissipline in molekulêre biologie wat toegespits is op die bestudering van die genetiese inligting (DNS) in n organisme. n Enorme versameling kombinasies van DNSbasisse lê aan die wortel van die ontsaglike diversiteit van lewensvorme op aarde. Die menslike genoom bestaan byvoorbeeld uit meer as drie biljoen DNS-basispare, en bevat die presiese instruksies wat nodig is om n individu te skep met al sy of haar unieke fisiese eienskappe. Twee dekades gelede het dit n groot groep wetenskaplikes tien jaar en miljoene dollar geneem om die menslike genoom te ontleed. Met die revolusionêre tegnologie wat nou by UP beskikbaar is, kan die geenvolgorde van die menslike genoom oor n enkele naweek bepaal word, verduidelik prof Don Cowan, direkteur van die INT vir Genomika. n Dieper kennis van genomika is van onskatbare belang vir geneeskundige, ekonomiese en omgewingsnavorsing. Vervolg op bladsy 3

2 Boodskap van die Dekaan Uitnemendheid in alles wat ons doen Boodskap van die Dekaan Die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe ondersteun die vyf strategiese doelwitte van die Universiteit ten volle as deel van sy toekomsvisie. Om hierdie doelwitte te bereik, tesame met sy gepaardgaande langtermynteikens, moet die Fakulteit gefokus wees, veral op uitnemendheid. Een van hierdie doelwitte is om binne die volgende vyf jaar n meer navorsingsintensiewe universiteit te word. As een van die beste wetenskapfakulteite in die land, dra die Fakulteit reeds aansienlik by tot nagraadse navorsing en beplan om selfs meer te doen ná die bekendstelling van twee Institusionele Navorsingstemas (IRTs). Die IRT vir Genomika is op 23 Oktober bekend gestel (lees meer op bladsy 1) terwyl die IRT vir Energie op 13 September bekend gestel is (bladsy 3). Soos altyd is ons baie trots op die uitstaande prestasies van ons personeel in die Fakulteit. Prof Pat Eriksson is deur die Wetenskapakademie vir die Ontwikkelende Wêreld (Academy of Sciences for the Developing World) vereer vir sy fundamentele bydrae tot die begrip van pre-kambriese sedimentasiestelsels binne n breër chronologiese en geodinamiese raamwerk (bladsy 4). Prof Brenda Wingfield is tot die Raad van die Suid- Afrikaanse Wetenskapakademie verkies vir die siklus 2012 tot 2016 (bladsy 6). Dr Carina Visser van die Departement Vee- en Wildkunde (bladsy 7) is verkies as Visepresident van die direksie van die Internasionale Vereniging vir Bokke (International Goat Association) en prof Bob Millar is onlangs as lid van die Suid-Afrikaanse Wetenskapakademie ingehuldig (bladsy 4). Ons studente presteer ewe goed: Cynthia Joan Henley-Smith, n PhDstudent in medisinale plantkunde het onlangs die Gen Foundation-beurs ontvang vir die bevordering van haar studie (bladsy 13). Sindisiwe Nondaba, n MSc-student in biotegnologie met spesialisering in biochemie, het n navorsingsbeurs van die Departement van Wetenskap en Tegnologie ontvang (bladsy 10). Daarbenewens het twee nagraadse studente van die Departement Geologie onlangs studiebeurse ontvang om die colloquium van Afrika-geologie by te woon (bladsy 12). Henry Thackeray, n finalejaarstudent in BSc Wiskunde, het vroeër vanjaar die Suid-Afrikaanse Tersiêre Wiskundeolimpiade gewen, die eerste wat ooit gehou is (bladsy 10). n Sleutelfokuspunt van die Fakulteit is steeds om te verseker dat ons akademiese onderrigprogramme relevant is binne die nasionale en internasionale konteks deur op voorgraadse vlak n stewige wetenskapgrondslag te verskaf wat tot deeglike spesialisering op nagraadse vlak sal lei. Derhalwe is n nuwe inisiatief, die Science Teaching and Learning (SCITAL) Forum, onlangs in die Fakulteit bekend gestel vir personeel met n gemeenskaplike en spesifieke belangstelling in onderrig en leer (bladsy 25). Talle konferensies, bekendstellings en belangrike geleenthede het die afgelope paar maande in die Fakulteit plaasgevind. Die Instituut vir Bosbou- en Landboubiotegnologie is nie net die tuiste van die Sentrum vir Boomgesondheidsbiotegnologie nie, maar het ook as gasheer opgetree vir die jaarlikse direkteursforum van die sentrums vir uitnemendheid in November vanjaar (bladsy 21). Die Universiteit se broeifasiliteit by die proefplaas is amptelik in Oktober geopen (bladsy 22) en n nuwe genetiese analiseerder vir die fasiliteit vir DNS-volgordebepaling is in Augustus in gebruik geneem (bladsy 17). Die Sentrum vir Geoinformatikawetenskap het in Oktober die amptelike opening van die eerste ICA/OSGeo-laboratorium in Afrika gevier (bladsy 23). Daar is nog baie ander uitstaande prestasies deur ons personeel, studente en geaffilieerdes waarop ons baie trots is. Ons beoog om met hierdie nuusbrief publisiteit aan sommige daarvan te verleen en ons hoop dat u hierdie nuus oor die jongste verwikkelinge in ons Fakulteit sal geniet! Ons wens u almal n voorspoedige feestyd toe en vertrou dat u almal in 2013 uitgerus sal terugkeer. Prof Anton Ströh Dekaan: Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe Redakteur Martie Meyer Redaksie: Martie Meyer (redakteur) martie.meyer@up.ac.za (kantoor) (faks) Kamer 8-9, Landbouwetenskappegebou Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe Uitleg Rita Dave Creative Studios (Hatfield) Departement vir Onderwysinnovasie Taalversorging en vertaling: Matilda Botha en UP Taaleenheid Stuur gerus kommentaar en terugvoer oor die fakulteitsnuusbrief en idees/voorstelle vir artikels na martie.meyer@up.ac.za 2 SQUARED 2 UP

3 vervolg van bladsy 1 Navorsers in alle wêrelddele is betrokke by genoomnavorsing op uiteenlopende terreine, wat strek van die bepaling van n persoon se genetiese vatbaarheid vir n siekte, meer akkurate bepaling van n persoon se geskiktheid as orgaanskenker vir n gegewe ontvanger in orgaanoorplantingsprogramme, die kweek van oesgewasse met beter weerstand teen siektes en droogte en metodes om toksiese afvalstowwe op te ruim. Die Universiteit se INT vir Genomika se werk is veral toegespits op vier hoofareas: menslike gesondheid, die bestudering van patogeniese organismes (agense wat oordraagbare siektes veroorsaak), die bepaling van die genoomvolgorde van n verskeidenheid boomsoorte en omgewingsgenomika. Op die terrein van menslike gesondheid is lede van die INT byvoorbeeld besig om die genetiese volgorde van die borskanker-eksoom (die deel van die genetiese kode van die menslike genoom wat met borskanker verband hou) van Suid-Afrikaanse vroue te bepaal ten einde n beter begrip te verkry van genetiese vatbaarheid vir dié soort kanker. Terselfdertyd word ander faktore ondersoek wat aanleiding gee tot die transformasie van gesonde selle in kankerselle, sê prof Cowan voorts. Van links: Prof Eric Buch (Dekaan: Fakulteit Gesondheidswetenskappe), prof Robin Crewe (Viserektor), prof Gerry Swan (Dekaan: Fakulteit Veeartsenykunde), prof Don Cowan (Direkteur van die INT vir Genomika), prof Yves van de Peer (Ghent Universiteit, België), prof Cheryl de la Rey (Visekanselier en Rektor), prof Stephanie Burton (Viserektor) en prof Anton Ströh (Dekaan: Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe). Deur die vestiging van die Genoom-INS het die Universiteit van Pretoria op die voorpunt van die genoomrevolusie te staan gekom. Die Universiteit se strategiese investering in die jongste tegnologie en in die werwing en behoud van top akademiese en navorsingspersoneel skep n uitstekende grondslag vir samewerkingsprojekte tussen fakulteite en tussen navorsingsinrigtings en sal n groot bydrae lewer tot UP se snel groeiende nasionale en internasionale status. Energienavorsingsinisiatief amptelik bekendgestel Die Universiteit van Pretoria (UP) het nog n Institusionele fakulteite en vennootinstellings gedoen word en wat fokus op onderwerpe Navorsingstema in Energie (INT in Energie) op 13 September amptelik wat relevant is tot Suid-Afrika se toekomstige energiesekuriteit. Hierdie bekendgestel. Hierdie opwindende nuwe navorsingsinisiatief sal navorsing gefokusde en gesamentlike navorsingswerk is noodsaaklik om te koördineer wat in die Fakulteit Ingenieurswese, Bou-omgewing en verseker dat die land daarin slaag om die doelwitte van die regering se Inligtingtegnologie, asook die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe Geïntegreerde Hulpbronplan van 2010 (IRP2010) te bereik. gedoen word. Daar sal gekonsentreer word op onderwerpe wat relevant is vir Suid-Afrika se toekomstige energiesekuriteit. Ten einde n geskikte strategie vir die INT in Energie te ontwikkel, is die IRP2010 saam met ander energiebeleide en -strategieë van die regering As n navorsingsintensiewe universiteit, glo die Universiteit dat geëvalueer. Die hoofdoel van die INT in Energie is om op navorsing oor die instelling n positiewe bydrae kan maak tot die ekonomiese elektrisiteitsopwekking, -oordrag en -verspreiding te konsentreer. Onder en maatskaplike ontwikkeling van die land. Die instelling se die navorsingsubtemas wat gekies is, is energieproduksie (met die klem navorsingsagenda fokus op n aantal temas wat versigtig gekies is, waarin op skoon steenkool, kern- en hernubare energie), energieverspreiding daar bewese kapasiteit by die Universiteit is, en wat op die werk van (slim energienetwerke en energieberging), energie-optimering, uitnemende navorsers en navorsingsleiers kan voortbou. Dit het gelei tot gevorderde materiale, energiebeleid en -ekonomie, en die versekering die vestiging van n aantal institusionele navorsingstemas, waarvan een van n volhoubare omgewing. Energie is. Toekennings en prestasies n Studie deur die Universiteit se Instituut vir Tegnologiese Innovasie in die Fakulteit Ingenieurswese, Bou-omgewing en Inligtingtegnologie het bevind dat die Universiteit in die tydperk die meeste publikasies oor energienavorsing in Suid-Afrika gelewer het. Dit het gelei tot die vestiging van die Universiteit se Institusionele Navorsingstema in Energie (INT in Energie). Die INT in Energie is ontwikkel om uitnemendheid in navorsing te bevorder en is gemik op die groei van multi- en transdissiplinêre navorsing wat oor verskeie fakulteite strek ten einde die Universiteit se reputasie as een van Suid-Afrika se toonaangewende navorsingsuniversiteite te versterk. Die INT sal die navorsing koördineer wat deur n aantal Van links: prof Anton Ströh (Dekaan: Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe), prof Tinus Pretorius (Direkteur: INT in Energie), prof Cheryl de la Rey (Visekanselier en Rektor), mnr Malcolm Folkes (Senior Bestuurder: Eskom kragaanleg-ingenieursinstituut) en prof Roelf Sandenbergh (Dekaan: Fakulteit Ingenieurswese, Bou-omgewing en Inligtingtegnologie). SQUARED 2 UP 3

4 Toekennings en prestasies Prof Pat Eriksson wen toonaangewende prys Prof Pat Eriksson, Hoof van die Departement hul navorsing by die 24ste Algemene Vergadering Geologie in die Fakulteit Natuur- en van TWAS in Argentinië in 2013, waar hulle ʼn Landbouwetenskappe, is deur TWAS (Academy gedenkplaat en hul prysgeld sal ontvang. of Sciences for the Developing World) vereer vir Prof Eriksson is die stigter van twee sy fundamentele bydrae tot die insig in Prekambriese sedimentasiesisteme binne ʼn breër internasionale werksgroepe. Hy is ʼn Genoot van die Geologiese Verenigings van beide Suid-Afrika chronologiese en geodinamiese raamwerk. Hy is en Afrika, ʼn lid van die New York Academy of een van die wenners van die TWAS-toekennings Sciences, die Suid-Afrikaanse Wetenskapvir Die wenners is in September Akademie en ʼn Genoot van die Royal Society of aangekondig tydens die 23ste Algemene South Africa. Vergadering van die Akademie in Tianjin, China. Hy was n gasredakteur van 17 uitgawes van TWAS is ʼn outonome internasionale organisasie spesiale vaktydskrifte, waarvan 16 internasionaal met sy hoofkantoor in Trieste, Italië. Sy hoofdoel was. Prof Eriksson is die hoofredakteur van die is om wetenskaplike kapasiteit en uitnemendheid Journal of African Earth Sciences en redakteur te bevorder vir volhoubare ontwikkeling in die van Gondwana Research en Marine and Suide. Petroleum Geology. Sedert die begin van sy Die pryse is op agt gebiede toegeken, naamlik loopbaan was hy die outeur en mede-outeur Landbouwetenskappe, Biologie, Chemie, van meer as 200 verhandelinge in geologiese Aardwetenskappe, Ingenieurswetenskappe, vaktydskrifte en boeke en is hy meer as Wiskunde, Mediese Wetenskappe en Fisika. keer in die ISI-indeks vir hierdie publikasies aangehaal. Hy het n B1-gradering van die Elke TWAS-prys het ʼn kontantwaarde van NNS en het die Toekenning vir Uitnemende Prof Pat Eriksson USD Die wenners sal lesings aanbied oor Presteerders reeds vyf keer ontvang. ASSAf huldig prof Millar in as lid Prof Robert Millar is onlangs as n lid van die Suid-Afrikaanse Wetenskap-Akademie (ASSAf) ingehuldig. Prof Robert Millar is tans n direkteur van die Soogdiernavorsingsinstituut by die Universiteit van Pretoria en Direkteur van die UK/ MNR se Reseptorbiologiegroep. ASSAf is n organisasie wat ten doel het om oplossings vir nasionale probleme te vind wat gegrond is op bewyse. Nuwe lede word jaarliks deur die totale bestaande lidmaatskap gekies. Die lede, wat hul tyd en kundigheid vrywillig beskikbaar stel in die diens van die samelewing, kom uit n breë spektrum van dissiplines en is die kernbate Sciences Unit aan die Universiteit van Edinburgh. Hy het nie alleen meer as 350 artikels gepubliseer met meer as vermeldings nie, maar het ook onlangs twee artikels in die toonaangewende New England Journal of Medicine, wat die hoogste aangeskryf word van Prof Christof Heyns, n professor in Menseregte en Mededirekteur van die Universiteit van Pretoria se Instituut vir Internasionale Reg en Regsvergelyking in Afrika is tydens dieselfde geleentheid ingehuldig. Voorts het prof Kobus Eloff, wat aan die hoof staan van die Fitogeneeskundeprogram in die Fakulteit Veeartsenykunde, die ASSAf se 2012 Goue Medalje vir Wetenskap vir die Samelewing ontvang vir sy uitmuntende toepassing van voortreflike wetenskaplike denke in diens van die samelewing. Die Hoof Uitvoerende Beampte van ASSAf, prof Roseanne Diab, het die nuwe lede namens die Universiteit van Pretoria verwelkom en die volgende gesê: Lidmaatskap van van die Akademie. Prof Millar het 30 jaar lank Prof Robert (Bob) Millar die Akademie is n groot eer en die feit dat hierdie drie nuwe lede gekies as onderskeidelik medeprofessor, professor en Dekaan van Navorsing aan die Mediese Fakulteit van die Universiteit van Kaapstad gedien, waarna hy aangestel is as Direkteur van die Medical Research Council se Human Reproductive alle wetenskaplike vaktydskrifte op die ranglys met ʼn impakfaktor van 47, gepubliseer. Hy het onlangs ʼn A-gradering ontvang van die Nasionale Navorsingsraad (NRF). is, getuig van hul kundigheid en hul bydraes op die gebied van die wetenskap in ons land. Ons sien uit na hul bydrae tot die groei en ontwikkeling van die Akademie. 4 SQUARED 2 UP

5 Prof John Taylor Prof John Taylor tot Genoot van die ICC verkies Prof John Taylor van die Departement Voedselwetenskap is onlangs verkies brouery, glutenvrye gebak en proteïengebaseerde biomateriale. tot Genoot van die Akademie van die International Association for Cereal Science and Technology (ICC). Hy het ook onlangs n B1-gradering van die Hy was studieleier en mede-studieleier van meer as 70 MSc- en PhDgraduandi sowel as postdoktorale studente van oral in Afrika suid van die Nasionale Navorsingstigting ontvang. Sahara, waarvan baie nou senior akademiese en regeringsposisies en Afrika Die ICC is n onafhanklike internasionaal erkende organisasie van en elders in die wêreld beklee. deskundiges wat spesialiseer in die maal van koring en ander graan, broodbak en die produsering van ander graan-gebaseerde voedsel van Prof Taylor is die outeur of mede-outeur van sowat 130 referate in oral in die wêreld. Onlangs het die ICC sy fokus breër ingestel om sake ewekniebeoordeelde vaktydskrifte, 16 hoofstukke in boeke en menige te ondersoek wat n bydrae lewer tot die verbetering van voedselgehalte, tegniese verslae vir nywerhede. Hy was mederedakteur van n monografie voedselveiligheid en voedselsekuriteit ter bevordering van die gesondheid oor Pseudocereals and Less Common Cereals en is n redakteur van en welstand van almal. die Journal of Cereal Science (Elsevier) en lid van die redaksies van die vaktydskrifte Quality Assurance en Safety of Crops and Foods (Wiley Na 12 jaar in diens van die WNNR, waar hy hoofsaaklik die gebruik van Blackwell) en Food Biosciences (Elsevier). sorghum in brouery bestudeer het, het prof Taylor in 1992 by UP se Departement Voedselwetenskap aangesluit as graanwetenskaplike en Van 2009 tot 2010 het hy gedien as President van die ICC en hy is die voedselchemikus. Hy is n internasionaal gerespekteerde spesialis op die Voormalige President, en huidige Voorsitter van die bestuurskomitee, van gebied van die wetenskap en verwerkingstegnologieë van die inheemse die ICC. graansoorte van Afrika sorghum en mannasoorte. Prof Taylor is die ontvanger van verskeie toekennings, onder meer Lid van Hy is n professor in die Departement Voedselwetenskap en is die Akademie van Wetenskap van Suid-Afrika, die AACC Internasionaal se navorsingstemaleier vir Funksionele Biomolekules en Voedsel in die Instituut toekenning vir Uitnemendheid in Onderrig, Genoot van AACC Internasionaal, vir Voedsel, Voeding en Gesondheid aan die Universiteit van Pretoria. Hy Genoot van die International Academy of Food Science and Technology doen navorsing oor die gehalte en verwerking van graansoorte van Afrika, en ontvanger van die Universiteit van Pretoria se Kanselierstoekenning vir veral sorghum en mannasoorte, op vier onderling verwante gebiede, naamlik Navorsing. graangehalte, met spesiale klem op voedingsgehalte, moutvervaardiging en Toekennings en prestasies SQUARED 2 UP 5

6 Prof Brenda Wingfield verkies tot ASSAf-raad Akademie vir Wetenskap van Suid-Afrika en verteenwoordig die land in die internasionale gemeenskap van wetenskap-akademies. Toekennings en prestasies Prof Wingfield is die outeur van meer as 240 gepubliseerde portuurbeoordeelde artikels. Sy is die programleier van die Departement van Wetenskap en Tegnologie (DST)/NNS se Sentrum vir Uitnemendheid in Boomgesondheidsbiotegnologie, voorsitter van die Nasionale Wetenskapen Tegnologieforum (NSTF) en eertydse ondervoorsitter van die Raad van Trustees van PlantBio, een van die nasionale biotegnologie-innovasiesentrums. Sy was in 2007 die wenner van die Departement van Waterwese en Bosbou se Vroue in Water-, Sanitasie- en Bosbounavorsingstoekenning, in 2008 die wenner van die DST se Toekenning vir Vooraanstaande Vroue in Wetenskap en in 2009 die wenner van die Afrika-unie se Vroue in Wetenskap-Suidstreektoekenning. Prof Wingfield is vier keer as n Uitnemende Akademiese Presteerder erken en het ʼn B-gradering van die NNS. Sy het ook die Kanselierstoekenning vir Navorsing vir 2012 ontvang. Prof Brenda Wingfield, die Adjunkdekaan van die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe en ʼn navorser van internasionale formaat, is in September 2012 verkies tot die Raad van die Suid-Afrikaanse Wetenskap-Akademie (ASSAf) vir die tydperk Die Suid-Afrikaanse Wetenskap-Akademie (ASSAf) is ʼn onafhanklike bestuursliggaam bestaande uit vooraanstaande Suid-Afrikaanse vakkundiges en wetenskaplikes. ASSAf is die amptelike nasionale Prof Wingfield se navorsingsbelangstellings is onder meer swampopulasiegenetika en swamfillogenetika. Benewens haar internasionaal erkende navorsingsprogram Prof Brenda Wingfield oor die molekulêre fillogenetika en taksonomie van patogeniese boomswamme, is sy tans besig met die ontwikkeling van n swamgenoomprogram. Haar navorsingspan het pas hul eerste genoomreferaat gepubliseer, nl First fungal genome sequence from Africa: Consequences scientific and regional. Hulle het reeds die volgordebepaling van ʼn bykomende tien swamgenome gedoen. Hierdie onbetwisbare tsoenamie van volgordebepalingsdata dra betekenisvol by tot die navorsingsuitsette wat deur die Universiteit van Pretoria bereik word. 6 SQUARED 2 UP

7 Dr Carina Visser verkies as Visepresident van IGA Dr Carina Visser van die Departement Vee- en Wildkunde in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe is in September 2012 gedurende die Elfde Internasionale Konferensie oor Bokke in Las Palmas, Gran Canaria, verkies as die Visepresident van die Direksie van die International Goat Association (IGA). Prof Ned Donkin, wat ook die konferensie bygewoon het, word deur dr Visser in hierdie posisie opgevolg. Die bokindustrie is ʼn belangrike lewendehawe-sektor in Suid-Afrika. Die belang daarvan word egter ook wêreldwyd erken vanweë die bydrae wat dit lewer tot die lewensbestaan van arm gemeenskappe met min hulpbronne. Daar is verskeie uitdagings verbonde aan bokproduksiestelsels, insluitende die toename in armoede in ontwikkelende lande, die gevolge van klimaatsverandering en die wêreldwye energiekrisis. Om hierdie uitdagings aan te spreek, is die wisselwerking tussen wetenskaplikes van verskillende dissiplines van deurslaggewende belang. Die konferensie het wetenskaplike sessies oor bokvoeding, -reproduksie, -gesondheid, -bestuur en -genetika behels, asook rondetafel-besprekings en spesiale seminare oor die rol van bokke in die stryd teen armoede. Dr Visser is uitgenooi as die hoofspreker in die sessie oor Genetic improvement of goat-produced fibres en sy het ʼn oorsig gegee van seleksiestrategieë in die Angora-industrie. Prof Donkin het ʼn mondelinge voordrag asook plakkate aangebied oor onlangse navorsing van die UP Melkbokprojek, en was betrokke by verskeie rondetafel-besprekings en direksievergaderings van IGA. Afgevaardigdes het melkbokplase in Gran Canaria besoek waar hulle geleentheid gekry het vir interaksie met die boere en hul diere. Die Universiteit van Pretoria het ʼn lang verbintenis met die International Goat Association ( Toekennings en prestasies Dr Carina Visser by inheemse melkbokke (Capra Majorera) in die Kanarie-eilande. SQUARED 2 UP 7

8 Prof Rudi van Aarde en dr Robert Guldemond van UP se Eenheid vir Navorsing oor Bewaringsekologie (CERU) het verskeie toekennings van die SA Publication Forum* ontvang vir hul 2012-publikasie Dune forest restoration a visual journey. Toekennings en prestasies Die publikasie het n Merietetoekenning vir Uitnemendheid in Ontwerp, sowel as n Merietetoekenning vir Uitnemendheid in Kommunikasie, ontvang. Die boek was ook twee keer n naaswenner vir die toekenning Beste Eenmalige Publikasie en weer vir die Beste Publikasie-omslag. Prof Van Aarde en dr Guldemond lei n langtermyn-monitering- en navorsingsprogram by Richards Bay Minerals (RBM), bestuur deur Rio Tinto Suid-Afrika. RBM bedryf mynbedrywighede in sandduine waar enkele nisse subtropiese kusduinwoude voorkom. Hoë standaarde van rehabilitasie was nog altyd n top prioriteit vir die maatskappy. Restourasie het in 1977 begin toe mynbou meestal op kaal, gedegradeerde kusduine begin het. n Belangrike oogmerk van die maatskappy was om duinwoude op een derde van die ontginde duine te herstel. Prof Van Aarde en sy span is reeds sedert 1991 besig met navorsing en monitering, n proses wat steeds voortduur. Hulle fokus op die tyd- en ouderdomverwante veranderinge in n aantal ekologiese veranderlikes wat toegespits is op bome, duisendpote, knaagdiere en voëls. Die resultate was tot dusver uitstekend. Publikasie-toekennings vir nuwe boek van CERU 8 SQUARED 2 UP

9 Die rehabilitasie van n duinwoud is afhanklik van natuurlike prosesse wat opvolging aandryf. Die proses is aan die gang gesit deur die stabilisering van bogrond op sandduine wat omvorm is, en die saai van vinnig groeiende eenjarige plante wat n geskikte groeibodem vir ander spesies bied. Redelik gou daarna het die tipiese pionierspesies van die streek, Acacia Karoo of Soetdoring, wortel geskiet, gevolg deur spesies wat kenmerkend van duinwoude is. Met verloop van tyd vestig inheemse fauna hulself weer en herkoloniseer hulle die duine, wat bydra tot die groei van nuwe woudplante. Prof Van Aarde en dr Guldemond skryf: Die buitengewone diversiteit van spesies wat in die nuwe woud in RBM se mynbougebied groei, getuig van die erns waarmee die maatskappy sy langtermyn-ekologiese herstelprogram bejeën. In hierdie gebiede vorm bome n digte blaredak en voorsien hulle skadu en skuiling vir die welige aanwas van struike, kruie, varings en sommige grassoorte. Helderkleurige blomme, slakke, insekte, duisendpote, paddas, verkleurmannetjies, slange, skilpaaie en voëls is hier tuis. Met die uitsondering van skeerbekmuise en ander knaagdiere, is soogdiere skaars, maar rooi duikers, nagapies en af en toe n luiperd kom wel voor. Gesamentlik vorm hierdie plante en diere n duinwoud soortgelyk aan ander inheemse woude langs die kus. Die Richardsbaai-ervaring is n les in die voordele van rehabilitasie en langtermynmonitering en navorsing. Soos prof Van Aarde en dr Guldemond se werk toon, is begrip van die hervestiging van n komplekse ekosisteem n lang proses wat tyd, toewyding en ervaring verg. Toekennings en prestasies * Die SA Publication Forum is verbind tot die verbetering en bevordering van korporatiewe publikasies in Suid-Afrika. Die belangrikste aktiwiteite van die forum is die jaarlikse Korporatiewe Publikasiekompetisie en opleidingsgeleenthede in die vorm van kursusse, werksessies en seminare. Tot 150 publikasies, elektroniese nuusbriewe en DVD s is vanjaar ingeskryf. Publikasies is beoordeel in terme van skryf, kommunikasie, ontwerp en fotografie in verskillende kategorieë. SQUARED 2 UP 9

10 UP-student wen eerste Suid-Afrikaanse Tersiêre Wiskundeolimpiade Henry Thackeray, n finalejaarstudent in BSc (Wiskunde) in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, is die wenner van die eerste Suid- Afrikaanse Tersiêre Wiskundeolimpiade (SATMO 2012). Die Olimpiade is op 6 Oktober gehou en die altesaam 151 deelnemers was voorgraadse studente van universiteite dwarsoor die land. Die 25 toppresteerders het vier UP-studente ingesluit, wat die UP ten opsigte van verteenwoordiging in dié groep in die derde posisie geplaas het. Die ander drie toppresteerders van UP was tweedejaarstudent Anton Vlasov, eerstejaarstudent Theo Ferreira en finalejaarstudent Tinaye Muzanya, wat al drie vir die graad BSc (Aktuariële en Finansiële Wiskunde) ingeskryf is. Henry Thackeray se prestasie is veral merkwaardig omdat hy met n punt van 90% ver voor enige van die ander deelnemers was. Die naaswenner se punt was 65%. Wiskundeolimpiades bestaan uit vrae wat deelnemers se vermoë om wiskundeprobleme op te los op die proef stel en die klem is gewoonlik eerder op vindingrykheid as op kennis. Die vraestel het uit 20 vrae bestaan, wat binne 90 minute beantwoord moes word. Henry Thackeray Hier volg twee voorbeelde van die soort vrae wat tydens wiskundeolimpiades gestel word: Ses politieke leiers moet in n ry sit om n groepportret te laat neem. Helen en Patricia dring daarop aan om langs mekaar te sit. Jacob en Julius weier om langs mekaar te sit. Tokyo en Trevor gee nie om waar hulle sit nie. Op hoeveel moontlike maniere kan hulle geplaas word? Die lengte van n horlosie se minuutwyser is vier, en dié van die uurwyser is drie. Wat is die afstand tussen die punte van die twee wysers op die tydstip wanneer die afstand tussen die wysers die vinnigste toeneem? Toekennings en prestasies DWT-genootskap vir meestersgraadstudent n Genootskap in die Departement Wetenskap en Tegnologie (DWT) is onlangs toegeken aan Sindisiwe Nondaba, n eerstejaar-msc-student wat onder leiding van prof Debra Meyer, Hoof van die Departement Biochemie in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe studeer. Sy is een van slegs ses meestergraad-ontvangers van dié genootskap, wat slegs toegeken word aan studente wat tans met voltydse studie of navorsing besig is. Die toekennings gee erkenning aan uitnemende vermoë en potensiaal op die gebied van navorsing, bevorder vroue se navorsingservaring en navorsingsuitset en moedig jong vroue aan om navorsingsgrade te voltooi. Sindisiwe se studieveld is biotegnologie, met spesialisering in biochemie. Sy is betrokke by navorsing oor MIV/ Vigs, hoofsaaklik die MIV-1 subtipe C, omdat dit die dominante subtipe in Suid-Afrika is wat ook oorwegend vir die globale MIV-1-epidemie verantwoordelik is. Haar projek behels die studie van sintetiese peptiede wat van die gasheer en virus verkry is ten einde hul moontlike bruikbaarheid as terapeutiese middele te bepaal. Die MIV-navorsingsgroep volg n unieke benadering tot MIV/Vigs-navorsing en -opvoeding. Dit behels multidimensionele samewerking en die aanwending van n kombinasie van biochemie, analitiese chemie en fisika om meer reproduseerbare data te verkry. Voorlopige data wat deur Sindisiwe gegenereer is, dui op n verband tussen die progressie van n siekte en die aanwesigheid van teenliggame wat tydens die vroeë stadiums van die infeksie van bogenoemde sintetiese peptiede verkry is. Haar werk het ook getoon dat die peptiede nie toksies vir selle is nie. Ofskoon haar navorsing nog in n vroeë stadium is, het sy reeds vordering gemaak wat die bereiking van die doelwitte van haar studie betref. Dit is moontlik dat data wat deur hierdie projek verkry is die herevaluering en uitbreiding van bestaande tegnieke vir diagnostiese en prognostiese MIV-tegnologie ten gunste van metodologieë wat meer inligting oor siektestatus lewer, kan noodsaak. Sindisiwe Nondaba Sindiswe beplan om ná die voltooiing van haar MSc-graad n doktorsgraad in biotegnologie aan te pak en hoop om uiteindelik een van die top vroulike wetenskaplikes in die land te word. 10 SQUARED 2 UP

11 Die hoof van die Departement Voedselwetenskap, prof Elna Buys, het op 9 Oktober 2012 haar intreerede getitel Voedselmikrobiologie en veiligheidsbestuur geleenthede en beperkinge gelewer. In haar rede het sy beklemtoon dat, weens die toenemende voorkoms wêreldwyd van siektes wat deur voedsel oorgedra word, voedselveiligheidsbestuurstelsels ingestel is om veilige voedselproduksie en -verwerking te bevorder. Die implementering van dié stelsels het voedselveiligheidsversekering van ʼn reaktiewe na ʼn proaktiewe stelsel verander. Met dié stelsels word daar ook beoog om internasionale handel te bevorder. Die gevolg hiervan is dat ons meer afhanklik is van voedselverwerkers vir veilige voedsel. Dit is egter onmoontlik om alle risiko s uit te skakel. Die voedselmikrobiologiese beginsels onderliggend aan voedselveiligheidsbestuurstelsels moet wetenskaplik gegrond wees, wat nie altyd die geval is nie. Prof Elna Buys lewer intreerede Voorts het prof Buys betoog dat daar, in die lig van voorgaande, n behoefte bestaan aan voedselwetenskaplikes met gevorderde opleiding in voedselmikrobiologie en voedselveiligheid. Dit is noodsaaklik om n deeglike begrip te hê van navorsingstendense en -bevindings oor die voorkoms en omvang, en die aanwas en oorlewing van patogene wat deur voedsel oorgedra word in verskillende omgewings en voedselsoorte, asook van die produksie van toksien, die patogenisiteit van bekende en nuut ontdekte patogene en die uitwerking van omgewingstressors. Die bespreking van die mikroflora in voedsel moet tradisionele voedsel insluit, asook die bederwing van nuwe voedselsisteme soos byvoorbeeld laekalorievoedsel, voedsel met n verlengde raklewe en gefortifiseerde produkte. Aangesien dit gesofistikeerde tegnieke verg om patogene of toksigene variante te identifiseer, is kennis van die beginsels van immunologie en molekulêre biologie noodsaaklik. Voormalige hoofde van die Departement saam prof Buys. Van links: Prof John Taylor (1992 tot 2001), prof Elna Buys (2012), prof Amanda Minnaar (2001 tot 2012) en prof Samuel Lombard (1980 tot 1992). Toekennings en prestasies Prof Buys het n PhD in Mikrobiologie aan die Universiteit van die Witwatersrand behaal en het haar loopbaan aan die Universiteit van Pretoria aan die einde van 2001 begin. Voordat sy by UP aangesluit het, was sy n senior navorser verbonde aan die Landbounavorsingsraad. Sy het n C2- gradering van die Nasionale Navorsingstigting ontvang. Sy is vanaf 1 Februarie 2012 as Hoof van die Departement Voedselwetenskap aangestel. Prof Buys dien in die tegniese komitee van die Suid- Afrikaanse Suiwelstandaardagentskap (SSA) (aanstellings is slegs op uitnodiging). Sy is tans studieleier en medestudieleier van vier meestergraadstudente en promotor/ medepromotor van twee PhD-studente, een postdoktorale student en een DTech-student. Sy is die outeur van vier boeke en meer as 40 artikels in vaktydskrifte. Van links: Prof Anton Ströh (Dekaan: Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe), prof Elna Buys en prof Cheryl de la Rey (Visekanselier en Rektor). SQUARED 2 UP 11

12 Aktuariële studente kry toekenning vir die beste Honneurs-navorsingsprojek in Suid-Afrika Toekennings en prestasies Die Departement van Versekerings- en Aktuariële Wetenskap is geweldig trots op twee van hul alumni. Fuxun Xia en Wayron Lewis het die prys gewen vir die beste Honneurs-navorsingsprojek in Suid-Afrika in Die navorsingsprojekte word beoordeel deur die Navorsingskomitee van die Aktuariële Vereniging van Suid-Afrika. Hulle is nie net finansieel beloon nie, maar is ook uitgenooi om hul navorsing as n lesing aan te bied by die jaarlikse Aktuariële Konvensie wat op 16 en 17 Oktober 2012 in Kaapstad plaasgevind het. Hul lesing getitel Dealing in Junk: Money makers or money takers? is goed ontvang deur hul gehoor. Alhoewel die hoëopbrengsmark in Suid-Afrika nog in sy kinderskoene is, is hoërisikoverbande, n potensieel lewensvatbare nuwe klas bates vir individue asook vir instansies. Hulle het n studie gemaak van die historiese wanbetalings van firmas wat hoë-opbrengsverbande in die VSA uitgereik het. n Meerveranderlike- logistieke regressie-analise is onderneem en dit het gelei tot die ontwikkeling van vyf modelle wat finansiële ratio s en veranderlikes geïnkorporeer het om wanbetalings deur sulke firmas te voorspel. Hulle het bevind dat firmas met relatief laer totale bates, verdienste voor rente en belasting en kontantvloei uit operasionele aktiwiteite meer geneig is tot wanbetalings van hul skuldverpligtinge. Hul navorsing het ook die effek van die ekonomiese faktore in samehang met die finansiële ratio s en veranderlikes wat vantevore gebruik is, op die koers van wanbetaling ondersoek. Die gevolgtrekking is dat makroekonomiese faktore die oorheersende faktor is om wanbetaling op die lang termyn te bepaal. Hulle het ook gefokus op die kleiner Suid-Afrikaanse hoëopbrengsmark en sy relevansie in die konteks van hierdie studie. Olutola O Jolayemi Samson M Masango Genootskappe vir nagraadse Geologiestudente Twee nagraadse studente van die Departement Geologie het onlang genootskappe ontvang om die Colloquium oor Afrikageologie (CAG) in 2013 by te woon. Die CAG is n byeenkoms van aardwetenskaplikes wat elke tweede jaar plaasvind en onder beskerming van die Geologiese Vereniging van Suid-Afrika gereël word. Die 24ste CAG vind in Addis Ababa, die hoofstad van Etiopië, plaas. Finansiële hulp aan studente wat die colloquium wil bywoon word op n streng mededingende grondslag toegeken. Olutola O Jolayemi, n PhD-student wat onder leiding van drs Nils Lenhardt en James Roberts werk, het n volle genootskap ontvang wat deur die British Geological Survey geborg word. n Gedeeltelike genootskap, geborg deur die konferensiekomitee van die 24ste CAG, is toegeken aan Samson M Masango, n MSc-student. Dr Lenhardt is ook sy studieleier. Koos van der Merwe/AFMAtoekenning: student van die jaar An Maria Jozefa Jacques van die Departement Vee- en Wildkunde het die Koos van der Merwe/AFMA-toekenning vir die Student van die Jaar ontvang as die voortreflikste finalejaarstudent in Diervoeding in 2011/2012. Van links: Fuxun Xia, dr Conrad Beyers en Wayron Lewis Die toekenning bestaan uit n sertifikaat en n kontantbedrag van R13 000, geborg deur die Vereniging van Veevoervervaardigers (AFMA). Die toekenning is op 3 Oktober aan me Jacques oorhandig by die Vereniging se jaarlikse simposium in die Diamond-ouditorium in die WNNR Internasionale Konvensiesentrum in Pretoria. An Maria Jozefa Jacques 12 SQUARED 2 UP

13 PhD-student in Medisinale Plantkunde ontvang beurs van die Gen Foundation Cynthia Joan Henley-Smith, n PhD-student in Medisinale Plantkunde in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, het in September 2012 n Gen Foundation-beurs ontvang om haar studies voort te sit. Waarnemende dekaan in Fakulteit aangestel Prof Marietjie Potgieter is vanaf 1 Januarie 2013 tot 30 Junie 2013 as die waarnemende Adjunkdekaan vir Leer en Onderrig in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, aangestel. Prof Potgieter is tans medeprofessor in die Departement Chemie en dien ook as lid van die Leer- en Onderrigkomitee sowel as die Toelatingskomitee van die Fakulteit sedert April Die Higher Education, Learning and Teaching Association of Southern Africa (HELTASA) het in 2011 n toekenning (eervolle vermelding) vir voortreflike onderrigvermoë aan prof Potgieter toegeken. Sy is ook Prof Marietjie Potgieter een van die stigterslede van n nuwe inisiatief, die SCITAL-forum (die akroniem SCITAL is afkomstig van die Engelse naam van die Forum: Science Teaching and Learning), wat onlangs in die Fakulteit geloods is. Die doel van hierdie Forum is om personeel met n gemeenskaplike doel en spesifieke belangstelling in die onderrig en leer van wiskunde- en wetenskapvakke byeen te bring. Sy volg prof Johann Engelbrecht op wat gesekondeer is as Waarnemende Viserektor: Onderrig en Leer en Studentesake. Toekennings en prestasies Cynthia Joan Henley-Smith Die Gen Foundation is n liefdadigheidstrust wat hoofsaaklik beurse aan studente en navorsers op die gebied van die biologiese, chemiese, plantkundige en voedselwetenskappe beskikbaar stel. Kandidate wat in tale, musiek en kuns uitblink, kan ook oorweeg word. Sedert 1998 is toekennings aan meer as 80 studente en navorsers op bogenoemde gebiede gemaak. Skriftelike aansoeke moet jaarliks voor 31 Maart aan die Gen Foundation in die Verenigde Koninkryk gerig word. Raadpleeg gerus hul webtuiste vir meer inligting: www. genfoundation.org.uk Die bedrag van elke beurs word deur die meriete van elke aansoek en volgens die diskresie van die trustees bepaal. Beurse het in die verlede van 500 tot gewissel. Prof Robbertse en sy vrou by die viering van sy verjaarsdag op die Proefplaaskampus in Hatfield. Op 9 Oktober 2012 het die bekende plantfisioloog, prof Hannes Robbertse, sy tagtigste verjaarsdag saam met personeel en studente van die Departement Plantproduksie en Grondwetenskap gevier. Benewens sy aktiewe betrokkenheid by onderrig, is prof Robbertse steeds ten volle betrokke by die werksaamhede van die Departement en staan hy die personeel en nagraadse studente by met sy rykdom kennis en ervaring. Dit is voorwaar n eer en voorreg om n persoon van sy statuur te hê wat steeds n bydrae van onskatbare waarde aan die plantwetenskapgemeenskap maak. Na sy byna twee dekades van diens in die Departement Plantproduksie en Grondwetenskap, verseker ons hom graag van ons opregte gelukwensing met sy verjaarsdag en bedank ons hom vir sy volgehoue entoesiasme en bereidwilligheid om te help. SQUARED 2 UP 13

14 Proefplaas groet Andreas na 47 jaar UP-student wen beurs om Indeks vir Vrouebemagtiging te bestudeer Toekennings en prestasies Langdienstoekennings in Mnr Andreas Maponja (middel) saam met prof Anton Ströh (Dekaan; Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe (links) en dr Simon Kotzé (Fakulteitsbestuurder: Natuur- en Landbouwetenskappe). Bykans n halfeeu Vir n meer lojale werknemer kan n mens nie vra nie. Mnr Andreas Maponja het vanjaar, na 47 jaar in diens van die Universiteit van Pretoria, afgetree. Hy het as 18-jarige jong man in 1965 by die Grootvee Eenheid van Hatfield Proefplaas begin en by dieselfde eenheid gewerk tot en met sy aftrede in Mnr Maponja het sy loopbaan begin as melkmasjien-operateur en het ook omgesien na die kalwers se grootmaak. Hy is in 1998 aangestel as spanleier. Andreas is n bekende gesig tussen navorsers en BSc-studente. Hy het gehelp met tweedejaar-praktika waar studente leer hoe om die koeie te melk met die melkmasjien asook derdejaar-praktika tydens die eksamen vir kunsmatige inseminasies. Andreas word voorspoed toegewens waar hy hom nou vestig saam met sy vrou, Sara, in Malja, Limpopo. Christopher Manyamba Die Internasionale Navorsingsinstituut vir Voedselbeleid (IFPRI) en sy vennote het onlangs aangekondig dat Christopher Manyamba van die Universiteit van Pretoria vir sy PhDverhandeling n navorsingsbeurs oor die Indeks vir Vrouebemagtiging in Landbou (WEAI) ontvang het. Die doel van die Indeks die eerste van sy soort om vroue se bemagtiging en vlakke van insluiting in die landbousektor direk vas te lê is om te verstaan waarom vroue in ontwikkelende lande hardnekkige probleme en ekonomiese beperkings in die gesig staar wat hul insluiting in die landbousektor aan bande lê, al speel hulle n kritieke rol in landbouontwikkeling. Die Indeks is n vennootskap tussen IFPRI, die Amerikaanse regering se Feed the Future - inisiatief van die Amerikaanse Agentskap vir Internasionale Ontwikkeling (USAid) en die Oxford-inisiatief vir armoede en menslike ontwikkeling (OPHI) van Oxford-universiteit. Lees meer in die volgende uitgawe oor al die interessanthede op die Universiteit se Proefplaas in die hartjie van die stad. Die drievoudige doel van die vennootskap is om begrip en bewys van die WEAI te versterk; begrip van WEAI-dinamika met behulp van aanvullende kwalitatiewe en etnografiese werk te verbreed; en om belowende navorsers met n belangstelling in geslag en landbou te steun. Van links: mnr Roelf Coertze (Bestuurder: Proefplaas), mnr Andreas Maponja en sy vrou, Sara. Christopher Manyamba is tans besig met n doktorale studie in die Departement Landbou-ekonomie, Voorligting en Landelike Ontwikkeling van die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, met prof Sheryl Hendriks (Direkteur van die Instituut vir Voedsel, Voeding en Gesondheid) as sy promotor. Die titel van sy verhandeling is The Relationship between Women s Empowerment in Agriculture and Household Food Insecurity: Implications on Agriculture Policy and Objectives. 14 SQUARED 2 UP

15 Welwitschia-plante gesaai oor n droë landskap Die blootgestelde radiale wortelstelsel van n Welwitschia-plant Welwitschia mirabilis is n ongewone plant wat aangetref word in die westelike hiperdroë woestyndele van Namibië en suidelike Angola. Die plant, wat die eerste keer in 1859 ontdek is, het wetenskaplikes nog altyd gefassineer vanweë sy primitiewe aard, sy onsekere taksonomiese affiliasie en sy geneigdheid om slegs in woestyngebiede met baie lae reënval te groei. Navorsers by die Gobabeb Navorsings- en Opleidingsentrum in westelike Namibië het al die plantkunde en fisiologie van Welwitschia omvattend bestudeer, maar baie min is nog bekend oor die endofiete of risosferiese mikrobiologie van die spesie. Gegewe sy geïsoleerde groeigedrag en die yl plantegroei in die streke waar dit aard, word daar vermoed dat die Welwitschia se wortelstelsels dalk unieke populasies van mikro-organismes ondersteun. Die Namibiese mynmaatskappy Namib Uranium het amptelike goedkeuring van die Namibiese regering gekry om drie Welwitschia-plante te verplant as deel van die ontwikkeling van n padstelsel om hul mynboubedrywighede te ondersteun. Aan die einde van 2011 is prof Cowan (nou die Direkteur van die UP Centre for Microbial Ecology and Genomics - CMEG) en van die Institusionele Navorsingstema (Genoomnavorsing) gevra om aan te sluit by n netwerk van wetenskaplikes wat sou belangstel om toegang te kry tot monsters van Welwitschia-wortelstelsels indien, en wanneer, die verplantingsproses onderneem sou word. Die verwyderingsproses n Rare geleentheid om die mikrobiese gemeenskappe van Welwitschia-wortelstelsels te bestudeer Teen die middel van Augustus is verneem dat Namib Uranium gereed was om te begin met die verplantingsproses. Twee navorsers van CMEG, dr Angel Valverde en dr Pieter de Maayer, het Walvisbaai toe gevlieg gewapen met steriele handskoene, proefbuise, skalpels en ander instrumente om monsters te verkry. Oor n tydperk van twee dae in September het dr Valverde en dr De Maayer daarin geslaag om n groot aantal wortelmonsters te verkry, asook risosferiese en risoplaniese grondmonsters en kontrolemonsters van grond in die gate. Wat interessant is, is dat baie van die vroeë artikels en monografieë oor die groei van Welwitschia aandui dat die plante uitgebreide wortelstelsels het wat meters diep in die grond penetreer, maar dat die wortelstelsels van die Welwitschias wat verplant moes word vertikale penetrasie van minder as 1 m getoon het. Die teenwoordigheid van n laag kalkreet so hard soos beton het tot gevolg gehad dat die wortelstelsels radiaal en lateraal versprei het. Die monsters word tans veilig in Namibië gehou terwyl daar gewag word vir uitvoerpermitte. Wanneer die monsters in Pretoria aankom, sal metagenoom-dna-ekstrakte van die wortelweefsels en van die geassosieerde grond gebruik word vir mikrobiese gemeenskapsvingerafdrukstudies met die gebruik van TRFLP-analise van 16S en ITS PCR-amplikons. Die res, hoop ons, gaan geskiedenis wees! Navorsing SQUARED 2 UP 15

16 Akoestiek weer onder die loep Sommige mense is dalk onder die indruk dat akoestiek as wetenskap op Klassieke akoestiekteorie is deurspek met wanbegrippe en vae vaste grond staan, maar prof Niko Sauer, Buitengewone Professor in die veronderstellings. Prof Sauer het dus onderneem om n nuwe benadering Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde, het uit n leessoektog te ontwikkel wat gelei het tot n nuwe stel geldende vergelykings en, bevind dat dié aanname ongegrond is. nog belangriker, n ongelykheid wat die bekende beginsel dat n gegewe hoeveelheid gas nie tot zero-volume saamgepers kan word nie, wiskundig verklaar. Die ontleding van die vergelykings, beperk deur die ongelykheid, het onder andere aan die lig gebring dat die teorie wat die grondslag van akoestiese ingenieurswese vorm, die situasies wat aangespreek moet word nie eers naastenby kan verantwoord nie. Simmetriese klankversteurings word byvoorbeeld onsimmetries en kan uiteindelik in skokfenomene omskakel. Dit het gevolglik duidelik geword dat die konsep van klankspoed niks meer as n mite is nie. Volgens prof Sauer kan dit wetenskaplik onvanpas wees om van klankgolwe te praat. Illustrasie: Earnshaw s bore, soos bereken volgens prof Sauer se nuwe teorie. Stephen Earnshaw, wat op daardie stadium aan Cambridge verbonde was, het in 1857 daarop nagehou dat klankversteurings teen n hoër tempo as die spoed van klank gepropageer kan word. Hy het ter stawing van dié postulaat gelet op die uitwerking van n soliede suier wat in n luggevulde silinder gedruk word. Sauer het hierdie postulaat en die aangebode stawende illustrasie behandel in n daaropvolgende referaat wat bewys het dat Earnshaw die saak eintlik reg opgesom het. Die gevolglike skokversteuring is baie gepas die Earnshaw s bore genoem. Navorsing Konseptualisering van Voedselreg in die lig van Afrika-imperatiewe Terwyl die rol van die reg in die vorming van die globale voedselstelsel goed ontwikkel is in lande soos die Verenigde State en in die Europese Unie, wag voedselwetgewing in Suid-Afrika trouens op die hele vasteland van Afrika nog op erkenning as n regsdomein in eie reg. Ten spyte van hierdie gebrek aan erkenning, was vraagstukke rondom voedselwetgewing nog nooit meer relevant as juis nou nie, gesien teen die agtergrond van die rol wat besorgdheid oor voedselveiligheid en die beskerming van verbruikers speel om n toenemende aantal Afrikalande te noop om hervormings in voedselwetgewing in ooreenstemming met internasionale tendense deur te voer. Hierdie hervormings sluit strenger regulerende raamwerke vir voedselveiligheid en etikettering in. Terselfdertyd is daar n toenemende uitbreiding van die toepassing van voedselreg Van links: Prof Anton Kok (Adjunkdekaan: UP Fakulteit Regsgeleerdheid), me Cerkia Bramley (Navorser: Eenheid vir Internasionale Ontwikkelingsreg) en prof Bernd van der Meulen (Professor: Reg en Bestuur, Wageningen Universiteit, Nederland). om n breër spektrum van doelwitte en belange te dek. Die doel van die seminaar oor Voedselreg, wat in September by die Universiteit van Pretoria aangebied is, was derhalwe om n verskeidenheid van belanghebbendes te betrek om die vernaamste belange wat op die spel is, asook kontemporêre vraagstukke by die regulering van die landbouvoedselstelsel, te verken. Hierdie bespreking wat gehelp het met die konseptualisering van die Voedselreg in die lig van Afrika-imperatiewe het gedien as platform vir die instelling van Voedselreg as n nuwe dissipline onder die vleuels van die Instituut vir Voedsel, Voeding en Gesondheid (IFNuW). 16 SQUARED 2 UP

17 n Nuwe genetiese ontleder vir die Renate Zipfel, Bestuurder van die Fasiliteit vir Fasiliteit vir DNS-volgordebepaling n DNS-volgordebepaling. kerndienslaboratorium van die Fakulteit Natuuren Landbouwetenskappe is in Augustus 2012 Sy het verder bygevoeg dat data wat deur amptelik in gebruik geneem deur prof Stephanie hierdie tegnologie gegenereer word, in Burton, Viserektor: Navorsing en Nagraadse n groot verskeidenheid toepassings op Studies aan die Universiteit van Pretoria verskeie navorsingsgebiede gebruik word. en me Stephanie Harris, wat die Nasionale Volgordebepalingsdata word gebruik in Navorsingstigting (NNS) verteenwoordig. molekulêre biologie, biochemie en biotegnologie om gene te identifiseer en karakteriseer. In Die genetiese ontleder word gesamentlik deur sistematiek steun DNS-volgordebepalingsdata die Universiteit van Pretoria en die NNS geborg spesiebeskrywings, filogenetiese en Van links: Prof Stephanie Burton, me Renate Zipfel, me Stephanie Harris en prof Anton Ströh. Fontein van Kenniskonferensie bevorder navorsing Interne netwerke tussen fakulteite vorm n baie belangrike deel van die mandaat van die UP Waterinstituut. Daar is geen beter manier om interfakultêre navorsing te bevorder nie as gereelde kommunikasie. Om sodanige kommunikasie te bevorder, het die UP Waterinstituut besluit om n jaarlikse konferensie vir sy ondersteuners (die ledeforum) aan te bied. Die konferensies word aangebied onder die tema Fontein van Kennis. Die eerste van dié konferensies het in November vanjaar plaasgevind. Die konferensie het wetenskaplikes uit verskeie fakulteite en dissiplines byeengebring om menings met mekaar te deel en idees uit te ruil oor vooruitgang op die gebied van waternavorsing. Navorsing in die vorm van n beurs wat toegeken is aan prof Paulette Bloomer, Hoof van die Departement Genetika, as deel van die steunprogramme vir navorsingsinfrastruktuur (Nasionale Toerustingsprogram 2011/12). Die geleentheid is bygewoon deur die Dekaan van die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, prof Anton Ströh; die Adjunkdekaan vir Navorsing en Nagraadse Studie, prof Brenda Wingfield; fakulteitslede wat die beursaansoek gesteun het; lede van die kantoor vir navorsingsondersteuning; steunpersoneel van die Universiteit van Pretoria asook verteenwoordigers van die NNS en LTC Tech Suid-Afrika. Die nuwe ABI3500xl genetiese ontleder vervang n bestaande instrument wat ná tien jaar die einde van sy dienstydperk bereik het. Die instrument bied die jongste tegnologie vir Sanger DNS-volgordebepaling en fragmentontleding. Dit verhoog ook die laboratorium se vermoë om monsters te verwerk met 30%, verduidelik me filogeografiese ontleding, populasiegenetika, indringerbiologie, gedragsekologie en genetiese bewaringstudies. Vir diagnostiese doeleindes word die data gebruik vir die identifikasie van virusse, bakterieë, fungi en indringers. Fragmentontledingsdata word ook gebruik vir genoomkartering, ouerskapontledings, populasiegenetika, voortplantingsprogramme vir diere en plante en biomerkeropsporing. Meer as 30 navorsingsgroepe binne die departemente Vee- en Wildkunde, Biochemie, Genetika, Mikrobiologie en Plantpatologie, Plantproduksie en Grondkunde, Plantkunde, Dierkunde, Entomologie en FABI maak ruim gebruik van die dienste en opleiding wat deur hierdie kernfasiliteit verskaf word. Baie van hierdie navorsingsgroepe werk saam met ander tersiêre instellings op nasionale en internasionale vlak. Studente wat studieleiding van die Universiteit van Pretoria in samewerking met ander instellings ontvang, het ook toegang tot hierdie fasiliteit. Dr Inga Jacobs, Navorsingsbestuurder in Kennisbestuur in die Waternavorsingkommissie, het die hoofrede gelewer wat gehandel het oor die groei van jong vroulike leiers in die watersektor. Vyf pryse is ook toegeken vir uitstaande aanbiedings deur nagraadse studente. Voor: Nadia Ibraimo, Tanja Yasvoin en Laura Danga. Agter: Prof Hannes Rautenbach (Waarnemende Direkteur: UP Waterinstituut), Louis Coetzee en prof Anton Ströh (Dekaan: Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe). SQUARED 2 UP 17

18 Hoe groot is die koolstof-voetspoor van aartappels? kan hê op gewasproduksie iets wat n bron van groot kommer is. Navorsing Prof Martin Steyn (links) en dr Linus Franke (regs) in n aartappelland met mnr Sampie Roets, n boer van Limpopo. Aartappels is die belangrikste groentegewas in Suid-Afrika, en die Universiteit van Pretoria het n jarelange ooreenkoms om navorsing te doen vir Potatoes South Africa. Prof Martin Steyn van die Departement Plantproduksie en Grondkunde in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe het onlangs in samewerking met prof Anton Haverkort en dr Linus Franke van die Universiteit van Wageningen in Nederland n nuwe projek van stapel gestuur om die koolstof-voetspoor van aartappels in Suid-Afrika te bestudeer. Die produksie van aartappels benodig energie vir die bewerking van die grond, en vir plant en oes, terwyl die saad, kunsmis en chemikalieë ingebedde energie bevat. Die generasie van energie vir al hierdie insette lei tot verhoogde vlakke van kweekhuisgasse soos CO2 in die atmosfeer wat lei tot aardverhitting. Vir Suidelike Afrika verwag ons hoër temperature en veranderende reënvalpatrone weens aardverhitting wat n negatiewe effek Die koolstof-voetspoor van enige aktiwiteit word gedefinieer as die totale hoeveelheid kweekhuisgasse wat geproduseer word en word uitgedruk in ekwivalente ton CO2 wat geproduseer word. Die Cool Farm Tool (CFT) is ontwikkel om die CO2 -voetspoor van gewasproduksie in Europa (kg CO2 /ton produk) te bereken en is deur prof Steyn en sy span toegepas op verskillende aartappelproduserende streke en industrieë (tafel, saad, verwerking) ten einde CO2 -emissievlakke in Suid-Afrika te bepaal. Die aanvanklike resultate toon dat die koolstof-voetspoor van droëlandaartappels goed vergelyk met ander dele van die wêreld. Die koolstof-voetspoor van aartappels onder besproeiing is egter aansienlik hoër as die wêreldwye gemiddelde, hoofsaaklik as gevolg van hoër besproeiingsvereistes en om water uit diep boorgate oor lang afstande te pomp. Die CFT is dus n kragtige instrument om die impak van aksies op aardverhitting te verstaan. Dit kan produsente help om die vernaamste bronne van CO2 -produksie te identifiseer en om strategieë te ontwikkel om emissies te verminder. n Kort kursus is ook aangebied om aartappelterreinbeamptes en -produsente op te lei in die gebruik van CFT. SA Agulhas II skep unieke navorsingsgeleenthede vir UP Prof Hannes Rautenbach, Hoof van die Departement Geografie, Geoinformatika en Meteorologie, het onlangs die geleentheid gehad om aan die heel eerste wintervaart van die Agulhas-navorsingskip deel te neem. Hy het die vaart van 4 tot 6 Augustus, as gas van die Departement van Omgewingsake, vanaf sy vertrek uit Port Elizabeth tot by Kaapstad meegemaak. Suid-Afrika se nuwe Suidelike Oseaannavorsingskip, die SA Agulhas II, is in 2011 in Rauma, Finland, gebou en het op 3 Mei 2012 in sy tuishawe Kaapstad aangekom. In Julie en Augustus 2012 het die vaartuig n toetsvaart onderneem tot by die rand van die ysbank van Antarktika, vanwaar dit na Port Elizabeth en toe terug na Kaapstad gevaar het. Die nuwe SA Agulhas II vervang die 34-jaar-oue SA Agulhas as Suid-Afrika se nuwe navorsingsen voorsieningsvaartuig, wat navorsing in Antarktika en die Suidelike Oseaan sal onderneem en steun. Met n lengte van 134 m, is Prof Hannes Rautenbach (Hoof: Departement Geografie, Geoinformatika en Meteorologie) het onlangs die toetsvaart van die nuwe SA Agulhas II vanaf Port Elizabeth tot by Kaapstad meegemaak. die SA Agulhas II aansienlik groter as die ou skip en beskik dit oor aansienlik meer wetenskaplike kapasiteit. Die nuwe vaartuig is ook kragtiger as sy voorganger, met die vermoë om 1-m-dik ys teen n snelheid van tien knope te breek. Die doel van die toetsvaart was om al die skip se stelsels onder volle operasionele omstandighede te toets en ook om navorsers op te lei. Die nooiensvaart sal dit ook moontlik maak vir die skip se personeel, waarvan sommiges slegs onlangs aan boord gegaan het, om volle operasionele opleiding te ontvang. Afgesien van die toets van toerusting, het die toetsvaart ook n multidissiplinêre program ingesluit om oseanografiese sowel as biologiese parameters te meet wat dit moontlik sal maak om die toestand van die deel van die Suidelike Oseaan wat van belang is vir Suid-Afrika te monitor. Die nuwe SA Agulhas II skep unieke geleenthede vir navorsing oor die Suidelike Oseaan. Volgens prof Rautenbach sal die Departement Geografie, Geoinformatika en Meteorologie, met sy gevestigde netwerke in die Suid-Afrikaanse Weerdiens (SAW), die Departement van Omgewingsake en die Suid-Afrikaanse Nasionale Ruimteagentskap (SANRA), ten nouste betrokke wees by nuwe navorsingsinisiatiewe in die toekoms, veral in die dissipline van Atmosferiese en Aardstelselwetenskap. 18 SQUARED 2 UP

19 Prof Anton Ströh (Dekaan: Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe) en dr E William Colglazier Bespreking van wetenskap en diplomasie Dr E William Colglazier, Adviseur vir die VSA se Minister van Buitelandse Sake op die gebied van Wetenskap- en Tegnologie, het die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe onlangs besoek. Hy het n rondetafelgesprek met lede van die personeel en studente gevoer oor wetenskap en diplomasie en die bou van innoverende samelewings vir die een en twintigste eeu. Dr Colglazier is in Julie 2011 as die vierde Wetenskap- en Tegnologie-adviseur van die Minister van Buitelandse Sake van die VSA aangestel. Die opdrag van die Kantoor van Adviseur oor Wetenskap- en Tegnologie is om wetenskaplike en tegniese kundigheid ter ondersteuning van die ontwikkeling en implementering van die VSA se buitelandse beleid te voorsien. Vanaf 1994 tot 2011 was dr Colglazier ook die Uitvoerende Beampte van die VSA se Nasionale Wetenskapsakademie en die Nasionale Navorsingsraad. Samewerking met Japan oor watersake n Top Japannese waterwetenskaplike, dr Takahiro Endo van die Osaka Prefecture University in Japan, het onlangs by die Universiteit van Pretoria n lesing getitel Towards sustainable use of water resources: Lessons from water policy in Japan aangebied. Die lesing is gereël deur die UP-Waterinstituut en die Japanse Ambassade. Tydens sy lesing het dr Endo verduidelik dat, ofskoon die kwessie van die volhoubare gebruik van water al n geruime tyd lank wêreldwyd kommer wek, daar nog geen oplossing vir die probleem gevind is nie. Oppervlakwater beweeg stroomaf en die volume daarvan verander elke minuut. Hy het die aandag gevestig op die vrae waarmee beleidmakers in elke lande te kampe het: Hoe kan so n vloeibare en wisselende hulpbron toegewys word? Grondwater is n tipiese voorbeeld van n gemeenskaplike hulpbron wat dikwels verkwis word. Hoe kan die verspilling van water wat gepomp word voorkom word? In sy aanbieding het dr Endo ook enkele beleidservarings in Japan bespreek. Van links: Prof Hannes Rautenbach (Hoof: Departement Geografie, Geoinformatika en Meteorologie en Waarnemende Hoof van die UP-Waterinstituut), prof Brenda Wingfield (Adjunkdekaan: Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe), dr Takahiro Endo (Osaka Prefecture University) en Minister Ken Okaniwa (Japanse Ambassade) Internasionale verhoudinge Prof Bernard Slippers (FABI) en prof Mike Wingfield (Direkteur van FABI) tydens dr Colglazier se besoek. Dr Endo is tans medeprofessor by die Kollege van Volhoubare Waterkunde van die Osaka Prefecture University in Osaka. Hy is ook n lid van die American Water Resources Association (VSA), die Japanse Vereniging vir Waterhulpbronne en Omgewing, die Japanse Vereniging vir Grondwaterhidrologie, die Japanse Staatkundige Vereniging en die Vereniging vir die Studie van Openbare Beleid. Sy werk oor beleid rakende grond- en oppervlakwater, waterkonflikresolusie, die handel in waterregte en droogtebestuur en -monitering is wyd gepubliseer en hy het alreeds verskeie internasionale konferensies oor hierdie onderwerpe toegespreek. SQUARED 2 UP 19

20 Suid-Afrikaanse en Kanadese studente en professore in die Kumba-ysterertsmyn te Thabazimbi. Internasionale verhoudinge Samewerking tussen geologiedepartemente van UP en Western University Die afgelope paar jaar het n sterk samewerkingsverhouding ontwikkel tussen die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe aan die Universiteit van Pretoria (UP) en die Departement Geologie aan Western University, London, Kanada. Hierdie samewerking strek tot die gelyke voordeel van studente en dosente aan albei universiteite. In April 2011 het prof Patricia Corcoran (Western) en prof Adam Bumby (UP) dagsome van die Waterberggroep in Limpopoprovinsie bestudeer om ondersoek in te stel na die verband tussen die afsetting van hierdie rotse en die aangrensende bergreeks wat sowat twee biljoen jaar gelede in die Limpopogebied bestaan het. Prof Corcoran het in April 2012 n kortkursus van twee dae aan UP se honneursstudente in geologie aangebied wat deur prof Wladyslaw Altermann (Kumba Exxaro Leerstoel in Geodinamika) gereël is. Die tema van die kursus was Die ontrafeling van die aarde se evolusie deur natuurlike en antropogeniese sedimentdeeltjies te bestudeer. Prof Corcoran het vervolgens n week saam met prof Altermann en mnr Nkhupetseng Mohlahlana ( n honneursstudent) deurgebring waartydens hulle met Argeïese afsettingsgesteentes in Griekwaland-Wes gewerk het. Sy het ook ingestem om medestudieleier te wees vir mnr Mohlahlana wanneer hy sy MSc-verhandeling in die gebied gaan doen. In Julie 2012 het prof Bumby saam met prof Corcoran na noordelike Ontario gereis om sedimentasie en vervorming in die Huronsupergroep te bestudeer: rotse wat soortgelyk aan en ongeveer net so oud soos die dagsome in die Pretoriagebied is. Prof Corcoran en die Hoof van die Departement Geologie aan Western University, prof Gerhard Pratt, het Suid-Afrika in Oktober 2012 met 14 van hul studente besoek en n myntoer onderneem wat gesamentlik deur proff Bumby en Altermann gereël is. UP se honneursstudente in geologie was weer eens betrokke en het die geleentheid gehad om Suid-Afrikaanse myne en dagsome by Barberton, Sudwala, Johannesburg, Vredefort, Sheba se goudmyn, Kumba se ysterertsmyn by Thabazimbi en Exxaro se Inyanda-steenkoolmyn te besoek. Suid-Afrikaanse en Kanadese studente en professore het n seldsame en besonder vrugbare geleentheid gehad om idees, kennis en kultuurerfenis uit te ruil en nuwe ondervindings te deel. Ons hoop om in die toekoms die geleentheid te skep om minstens n paar UP-studente na Kanada te stuur en só samewerking tussen die twee universiteite verder te versterk. Internasionale samewerking met Ekwatoriaal-Guinee Verteenwoordigers van die Nasionale Universiteit van Ekwatoriaal-Guinee (UNGE) in die Sentraal- Afrikaanse Republiek het onlangs besoek gebring aan die Universiteit van Pretoria (UP) om die moontlikhede wat internasionale samewerking bied te bespreek. Voor: Dr Mukanda Mulemfo (skrywer en konsultant vir kinderlektuur: Africa Reading Consultants, UNGE), prof Carlos Nze Nsuga (Rektor en Visekanselier, UNGE) en prof Willem Ferguson (Direkteur: Sentrum vir Omgewingstudies, UP). Agter: Prof Tito Mitogo N zamio (Direkteur van Samewerking, UNGE), prof Anton Ströh (Dekaan: Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, UP), prof Pedro Ndong Asumu (Viserektor, UNGE) en prof José Manuel Esara Echube (Dekaan: Fakulteit Omgewingsake, UNGE). 20 SQUARED 2 UP

21 FABI gasheer vir jaarlikse Direkteursforum Die Instituut vir Bosbou en Landboukundige Biotegnologie (alombekend as FABI) aan die Universiteit van Pretoria, is nie alleen die tuiste van die Sentrum vir die Biotegnologie van Boomgesondheid nie, maar was ook in November vanjaar die gasheer van die jaarlikse Direkteursforum van die uitnemendheidsentrums. In 2004, na konsultasies met deskundiges uit verskillende lande, het die Departement van Wetenskap en Tegnologie en die Nasionale Navorsingstigting n raamwerkdokument ontwikkel vir n program om sodanige uitnemendsentrums op die been te bring. Die Departement en die Stigting het vervolgens n Die Sentrum vir die Biotegnologie van Boomgesondheid is in 2005 gestig en doen navorsing deur n landwye netwerk wetenskaplikes, onder meer n node wat verteenwoordig word deur navorsers aan die Universiteit van Pretoria. Oor die afgelope agt jaar het die Sentrum reeds n nis in die Funksies en gebeure Prof Mike Wingfield (Direkteur van FABI) in gesprek met dr Phil Mwjara (Direkteur-Generaal: Departement van Wetenskap en Tegnologie). Die impak van navorsing deur die agt uitnemendheidsentrums in die land was hoog op die sakelys van die forum, asook n ontleding van die impak daarvan op regeringsprioriteite en die uitdagings wat die regering te bowe moet kom. Uitnemendheidsentrums word omskryf as virtuele navorsingsentiteite wat op bestaande kapasiteit en hulpbronne konsentreer sodat navorsers oor dissiplines en instellings heen kan saamwerk aan langtermynprojekte. Hierdie sentrums het reeds n algemene instrument vir navorsingsbefondsing geword wat in verskeie lande gebruik word, onder meer Australië, Kanada en die Verenigde State. memorandum van ooreenkoms onderteken wat die Stigting aanwys om die operasionele bestuur van die program te behartig. Die samewerking tussen die Departement en die Stigting is in 2004 van stapel gestuur met die primêre klem op Suid-Afrika. Terselfdertyd het die Stigting hom aktief beywer om samewerking deur bilaterale en multilaterale inisiatiewe tot stand te bring ten einde uitnemendheidsentrums oral in Afrika te ontwikkel en met hulle te skakel, asook met soortgelyke inisiatiewe wat inskakel by kapasiteitbou deur noord-suid-samewerking te onderneem. Suid-Afrikaanse wetenskapstelsel geskep om boomgesondheid in natuurlike woudagtige ekosisteme te bevorder, veral deur n reeks biotegniese werktuie te benut. Sedert die stigting van die Sentrum het die navorsingspan reeds 40 MSc- en 31 PhD-graduandi gelewer en meer as 300 wetenskaplike artikels in internasionale vaktydskrifte die lig laat sien. Die breë en multidissiplinêre aanslag van die navorsing het verseker dat die Sentrum ideaal geplaas is om by te dra tot die nasionale uitdagings wat met die ontwikkeling van mensehulpbronne te bowe gekom moet word. SQUARED 2 UP 21

22 ACGT mede-aanbieder van plaaslike Sintetiese Biologiese Forum Die Afrika-sentrum vir Geentegnologieë (ACGT) en die Universiteit van die Witwatersrand het onlangs saamgespan en as mede-aanbieders opgetree by die tweede Streeksbyeenkoms van die Sintetiese Biologiese Forum in Pretoria, wat goedgunstiglik deur Carl Zeiss geborg is. Afgevaardigdes van die Universiteit van die Witwatersrand By dié tweede been van die van die Forum se beraadslagings is daar sterk klem gelê op metaboliese ingenieurswese, en is huidige navorsing op hierdie gebied uitgelig in die plaaslike streek deur die vennootskap van die ACGT en die Universiteit van die Witwatersrand, en op nasionale vlak deur die Universiteit van Stellenbosch. Die gasspreker, dr Riaan den Haan van die Universiteit van Stellenbosch, het n oorsig gegee van sy huidige navorsing oor die aanwending van metaboliese ingenieurstegnieke om gisselle vir die volgende generasie van etanolproduksie aan te pas. Dr Karl Rumbold (mede-aanbieder, Universiteit van die Witwatersrand) het sy navorsing oor die aanwending van metaboliese ingenieurstegnieke op Streptomyces in breë trekke beskryf. Die Forum het ook n praatjie deur me Gloria Hlongwe (lid van die igem2011-span) met die titel The igem experience aangebied. In haar praatjie het me Hlongwe vertel van die beproewinge, persoonlike ontwikkeling en prestasies wat sy as lid van die Suid-Afrikaanse igemspan beleef het. Me Hazel Mufhandu en me Busisiwe Twala, albei lede van die Opkomende Gesondheidstegnologieëplatform ( Emerging Health Technologies Platform) van die WNNR, het die Forum onderskeidelik toegespreek oor aptamere wat indringing van selle deur die MIV-virus stuit, en die voorbereiding van n selfstandige, bi-ensimatiese NADHkofaktorhersikulerendesisteem. Albei toesprake het die aandag gevestig op sleutelbevindinge van me Mufhandu en me Twala se navorsing as nagraadse studente by die WNNR. Die Forum het ook voorsiening gemaak vir n interaktiewe plakkaataanbieding wat gekenmerk is deur lewendige interaksie tussen die afgevaardigdes en die aanbieders. Die dag se verrigtinge is deur dr John Becker, Bestuurder van ACGT, afgesluit. Funksies en gebeure Die uitbroei van wetenskaplike uitnemendheid! Op 18 Oktober vanjaar is die Universiteit van Pretoria se broeifasiliteit by die Proefplaas amptelik deur mnr Terry Wiggill van Chemuniqué International geopen. verhoog en sal n belangrike bydrae lewer tot navorsing in die landboubedryf. Chemuniqué International strewe daarna om geag te word as n leier in gespesialiseerde Chemuniqué International en DuPont wil graag dr Christine Jansen van Rensburg en me Kelly Brannan bedank vir hul fasilitering van die opgradering van die broei- en braaikuikenfasiliteite, asook hul volgehoue Die opgradering van die fasiliteit is geborg deur Chemuniqué International en sluit vier splinternuwe, van die jongste op die mark, inkubators in. Daarbenewens het DuPont die opgradering van die braaikuikennavorsingsfasiliteite op die Proefplaas geborg. voedingtoevoegings deur strategies in navorsing sowel as samewerking met universiteite te belê. pogings om te verseker dat die MSc-studente op koers bly met hul studies. Daar is tans drie MSc(Agric)-studente in die Departement Vee- en Wildkunde wat betrokke is by navorsingsprojekte in samewerking met Chemuniqué International en DuPont. As gevolg van hierdie ontwikkeling kan hulle nou hul navorsing in n selfs meer professionele en tegniese omgewing doen. By die openingsgeleentheid het dr Peter Plumstead van DuPont gesê: Hierdie fasiliteite is vir die studente die toekoms van die industrie. Die ten volle funksionele moderne toerusting en fasiliteite sal wêreldklas-navorsingsuitsette Voor, van links: Thabani Mbule (student), Gareth Salmond (student), Andries Malate (student) en mnr Tim Horne (Chemuniqué). Agter, van links: Bonita Nortje (student), Kelly Brannan (Universiteit van Pretoria), dr Peter Plumstead (DuPont), mnr Terry Wiggill (Chemuniqué), Casey Courtman (student), An Jacques (student), mnr Roelf Coertze (Bestuurder: Proefplaas) en mev Jackie Tucker (Chemuniqué). 22 SQUARED 2 UP

23 Bekendstelling van eerste ICA/ OSGeo-laboratorium in Afrika Die Sentrum vir Geoinformatika (CGIS) het op 5 Oktober vanjaar amptelik die eerste ICA/ OSGeo-laboratorium in Afrika bekendgestel. Die bekendstelling is onder andere bygewoon deur prof Elri Liebenberg, voormalige visepresident van die International Cartographic Association (ICA) en mnr Jeff McKenna (OSGeo-raadslid). Ter viering van die amptelike bekendstelling is daar ook twee gratis twee oopbrongeoruimtelike werksessies aangebied. Die International Cartographic Association (ICA) het in 2011 n Memorandum van Verstandhouding (MvV) met die Open-source Geospatial Foundation (OSGeo) onderteken met die oog op die ontwikkeling van internasionale samewerkingsgeleenthede vir die akademiese wêreld, nywerhede en regeringsorganisasies op die gebied van oopbron-gisagteware en -data. Noorweegse voedselveiligheidspesialis besoek UP Dr Gro Johannessen, senior navorsingswetenskaplike in die Afdeling vir Bakteriologie: Voedsel- en GMO, van die Noorweegse Veeartsenykundige Instituut in Oslo, het die voedselveiligheidgroep van prof Lise Korsten van 1 tot 9 Oktober besoek. Dr Johannessen het haar kennis en ondervinding in haar werk met patogene bakterieë veral dié wat betrokke is by die uitbreek van siektes wat deur voedsel oorgedra word gedeel met ander wetenskaplikes wat in die tema: Voedselsekerheid, Biosekuriteit en Beheer van die Instituut vir Voedsel, Voeding en Gesondheid werksaam is. Sy het twee seminare gelei, wat onderskeidelik gehandel het oor gevare in primêre produksie, veral by blaarslaai, en ondersoeke van die uitbreek van siektes in Noorweë (patogene E. coli, Shigella en Yersinia enterocolitica). Tydens haar verblyf, het Dr Johannessen ook die Nasionale Instituut vir Oordraagbare Siektes besoek, nagraadse studente se navorsingsprojekte wat met voedselveiligheid verband hou geëvalueer en opgetree as n eksterne eksaminator vir Stacey Collignon se verdediging van haar PhD-proefskrif. Funksies en gebeure Voor: Prof Elri Liebenberg, (voormalige visepresident: ICA), dr Serena Coetzee (Direkteur: CGIS) en prof Hannes Rautenbach (Hoof: Departement Geografie, Geoinformatika en Meteorologie). Agter: Mnr Jeff McKenna (OSGeo OSGeo-raadslid) en mnr Gavin Fleming (AfriSpatial). Die ooreenkoms is daarop gemik om kundigheid en ondersteuning vir die vestiging van oopbron-georuimtelike laboratoriums en navorsingsentrums regoor die wêreld te verskaf en so die ontwikkeling van oopbron-georuimtelike sagtewaretegnologie, opleiding en kundigheid te bevorder. Die eerste oopbron-georuimtelike laboratorium in Afrika, onder beskerming van die MvV, is in 2012 in die Sentrum vir Geoinformatika (CGIS) by die Universiteit van Pretoria gevestig. Die Sentrum vir Geoinformatikawetenskap (CGIS) is n interne platform van waar die voortreflikheid van UP-individue en -spanne betrokke by navorsing oor geografiese informasiewetenskap (GISc), onderrig en opleiding, professionele ontwikkeling en gemeenskapsbetrokkenheid ondersteun en versterk word. Die CGIS is daarop gemik om UP-GISc-navorsingsamewerkingsooreenkomste, onderrig en opleiding en professionele alliansies in Suid-Afrika asook oorsee te fasiliteer en n vennoot te wees in die Suid- Afrikaanse geoinformatikabedryf ter ondersteuning van GISc-navorsing, onderrig en opleiding, professionele ontwikkeling en gemeenskapsbetrokkenheid. Dr Gro Johannessen en prof Lise Korsten SQUARED 2 UP 23

24 Funksies en gebeure Studente van UJ by die plakkaataanbieding Plakkaataanbieder mnr Steven Hussey (UP) Plantbiotegnoloë deel hul kennis Plantbiotegnoloë van vennootinstellings van die Afrika-sentrum vir Geentegnologie (ACGT), met inbegrip van geaffilieerdes van die Universiteit van Limpopo, het in Oktober vanjaar weer eens in Johannesburg vergader om hul navorsing oor plantbiotegnologie met mekaar te deel. Die ACGT is n gesamentlike inisiatief van die WNNR, die universiteite van Pretoria, die Witwatersrand en Johannesburg, en die Landbounavorsingsraad (LNR). Gelukkig is die afgevaardigdes nie deur die reënweer afgeskrik nie. Die byeenkoms het afgeskop met n gul verwelkoming deur prof Ian Dubery (UJ Biochemie) namens die gasheer, die Universiteit van Johannesburg (UJ). Dr Alexander Valentine (Universiteit van Stellenbosch), dr Maretha O Kennedy (WNNR) en me Lerato Matsaunyane (LNR) het die toehoorders ingelig oor plant-strestoleransie in reaksie op grond met n fosfortekort, droogteweerstandigheid in sorghum en die onbedoelde gevolge van planttransformasie. Die middagsessie was toegespits op plantmetabolomika. Prof Dubery het n breedvoerige oorsig geskets van die toepassings van metabolomika wat op massaspektrometrie (MS) gegrond is en het die jongste MS-instrumente wat deur UJ aangeskaf is en hul vermoëns bespreek. Mnr Heino Heyman (UP) het die gehoor ingelig oor die toepassings van plantgebaseerde metabolomika en hul rol in die ontdekking van nuwe geneesmiddels. Die byeenkoms het ook twee interaktiewe plakaatsessies ingesluit wat aan jong aspirantnavorsers n geleentheid gegee het om die gehoor by wyse van kort mondelinge aanbiedings oor hul navorsing in te lig. Die byeenkoms is deur n borgskap van Shimadzu moontlik gemaak. Die volgende Plantbiotegnologieforum vind vroeg in 2013 by die Universiteit van Pretoria plaas. 24 SQUARED 2 UP

25 SCITAL-forum in Fakulteit van stapel gestuur n Nuwe inisiatief, die SCITAL-forum, is onlangs in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe van stapel gestuur. Die doel met die Forum is om personeel met n gemeenskaplike doel en spesifieke belangstelling in die onderrig en leer van wiskundeen wetenskapvakke byeen te bring. (Die akroniem SCITAL is afkomstig van die Engelse naam van die Forum: Science Teaching and Learning.) Die geleentheid is bygewoon deur meer as 50 personeellede, insluitend die Viserektor, prof Johann Engelbrecht, en die Dekaan van die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe, prof Anton Ströh. Almal was opgewonde oor die inisiatief en het dit met hoë verwagtinge verwelkom. Prof Marietjie Potgieter van die Departement Chemie en prof Ansie Harding van die Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde staan aan die voorpunt van hierdie nuwe inisiatief. Daar word verwag dat die vestiging van n professionele leergemeenskap in die Fakulteit die kapasiteit van akademiese personeel sal verbeter deur n platform te skep vir die identifisering, skep, deel en gebruik van kennis van die beste praktyke in die studie van onderrig en leer. n Van links: me Thabi Mtombeni, prof Marietjie Potgieter en prof Ansie Harding, stigters van die SCITAL-forum Belangrike oogmerk met die stigting van die onderwysnavorsers te word nie, nogtans n SCITAL-forum was om navorsing oor wetenskap- lewendige belangstelling het in die bydrae wat en wiskundeopvoeding op tersiêre vlak wat opvoedkundige navorsing kan maak om hul wêreldwyd n nuwe en groeiende studieterrein onderrigpraktyk te verbeter. Die SCITAL-forum is aan te moedig. Daar is enkele navorsers op beoog om vir al hierdie groepe n tuiste te skep. die gebied van wiskunde- en wetenskaponderrig in die Fakulteit wat in verskillende departemente Tydens die bekendstelling van die Forum het prof afgesonder is en wat n behoefte het aan die Potgieter n oorsigtelike beskrywing gegee van kritiese insette van ander om hul werk te verryk. haar ervarings op haar weg as n navorser op die Daar is ook lede van die akademiese personeel gebied van tersiêre wetenskaponderrig, terwyl wat graag hierdie navorsingsveld wil betree prof Harding n beskrywing gegee het van die en wat mentorskap nodig het om die nodige gevestigde terrein van navorsing oor voorgraadse kundigheid te ontwikkel ten einde hulself in hul wiskunde-onderrig. Daar word verwag dat eie navorsingsnisse te vestig, en daar is ander die Forum deur gereelde vergaderings en wat, ofskoon hulle nie beplan om aktiewe werksessies momentum sal opbou. Funksies en gebeure Geslaagde werksessie bespreek na-oestegnologie Die Instituut vir Voedsel, Voeding en Gesondheid se Institusionele Navorsingstema in Voedselveiligheid en die Produce Marketing Association (PMA) het in Augustus 2012 n gesamentlike werksessie oor na-oestegnologie aangebied. Meer as 80 afgevaardigdes wat aan die bedryf en navorsingsinstitute verbonde is, is begeester deur die bespreking van onderwerpe wat gewissel het van die verlenging van die rakleeftyd van vars produkte tot die versekering van die veiligheid van ons voedsel. Onder die sprekers was dr Deirdre Hollcroft, n bekende na-oeskonsultant van Kalifornië in die VSA en navorsers van die Universiteite van Pretoria en Johannesburg en die Tshwane Universiteit van Tegnologie. Afgevaardigdes na die werksessie oor na-oestegnologie wat in Augustus 2012 gehou is Die werksessie het n ideale platform gebied vir die aanbieding van die Landbouloopbaanuitstalling op die Piazza. Dié uitstalling is in 2011 ingestel om studente bewus te maak van opwindende loopbane in die landbou. Die werksessie is geborg deur PMA, die Departement van Wetenskap en Tegnologie en die Varsprodukteforum se Na-oesinnoveringsprogram. n Spesiale wynproegeleentheid, geborg deur De Morgenzon-wyne, is na afloop van die werksessie op die dak van die Plantwetenskappegebou gehou. SQUARED 2 UP 25

26 Van links: Ron Kennet (Israel), prof Subhabrata Chakraborti (Verenigde State), Marien Graham (Suid-Afrika) en Andreas Wienke (Duitsland). Van Noord- na Suid-Amerika: Statistiek van Colombia na Kalifornië Funksies en gebeure In Augustus vanjaar het prof Subhabrata Chakraborti en me Marien Graham, albei van die Departement Statistiek by UP, *SARChI se oogmerke bevorder by twee groot internasionale konferensies wat hulle in Suid- en Noord-Amerika bygewoon het. Die eerste van dié twee konferensies was van 17 tot 21 Julie by die 22ste Colombiaanse Statistieksimposium in Bucaramanga, Colombia, in Suid-Amerika. n Week later het die twee weer hul tasse gepak vir die Gesamentlike Statistiese Vergaderings (Joint Statistical Meetings JSM) van die American Statistical Association (ASA) in San Diego, Kalifornië, van 28 Julie tot 2 Augustus. Montgomery, N Balakrishnan, Bob Mason en ander. Prof Chakraborti het die sessie oor Some current research problems in Statistical Process Control gereël en was ook die voorsitter daarvan. Die sessie van byna twee uur moes deur twee rondtes van strawwe selektering gaan voor dit gekies is en dit is deur die ASA se afdelings vir gehalte en produktiwiteit geborg. * Die Nasionale Departement van Wetenskap en Tegnologie en die Nasionale Navorsingstigting het die SARChI-leerstoel vir Sosiale Wetenskap in Nonparametriese, Robuuste Statistiese Inferensie en Statistiese Prosesbeheer aan prof Subhabatra Chakraborti van die Departement Statistiek van die Universiteit van Pretoria toegeken. Onder die vleuels van dié Leerstoel is opwindende nuwe geleenthede moontlik vir gekwalifiseerde honneurs-, meester- en doktorstudente, sowel as postdoktorale navorsers. Onder leiding van prof Chakraborti en ander span- en departementslede, sal suksesvolle kandidate navorsing doen wat sal lei tot publikasies van hoë gehalte. Prof Chakraborti en me Graham is uitgenooi om n drie-uurlange werksessie oor twee dae versprei aan te bied oor vooruitgang in en implementerings van statistiese gehalteversekering by die 22ste Colombiaanse Statistieksimposium. Daarbenewens het hulle n uurlange aanbieding gedoen oor nieparametriese statistiese proseskontrole. Die JSM is die grootste byeenkoms van statistici ter wêreld wat deur meer as mense bygewoon word. Dit het n geleentheid gebied vir statistici om te netwerk met top navorsers soos proff Bill Woodall, Doug Hawkins, Doug Van links: Axel Gandy (Verenigde Koninkryk), Amitava Mukherjee (Indië), Marien Graham (Suid-Afrika), Eugenio Epprecht (Brasilië) en prof Subhabrata Chakraborti (Verenigde State). 26 SQUARED 2 UP

27 UP en SACI vier 100 jaar van chemie Kernenergie en geneeskunde, Forensiese chemie en Die chemiese bedryf in Suid-Afrika was enkele van die onderwerpe wat tydens die onlangse halfdagsimposium van die Suid-Afrikaanse Chemiese Instituut (SACI) by die Universiteit van Pretoria bespreek is. Die simposium was deel van SACI se vieringe om 100 jaar van chemie in Suid-Afrika te herdenk. Funksies en gebeure Van links: prof Egmont Röhwer (Hoof: Departement Chemie), prof Neil Coville (Universiteit van die Witwatersrand, voormalige President van SACI), prof Cheryl de la Rey (Visekanselier en Rektor), prof Jan-Rijn Zeevaart (Hoof: Afdeling Radiochemie, NECSA), prof Debra Meyer (Hoof: Departement Biochemie) en dr Jessie Pillay (MINTEK). Navorsingswerksessie by UP deur Waternavorsingskommissie befonds Vroeër vanjaar is n werksessie oor mikrobiologiese metodes aangebied as deel van n projek wat deur die Waternavorsingskommissie (WNK) befonds is. Die projek (nr 2175) is n ondersoek van die verband tussen die gehalte van water en die mikrobiologiese veiligheid van vrugte en groente vanaf verbouing tot by die prosesseringstadiums van produksie en bemarking. Die doel van die werksessie was om huidige en nuwe metodes vir die opsporing van patogene in water en voedselprodukte te bespreek. Studente het ook terugvoer verskaf oor die vordering wat met die projek gemaak word, en nuwe ontwikkelings op die gebied van diagnostiek is bespreek. Die navorsers wat betrokke is by hierdie projek wat deur die WNK befonds word, is verbonde aan die Universiteit van Pretoria se Departemente Mikrobiologie en Plantpatologie, Voedselwetenskap (Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe) en Virologie (Fakulteit Geneeskunde), en die Departement Mikrobiologie van die Universiteit van KwaZulu- Natal. Die projek word deur prof Lise Korsten onder beskerming van die Instituut vir Voedsel, Voeding en Gesondheid (IFNuW) bestuur. n Lewendige bespreking oor patogeenopsporing in water en voedselprodukte. SQUARED 2 UP 27

28 Brons vir Noord-Gautengse span in Wiskunde Olimpiade Die Junior A-span. Voor: Bill Gou, Emile du Plessis, Ulrik de Mûelenaere, Johannes Coetzee en Charene Agenbach. Agter: Marlise van Tonder, Lucien Magliolo, Simon Maenaut, Pieter Kok en Tony Guo. Twee junior spanne (Graad 8 9) en drie senior Die Olimpiades word reeds die afgelope 19 jaar finale wedstryd. Die wedstryd begin tradisioneel spanne (Graad 10 12), elk bestaande uit tien gehou, altyd met die klem op die pret-element. met n individuele afdeling waar elke lid van die lede, het op 29 September met ander provinsiale Noord-Gauteng sorg nog altyd vir gedugte span n vraestel bestaande uit 15 vrae (wat 100 spanne in die jaarlikse Suid-Afrikaanse mededinging met die ander provinsies. Vanjaar punte tel) binne een uur moet afhandel. Daarna Studente Interprovinsiale Wiskunde Olimpiade (SAIPWO) meegeding. Die Olimpiade vind jaarliks plaas en bied n geleentheid aan die room van hoërskoolleerders wat wiskundig begaaf is om op provinsiale vlak teen mekaar mee te ding. Twee junior spanne en drie senior spanne is vir Noord-Gauteng gekies. Lede kwalifiseer vir n plek in een van die spanne op grond van deurlopende sowel as spesifieke prestasies in die Suid-Afrikaanse Wiskunde Olimpiade, een van die aktiwiteite wat deur die Suid-Afrikaanse het die Noord-Gautengse Senior A-span vierde van 24 spanne gekom en die Junior A-span derde van 27 spanne wat landwyd deelgeneem het. Die spanbestuurder vir vanjaar se Olimpiade was Ruaan Kellerman en die afrigters was Harry Wiggins en Wali Rahman. Ons wens die leerders baie geluk met hul prestasie. Hoe dit werk: Na twee werksessies (as deel van die Siyangobaprojek) het die Noorde-Gautengse spanne by word die totaal vir die span as geheel uit punte bereken. Die individuele afdeling word gevolg deur die spanafdeling. Die span as geheel moet tien vrae binne n uur voltooi. Strategie is van die allergrootste belang. Omdat Wiskunde gewoonlik deur individue op hul eie gedoen word, bring n spanpoging om n vraestel te voltooi noodwendig sy eie uitdagings. Spanlede moet saamwerk, dog steeds die sterkpunte van individuele lede benut. Wiskunde Stigting gereël word die Universiteit van Pretoria byeengekom vir die Die Senior A-span. Voor: Junho Son, Sae-ouk Oh, Seong-Hun Kim, Hannes Haasbroek en Johan Conradie. Agter: Harry Zhao, Sung-Min Yang, Dewet van Schoor, Tung Tran Tanh en Alkmaar Swart. 28 SQUARED 2 UP

29 Winterwiskundeoggend saam met Michael Sears Die jaarlikse Winterwiskunde-oggend wat deur die Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde aangebied word, is opgehelder deur die spitsvondighede van die wiskundige en skrywer Michael Sears. Michael Sears Michael Sears, n voormalige departementshoof by die Universiteit van die Witwatersrand en hoof van Afstandtasting (Remote Sensing) by Anglo American, is n vooraanstaande toegepaste wiskundige. Meer onlangs het hy hom egter besig gehou met die skryf van speurverhale wat hulle in Botswana afspeel en waarin die imposante inspekteur Kubu die hoofkarakter is. Ou genetiese ontleder nuwe lewe ingeblaas by Sci-Enza Die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe het die ou ABI 377 DNS genetiese ontleder wat vroeër as DNS-sekwenseerder gebruik is aan Sci-Enza, die wetenskapsentrum van die Universiteit van Pretoria, geskenk. Wat soos n eenvoudige wit houer gelyk het, is omskep in n interaktiewe uitstalling wat besoekers die geleentheid bied om die beginsels van die sekwensering, transkripsie en vertaling van DNS op prettige en praktiese wyse te verken. Besoekers kan op n knoppie druk om sekwensering te simuleer en die volgorde van nukleotiede van n onbekende DNS-monster te lees. n Ewekansige reeks gekleurde ligte verteenwoordig die volgorde van die vier verskillende DNS-nukleotiede in die monster, wat besoekers op n raam wat soos n telraam lyk langs die instrument kan orden. Hierdie unieke DNS-sekwensie kan vervolgens in die ooreenstemmende RNS-sekwensie getranskribeer word en daarna in n komiese kort sinnetjie vertaal word waarin elke woord n aminosuur verteenwoordig. Die uitstalling wat DNSsekwensering uitbeeld, het n permanente plek by Sci-Enza en word gebruik tydens gefasiliteerde lewenswetenskapwerksessies vir hoërskoolleerders. Die vervaardiging van hierdie vertoning is ten dele befonds deur Public Understanding of Biotechnology (PUB), wat ook ander biotegnologie-verwante aktiwiteite by die wetenskapsentrum befonds. Universiteitstudente, personeel en die algemene publiek is welkom om hierdie uitstalling te gebruik om hulle te help om n beter begrip van basiese genetiese konsepte te kry. Vir meer inligting oor gebeure by Sci-Enza of besprekings, skakel asseblief Yvette Barrett of besoek die Sci-Enzawebwerf of Facebook. Studente Michael skryf reeds baie jare lank onder die skuilnaam Michael Stanley boeke saam met mede-outeur Stanley Trollip. Hul romans vind groot byval in die VSA, die VK, Indië en Australië en het reeds aan hulle verskeie nominasies en toekennings besorg. Michael Sears het die gehoor meermale laat skaterlag onder meer toe hy aan hulle vertel het dat filmprodusente toustaan om hulle n kontrak aan te bied, maar hulle tot dusver nog nie kon opspoor nie! Studente by Sci-Enza verken die DNS-sekwenseerder SQUARED 2 UP 29

30 Leerders besigtig die uitstallings by die tweede Agri-Food Career and Bursary Fair by UP. Studente Vertoonvenster vir beroepsgeleenthede in die landbou- en voedselbedrywe Die Produce Marketing Association (PMA), het op 22 en 23 Augustus 2012 hul tweede Agri-Food Career and Bursary Fair by die Universiteit van Pretoria (UP) aangebied. Dit is gedoen in samewerking met UP se Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe en verskeie ander rolspelers op die gebied van die landbou en die voedselaanvoerketting. Die doel van hierdie beroepstentoonstelling is om jongmense se belangstelling in n beroep in die landbou/voedselnywerheid te prikkel. Die meer as jongmense wat die uitstalling bygewoon het, (deur die JuniorTukkieprogram vir voornemende studente) het toppresteerders in Graad 11 uit 250 skole ingesluit, asook eerstejaarstudente wat vir die graad BSc in Biologiese Wetenskappe ingeskryf is en waarvan baie nog nie besluit het op watter gebied hulle vanaf hul tweede jaar gaan spesialiseer nie. Die uitstalling is ook besoek deur voor- en nagraadse studente in die Landbouwetenskappe en studente in ander dissiplines, byvoorbeeld BCom en Ingenieurswese. Uit die terugvoer wat van uitstallers ontvang is, was dit duidelik dat jongmense gretig was om meer uit te vind oor ander studievelde benewens geneeskunde, onderwys en ingenieurswese, en dat hulle aangenaam verras was deur die verskeidenheid geleenthede wat daar op die gebied van die landbou bestaan. Die rolspelers in die landbou en voedselaanvoerketting wat aan die Agri- Food Career and Bursary Fair by die Universiteit van Pretoria deelgeneem het, was: Shoprite Checkers/Freshmark Fruit & Veg City ZZ2 Monsanto Sakata Bayer CHEP Starke Ayres McCain RSA Markagente Aartappels SA Hortgro Sitrusakademie SUBTROP SA Nasionale Saadorganisasie (SANSOR) SantamAgri Woolworths Pannar Standard Bank Johannesburg Mark Westfalia AgriAids Mpact Syngenta PPECB Gliogrow Graad 11-leerders by die tweede Agri-Food Career and Bursary Fair vind meer uit oor landbou as n beroep. 30 SQUARED 2 UP

31 Departement Chemie slaan dubbele slag Die navorsingsgroep vir skeidingswetenskap het albei studentepryse by die onlangse ChromSA 2012-konferensie in die Dikhololo-reservaat ingepalm. ChromSA gee reeds sedert 1991 erkenning aan die prestasies van plaaslike wetenskaplikes op die terrein van chromatografie deur die toekenning van die prys vir die chromatograaf van die jaar aan n persoon of groep wat n beduidende bydrae op die gebied van chromatografie gelewer het. Neil Malan ( n PhD-student onder studieleiding van prof Egmont Rohwer) het die prys vir die beste studenteplakkaat, geborg deur die Royal Society of Chemistry (VK), gewen en Leandri van der Wat ( n honneursstudent onder studieleiding van dr Patricia Forbes) het die prys vir die beste mondelinge aanbieding deur n student gewen. Laasgenoemde prys is geborg deur ChromSA. Die paneel van vier internasionale beoordelaars was beïndruk met die hoë standaard van al die studente se bydraes. Neil Malan (links) ontvang die prys vir die beste studenteplakkaat van dr Chris Marvin, Environment Canada. Studente Die groep van UP wat aanbiedings gelewer het by ChromSAAMS. Van links: Leandri van der Wat, dr Patricia Forbes, Paulina Seifert (agter, besoekende student van die Universiteit van Rostock), Genna-Leigh Geldenhuys, Elize Smit, prof Egmont Rohwer, Neil Malan en Yvette Naudé. Leandri van der Wat ontvang die prys vir die beste mondelinge aanbieding deur n student van dr Chris Marvin, Environment Canada. As een van die hoofborge van die Eskom Expo vir Jong Wetenskaplikes het die Universiteit van Pretoria (UP) n lang en trotse tradisie van steun aan die Expo. Die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe van die Universiteit ken ook eenjaarbeurse toe aan voortreflike kandidate in Graad 11 en 12. Vanjaar het Retselisitsoe Monyake, n Graad 11-leerder van Harmony High School in Welkom in die Vrystaat, in die kategorie Wiskunde en Statistiek n beurs ter waarde van R ontvang vir sy projek oor The Pappus Chain Theorem. Hierdie beurs sal in 2014 die koste van sy eerstejaarstudie in die Fakulteit Natuuren Landbouwetenskappe dek. In die kategorie Landbouwetenskappe het n Graad 12-leerder van die Hoërskool Bergvlam in Enlanzeni, Wentzel Wentzel Coetzer Coetzer, se projek Enhancing plant growth with a magnetic field ook aan hom n UP-beurs ter waarde van R vir sy studie volgende jaar besorg. Die nasionale finale ronde van die Eskom Expo vir Jong Wetenskaplikes bied n unieke geleentheid aan jong mense met knap idees om hul navorsing en innovasie op die gebied van Wetenskap, Tegnologie, Ingenieurswese, Wiskunde en Innovasie (STEMI) ten toon te stel. Dié inisiatief is daarop gemik om akademiese uitnemendheid in STEMI-onderrig aan te moedig. Suid-Afrika se skranderste en mees belowende jong wetenskaplikes en ingenieurs word elke jaar saamgebring om erkenning aan hul prestasies te verleen en om hulle aan te moedig om te volhard in hul belangstelling in wetenskap en tegnologie. SQUARED 2 UP 31

32 Kinders leer dat wetenskap pret is by BASF se Kids Lab Die towerkrag van wetenskap! BASF en UP werk saam om belangstelling in chemie aan te wakker Studente Sowat 600 skoolkinders van nabygeleë gemeenskappe het die towerkrag van wetenskap ervaar baie van hulle vir die eerste keer toe die voorste chemie-maatskappy BASF tydens die Nasionale Wetenskapweek die Kids Lab by die Universiteit van Pretoria aangebied het. Die program het van 30 Julie tot 3 Augustus geduur. Nasionale Wetenskapweek is n inisiatief van die Departement van Wetenskap en Tegnologie. BASF, in samewerking met Sci-Enza, die wetenskapsentrum aan die Universiteit van Pretoria, het dié week gebruik om n reeks watereksperimente te doen wat leerlinge onderrig deur metodes wat opwindend sowel as prettig is. Kids Lab, wat gemik is op kinders tussen agt en 14 jaar, stel jongmense in staat om n beter begrip van chemie te verkry en moedig hulle aan om meer omtrent die wêreld om hulle te leer. Dit verskaf n prettige, praktiese leeromgewing vir kinders asook onderwysers en bied hulle die geleentheid om chemie in die wêreld om hulle saam te ontdek. Kinders wat die Kids Lab by Sci-Enza besoek het, het die kans gehad om hul eie eksperimente oor watersuiwering, -opgaring en -navorsing te doen met behulp van prentegidse, onderwysers en BASF se span toesighouers. Die Kids Lab moedig leerlinge aan om te erken dat water n belangrike hulpbron is en dat chemie oplossings vir alledaagse probleme soos afval, wateropgaring en besoedeling kan verskaf. Die proefnemingsprogram met die tema Water loves chemistry leer kinders dat chemie oplossings bied. Die didaktiese raamwerk daarvan is gegrond op die vertelkuns en kom ooreen met kinders se ervarings. Daarbenewens prioritiseer dit die onderrig van goeie wetenskaplike praktyk. Ons is opgewonde dat BASF, deur noue samewerking met Sci-Enza, weer eens die geleentheid gehad het om n liefde vir chemie by kinders te kweek. Wetenskap kan lonende loopbane bied aan diegene wat weetgierig is en n begeerte het om die wêreld om hulle te verstaan, aldus dr Dieter Kovar, BASF se Besturende Direkteur en Hoof van die Sakesentrum: Suid-Afrika en sub-sahara. Kids Lab is deur BASF in Ludwigshafen, Duitsland, ontwikkel. Die Water loves chemistry - program is reeds aan kinders van Duitsland, China en Suid-Afrika aangebied. In 2011 alleen het kinders en jongmense van 33 lande die Kids Labs besoek. Daarbenewens het BASF in dieselfde jaar nuwe, praktiese, interaktiewe laboratoriums in 16 lande geopen, onder meer in Suid-Afrika. BASF in Suid-Afrika het ook soortgelyke wetenskapprogramme geborg wat gemik is op jongmense ter erkenning aan die dwingende behoefte aan wetenskaponderrig in Suid-Afrika. Erkenning: BASF UP wen by Eskom Expo vir Jong Wetenskaplikes By die onlangse Eskom Expo vir Jong Wetenskaplikes het n aantal van die UP with Science-leerders die projekte wat hulle by hul onderskeie skole gedoen het, aangebied. UP with Science is n wetenskapverrykingsprogram vir hoërskoolleerders wat deur die Universiteit van Pretoria aangebied word in die Fakulteit Natuur- en Landbouwetenskappe. Drie leerders het goue medaljes gewen: Simon Scholtz (Graad 10) met sy projek Hernubare energie van spoedwalle, Zanne Terry (Graad 11) met Wetenskap sonder n laboratorium en Marlene Meyer (nie UP with Science nie, maar die dogter van prof Marion Meyer van die Departement Plantkunde) met haar projek Raaiselagtige kaalkolle. n Silwermedalje is toegeken aan Bennie Botha (Graad 10) vir sy projek Bioenergievlakke waarin hy toon dat sekelbos uitstekende braaihout maak! Nqobile Sibiya en Harshan Vallabh (Graad 10) het gesamentlik Van links: Neo Moima, Luveshnie Gounden, Hanco Brits, Nompumelelo Mthimunye en Ofentse Mogoatlhe. Afwesig: Karen Bezuidenhout. n bronsmedalje ontvang vir hul projek Die simulering en meet van projektielbeweging. Nog n groep van UP with Science-leerders (Neo Moima, Luveshnie Gounden, Hanco Brits, Nompumelelo Mthimunye, Ofentse Mogoatlhe en Karen Bezuidenhout almal in Graad 11) het verkies om n biochemiese projek aan te pak om die gebruik van biosensors te bestudeer. Hul produk was n vinniger en meer akkurate toets vir alkoholmisbruik deur gebruik te maak van n biosensor, wat bemark sal word as n draagbare apparaat om gas (asem) te toets ten einde alkoholvlakke in die mens te ontleed. Die groep het ook n bronsmedalje ingepalm. Universiteit van Pretoria University of Pretoria Yunibesithi ya Pretoria Privaatsak/Private Bag/Mokotla wa Poso X20 Hatfield 0028 Suid-Afrika/South Africa/Afrika Borwa Tel: Faks/Fax/Fekse: