1-45)C. J-/. v. Mh I "'tj ol. 590 CM) n3/27. 3 munu emcalile wahumbula sihali sahe emuva. Waconja ekhwakhe. 17 Xungqekleta.

Transcription

1 CM) n3/27. 1 IEl Eubi - Ticunulo - Kubulala 17 Xungqekleta. J-/. v. 1-45)C Mh I "'tj ol Jlangabe kusuka munu, angqeklete munu sitho sahe ngemabom.u, kusuka imi. Mangabe kungalamulwa.nga, kuyabulawana, Vangabe kulam.uliwe, kuhlawulwe ngetomo. Mangabe kuyingoti futshi kuye kunxephetwe ngeyomo noma ngetomo. Kwake kwethukana bafati nababili. Ufati wamtobozwa uthukwa wufati wa'mbizo. Uthi uphinga nasintawuntawu. Leno yejeka njena ngesihatshi kusekandukucalwa tingq1ngo leti netiyambe tiphiselwa ngemapayipi, tibe setifakelelwa titshana netihloshana ngetulu, leti netilingana nesitukulu seliguju. Kojwa tona timhlophe. Leti netiboshetelwa eluqingweni. Kube yileyo nambo yeluqingo ibophelwe sitsha sayo. 2 Hgoku, ke, bekusathe tomo ta Mtobozwa tilwa, takha.hlelana kulelipayipi ceje talephula. Walithatha ufati, sijunqu leso nesephukayo, wasibeka. Bafika belungu balungiea ino yabo ceje batiyambela. Ngoku, ke, mangabe lofati efika emwethuka kangaka, kani futhi umcambela manga ethi kuyena, ene, uphinga nasintawuntawu, kani usho ngoba wuyena lona noyisifebe nophinga na Mxwebuli. Usethuka lona n j ena wej ela kokuba bajumale bobob111. Aeaqabangi kokuthi amadi awahlangani nemafutha. MkaMtobozwa wath1 koku ba athathwe yiligwebu lekuthukuthele1a 3 munu emcalile wahumbula sihali sahe emuva. Waconja ekhwakhe. Walihipha 11payip1 lahe. Waconja kuyena mkambizo wamuthi hho: ethi umceja ihloko elukhahayini. Wavika wahlanganisa ufati. Lipayipi lahlanganisa minwe yetandla totobili. Langcifita yona yelekenyene, ngetulu kweluhahayi. Kwesuka majoda ambamba. Amwephuqa lipayipi. NaMtobozwa wathatha injuku washaya kufati wahe. Wamsola ngekweja kwahe. Watshi, ene, bekungafwanele kokuba amshaye ngeno nebulalayo munu

2 /<13/.27 3 emcambela manga. Ngoba yena uvile leno kokuthi ayilona licinisho ieaphuma, nje, enomweni. Ngoba uyambona kuyambisa kwahe kohe 4 kokuthi akaphingi nelite. Pho! Yena wejelani mangabe edlala munu ayeke kuthula abekele injoda yahe kokuthi yona 1thin1. Wejelani ewurati kokuba alimate munu ngeno nembi kangaka1 Ngako, ke, Mtobozwa walehlisa ligwebu kumbizo. Ligwebu lekuba Mbizo esuse usinjo wekuthi ufati wamtobozwa ubefuna kubulala ufati wahe ngesimbi nengatiwayo. Wesuka Mtobozwa waya kumbizo ephethe tomo netimb1li. Imadi iyamba nelithole layo. Watichuba waya nato konxepheta h~izo, ethi, sengathi kungaphola laha elimele hona ufati. Naye 5 Mtobozwa etib1ka ethi naye wehlelwe yisehlo esifana nekuthi imbwa yahe idle maoanja emunu engayithumanga. Kwabe sekuyaphela ke, njalo. Kwaphela ngisho nakubanu labo nabalimalelweyo, ngoba nabo babona kokuthi umnumtane hhave ehlangene nekweja kwalofati. urati urane wesukwa yiligwebu lebufati, nje, wate walimata nomumwe engevi ethumiwe. 18. X:unoamu.ka kwenede. X:wake kwathi bo'ntontonto bena'mjiva, betha.njana kahulu, njengemathe nelulimi, baxabana. Labanu baxabana njalo baphuma kophuta lijiki. Bhave sebejakiwe. Ntontonto yena wayejakwa abe neyani nembi. Mjiva 6 yena abe neyani nembi. Mjiva yena abe wumunu, nje, wekutihlekela, abe ephikisana nalowo munu nodaza iyani. Ngon, ke, bayabuya elijikini, bebuyisana. Bayambe behuluma. Kusuka Mjiva, uthi yena, ene, litulu leli libi, litonetsha kusihlwa abe sechamuka Ntontonto, ethi, "Suxa akuho litulu nelitonetsha laha kusihlwa. Liyobe liohakate tiyamwedi litulu kusihlwa." Atshi yena Mjiva "Cha Ntontonto, linemafu ngahle linetehe kusihlwa mangabe lithanja bo." Abe semtshuka Ntontonto. Emtshuka ngenina, sekubonakala, nje 'kuntontonto, kwekutshi

3 akusahulumi yena, sekuyiyani yekujakwa. Phol Kel!aye Mjiva uphudile ngempela. Akuho kubonelela kwekutsh1 lomunu ayati ino nayejayo mangabe emtshuka ngenina, wejiwa yikujakwa. Athi kokuba amwetshuke oeje, abe eephenjula Mjiva. Athi, "Hhawul Ntontonto, usungate ungetshuke ngama.na, kojwa ungetshukela litulu nje, nawe kungelaho, nami kungevi kuwelami? Ujakiwe y1n1? Bhal Wabe umthintila Ntontonto. Wagxuma waqoeha libwana njena nelinqane. Wamjukujela ngalo, oeje, langena enyongeni. Langena lahlala ematheni enyonga, alate la phuma. Wamshaya ceje wahlala kasi Mjiva. Wathi, "Mayel Ngafol" Kwavuvukala. Wehluleka. Bamwetshatha, bamuea ehaya. Kwafunwa tinyanga tekuhlida libwe. Avange liphume. Wahlala lisonta laba limwe wa.fa. Sifilifilana nesatshi rithi yieona.saba yingoti. Waehaya munu wambulala ngelibwe. Naye atange aphile. Watshi eya kombelwa munu, bamriqa naye esefile, engabe wabulawa y1luvalo, noma y1kujabuka yini asati. Kojwa nabo babetombulala. Ngoba phela ligati liyathengana. Wayeeesheshe eligweba, ke, yena liqala, watifela. 19. Kwephuka kwenede. to BoMantente bona babeyodla tinjoni. Beyamba nabosihuni. 9 Sihuni kuwuyena fwana nowayeeebongabonga. Ngoku, ke, t1njon1 leti setimnyama. Tiohumile Tiyimaqokomba. Timnanji tehla eeiphunju. Kepha uthi wato umile ejute, nje, kwerula. Injawo yimbi. Lothi mumbi kabi ngoba uhulele etulu. Laha esicwini eawo ufwane uyimwanyule, nje, awunabubambelelo. Etulu wenabile, unemagatsha nangeve ethelele okwalaha. Kumnyama, nje, kuthe buqe, yitinjaba tekuvushwa. Sihuni lona yena wayeyingqwele. Mantente yena kuwufwana nje wekwelusa enganganabamwe bafwana nabelusa nabo nje. Ngoku, ke, Sihuni watibona let1njon1 tiketulu, kwelenyoni. Watithanja, ngoba titihle tiyimaookomba, tithanjeka.

4 10 J<i3/2 7 Phol Xe, Mangabe uyingqwele nedla lubedu awute ungeswela lutho kubarwana. Ngishoni, ngishoni. Ngoba noma kusuke kuvushwe masim.u, Jtuba wuwena notophaka imi yaho yebatwana bekwelusa iye kokweba tidlo tohe neti vushiwe. Ife yona bayivune inyanja. Bayibophele laha emacakaleni 11 ngetibopho, ba ngene indlela, batiyambele, nje. Umunu nokuje angaboni lutho yena. Kani ufwana usebophele inyanja yohe yefe uyayihujula ngemacakala ahe. Aye ayoyethula kuyona ingqwele. Idle, idle, ithi mangabe seyesuthi, yabele bafwana. Nomb11a bawebe barwana ngisho netiyuku bayotigola emitini laha batibulale, mangabe kusho ingqwele. Ngisho netimbuti, tidliwe nato. Tidliwe hona endle. Nohlanje, ke, kulenjaba yamantente, bekutivushelwe mjomi nje, tinjoni tawo tiyimabokonya namnyama. Unele utibone, nje, ma.the egqwal.e unomo, kutshake nehlidiyo, kube sengathi munu 12 angatidla atisheshise. 13 Sihuni, ke, uthi kumanteente, "Khwelela wena ke, Mantente uyoha tinjoni letiya, sitokudla laha". Nempela, angaphenjuli Mantente. sokuhulume ingqwele nedla lubeju. Esukele etulu, ngoba phela Ahwele, uthi uyimwanyule, ungenabubambelelo. Anwetele netandla, a khwexele Ngemathanga netidwani Anwetele ngetandla, akhwexele ngemathang~ wafika kwe lenyoni. Wathi coshosho. netidwani. Wakhwe1ela wakhwelela, wate Wephula, wephula ephosa naye wake wema wadla. Wephula magaya, wawaphoea. Uthe esuka, wayehangwa yinetimnyama! Tino nje! Vabokonya. Tikengabeni nentengetelaye. Wathi welula sandla, kwaba kuje. W~a echubekela ngelunyawo, ethi usonjetelela kuha lelo gateha nelivushwe kahulu. Sisinjo sahe sephula leli gatsha nanyathela kulona. Lephuka akwaba biho nakubambelela, nakwejenjani. Wavuma nalo ligateha. Kwasho kwathi 'hha.l:clat Kasi. Wawa wahlala ngeluhlangothi. Lephuka phahla lithambo lelithanga, munu lowo walala sihlwathi.

5 13 Hhawubeke, ke, kokuthi injaba yaba yiyulu, amuho ufwana 14 nowatshela nomumwe. Babona kamwe kokuthi ufile, baohitheka ngetindlela tohe. Sihuni yena waoonja kuyise wahe esetetshwele. ~a kotibika kokutshi usebulele munu. Waba yejwa nogijima aye kubo kamantente eyosho kokutshi Mantente usefile. Waba yejwa nogijima aye ekhwabo ayosho kokuthi Mantente usefile, waba yejwa, nje, nobaleka ino nangayati aye koqasha ehlathini. Banu baphuma ngetindlela tohe, kwathi Zenenel Banu nabajala beya kuleso sijumo. Bamfiqa elele e~11e. Bamthela ngemadi, wavuka. Vudli, yisabosihuni, w~eyinyanga yemihlabelo. Ekwati nekuchaoha 15 ingoti a buye a,iithunge. Wayesembamba laha enyongeni, emwelula. Wayese mphatha emphatha laha ethambweni lelithanga, walifiqa kokuthi lephuke phahla. Wayesecwija kahle tini, etilungisa kahle etimisa kahle, esemhlabela, ke, ngemhlabelo wahe, embopha kahle ebophela tini leti kokuba 11 thambo lingacyakati li gudluke. Basebeda luhlaka esethwalwa ngalo eyiswa ehaya ekhwabo. Wafika. ehaya walalawalala, lahluma lithambo. WaVUka wabuye walunga, nje, seyithihlumele inyama nemisipha yahlanganisela 16 litbambo. Waphila kahle nje munu, kwangathi atange abe nalutho. Batali bonwanwa lona nobelimele bafuna kushaya iyomo beshayela linyanga. Yona yaphenjula yathi, leyo yomo kuhle ibuyele kubaniniyo, uyanxepheta ngayo, ngoba naye unwanwa wahe wehlelwe yingoti, ku~~ena nomjala ekhathi kwetingane, athi uthuma ingane emjomini, isuke yethuleke ilimale. Basebevelana njalo yaphela laho leyo njaba. 19 Kuncamuka kwesitsho. Kusuke kuyimi mangabe munu ete anoamukesitsho sahe. Futshi mangabe bevane bahehletana, njena, kungabe kutosuka imi

6 17 nepheleleyo ngehathi kwe banu beeifunja eakubo mhehleti neeakubomhehletwa. Ngoba sitho leei semunu hhave kuyino yekudlala. Munu usale esephenjuka eilima mangabe esencamuke sitho sahe. Banu bekhwabo lowo munu baye bathukuthele bafune kuphinjisela. Nebanu besigodi sakubo lowo munu, b~e baveve bafune kuphinjisela, ngoba lomunu ubetalwe engenasiqi. Ngoku useyisilima. Sekutoba yiloku kuyisithuko lokulimala kwalomunu, kwethukwa sigoji, kuthiwa "Esigojini sekuthi, kuhona munu nonca.muke sitho lesithile. NjengaLahlekela. Yena, ke, wawa ethini beseyitingane. Wephuka fahla ngake- 18 lijolweni. Wanoumwa kwaphola. Waba yisiva nenemandla nelwa ingabuyi. :Em.a ngesibuku sethi. Eyamba ngetini. Xwathi nganelimwe lilanga kwayambwa kwayiwa enlweka kwayoluriwa hona. Wafike wabeka sibuku sahe wabagwata luoaca. Bawa nga laha nangalaha kwahe, kwanga thi wu.hlola. Kuthe kusuka kwabe kuba hona nje munu nowaba nelisu lahe wamshaya ngeno, kwaphuma liso lahlala kasi, walahla kasi tihali tahe. Bamwethwal.a ba.buya naye. Ngoku usenqamuke lijolo waphuma. liso lahe. Wagula, wa.gula, wabuye waphila, nje. Wahlala ese yiliohije, nelunyonga. Base bebuye beyamba beyokwa ha laha kaxolo. Bahlala, nje, 19 impela. Naye lomunu waba silomo seyosi ngempela. Banu bohe bati kokutshi mangabe uthinta lomunu ungabe uthinte iyosi. Ngoku, ke, ligama lalomunu base bembita njena ngekuthi wunqamudolo. Kwathi ligama. lahe lekutalwa, labuntsha lona. Kwaohuma leli lekuthi wuncamujolo, ngoba lancamuka esemncane. Xuthe, ke, sive saqele, loku yiloku saba neluqhuku njalo nesive saxolo, sasesiqabanga kwekuthi kuhle eiye kuoala iyosi yaxolo ngekuyigcona nganqamdolo. Ngoba naku Noamdolo lona uthe

7 19 eyisikiki esuka le emkhambathini, wayesefike eba yieilomo seyosi kani wumunu anasi tsho futhi analihlo. Base behaya lihubo 20 beta ngalo endleleni nedlula ngakomhulu beyisigcema nesi hulu impela, setisiva. Bayambe behlabele1a bethi:- + f:-.t m.m:d.m r.r ar.r r.r :d.s,m.r:r m : r:-.r d.d:s.d 1.1 : :s.m d.l:l d : 1:-.1 s.s:m s.r :f.f f.f :m.d s.f:f s s Yekul'fqamdoliso lakhe iasalentweka, Yingomboqo! Yeka tm'qamdolo iso lakhe lasala entweka, Yingomboqo. Bayiphinja bayiphinja leno yabo beyihlabelela, bate baf1ka ngakemtini weyosi. DC Yeva oeje iyosi, hhave yasuke yajinwal Tathumela umunu yathi kuhle ayobatshela kokutshi abayambe laha banosinjo. Bafike batshi kulowo munu "Kutshi kwenyoko!" bona ":"r '"." bema batihlabelelela njena bebanga usinjo nowesabekayo ngaleno nabayihlabelelayo. Bathe mangabe sebebona kuehaluta ma.joda ku.nyakatwa, babona 21 kokutehi kuyahlomwa ngoku, babuyela emuva ba.fike basho ko.lrutshi ~ ~j. sebeyibelethe 1m1. Yatheleka! Yalwa. tisuku taba timbili, yehlulwa yaqele. ~ashisa miti ba Xolo, xwaba nje! Badla tomo netimbuti kwaba nje! ly.osi yabaleka. mpela, yatifihl.a. Abatange bayitshole. Xwatiea kokutshi njalo kwa.kuyibanu bahelene nge"luqhuku njalo, beqopholotana ceje bc.lwe. nabamwe, njalo. Sengitohuluma ngetomo. K.uae kwehlul.we laba. Xuse kwehlt..lwe Tomo leti kucala betiyino neyulu emtini wenjoda. Nibona kuye kutshi mangabe kulwiwa kudliwe tomo, nje, kwejiwa ngoba iyomo iyihloko yemnumtane. Injoda nengena.yomo ilula. Injoda net uyileyo, iyahloniphwa 22 kahulu, ngoba iwumnumtane.

8 22 Tibaya temajoda futshi tiyedlulana. Nemwe injoda ifuye tomo tibe tiningi, xojwa tijaqe, tibe yimihongxosi, nje, sengathi yimidletane yetimbwa. Leyo njoda nenjalo kuye kutshiwe ayinasibaya.. Wohe masiko ebanu eeukala etomweni. Ngoba noma inombi iganile, iye itshi mangabe ingena kowayo, ingavane ioonje, nje. Iye igwegwese. Ingedluli ngembili kweeibaya. Isihloniphe ngoba eiyihloko yeyise wenjoda yahe. Futshi, mangabe eeefikile ekhathi angeke ayiphathe kwantusi nesengwayo. Magula ahona uyawatila. Nebanu bahona ngeke bawadlele masi endlini laha kugoye hona inombi. Ngisho sebeyala, 23 ngeke bawa.dle masi ngembili kwayo, ngoba m.asi ayieethuko nesimbi. Noma ulambe nganokuyini, ungeke ube sewulambela emasini emtini. Bibona kwate kwaba hona lenganekwane yembulu nje, nokwathi inombatana yafelwa wuyise nenina, wathi laha esetofa nina, wahuluma nayo wathi, nanami, nasi sijwaba nemahla. Umangabe seng1f1le uboyamba uyogana ka Yosiyulu. Uyokulonjolota lowo munu, ngoba unelilonjoloto. Nempela, yayamba inomba tana, yayogana. Isivunule sijwaba sayo nemahla yayo. Kwatshi endleleni yahlangana nembulu. Yatshi, "Sawubona, bot" Yavuma inombatana. Yase ibuta kokutshi 1yaph1. Yayitshela kokutshi iya kogana. 24 Yase yitshi, "Hhawu: Sate saba sihle lesijwaba Saho! Ake ungitsheletsheleke, ke ngibone kokutshi eingangifwanela yini." Yayinika inombatana. Yasi linganisa. Yatibuka maqala. Yatijeqeta, yatijeqeta. Yathi, "Hhawu! Ngate ngaba muhle bot Pho, wena bowuyaphi ngaleeijwaba eaho neeihle kangaka?" Itshi inombatana, ene, bengitshi ngiya kongana." Ibe seyitehi, ke, imbulu, "Kulungile, ke, sitoyamba. Nawe yihona utongihombisa, laha bowutshi uya kogana hona. Wena, ke, tibixe ngelujaka nalo, yihona beyothi wumina notogana, bangakuboni wena, nami kengive kokutshi kuba njani kugana ngetimahla taho."

9 27 25 Bayambe, ke, nembulu. Baye bafike laho emtini. Ifike igane imbulu. Ihlale eeikeni emsamo. Ngale kwesika kuhlala magula. Imbulu ithi, "Hhawu! Nginoidwa yini?" isho inyakata. Kani isombulula usila. Uphume oeje ngwegwe magula esamu. Iwaphute imbulu aphele ohe masi emaguleni. Leno yejeka njalo, besaphumile bakemt1n1. Kutehi mangabe sekusengwa, laha betshi batokwetsha intusi emaguleni, bafike magula esegengqeta nje. Bajinge, nje, banu koxutshi magula lawa ageowa y1n1. Leno yema njalo. Abaphinjanga bawadla maei sohe sihatshi egoyile lomahotshi wabo. Baba nemahloni banu bajinga, nje, 26 kokutshi batotshini ngoba yiloku kwafika munu wemtini magula ayabongqolwa. Kani futehi aliho libungelo lekuyihuluma lenjaba ngoba kungaba sengatshi bethuka mahoti batshi udla masi emtini, kani uthetho utehi awadliwa masi emtini. Ngoku, ke, lo nokwakuwuyena mshakati wangempela, wayesephuqwe yiyona imbulu lena sijwaba yagana ngaso. etimbeni wohe. Waba yimaholo njenge mbulu. Yena wagqoba lujaka Kwakuhona lixhegwana nelalihlala kuwona lomuti laha kugane t"rh hona imbulu. Ligama lalo wusomaxhegwana. Lilinja mabele. Kube sekutehi ke, lomunu nowumganisi wembulu, kutshiwe lru.yena, ene, akaye kokwelusa mabele angadliwa tinyoni. Alinje,,.., nasomaxhengwana esimwini. Nempela, ke, kwaba wusebedi wahe kokuba njalo avuke kueeni aye kolinja tinyoni nasomaxhengwana. Kube sekutshi emwini, mamete Somaxhegwana, atshi kuyena, ene, ate asale ephonsa ngoba usaya kogeta afuleni~ Wayeja tohe tisuku leno yahe. Kutshi njalo emwini abe seyamba aye kogeta efuleni. Abuye abuye ntambama. Leno yate yamqabangisa Somaxhegwana, kotshi kwejiwa yini lomunu ayambe njalo ngaletihatshi. Ihlid1yo yahe yarisa kwati kokutshi lomunu noloku eba nekuyamba njalo emwini, ueuke eya ngayi.

10 IO 27 Kutshe nganelimwe lilanga Somaxhegwana watimisela kokutshi utomlanjela ngempela ake aye kobona kokutehi lomunu wejani, nje, nangempela. Ngoba futshi lomunu unehuba wekuba angatidli dobe 28 labasuke betiphetshe betotihlafuna mangabe belinjile. Kojwa ' edlule angalambi lomunu, kojwa angabonakali kokutshi ulambile, nekutshi udlani. Somaxhegwana, ke, atimisele ngalolusu.ku, atshi utomlanjela ngempela lomunu, ake aye kombeka, nje, kokutshi wejani laha efuleni. Nempela amlanjele afike abaqe angatibonakalisi laha enombataneni. Kojwa kube wuyena noyibona ngahlamwe. Inombatana ifike oeje laha efuleni igete lohe lujaka. Iohophe ibe yihle ibabatise. Ibeke nge mehlo ayo nama.hle i:fwane nje itshi pheqe! Kube kuhl.9 yini phol' Isimomonjiya. Itshi laha ithathe kuhleka kufwane kutshi fa.oa tigoji etihlathini ~rn.;.-t\k_t" ~... tayo. Yihle leno iyayingisa. Imofu i the thu.. Hha.y11 Hhqi 1 29 angingabe ngisabuqhuba buhle bemunu nowayemuhle kangaka. Funa 30 konakale. Agqobe. Ngoku, ke, lomunu ashaye kasi. Xuoham.uke :ma:rutsha nelibomvu. Kuohamuke yohe ino yekuvunula. :Suhlalu losebwahiwe. Busengi losebugayiwe. Masinda. Nem~ha, insindwane. Aqhole. Sijwaba, nayo yohe imvunulo. Igooke inombatana. Ivunule, iqonse, qo-qo-qol Ishaye kasi ngelu nyawo. Kuohamuke tino:mbi netivunulileyo. Ihlabe ligama. Tisine. Ubukele njalo Somaxhegwana. Tisine kahle yini phol Titahi tigqina kusina, ibe ishaya kasi ngelunyawo, kube kuohamuka kohe kudla nokumnanji loku. Kudla kwetihlobo tohe. Noba yiyiphi ihlobo yekudla nokungahle kutshanjwe wuphimbo wemunu. Tihlale kasi tinombi. Tidle, tidle, tesutahe. Tite tikushiye kasi kudla. Ihe eeyisukuma futehi, ishaye kasi ngelunyawo. Kuehone kasi kohe. Kusale yona nje yojwa inombi.

11 1/ 30 Ibe seyitehatha lukaka, itibixa ngalo wohe utimba. Nakehloko, nakebueweni. Ibe seyethamela lilanga. Lujaka lomele etimbeni. Ibe sey1ba yimanukunukwana emaholwana. Isuke iyambe iphinjele kolinja kusomaxhegwana. Wabuka, wa.buka, Somaxhegwana, wan fika ehaya. Badla, badla kudla kwabo nababebekelwe kona. Yaee iya kasa~ukati laha ilala bona inombatana. Somaxhegwana wachweba 1yos1 ngemehlo. Baphuma. Baya elilawini leyoei nelingehla. Laha iye ihlale yojwa hona, kungangeni fati hona. Bangena. Iyosi yahlala esihumbeni sayo. 31 Somaxhegwana yena, ene, wahlala kasi ejute kweyosi, wayichatshatela injaba na.yibonileyo. Utshi So:ma:xhegwana, ene, lo nogoyileyo. Hhake uye kotibonela ino nengiyibonileyo. Hha.wul Hhawut Wate waba. hona umunu. Lo neng111nja naye, hhay1, hhay1, hhave kuyinombil Yisibamu. Inekhuba wekuloku itshi emwini, "Woaale uphonse we Somaxhegwana. Ngisaya kogeta efuleni. Futeh1 yona ay1 kudli kudla loku nengisuke ngikuphethe. X:utshi, ke, nganolumwe lusuku ngiyesuka ngitshi hhake ngiyilanjele, ngibeke kokutshi ieuke igeta kanjani ngoba ibuye itibuyele kuyiloku iyimaholo njena. Futshi ng1tuna kokuba 32 kengibone nekutshi ayidli njena kumina, iye idleni yona. Hel Ngayifiqa inganekwane. Inombi ifane ishaye kasi njena ngelunyawo lwayo, kwejeke uhlola. Uhlola wekucala, ifike igete lujaka lolu nolunamathele laha etimbeni wayo, isuke inombi ibe hlophe'' qh\\'8.. Isho ngetibulru tematshanga, neyaba neshone ekhathi. Nesisu nesiyihekhedo, nemabele namahle nahleliyo. Injani inombil Ihuluphele inembila etimbeni wayo. Ibeka ngemahloni. Inetifaca etihlathini. Ishaye kasi nje, kuphume yohe ino neyif'unayo. Xufike kwaphuma yohe ino yayo yekuvunula. Ya.vunula. yaqonsa. X:waphuma tinombi. Yahlabelela yasina nato. Hhave 1y111gagu. Isina ite ikhophote nje.

12 32 33 Kina yosi ngibona kahle kokuthi lomunu wuyena now~ete xogana. Wacinelwa y11eno negoye lahaya yasale imwephuqa k.ugana kwahe kwagana yona. Futshi bomam.e bayahala ngekuthi ayaphela magula. Basolela kuyena lomoshakati nowafikayo. Xojwa wena wake wambona munu nocine kanje eganile? ~11 Ibanga mahloni ino nenjena." Iyosi yayathanda len.lru.lumo kasomaxhegwana. Yaqela indlela kuyena, kokutsh1 kojwa. ingeda ngani kokuba nayo ike ibone lok.u no.k:u'honwe wusomaxhengwena? Somaxhegwana. wayamba nayo iyosi ngekusa, waye waye wayibeka enjaweni nefwaneleyo, watshi kuhle itifihle hona, itobona, ke, emwini. Inombatana ayate yay a kokweja leno ye.yo nehleti iyejs.. Engabe yeva ngani kokutshi kuhona munu nofiaa kuyibukela. Qa.ke, neyosi yahlala yahlala, yate yala.mbs.. Yayamba ingabonanga lutho, futhi akutange kwehle lutho nga.lolo lusu1."u. Kwaea ngakusasa futshi. Kwabonwa yiyona. Yaya kobonisa futhi, Nampela inombi yalinja, yalinja, yathi, "Ubosale ungiphonsela wesomaxhegwana, ngisayogeta efuleni. Ya.yam.ba. Yafike yageta yahlophe yatha qhwa. Kwaphuma imahla yayo. Yavunt,_la yaqonsa. Kwaphuma tinombi tasina nayo. Yaba yiligagu yini phol Kwaphuma kudla, tadla tesutsha. Ta shona kasi. Yaqhamuka 1yoe1 yayibamba. Yayethwa.la. Inom.batana yabe isathe khuehu, kushu, yayibamba iyosi. Iyiba.mba nja.lo, ieavunulile inombatana. Yafike yayifaka kasalukwati yabita mawabo eeilisa nawesifatana. Aphelela kasalukati. Atobukisa iyosi. Bayabuta kulenombi kokutshi kojwa lesilwane neeesiceje masi sayephuoa kugana kwayo kwedenjani? Ithi inombata.na, ene, Yona yayitsheliwe e haya, kwathiwa ene, manga~e iyambila endleleni ipiswe wumshobingo, ingabe yoshobingela eeijulini. Yona, ke, yayamba yayamba yabona sijuli sisihle. Yakhwela ngetulu, yema. Yase yiphiswa. Yasuke yahlala kasi es1ju11n1

13 13 33 yaahobinga. Ithe iceja sasiohamuka lesilwane sinesila. 34 Sayibuta kokutshi iyangaphi. Yasitehela. Sasesitsheleka eijwaba sabinqa. Setsheleka yohe ino yenombatana safaka sahloba. Sathi inombatana kuhle itihuqe ngelujaka yona ite ibe wumganiei wayo. Yavuma inombatana. Kanduba iyambe ite ifike laha ehaya nje, iyamba nembulu. 35 Mawabo eyoei ajale liqebo. Kwembiwa usele nomh~lu. Nojulileyo. Kwacoawa ohe magula emuti ayobongqolelwa eseleni lona. Kasi kwaba yilubikita lwem.asi njena. Kwabitwa bohe bashakati. Eeda lugenkle. Kwathiwa batokweoa losele. Bohe banu behaya nabajala bema, betobukela. Beoa, ke, bashakati. Beca bephumelela, beoa, beca, beca, kwate kwafika emhulwini. Loku phela usila lona, iye iwukhwintahele~ ngakasi kweeijwaba leei. Ithe ithi iyeca, usila wathukuluka. Liso labona. Mahala anuka mabi. Ingqo~jo yaconja kahle kokutshi kani kuloaele kuhona maei nangaka. Yatehlukanisela ngoku kokutshi yona itongena kuloaele iyodla maei lawaya. Bathe bethi iyeoa imbulu, babona ngesila, nje, lugojolo, lwehla. Yasho yathi ngqumbu. Ekhathi eaeleni. Yaphonseka hona. Yadla masi lawa. Ithe laha isathi iyadla, banu bayigciba. Bayigcibela, yate yegqwala ihlabathi laha emgojini. Yafela hona emasini laho eseleni. Yabe.seyiyagana., ke, lenombi neya.yikaje ivimbelwe yimbulu. Yatibula ngengane n~hle. Ngoba phela kwathi kob1ba bayigoibe imbulu kwa.mila luphudi. Loluphudi lwa hlada li~hudi nelihulu. Kuthe laha ingane lena. eeyiyisex..llamu, la.be selivushiwe leliphudi. Ngoku, ke, umshaka.ti weyoei walalisa ingane. Waya koliqhudula leliphudi. Latehi, "Ngiqhudule nami ngitokuqhudula." Waliqhudula ngeyani. ';,:}it" Wangena endlini, walibeka esitshebeni. Waliowecwa. Latshi lona, ene, "Ngicwecwe, naw~ ngitokua~eowa." Waceja. Walitl&bela. r.atehi "l'lgiklabele nami ngi tokuhlabela." Walipheka. Lathi, ene, "Ngipheke nami ngitokupheka."

14 35 ~13)27 Walibeka etiko ceje, wathatha imb1ta waphuthuma efuleni. Laeale laphuma liphudi, labulungana. Lathatha ingane lena, lq 1klabela, layifaka etiko, labasela. Labuya lalala lona laha bekulaliswe hona ingane. Wafika mshakati, wethula madi wayesebona kokutshi kani 14 ingane isalele. Wathatha imuphu wayithela etiko, oeje watibekela. Kwabadla, kwabadla, watibukula esekaje ekhwedela. Wabonja wabonja, pha, waphaka. Uthe laha ethi uphaka eijingi wayesebona sandla sengane. Uthe ethi uyababata ethi Hhawu: Yini lena? Weva sekusho esikhundleni nebesilele ingane sekuthi, Wadla ingane yaho phelat. Ehhene," Embule. Afiqe kulele 11 thanga, athi uyalioejs. ngekhono wenjoda yahe ahlabe kasi. Ligxume libeke etulu. Lathi leeuka. 36 laho, labe 11phuma ngenyango libaleka, libeka ngakefuleni. Walisukela. Lafika ceje etibukweni laphenjuka imbokodo nenqane. necolekileyo. Wafika nina wengane. Wafuna wafuna, engasaliboni lithanga, wema. Wayeseoosha lembokojo. Wathi, e~,~, 1, ukuba bengimbona ngilaha lothakathi. bengomshaya ngalembokodo ngithi -" esho eyijikijela ngesheya kwefula. Yabe seyiphenjuka mbulu. Yathi, "Wangiwelisa phelal Wangiwelisa phelal" Yaseyiyejaba iyosikati. Yayamba imbulu yethwala usila wayo, yayamba kuphela. Na.yo iyosikati yatigojukela. Yase yifike seyihlala kahla ehaya. Yabuye yatitalela, nje, banwanwa bayo. Nembulu yagqina ngayena lowo nwanwa neyamphekayo. Yaphela. Kwakuyisilwane, ke, lesi nesate safela masi. Ngoba uthetho, inombatana ithomba, ceje, iwayeke masit hona ekhwabo. Yole inikwe ngembuti. Emtini mangabe sey1shadile, yote inikwe masi emtini. Inikwe nge Yomo. Iye futhi iyobika ekhwab9 koku.thi inikiwe masi emtini ya n1kwa ngeyomo. Bayithathe bekhwa bo, leyo yomo, bamnike nwmwe nengangayo. Bake sebe~nika lukhedo nelukhamba. Bathi kuhle ayambe aye kodla masi emtin1. Xube

15 36 yi hona ewaqabangayo ke nekutshi masi ayikudla. Tomo yihloko yenjoda. Tiyamba ngemibala yato. Yohe mibala )_ iyatiwa kahle. Ngoba tomo timiba.labala :phela. mi ba.la inema gama ayo. Yohe leyo 37 Mibala yetomo. Iyabi lebomvu nganokufiph~le, kuthiwa wufi:pha. Imadi kuthiwa., eue, wufi:phakati. Iya.bi nem.nyama neuelibala nelihlophe f;ll.untw1n1, kuthiwa yihwaba. Imhdi kuthiwa yisiwasakati. Iyomo nenema.b~la nahlophe ka.nye nalamnyama elingana, kuye kuthiw6 itikha.la temithi. Iyowo lebovu klubu, kutehiwa ibubenje. Iyabi lesundu, kuthiwa isundu, imadi kuthiwa isunjukati.!yabi nemofu nganokuzothileyo, ku~hiwa wumjubu, imadi kutshiwe vnunjubukati. Iyabi nebomvu, noma. yinelllilyame. nenombala nohlophe er.j.ane nangakasi kuthiwa yinkone, imudi kuthiwe yinkonekati. Iyomo nemofu nenemabala nahluphe kuthiwa yimaqanja kawttyiba. Iyabi nemnyama.l!u.tshiwa inzima neml'lywna. Uma kuyiyoxnadi kuthiw~ 1nzimakat1. Iyabi nene~balu nahlophe nana.bomvu, kuthiwa yinoo. Imadi kuthiw~ yinovkati. Iyabi nenemabala nahlophe nanamnyama, kuye kuthiwe y111lunga. Imadi kuthiwe yil1lungakati. Iyabi lebomvu nengenalibala, kutshiwa yihlabavu. Imadi kutshiwa yihlamvuk~ti. Iyabi nebomvu nenelibala nelihlophe eluntwin1, kutshiwa yintusi imadi kutsh1we y1ntusixat1. 38 Iyomo nenetimonjo netibeke emuva kutshiwa siqhenge. Iyabi nenebumpunga nebuhanya kahulu, kutshiwa y111hwanqa. Imadi kutshiwa y111hwanq~kat1.

16 38 J!t 3 I 2 7 Iyabi nenemabala namoru nanahlophe, ku~shfwa yinzotha. Imadi kutshiwe yinzothakati. Iyabi nemnyama noma yinebomvu, nenelibala nelihlophe nelihulu eluhlangothini; kuthiwa yilihhemu. yilihhemukati. Imadi kutshiwe Iya.bi neneluphondo nolwaphuk1leyo, ku.tshiwa yisihleda. Imadi kuthiwe yieihledakati. Iyabi nehlophe ngakasi kweqala wayo, kuthiwa y1liklalath1. Ima.di kutshiwe yiliklalathikati. Iyabi neyinqudulu kt1thiwa yisiva. Imadi ~~tshiwe Iyomo nenetimonjo neti.beke kasi, Irutshiwa yimahlawe. yisivakati. 16 Iyabi nehlophe kusuk:ela ebusweni bayo,.k:wehle nge~,;isu, kuye kuthathe em1nedeni yohe, kuthiwa yimpemvu. Imadi kuthiwa. yimpemvukati. Iyabi neneluphonjo nolubeke etulu, nolumwe lubeka kasi, kuthiwa yiligodla. Imad1 kuthiwe yilogodlakati. Iyabi nempfunga kuthiwa yimpunga. Iyomadi kuthiwe yimungakati. Iyomo nenetimonjo netibeke etulu, kuthiwa itimonjo t~mnenke. Kube sekuba hona silisa nesifatana, kc, honu etonmeni. 39 Iyomo netheniweyo kuthiwa yiyabi. Iyudi nethenwa sej~jinjala, kuye kuthiwe yilikhwangu. Lithole neselingatoshalwa lesilisa kuye kuthiwe y1linjuna. Iyo~o yesifatana nengatange ke itale kuthiwa yisithole. Sithole nesikutala kamwe kuthiwa yilitibulikatana. Iyomo nesuke seyibabalala ~uthiwa wumgeda. Amuho, ke, munu noke alobole ngemgeda. Kugana. Munu, nje, Mangabe ethanje inombi, efuna kuyiqela, ufane afune mhlaleli. Amthume ~yambe nebanu nabakhethiweyo. Banalo bafike, njo, agqekoni l~njoda, beyambe b~hlabelela, babe aebayema. Abe aesho ka.mhlaleli. Engabe inomoi leyo

17 )~13 J netoqelwa eyaka Cele. Iqelelwa ufwana walhlongo. Utothi, ke, mhlaleli: "E1 Wena wa.kwa.nd.oail Ka.Xhwnbuza1 Ka.Nkomo isengwa ilele, Ifikile kuwena inanjane yayveli, kazulu, kamakhedama kamgabi, kadlomo Khula emini emalangeni, kabebe wawolanga, wenjomane, Neyeduka. M'inyakanyaka., ya.thi ibuya yase 1khw6le midudukazana. UMaqamatha enga yinombi iya elieokeni, usoyingos&. Inanjane iqela sihlobo neeihle kuwena. Ita neeithole nesimvuba. Mabele, nelitibulika.tan~ nelinzothakati, nelijuna neliyisiqhenge, nemadi neyilihwanqakati, ita n&y:_ony&.na nebubenje. Nesithole nesimdubu nesitihlanga netihlophe (tihlanga yitimonjo). 40 Neyabi nt~ yiliklal.a.thi, kamwe neyabi neyima.hlawe; neallladi.,. ~ 'f. :' r" ' _:, ':'1 neyihlamvu kati, Nelijuna nelimacanja kaw~iba, nenxone neyiu.mohoyiso. Ngiyema." Bathi dlula. "Athu ngiyema. nemkhwe wami." Bat hi, nngena." kamwe neyabi Ukukhulu.m.a kohe aenginga.kuoeja Angene nttli ban<ila la.he 11eta. nalo. Liyambe lihlabelel.a. Manomba tana abahlalist:t bathi du. Kungene injoda nje netoba wunomo weyiee weuonibi. "Sanibona balthwemwanal" bavume. BahJ.ale, oahlale ba.bute yiae wanombi. Liphini lahe. Lithi, Lipllini l.iba.tahele kolruthi ulele. (Ngoba phola imu.li ingaka.bi biho bekuye kuyambwe.tm ohubwa im"t>uti yemvuka yemukhwe, nt~mvve Yq!.. l Netimbuti netinatnu tamvulumlomo. yesikhwahlela.. Beeekuohubwu tohe tomo leti telilobolo. Kwasekubuye kuyskwa kwedenjalo, ngoba kunesimw~ sikhathi. munu utochuba como tibe tiyohlala embila. Utothi ethi yena munu ukhongel~ ushado, inombi imwale ufuna, ngobd phela buyachitheka noma 'buhludiwe. Kube aekuba buhlungu k~ kukhiphisa. Kwase kubuye kuohamu.ka ima.li.ke. Umunu athi mangalle eya kooela inombi, ayambe ephdthe pondo imvuka, napondo isikhwehlela, nabopondo na.bathathu imvulamlomo). Ba.thi, "Siyakwati J.o!to kw~he. Liye kobika. Libuyt:1 l.ithi ubambwe sikhwehlela ahul.umi. Bat.hi, "Siya.kwati loko kwahe. Limlanj e liphini ~ahe.

18 41 Angene kubakhwemwana afike alale kasi. Bamvuse ngapondo, avuke. 'Bathi bayakhuluma aauke akhwehlele. 'Basikhiphe sikhwehlela. Da.beke,. pondo futhi. Ayeke kukhwehlela. Bakhulume. Avule unomo atithulele nje. Babe beeathe bayamkhulamisa, a.baqhunau.lele mehlo nj e. Bakhiphe bopondo naoathathu, ~~ike beyimv~amlomo. Bakhulume ney e, abaphenjuj.e. Emukele, abe sehleka. Bahlele ke yohe injaba, nabate ngayo, elalele yise. A"oute kokuthi konje y1yiph1 yona lenombatana nabah~uma ngayo. ka.k.o.kuthi wzincane.a.ba aethi, ke, yiae 1ruhle babite Zinoane bt::lnwa.nw...:;... phume liphini li"bite Zin<Jane. Naye, ke, Zincane ueameme Li ~asho manombatana nangangaye asey11idlati. ~ene naye endlini kuyiae. Abe sethi yiae ~e mkhongi amk11ombe yena lomunu natomqela.abe sefuna, ke, ek.b.athi kwemanomba:tana lawa nangenileyo. Ngoba wohe awiss me.hlo. Atune ate ambone. Abe s~tsh1, "nawu.tt,.. Yiae, ke, abe aetshi, "Z1ncane1" Kusabele nemwe inombatana ' 42 nebeaiyicelwe wuzinoaue kokuthi iyomphenjulela. YisaboZinoane anele ambite, ceje kusabele yona. kuvuma yona. yona. b&.nwanwa. nemshado. Abute kokuthi uyabati labanu, Abute kokuthi bathumwe uwena yini, kumina, kuvume Abe setlli yise, kti, Ol Phuma.ni, ke..babe sebephuma, ke, Kuba yil1ona elalela ke, batisha.ye baceje, bacele Abe sethi, ka, oha, yambani nje nigojuke. Ngiyivile injaba yenu. Nami bengingadayisi ngengane yam.i. Yinjaba nebengingayilinjelo kwakuthi ngihleli nje, kutofika banu nabatofike balobole ingane yami iyinq&.nti bayioeje. Ayi ake niyam.be nje nani. :Bahale ke oanu bamtini. Mkhongi yena athi useqela kwenja. Athi yiae ngifuna ukhono wami. (Sengitokhu1umela lesikhathi aokuba sekwachamuka imali ngoba imali ingakabiho bekusebediswa timbuti). Bahiphe pondo. pondo ceje, awer1oabe ponjo. lelimmjama, noma eleeisoeha. Athi ngifuna lijazi lami baxhiphe 4thi kuhle aye kothenga lijazi

19 42 {13 /2 7 Avume mkhongi athi utobuye alilethe ngamdla eniayo. Abe sebuta ke kumkhwe wahe kwekuthi yini nemwe nafuna ~te ete nayo. Athi mukhwe kuhl~ adayise ngeyabi neyulu ite ibe yimali etenayo. I? 43 Futhi kufuneka likhulu ( 5) lekuthenga ufati wenu i~hla. Avume mkhongi. Abe sethi uma bomame benesikhalo nabo.k.uhle bete. Angene nina wenombi, epheke telwe yibonanga yahe noba beyisi thuphd. Baf"ike ba.hla.le ngembili kwemkh\vemwana. Abe sehuluma, ke, munu notob3. wumhulumeli wahe. Athi, "Ngifuna. bikibiki, nelibodwe, lekuwupheka, nendishi yekukhongotela bubenje, nasa Roti, nelitshc:l.li natolemba.tha bikibiki m,.;.ngabe eta kumina, memmese weku wuhlahlela. nawo. Ngifuna umqhoyiso wami,.kojwa beaengivile kokuthi uf1ke t ~ Ngifuna sioamba sami ngifuna intlalakuse. Ngiruna lubaqa (yiligqo.ngwe laphala!ini, nesiketekete, namwentshisi). Ngifuna. tiseka, (yilisaka lashukela, netiyambi telitiye noma etelikhofi). Ngifuna lubojo; Tibito tenina tiphela. bopondo naba.yilisonto setihlangene tohe. Mqhoyiso mangabe utoba yima.li uba yibopondo la.bayisithupha. Ngoba phela munu man.gabe enetinombi netinathu, uye ahlabe mqlloyiao ube munwe. ltuthi, ke, mangabe sukugcagoa tinombi netimwe, awubite uyimali, atillele. Kube sekungena ninahulu. Athi, "'Ngifuna unyeni angix.h.a.wule ngelishumi. Ngifuna libayi lami nengabel~tha ngalo l~ngane. Ngifuna int:sllbo ytllni yekulalc.t n<:::ngangiyembatha. nalengane.n Sebetoxoxa, ke. Ngoba phela Mkhongi uselivile lohe liqala lakemtini, walivum~ lohe, ke, kokuthi utothi mangabe esenda, 44 utofika nato tohe letino. Kube kuhle, ke, kuhlalwe kuxoxwe, ke, kuhlanganiswa 1ndlu yenw~wa. Ba.khoz1 bacele gwayi kubakhwemwana. Ba.khiphe lidosha lagingqwayo. :Mkhongi phela akhohlwa. yikusila gwayi lomnany 1, nobuhali u~qwale nalihulu li thongwan.e leli. Natothi a.nga:rikelwa yibakhoti beqela gwayi, alihiphe ngesamba a.banike ba.tibemele.

20 }(13 ( Ngoba phela ulwa nekuthambisa. tihlidiyo teba.khwekati bahe U.Jmte bambone koxuthi utoba nelilonjoloto lokhwemwana, uyoyondla kahle inga.ne. Tenele t~phuma Babeme ba.beme babema, ba.ba bexoxa. 't'inombi. lahaya endlini t1nomb1, tiycvumiswa bayeni, talungisa kudla. Ngoba phela mangabe yise o3ebavumi~e, utongenisa imbuti yekuvuma beyeni. Bayihls.be bayipheke bona, ngoba ba.tokhetha ufwano. naba.yamba na.ye ayilungl:se.!rusa hlanganis\"1a indlu yenwanwa.. Tinombi ke, tinel'9 taphu!ll.s. 1 njc, talun&i9a kudl:.l. Na;oba phelt. tiphelte ngempelu.. Kugoulwe eitambu, nenyama, n~tr..ahe'.ru 1 nelijiki, Na.batata., nemadtm.bi, nabon t9hisi, ncsijin.::;i, nembumba, n.,ma yikuphi kudla. lokulokhipha. lnicikwe balo no munu nooelwayo. Awubi biho mdiyo wekuthi a~phekwe ino nethile, kuyek':ve ino nathile.!no, nj e, yimbuti!lomu yiyomo, ne;re1a ligati l'3ku.hlanga nisa ind.lu. yenwanw~, ngoba in'll11 ihlanga.niswa 45 ngeligati. Kuhlabwl.l silwane.. X"ub.,nakZ!.le, ke, kw~kuthi bayeni benombi bavum.iwe. Kudla, ke, kona k'j.ye kudli N,~ kohe nje loko nokusuke kuhona. M~hewu, ke, awasali, n~ob~ banu lao~ngaliphudi lijiki, beye baplr.lde nuhew1.l. Ngoba p!'l.ela esilungwini 13.ha sekuye kaphu:ng'-''9 ma.tiye. Xani., ke kuoala kvakungeho loko. KRakuphud.wa lijiki ne:n.~he~ju. Kani ke!uthi e~illugwini.,.:.',_,' banu bemtini. Ngoba lidala lijiki. ~~thi laha, neliji1::i alisagugu kuphisela. bef1mdisi abalithandi. Ncl<lko ka, sekuye kuthengwe shukel:l. badiwe luj,vejwezi, nom:j. yisiahimey.:ma noma wugavini noma. yi.hlobo :tini ya9hukel3 lo lowej.i,va lup:hudo noluncmandl3. Ubone munu eot1yf.lnda 1 nj e, kojwa lijiki ungalange umbone elik:hele.la. K~3.ba njalo l:e. Sabatodla, ket banu bemtini b'el.d1.e, besuthe. Bepb.ule imbuti yabo. Bak~iphe sithebe gemsnak~ti wabo, sdle neti~o~bi. Ku:phu:ne sithebe sebakhoti besifat!lnn. ne3ithebe sebukhoti besilisa.

21 /43/27 45 Neeetisiva tak.ubo mehakati. Nabo ke babelane inyama yabo, bemtini. Kudliwe, ke, kudliwe kudliwe kudliwe. Kuphele. Kuphutwe lijiki. Kuthi laha eekuhala tuku setichwata, bavalelise, "''t" baphume bayambe. Netinombi tisale tigete titsha nemabodwe tibeke, tilale. 46 Mkhongi. Wueebedi wemkhongi kvrekuba abuye ct:tj e e:ntini, aye 1-":U.Nl.ikati sebedi, amlanjise kahle yohe injaba ate ~yinambithisiee yohe. katue Asho nekuthi ineoonjo yemukhvre wahe nyibuka kv'ekuthi itothanja yini kuehe~he amrhadi~a. Rve, ke, tohe tino netibi tiwe;yo. Abe sesebeda nga:to tohe tindlela. netiyinzuzo ku.yeru:.. Ahlanganis~. Ambite futhi mkhongi lona..itm.thmne kwekuthi kuhl}t amyieele i:m.a.llla lena ne'bi t:iw:yo, naseyi tholile. Abe sefo.kelel~ kahnlu kwekuthi kuhle a.te ; akhonge ngempela ngoba inombi lena uyijahe ngoku nje. Naye phel~ mkhongi lona., ukhethwe nge:trwa.tiwa. na.ngekwethembwa kwekuthi bugagu bwahe butosheshioa kttgcagea. Ngoba mangabe eyisic!.omu, kungate kuphele mimwaka noma mitha.thu kungagca.gciwe. Kungakhathaleki noma elobole waceja. 'F:'ojwa ma.ngabe mk:hongi eyisidomu, ngeke kushe.d\fe. Nen?mbi lena lewumshakati ~.mwethembiee kwenyeni wayo. Yohe ifihl:j yesif'ufuba sayo nenyeni, iyayihuluma l.rumkhongi. llenyeni futhi, yoh~ ifihlo yeeifuba Pahe nemshakati uyasihuluma kumkhongi, ~-.. ngoba wuyena nofwana nemmeli webo, kulenjaba yabo yekuganana. Ang~goba mtali wenombi nomzl eeebabu~ etinini. Noma esenikiwe lujwenjwe Ul~c aluhiphe yena mkhongi. Ngesihathi 47 1nombi eeyihala. Seyalweluka lucansi lwem.khongi. Seyil~..tr,xushile lohe lutho bvayo lwekuya emtini, ebokisini. Wohe m9.e,;insi asebopl1iwe, netiqamelo, nani nani, nani. Sekuyilona luqa.nsi, nje, nolusha lwemk..1-longi na.tofike a.hlale kulona, nolueasele.

22 47 48 Iyakhala. Laha endlini inombi isihleli nabonina, b~ay11a1a. Ikhalela kokuba nohla isiya kocala muti wemnumtane. Iya kogana hona. Ayitange ke yigane ngembili. Iyacala nohla, nje. Ayati noba kutofike kuganeke kanjani. Nalabanu ayitange. ~,-,,... ike ihlale nabo ngemb111. 'l'f Ayati nekuthi batoyedenjani. Nenyeni lona ayi tange ihlale n~e ejute. Imwatela.kuje. Ayati noma mangabe esefike khwabo kwahe utorike ayede njani. Uyakhala ngoku. Use phelelwe yisineke nabonina bayakhala. Bayamyala ngempela bathi ate angethuki noma besho kuphi yena abambe mwenjo wahe. Netino mbi setiyahala, ngoba use xakekile mngani y ' ' wato nobe timemile, sekufike sikhathi sekuba aphume aye elutha njweni lwahe. Utofika. kusenjalo mkhongi athi galakaqal :Bayayaluta banu laha. Bafwana sekuthi abalwe abe sethatha lucansi lolu lwahe nolusha ehlala kulona. Ngoba naye uta njena uyati kwekuthi yilona lucansi nagadwe ngalo kokuthi mangabe eseluthathile uyobe ulukhiphile ludwendwe. Ngakoke, mangabe engena, utofike alwendlale, nje, kah~e ahlale. Abe sehuluma injaba yekwethwala libokisi letimahla temshakazi. Mangabe ebona uto fika nemkakhe. emwethwesa lona. Ayambe nalo aliyise ewayo. Ukweda, nje, kohe loku sebemweluse kahulu. Abe selithatha Ngoba laha endlini, kugqwele bonina nelinombi netisiva. Sekulinjelwe yena mkhongi koxuba atohipha lujwenjwe lwahe. Bahleli nje, ke, endlini lena. Tinombi tiyacooa, tihalisa yona lenombi netohiphwa wum.khongi. Bonina bayaloyisa. Bayayiyala. Bayibonisa nekuthi ngisho sebethini, ite iwubambe mwenjo wayo. Noma ifika oeje bayethuke bathi iyilivila, ite 1nganaki. Noma sebethi iyilinuku, beyihleba bethi ay1shanel1, 1te inganaki. Noma sebethi iyilieela, ite inganaki yona. Noma sebethi iwuthakathi ite inganaki. Yona yede usebedi wemuti wayo ibeke ukhwemwana, imwakhele muti. Yona ibambe mwendo wayo. Noma eebethi iyaphinga ite inganaki. Bohe barati baye bethukwe kojwa -

23 48 banganaki. Ngoba mangabe munu enaka, angemuka. Bamhleke. Bathi wehlulekile. Ngoku, ke, tihlidiyo talebanu tibuhlungu. Uyakhala makhoti linombi tiyayaluta ngoba tihlidiyo tijijekile. Bafwana kuthi 49 abalwe hona ngolru. Lulaka luyavutha be. Bomame bayalihalela nje, ngengane yabo nenqane kangaka, ibikaje iliphethe kahle kangaka. Nohlanje isiyodlala banu beyithuka ngato tohe tiqi leti. Itohlupheka. Yise wayo, amuho endlini. Ulihlalele yejwa nje kunemwe indlu. Uhleli nebarowabo noma yitihlobo lemajoda net1tomzimatisa ekhipha unwanwa. Mkhongi, ke, ungena kulowo mkhathi. Ngoba ngoku nenombi lena ayisamf'uni unyeni. Ukuba ayesabi kokuthi kut othiwa. iyisifebe ngakube seyiya.mwala. Ngoba yona. yayingati kokuthi kani kugana loku kuwusebedi kangaka. Yona yayiva ngoba imthanda yamvuma. Yayingati kokuthi kani kugana loku kuwusebedi nomumbi kangaka. Yokwedenjani loku ayati namuna u nekhwabo lonyeni? Itoshiya ekhwabo njena kani iya kodlala banu? Ukuba uyachamuka lonyeni ngakube iyamwala ngoku. Ngoba ngoku nayo ixakekile ehlidiyweni. Ixakwa yikuphuma ehaya iyogana. Ngoba ngoku sesirikile sihathi sekuphuma. Akuseho kubuyela emuva. Kojwa ihlidiyo iyayaluta ithatha ibeka. Kwehla tinyembeti netinga senakusita lutho. Budala bona sebufikile. Sivumelwano sesibophiwe neyise wenombi. 50 Mkhongi usefikile utokhipha ludwendwe. Akuseho kubuyela emuva. Ngako ke, inombi ihleli kasi, yembethe ingubo yekulala. Iyakhala. Angene mkhongi esekade eyi hlelile indlela yekwethwala libokisi letimahla tenombi. Angene ceje ahlale eluqansini lwahe lolu nolusha. Abatibe. Abone lithuba esuke, endlule lucansi asho enyango. Ngelijubane. Bambone. Bamshaye. Avike. Abaleke nabo lukhukholwahe. Abaleke ngendlela njalo, aye ayoshona lahaya. Abashiye. Kube ke, uselukhiphile hidwendwe. Ayiseho nemwe indlela. Ulukhiphile ludwendwe mkhongi. Sekut'wanele lumlandele.

24 50 Kuphuma kwenombi Ngoku, ke, kutosuka yise, aoonje kuyona lendlu laha kukaje kungene hona mkhongi. Afike athathe inombatana ngengalo. Iyakhala iyatidiklita. Ayibambe ngengalo. Ayambe nayo. Angene esibayeni eetomo nayo. Abe eephuma nayo futhi ngengalo. Aye ayihiphe ngelisango. Tinombi netisiva nati hona laha. Tiyahlabelela magama nabesehingiselelwe. Bayahala nabo. yohe ino yenwanwa. Inombi yona iyahala. Bonina basele. Kuhona ufati nowethembekile nobehethiwe notophatha Ayigqine kahle njengenina. Lofati utothwala kudla kwahe. Ngoba phela bekuhlabwe 51 mnoamo. Batoeika inyama nehle. Lenyama 1 tophekwa kahle ngendlela netothandwa yinombi neyoshada. emtini unga kapheli mehado. Yikudla kwa yo loko neyokudla Ngoba mshakaz1 phela akudli kudla kwemtini engakoshadi aoeje. Batomphathela futhi kohe kudla nje nokuvushiweyo nokumnanji, yikhona eyobe edla. Kufakwe eoomeni. Kwethwalwe ngalo. Kothi noma sekusinwa ebueuku ufati lona yena eluse inombi netoshada noma ilambile utoyipha kudla. Abeke tohe tijingo tayo, atilungise ngoba phela ume esihundleni senina.,.. J... Kuhona futhi bashakati naba memiweyo, nabatothwala imahla yenwanwa. Makhukho netiqamelo netithebe netiyamba nani nani. Laba, ke, batogada ludwendwe lolu lwemanombatana nebafwana. Kutothi hona ehaya, ekhwako nombi, mangabe eeyiphuma, ikhala, behlabelela banu nabasha, wona lamahosikati nayibaehakati ethwele imahla yenombi, akikite. Kutovakala ngawo kwekuthi lwaphuma ludwendwe. labanu. Bethi Kikikil Nantu Lujumo lwenombil Bakikite Kuyakhalwa kubonombi! Kuyahlekwa kubonyen1! Kikikil Nanto lujumo lwenombil Labashakati bamemwe ngekwatiwa bugagu babo Ngoba phela batosebeda ngempela. Yibona nabatovushiswa lomcece. Ngoba 52 kutothi mangabe eekuchangutwa ngakusasa, batokikita ngempela

25 52 ngesikhathi sohe beqhathelene ngekusina belikhetho naba kumshakati. Bona batokikita baphume bengena ekhathi kwemsino lona bekikita bem1.satibindi tinombi netisiva tangakubo kwe.k:uba tingehlulwa yibanu benyeni. Balojuluka babe madi nti bebabata lujumo lwenombi nemsulwa nabayilethele-~()nyeni.bababate bate basine.bate besuke ngelijubane beyambe bedlelesela ngembili kwelujwenjwe. Lwemshakati. Bakikite bedlelesela bate bayongena ngakelujwenjweni lwenyeni. Bafike nahona bababate lujumo lwenombi yabo, babuye futhi, beyambe bedleleeela. Laho, ke, tinomb1 netisiva tivuke tihlanya, loku phela kuqhathelwene. Tingabe tisasina tite tiyambe ngetidwani. Ngoba tizimatiswa yilaba~h~kati bangakubo ngekukikitela kwabo. Kutosinwa kueinwe kucejwe. Yiee wenombi ambeke unanahe. Kwabiwe imahla kucejwe. Kube sekuphuma kudla laha emtini. Kuphakelwe banu bemjadu. Badle, badle, badle. Ngisho netibukeli nato tidle. Ngoba phela kuphe~iwe kudla loku. Kutodliwa kudliwe, kuhiphwe nenyama yabiwe, kudliwe. Kube 53 sekulawulwa lijiki. Banu bayambe baye kophuta itilawulweni tabo. Baceje. Bagojuke. Kube usuphelile njalo mjadu. Emtini Xuyejatshulwa emtini. Kufike ligugu lemagugu. Kufike ligugu letingane. Ligugu lenina webanu. Ligugu lemuti. Umuti uvukile. Nina webanu utibuka maqala njengathekwane etibuka emadini etibabata buhle. Ngoba phela laha emtini banele banikwa lilanga njena lekuthi abasile lijiki, bacala baoenta magqeke. Baoalelela bekikita bet hi kikiki! Kuyakhalwa kubo nombi, kuyahlekwa kubonyeni. Ngoku, ke, sekufike lelilanga lemalanga wohe. Lilanga nelikaje lalinjelwa. Lilanga lekugqagqa kwe mshakazi ehaya. Tingane tiyejabula. Talukati tiyejabula kufike umna.kwabo, batobanga injoda (umzukulu).

26 53 Utosina uphakule umjadu, lo. Balale nabalalayo. Kuse bamlungisise elawini lahe. Babeke yohe imabla yahe kahle. Babuye bayomthotisa tuni. (banwanwa bemanombatana). bayomngenisa ekhwabo. Ekhwabo Utophatha ushanelo nebuhlalu nobahiweyo nobuhlophe. Babuye Tingene, ke tinombi, tiyambe.tihlabelela, tita naye mehakazi. Tingene tihla.le kasi. Naye afike endlale sicephu.n sahe nafike 54 naso, natohlala kusona njalo mangabe ehleli ekhwabo epheka eda yohe ino hona, apuye ahlale.ltuleeice~~!l.... Ngoba mshakazi' ahlali kasi uhlala esicephini sahe. Abe sesuka, ke, ethatha loshanelo nangene nawo. Awubeke netibi maqondana nenyango, ngekhathi. ceje abe sebeka buhlalu ngetulu kwawo. Ashanele. Awubeke kasi Yihona kothi lowo _ notowucoeha abuthe tibi, uyotho la lobo buhlalu. (Kojwa kwanele kwachamuka imali, nje, bayekwa buhlalu kwabekwa imali. Nabamwe babeka sheleni. Netimwe tigoji tibeka zukwa}. Setitosuka, ke, tinombi tiyambe t~e endlini yato. Ngoba setimdlile nameke (Imbuti yato netiyinikwe wukhwemwana netohlawula tinombi ngoba timlethele umkahe utosale ammeketise). Kwathi, ke, mangabe sekutodliwa meke, kwangena unyeni. Wafike wathwansula mshakazi ngeluswadi. Waphuma nganelihulu lijubane. Wabaleka. Base bemcaphele bakemtini. Bamsukele bambambe. Mangabe bengambambanga ejute, wate wabaleka kahulu, batomhlawula mangabe ete wafika ekhwabo. Sebengamlanja ngeyomo. Mangabe afike ekhathi nendlela batohipha imbuti. Kangabe ebaleke waphunyula, babuye baahesha bambamba batohlawula nga sheleni. Mangabe besheshe bambamba, ngeke bahlawule lutho. Kutothi, nje, bambeke 55 ngakandle kwemuti. Tinombi tidle tite tioeje inyama leyo yato yameke. wahe. Abuye yena seyiphelile). Phela yena mehakazi atange akudle kohe lokudla kwemjadu Ubethwalelwe yileyosikati lebeyihethwe ekhwabo kokuthi

27 J<13(27 55 itophatha kudla kwenwanwa. Yena yiloku edla loko kudla kwekhwabo. Atange akudle KUdla kwemjadu wahe nenyama yemjadu wahe atange ayidle ngoba ubengabe uyatidla. Setitofika endlini yato tinombi ticoce imahla yato tiphume tiyambe. Sewuphelile usebedi wato. Setiye tanbeka mshakati ekhwabo. Nemahla yahe yohe, yekulala neyekwembatha neyekudlela neyani neyani setiye tay1beka elawini. Setiyayamba ke ngoku. Uphelile um.jadu. Utotihapha mshakazi. Nebanu bemtini batot1hapha. Tisiva netinombi temtini. Baye bababeke la bebabeka hona. ngeke abahaphe. msha.ltazi. Kutothi aha kuxhawulwa hona, akhale ruthi Unyeni yena Usefikelwe yilohiya lusidi nolwam1'1kela ngamdla kufika 56 mkhongi etohipha ludwendwe. Utokhala ngempela. Uyading&. :-tc.::f::i:li Uy ngehlidiyo kokuthi kojwa utoba yinic. Labanu abaxhelile. Batomwedenjani? Ihlidiyo ibalise ibaliee, eve sekwer~a ufulb wetinyembeti. Uyaxhawula usekhala usenesilingoti. D~ambe. Kuthi letinombi netisiva nebetihaphile tibuye tite kumshakazi. Tifike timthathe tiya mbe naye, senebuyela emuva. Babe nemuea nomangalisayo.kuyena. Uyafika ehaya usehohlwe yiyo yohe ino usejwayele ngempela. Uyafika ehaya, bangena ekhwabo. Nina ueekaje eeale epheka kudla laha. Usekushiya etiko. Uyarika mshakati usemtsnela ethi ephule kudla. :Eimtshengisa netiteha tekuphakululela. Usephakulula. Kudliwe kuthiwe ju. Acoce titsha atigeze, atibeke. Abuye ayambe nemganisi wahe, bayoha madi. Uyabuya uya kunina ubuta kokuthi kutolalwa kudliweni. Utothi nina thatha nali lithanga ubonje sijingi. Utolithatha lithanga. Bohe banu bagowele luthando. Bahleli kulendlu. Babuka mshakati. Bambuka etha.tha lunyawo eda noma yini bayejabula. Kungathi bayaphupha. Tingane tona aetihleli ejute kwahe. Tiyamthanda. Naye uyatithanda.

28 56 Kt3/27 Luthando lubokile kulomuti. Kuyathandeka kohe kwakhona. Yinjaba yalemunu nomueha note neluthando nolungaka. usebedi ulula ngoba kuhona luthando. Wohe Lithanga utothi elicweowa, umganisi abe egeta libojwe. Ekhipha imofana netogaywa. Makhoti aliqonele ebojweni lithanga. 57 Abuye mganisi nembila wekugaya. Awuthathe ~qhakazi avule libwe, asile. Aqothe imuphu yekupheka sijingi. Ufiqe kugangqika maphudu nje emuphu. Ephule. Makhotana yena abe ekhwedela unilo. Lithambe lithanga. Abonje makhoti. Kudliwe kuoejwe. mshakazi. Kudla kuvushwe. Aphakululele tingane kuoala abe sephakela banu bohe. Banu besuthe kahle. Aoooe titsha atigeze atibeke Ashanele, ahlale kasi. Kubuthwe, kubuthwe, kufike sihathi sekuyolala. Kuyolalwa. Lilanga lekuaala lenkululeko. Sekuyiwa kolalwa ngoku. Inombi nelisoka seb,nelilawu. Aluseho luvalo lwekuthi utothini mana ebona ngingena elilawini nemunu ebuauku. Kojwa kuhona luvalo noluyisimangaliso laha endlini, kulelilawu. Ufwana uthi ngehlidiyo kojwa ngitokwedenjani? Owami impala lomunu ekaje ngangimhalela ngingati kokuthi ngingamdweba ngani kokuba abuye he ete laha ejute kwami: Awu~ AwuS Kojwa ngilokwedenjani. Eve eehaywa yiluvalo. NS e phela ufwana kade eyalwa, ubitwe yimakhehla engakayi elawini nemshdkazi. Atomwala. Amwethwesa bujoda. Amtshela kokuthi ute wede nje, wede nje. Umphathe kahle unanomunu. Wati kokuthi owaho ngoku. Unga mgwabuti sengathi uyemuka 58 wonela kasi. Bamfundise, bamfundise, bamfundise budoda bohe. Naye ungena elawini, nje, uyaliwe. Njengamakhoti naye bamyala bathi kuhle ate angene ceje athathe mshanelo ashanele. Esephembile, ke, endlale. Abe eehlala, Uyova ngenyeni. kohe layothi akwede. Ede

29 58 Lomshakazi ufika laha elawini; Elabo bobobili. Nesithandwa sahe. Ashaywe yiluvalo ayinge. Ajinge kwekuthi kojwa lomunu nakaje amthanda kangaka ejinga kokuthi angamgolelwa yini. Namhla bahlolile. Abe sethi ufwana, lchumula. Ale msha.kazi. Ale impela kukhumula. Kumwehlule kwekuthi utokhumula. Kani utokwediwani. Ale ap!lethe. Abe semkhumula. A~~cenge kahle. Ngoba phela naye uvile 59 emakhehleni ethi ute um.phathe kahle unanomunu. uyinombi. Ute kuwena Ugqwele awi.. ' )...""" ~.. Ungambulali. Ungamgwabuti. Sengathi uyemuka. Owakho lomunu. Sikulobolele yena ngetomo. Ungamphangisi eeng~thi uyemuka. Thatha sikhathi saho kahle.,. Ngoba emuki owakho muphathe kah~e. Awakhumbule la.mavi emakhehla. emyala. Naye athule. Phel~ Abe semkhumula. angeke akhale laha endlini. Emtini. Useshadile. Futhi umunu akhali emtini. Ukhala kuf1we yikuphela. Nohlanje yililanga lemalanga. Batolala bavuke baxoxe. Bexoxa. bulala. Bebobobili. Bebabata luthando nabathandana ngalo. Baluxoxe, baluxoxe, baluxoxe, babuye balale. Balala, nje, baneluvalo eengathikutofika ino, nje, ibehlukanise. Yiyo, ke, lenjaba yeluvalo neye yede kokuba mshakazi athathe sisu ngelilanga lekucala, nje, eya komeketa, sifike sihlale. Ngoba akuyona ino nayejwayeleyo. Uyaoala kuhlola nenjoda ngeluhlobo Lolunje. Uyothi eeathi nje, sihlale. Batali. Mshakazi, efikile emtini, uyatatela kwekuthi utohlonipha yiee neninatala. Ngeke alokothe eqele esililini sikayise. Mangabe engena ekhwabo ufike ahlale, asebedelo esililini seninatala. Wayalwa ekhwabo kwekuthi ate angamwedeleli yise wenyeni wahe. Angamkhulumiai ngekweyisa. Mangabe yiae ethukuthele, - mshakazi athule ahloniphe. Wgoba mangabe engakwedi loko