NUUSBRIEF. Die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns. Jaargang 56, Nommer 3 Desember ISSN:

Transcription

1 Die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns NUUSBRIEF Jaargang 56, Nommer 3 Desember Inhoudsopgawe: Voorwoord...3 Pos: HUB...5 Uit die Akademiekantoor...7 Die Wiskunde- en Wetenskap-in-Aksie...9 Uit die argief Nominasies: Jan H Maraisprys Nuwe bedeling vir die SATNT Suidelike Bekroningsplegtigheid Nominasies: SA Akademiepryse Studentesimposium MentorVennoot Die ATR se Kokertoekennings Nuus van oral oor Uitnodiging: Geskiedenissimposium Uitnodiging: Poort Boekbekendstellings Ledesake Persberigte Redakteur: Dionē Prinsloo Medewerker: Irma Eloff Taalversorging: Tom McLachlan Uitleg gedoen deur: Sunet Nesbit ISSN: Voorblad: Pieter-Dirk Uys

2 Akademieraad Fakulteit Kuns en Geesteswetenskappe Prof. S.M. Beukes, Johannesburg Prof. I. Eloff, Pretoria (Voorsitter) Prof. A.E. Feinauer, Stellenbosch Prof. F. Pretorius, Pretoria Prof. H.P. van Coller, Bloemfontein Prof. E.H. van Coller, Grahamstad Fakulteit Natuurwetenskap en Tegnologie: Dr. P.A.B. Carstens, Pretoria Prof. J.A.A. Engelbrecht, Port Elizabeth Prof. O.B.W. Greeff, Pretoria (Ondervoorsitter) Dr. S. Mostert, Stellenbosch Prof. I.J. van der Walt, Potchefstroom Prof. L. van Huyssteen, Stellenbosch Ex officio-raadslede: Mnr. P.R. Botha, Pretoria (Voorsitter: Oudit- en Risikobestuurkomitee) Prof. J.N. Eloff, Pretoria (Redakteur: SA Tydskrif vir Natuurwetenskap en Tegnologie) Prof. R.C. Wolfaardt-Gräbe (Redakteur: Tydskrif vir Geesteswetenskappe) Foto: Voor v.l.n.r.: Proff. S.M. Beukes, R.C. Wolfaardt-Gräbe, dr. D. Prinsloo (HUB), proff. I. Eloff (Voorsitter), O.B.W. Greeff (Ondervoorsitter), proff. A.E. Feinauer en J.A.A. Engelbrecht. Agter v.l.n.r.: Dr. L.E. Brink (Koördineerder: Projekte), proff. J.N. Eloff, H.P. van Coller, dr. S. Mostert, prof. I.J. van der Walt, dr. P.A.B. Carstens, mnr. P.R. Botha en prof. E.H. van Coller. Inlas v.l.n.r.: Proff. L. van Huyssteen en F. Pretorius. 2 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

3 Voorwoord Die fases is volgens Condorcet kortliks die volgende: Die eerste fase of epog is dié waarin mense van diere onderskei is. Dit word gekenmerk deur die vorming van families en groepe en ook die eerste gebruik van taal. In die tweede of pastorale fase kom kuns na vore, maar terselfdertyd word die eerste tekens van ongelykhede ook sigbaar. Die derde fase behels landbou. Die konseptualisering van hierdie eerste drie fases is natuurlik grootliks hipoteties van aard aangesien ons dit nie onteenseglik kan bevestig nie en die data waarop ons kan steun, uiters beperk is. In die vierde en die vyfde fase vind ons egter die ontstaan van alfabetiese skrif waarin historiese feite meer omvattend vasgevang kon word. Condorcet identifiseer hierdie vierde en vyfde fase as onderskeidelik die Griekse en die Romeinse tydperk. Geagte Akademielede Die Italiaanse filosoof, historikus en juris Giambattista Vico ( ) het graag verwys na mentaliteitsiklusse of siklusse van mentaliteite, wat duidelik blyk wanneer ons die wêreldgeskiedenis bestudeer. Welbekend vir sy intellektuele argumente téén reduksionistiese denkwyses wat komplekse maatskaplike verskynsels wil vereenvoudig, het Vico daarop gewys dat hierdie siklusse van mentaliteite gesonde skeptisisme ondermyn, alternatiewe standpunte negeer en ander gesonde eienskappe van ons menslike natuur, soos deernis, neutraliseer. In verwante werk verwys die Franse filosoof en wiskundige Nicolas de Condorcet ( ) na die nege fases of stadia van wetenskaplike kultuur en ontwikkeling. Condorcet, terloops, is in 1777 permanent aangestel as die sekretaris van die Akademie vir Wetenskap in Frankryk en is veral bekend vir sy Essay on the Application of Analysis to the Probability of Majority Decisions, soos dit in Engels bekendstaan. Die fases van die Middeleeue word ook in twee verdeel: die sesde eindig met die Kruistogte en die sewende begin met die ontdekking van drukwerk. Die agtste fase, volgens Condorcet, word geassosieer met die Renaissance en eindig met die filosofie van Descartes. In die negende fase word Newton se natuurwette verken, vind ons Locke se idees oor die menslike natuur (die sogenaamde Science of Man ) en word werk oor menslike samelewings deur Turgot, Rousseau en Price gedoen. Wat beteken hierdie filosofiese gedagtes vandag vir ons as ʼn akademie vir wetenskap en kuns in Suid- Afrika? Die SA Akademie sal volgende jaar reeds 110 jaar oud wees. Ons missie is om die kunste en wetenskap in Afrikaans te bevorder. In hierdie tydperk van 110 jaar was daar twee wêreldoorloë, is insulien en DNS ontdek, het die moderne Olimpiese Spele begin, is die Berlynse Muur gebou en weer afgebreek, was daar (so sê hulle ) maanlandings, is ʼn tonnel onderdeur die Engelse Kanaal gebou, het Suid-Afrika onafhanklik van Brittanje geword, is die Voortrekkermonument gebou, het Mark Shuttleworth die ruimte verken en het tien Suid- Afrikaners Nobelpryse gewen: Albert Luthuli, Desmond Tutu, FW de Klerk en Nelson Nuusbrief - Desember

4 Voorwoord (vervolg) Mandela vir Vrede, Aaron Klug vir Chemie, Nadine Gordimer en JM Coetzee vir Letterkunde en Max Theiler, Alan Cormack en Sydney Brenner vir Geneeskunde. Sydney Brenner se Nobelprys is in 2002 toegeken, maar die nuus in Suid-Afrika is in daardie jaar oorheers deur Manto Tshabala-Msimang se doen en late en deur die bevraagtekening van die verband tussen MIV en vigs belangrike gebeure miskien, maar nie noodwendig in verhouding tot die nuusdekking daarvan nie. Wat is die mentaliteit van ons tyd? Wat is die siklus waarbinne ons ons tans bevind en, miskien nog belangriker, wat is die oorvereenvoudigings, die reduksionistiese denke en die simplistiese oplossings waarop ons bedag moet wees? Wat geniet die meeste van ons aandag? Van die Akademie se kant af is dit vir ons belangrik dat, te midde van die vlietende mentaliteite van ons tyd, die wetenskap en kuns prominensie geniet wetenskaplike en artistieke werk wat die toets van die tyd deurstaan. Ons pryswenners wat jaarliks bekroon word, is besig met sulke werk: diepgaande intellektuele werk wat nuwe perspektiewe bied, ou vraagstukke vanuit vars oogpunte beskou en uitstyg bo die sake van die dag. Frederick Copleston ( ) skryf in 1960 in een van sy nege omvattende volumes juis oor die fases van wetenskaplike en filosofiese ontwikkeling dat elke breë fase reeds die saadjies van sy eie toekomstige ondergang bevat. Hy skryf hoe beskawing en rasionalisme byvoorbeeld groot vooruitgang gebring het, maar terselfdertyd ook tot eng en koue intellektualisme gelei het, wat weer reggestel moes word. Die totstandkoming van wetgewing het weer menseregte beskerm en verdraagsaamheid in die samelewing verbeter, maar terselfdertyd het dit ook dekadensie laat gedy; die klem op gelykheid het aanleiding gegee tot wat hy noem the growth of license. Vandag sal ons dit miskien aanspraak of entitlement noem. History does not repeat itself, it rhymes, sê Mark Twain. Op ons as wetenskaplikes en kunstenaars rus daar ʼn onus om hierdie rympatrone raak te sien en te wonder oor dit wat hierna gaan kom. Daar is werk om te doen en deurentyd ook balanse wat reggestel moet word. Condorcet het ook in sy werk ʼn tiende fase in die vooruitsig gestel, ʼn fase waarin die klem op die verbetering van die fisiese, morele en intellektuele wêreld sal wees. Hy propageer gelykheid, maar vir hom beteken gelykheid nie noodwendig wiskundige gelykheid nie; dit beteken eerder vryheid vir almal en die gelykheid van almal se regte. Van die Akademie se kant af gee ons graag erkenning aan die wyses waarop die fisiese, morele en intellektuele wêreld om ons verbeter word deur wetenskaplikes, denkers en kunstenaars. Met ons beursprogram vir meesters- en doktorsgraadstudente bied ons ontwikkelingsgeleenthede vir die denkleiers van die toekoms op alle vakgebiede. Ons hoog aangeskrewe Tydskrif vir Geesteswetenskappe is ISIgeakkrediteerd, elektronies aflaaibaar en die afgelope tien jaar onder die toptien mees gelese tydskrifte op SciELO. Dit is die enigste suiwer Afrikaanse tydskrif in dié groep. Die Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Natuurwetenskappe en Tegnologie geniet eweneens internasionale erkenning. Sy artikels word deur voorste kundiges geëvalueer en medeouteurs kom uit byvoorbeeld Australië, die VSA en Zimbabwe. Die Raad van die Akademie het onlangs omvattende strategiese beplanning gedoen rakende die rol van die Akademie in die toekoms. Ons is opgewonde oor die nuwe visie en sien daarna uit om dit in die komende jaar op verskeie platforms met u te deel. Met vriendelike Akademiegroete Prof. Irma Eloff Voorsitter van die Akademieraad 4 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

5 Pos: Hoof- Uitvoerende Beampte (HUB) Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns Die pos van hoof- uitvoerende beampte (HUB) van die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns (SAAWK), by sy Hoofkantoor in Pretoria, raak op 30 Junie 2019 vakant. Van die nuwe HUB sal egter verwag word om reeds op 1 Junie 2019 diens te aanvaar. Aansoeke om die voltydse pos van HUB word tot 30 Januarie 2019 ingewag. Onderhoude met geskikte kandidate sal so gou moontlik daarna gevoer word en ʼn aanstelling word normaalweg op die eersvolgende vergadering van die Akademieraad (einde Maart 2019) gemaak. Die visie van die SAAWK is die bevordering van die wetenskap, die tegnologie en die literatuur in Afrikaans en van die kunste, asook die bevordering van die gebruik en die gehalte van Afrikaans. Pligte: Die HUB van die SAAWK is verantwoordelik vir die strategiese en bedryfsbestuur van die werksaamhede van die SAAWK. Die verwesenliking van die strategiese visie en die missie van die SAAWK, en die gepaardgaande bestuur van die netwerke van die SAAWK, is ʼn kerntaak van die HUB. Die bevordering van die wetenskappe en die kunste in en deur Afrikaans is ʼn sentrale taak van die HUB. Die HUB is ook verantwoordelik vir die finansiële en menslike hulpbronne, die infrastruktuur en die bemarkingsaktiwiteite van die SAAWK. Fondswerwing met die oog op die finansiering van die SAAWK se bedrywighede is een van die vaste pligte van die HUB. Die HUB moet ook nuwe projekte inisieer wat die visie van die SAAWK ondersteun, en die bestaande projekte van die Akademie bestuur. Minimumvereistes: Kwalifikasie: Minstens ʼn doktorsgraad (in enige vakgebied). Die suksesvolle kandidaat moet oor die volgende eienskappe en vaardighede beskik: Positiewe visie ten opsigte van Afrikaans as wetenskaps- en onderrigtaal Bewese bestuursvermoëns en bestuursvaardighede met betrekking tot finansies, projekbeplanning, kantooradministrasie en andersins Bestuurservaring binne die tersiêre of ʼn verwante sektor Grondige kennis en ondervinding van die akademiese en algemene wetenskapstoneel in Suid- Afrika en die onderwys in die algemeen Organisasievermoë, byvoorbeeld ten opsigte van akademiese byeenkomste en bekroningsplegtighede Goeie kommunikasievaardighede, byvoorbeeld met Akademielede, potensiële borge, die werkgemeenskappe van die Akademie, en lede van die publiek en die media Skryfvaardighede met betrekking tot die Akademie se kommunikasie na buite, byvoorbeeld nuusbriewe, kennisgewings en algemene administrasie Bewese kundigheid en ervaring ten opsigte van fondswerwing Nuusbrief - Desember

6 Pos: Hoof- Uitvoerende Beampte (vervolg) Aanbevelings: Ervaring as dosent by ʼn universitêre instelling Ervaring in die hantering van die media Gevestigde kulturele, akademiese en finansiële netwerke Kandidatuur vir ʼn bestuurshoedanigheid aan ʼn tersiêre instelling Ampstermyn: Die aanstelling is vir ʼn termynkontrak (sonder enige byvoordele), aanvanklik vir ʼn termyn van drie jaar, met die moontlikheid van verlenging, onderworpe aan prestasie-evaluering. Vergoeding is onderhandelbaar. Die salarisskaal is op aanvraag beskikbaar. Aansoeke: Aansoeke met volledige besonderhede, wat ʼn CV en die name van twee referente insluit, word tot 30 Januarie 2019 ingewag. Die aansoek moet ook ʼn standpuntstelling van die aansoeker rakende die rol van die SAAWK in die toekoms insluit (3-5 bladsye). Geen aansoeke sal ná die sluitingsdatum oorweeg word nie. Daar sal van kandidate wat vir ʼn onderhoud genooi word, verwag word om ʼn aanbieding oor hulle visie vir die SAAWK te doen. Aansoekers wat teen 1 Mei 2019 nog geen terugvoering ontvang het nie, kan aanvaar word dat hulle aansoek onsuksesvol was. Navrae: Prof. Irma Eloff E-pos: irma.eloff@up.ac.za Aansoeke moet gestuur word aan: Jeanette Schoeman E-pos: jeanette.schoeman72@gmail.com Die Akademie behou hom die reg voor om sonder verstrekking van redes geen aanstelling te maak nie. 6 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

7 Uit die Akademiekantoor Beursprojek: Die beursaansoeke wat ontvang is, word tans gekeur en die uitslae sal bekend gemaak word voordat die Akademiekantoor in Desember sluit. Navorsingsprojek: Die Akademie bied finansiële steun vir Afrikaanse navorsing wat tot ʼn publikasie in Afrikaans lei en ook vir Afrikaanse akademiese publikasies as sodanig. Aansoeke word deurlopend geëvalueer en daar is geen sluitingsdatum nie. Die Oorlogsmuseum van die Boererepublieke in Bloemfontein het ʼn versameling van hul jongste publikasies aan die SA Akademie geskenk. Dit is met dank en waardering ontvang. Nuusbrief - Desember

8 Nota: Video-opnames van van die Akademie se geleenthede: Al die skakels is beskikbaar op die Akademie se webwerf Februarie 2018: Onderwyssimposium: Uitdagings ten opsigte van leierskap met betrekking tot taaldiversiteit in die onderwys 8 Februarie 2018: Boekbekendstelling: Prof. Alex Duffey se boek Frans David Oerder. Anglo-Boereoorlogtekeninge en -skilderye 7 Maart 2018: Byeenkoms van die Werkgemeenskap Pretoria: Die finale aftelling Hoe om hierdie ellendige begroting te oorleef. Spreker: Dawie Roodt 25 April 2018: Oorhandiging van die Jan H. Maraisprys aan prof. Marinus Wiechers 10 Mei 2018: Politieke Wetenskap Kollokwium: Prof. Deon Geldenhuys, Dept. Politiek, Universiteit Johannesburg 17 Mei 2018: Vers & Kapittel Boekbekendstelling: Dr. Daniel Hugo 18 Julie 2018: Noordelike Bekroningsplegtigheid 12 September 2018: Geskiedenissimposium: Die toekoms van skoolgeskiedenis 21 September: Suidelike Bekroningsplegtigheid 20 & 21 September 2018: Jaarlikse Simposium te Stellenbosch 8 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

9 Van die boeke wat deur die Akademie befonds is: Olga Kirsch ʼn Lewe in gedigte - Egonne Roth IL PARADISO Dante Alighieri - Vertaal deur Cas Vos Navrae i.v.m. befondsing van publikasies, beurse en navorsing kan gerig word deur ʼn e-pos te stuur aan Melanie Rens by melanie@akademie.co.za, of besoek gerus die Akademie se webwerf by vir meer inligting. Die Wiskunde- en Wetenskap-in-Aksie 2018 Die doel van Wiskunde- en Wetenskap-in-Aksie is om leerders in graad 6 en 7 wat ʼn besondere belangstelling in wiskunde en/ of wetenskap het, die geleentheid te bied om aan ʼn nasionale kompetisie deel te neem. Die projek, wat vanjaar in sy vyfde jaar is, word deur die SA Akademie in samewerking met die Suid-Afrikaanse Onderwysersunie (SAOU) aangebied. Die projekte het ten doel om die Einsteins van die toekoms te identifiseer en erkenning te gee aan leerders wat op ʼn vroeë ouderdom reeds uitnemend presteer. Die kompetisie word beskou as ʼn leergeleentheid. Alle belangstellende leerders in graad 6 en 7 kon vir die Aksies inskryf. Die wiskundevraestel is op Maandag 6 Augustus en die wetenskapvraestel op Dinsdag 7 Augustus 2018 geskryf en het uit 40 meerkeusevrae bestaan. Oop vrae wat addisioneel beantwoord moes word, is ingesluit om tussen die uitblinkers te onderskei. Altesaam 285 skole en leerders het in 2018 aan die Aksies deelgeneem. Die beste leerders in elke streek is genooi na pretdae, wat op onderskeidelik 8 September by die UP, 15 September by die UJ, NWU, UV en NMU, en 13 en 20 Oktober by die US plaasgevind het. Tydens al hierdie geleenthede is die belangstelling in wiskunde en wetenskap verder geprikkel en ontwikkel. Die SA Akademie dra graag sy dank en waardering oor aan die skoolhoofde, vakonderwysers en leerders vir hulle deelname aan en betrokkenheid by Wiskunde- en Wetenskap-in-Aksie vir graad 6 en 7. Ouers verdien ʼn baie groot dankie vir die ondersteuning en motivering van hul kinders. Die terugvoering deur ouers en leerders is oorweldigend positief. Sien skakel vir die volledige verslag met foto s van die geleenthede. Hennie de Wet ORGANISEERDER Nuusbrief - Desember

10 Uit die Argief Lees wat dr. Anton Rupert in 1971 by die SA Akademie oor leierskap gesê het: Hartlike gelukwens aan dr. Danie van Niekerk, ʼn voormalige hoofsekretaris van die SA Akademie van 1968 tot 1974, wat op 6 September vanjaar sy 90ste verjaardag gevier het. 10 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

11 Hartlike Uitnodiging om nominasies: Die Jan H. Maraisprys: Oproep om Nominasies Doel van die Prys: Erkenning vir ʼn uitstaande bydrae tot Afrikaans as wetenskapstaal deur wetenskaplike werk en publikasies op hoë vlak en van hoë gehalte in Afrikaans. Instellings as ontvangers: Die Prys is in beginsel vir natuurlike persone bedoel, maar die keurkomitee mag ook besluit om dit aan ʼn instelling of vereniging wat besonder verdienstelik is om Afrikaans as wetenskapstaal te bevorder, toe te ken. Prysgeld: Die prysgeld beloop R en ʼn beeldjie, Helpende Hand, deur Coert Steynberg. Die prysgeld mag in ʼn bepaalde jaar tussen meerdere pryswenners, soos deur die keurkomitee bepaal, verdeel word. Oorhandiging: Jaarliks op 30 Mei (of so na as moontlik aan dié datum) te Stellenbosch. Nie-toekenning: Dit staan die keurkomitee vry om in ʼn bepaalde jaar geen toekenning te maak nie. Aanwending van prysgeld: Na goeddunke van die ontvanger. Nominasies sluit op Woensdag 31 Januarie Bekendmaking van die prys: Einde Maart 2019 Skriftelike nominasies vergesel van ʼn volledige CV moet per gewone of e-pos of per koerier gerig word aan: Die Hoof Uitvoerende Beampte, Privaat sak X11, Arcadia, Pretoria Elektroniese nominasies moet gestuur word na e-posadres: Fisiese adres vir aflewering per hand of per koerier: Ziervogelstraat 574, Arcadia, Pretoria, 0083 Navrae kan gerig word aan die Hoof Uitvoerende Beampte dr. Dionē Prinsloo: Tel (kantoorure); Sel: ; E-pos: of Die voorstel moet duidelik motiveer waarom die bepaalde kandidaat/instansie vir die Prys voorgestel word. Daar moet ook duidelik aangetoon word watter uitstaande bydrae tot Afrikaans as wetenskapstaal deur wetenskaplike werk en publikasies op hoë vlak en van hoë gehalte in Afrikaans gelewer is. Die nominasie moet deur ʼn voorsteller en twee sekondante onderteken wees. Die grootste mate van vertroulikheid moet gehandhaaf word. Onder geen omstandighede mag die kandidaat bewus wees dat hy/sy vir die Prys genomineer word nie. Die volle name van die kandidaat, asook van die voorsteller en sekondante, landlyn- en selfoonnommers, adresse, e-posadresse moet verskaf word. Die voorstel moet gesteun word deur die nuutste curriculum vitae en publikasielys van die kandidaat, indien van toepassing. By die toekenning van die Prys is die keurkomitee se besluit finaal. In die geval van ʼn nominasie wat nie suksesvol was nie, sal geen korrespondensie of gesprekke na die toekenning gevoer word nie nie met voorstellers nie en ook nie met kandidate nie. Nuusbrief - Desember

12 SA Tydskrif vir Natuurwetenskap en Tegnologie Nuwe bedeling vir die Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Natuurwetenskap en Tegnologie Die wêreldwye oorname van Engels as kommunikasietaal in die wetenskappe is ʼn groot bedreiging vir die voortbestaan en uitbouing van die Afrikaanse natuurwetenskaplike vaktaal. Die situasie word vererger deur die beleid teenoor Afrikaans by die meeste universiteite in Suid-Afrika. Dit behels ʼn dubbele opoffering vir natuurwetenskaplikes wat in Afrikaans wil publiseer. Aan die een kant kan min kollegas in die buiteland die artikel lees en gevolglik is daar min siterings van die werk, wat weer ʼn invloed op bevordering kan hê. In ʼn nuwe bedeling wat van vanjaar af by die SATNT geld, mag outeurs ook manuskripte vir publikasie in Engels voorlê. Dit vergemaklik die taak van die redakteurs omdat buitelandse vakkundiges as keurders gebruik kan word. Indien die manuskrip goedgekeur word, moet die goedgekeurde manuskrip dan in Afrikaans vertaal word. Sowel die Afrikaanse as die Engelse teks word dan aanlyn gepubliseer, maar slegs die Afrikaanse tekste word aan die einde van elke jaar in gedrukte vorm uitgegee. Aangesien ons uitstekende steun van die Hiemstra Trust kry, is daar geen bladgeld nie en alle manuskripte word ná aanvaarding reeds aanlyn gepubliseer. Publikasies in die SATNT kwalifiseer vir die subsidie van die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding. Die webwerf kan besoek word om inligting te kry oor die indiening van manuskripte en om artikels aanlyn te lees. Die huidige uitvoerende redakteur, prof. Kobus Eloff, wat sedert 2000 die Tydskrif bestuur het, tree aan die einde van die jaar af en prof. Johan Schoeman van die Fakulteit Veeartsenykunde van die Universiteit van Pretoria sal die nuwe uitvoerende redakteur wees. Prof. Kobus Eloff het vanjaar besondere eerbewyse op drie kontinente ontvang. Hy is verkies tot lid van die Italiaanse Akademie vir Wetenskappe van die Bologna-Instituut, wat in 1690 gestig is en reeds wetenskaplikes soos Luigi Galvani, Guglielmo Marconi, Albert Einstein, Giovanni Pascoli en Marie Curie as lede gehad het. Hy is ook verkies tot lid van die baie hoog aangeskrewe African Academy of Sciences, en hy het pas verneem dat die Indiese Society for Ethnopharmacology sy Outstanding International Ethnopharmacologist Award 2019 aan hom toegeken het. Prof. Kobus Eloff Uitvoerende Redakteur SATNT 12 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

13 Bekroningsplegtigheid Bekroningsplegtigheid: 21 September te Stellenbosch ʼn Vioolitem deur Bonolo Kgaile, begelei deur José Dias, is gelewer. Bekroondes en ander gaste Agter (v.l.n.r.): Prof. Ernst Kotzé, dr. Dionē Prinsloo (Hoof- Uitvoerende Beampte, SA Akademie), prof. Leonie Stander, prof. Herman Wasserman, prof. Emile van Zyl, Peter Guy, Christiaan Olwagen, dr. Katie Lennard, Johan van Lill, prof. Lizette Joubert, Kobus Geldenhuys, prof. Ben Herbst, Jaco Jacobs en Ivor Price Voor (v.l.n.r.): Prof. Albert Troskie, Martie Retief Meiring, Pieter-Dirk Uys, prof. Irma Eloff (Voorsitter, SA Akademie) en Marlene van Niekerk Nuusbrief - Desember

14 Bekroningsplegtigheid (vervolg) Pryse is deur prof. Irma Eloff oorhandig Prof. Irma Eloff en dr. Katie Lennard Die Douw Greeff-prys vir die beste artikel in die SA Tydskrif vir Natuurwetenskap en Tegnologie (SATNT) is toegeken aan dr. Katie Lennard en medeouteurs vir hulle artikel Hoë voorkomskoers van bakteriële vaginose en Chlamydia in ʼn lae-inkomste-, hoëbevolkingsdigtheidgemeenskap in Kaapstad, wat verskyn het in SATNT volume 37(1), Prof. Mike Wingfield Prof. Mike Wingfield het die M.T. Steynprys vir Natuurwetenskaplike en Tegnologiese Prestasie by die afsluitingsgeleentheid van die Werkgemeenskap Pretoria op 16 November 2018 ontvang. Prof. Albert Troskie Erepenning van die SA Akademie Johan van Lill - Erepenning vir Radiohoorbeelde in Afrikaans Prof. Lizette Joubert - Erepenning van die SA Akademie se Fakulteit Natuurwetenskap en Tegnologie 14 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

15 Bekroondes (vervolg) Kobus Geldenhuys - Elsabe Steenbergprys vir Vertaalde Kinder- en Jeugliteratuur in Afrikaans Martie Retief Meiring en dr. Ton Vosloo - Markus Viljoenmedalje vir Joernalistieke Prestasie is toegeken aan Martie Retief Meiring. Dr. Ton Vosloo het die huldigingswoord gelewer. Proff. Irma Eloff, Leonie Stander en Juanita Pienaar - Toon van der Heeverprys vir Regswetenskap is toegeken aan prof. Leonie Stander. Jaco Jacobs en prof. Hennie van Coller - Tienie Hollowaymedalje vir Kleuterliteratuur Prof. Hennie van Coller het die huldigingswoord gelewer. Peter Guy en prof. Nico Luwes Huberte Rupertprys vir Klassieke Musiek is toegeken aan Peter Guy. Prof. Nico Luwes (regs) het die huldigingswoord gelewer. Proff. Irma Eloff en Marlene van Niekerk - C.L. Engelbrechtprys vir Letterkunde is toegeken aan Marlene van Niekerk. Prof. Ernst Kotzé Besondere Erepenning van die SA Akademie Proff. Emile van Zyl en Alfred Botha Prof. Emile van Zyl het die Havengaprys vir Lewenswetenskappe ontvang. Prof. Botha het die huldigingswoord gelewer. Prof. Irma Eloff, Christiaan Olwagen en prof. Nico Luwes - Deleen Bekkerprys vir die Beste Rolprentdraaiboek in Afrikaans is toegeken aanchristiaan Olwagen (middel). Prof. Nico Luwes het die huldigingswoord gelewer Nuusbrief - Desember

16 Bekroningsplegtigheid (vervolg) Prof. Irma Eloff, Pieter-Dirk Uys en dr. Anthea van Jaarsveld - Die Hertzogprys vir Drama is toegeken aan Pieter-Dirk Uys. Dr. Van Jaarsveld (regs) het die huldigingswoord gelewer. Proff. Irma Eloff, Herman Wasserman en Arrie de Beer - Die Stalsprys vir Kommunikasiekunde en Joernalistiek is aan prof. Herman Wasserman toegeken. Prof. Arrie de Beer (regs) het die huldigingswoord gelewer. Proff. Irma Eloff, Ben Herbst en André Weideman Prof. Ben Herbst het die Havengaprys vir Fisiese Wetenskappe ontvang. Prof. Weideman (regs) het die huldigingswoord gelewer. 16 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

17 Uitnodiging vir Nominasies SA Akademiepryse 2019 Graag vestig ons u aandag op die Akademiepryse wat in 2019 vir toekenning oorweeg word. Kandidate vir enigeen van hierdie pryse kan tans by wyse van volledig gemotiveerde voorstelle genomineer word. Die volgende geld ten opsigte van die voorstelle: Die voorstel moet duidelik motiveer waarom die bepaalde kandidaat/instansie vir die bepaalde bekroning voorgestel word. Daar moet ook duidelik aangetoon word watter spesifieke publikasies/bydraes as bekronenswaardig beskou word. Dit moet verkieslik in Afrikaans wees. Dit moet deur ʼn voorsteller en ʼn sekondant onderteken wees. Die volle name van die kandidaat, asook van die voorsteller en sekondant, en hulle telefoon- en selfoonnommers, adres en e-posadres moet verskaf word. Die voorstel moet gesteun word deur die nuutste curriculum vitae en publikasielys van die kandidaat, indien van toepassing. Die grootste mate van vertroulikheid moet gehandhaaf word. Onder GEEN omstandighede mag die kandidaat daarvan bewus wees dat hy/sy vir ʼn prys genomineer word nie. Dit het al in die verlede gebeur dat daar by potensiële kandidate verwagtinge geskep is wat vir die betrokke kandidaat en vir die SA Akademie groot verleentheid veroorsaak het. By die toekenning van pryse is die Akademieraad se besluit finaal. In die geval van ʼn nominasie wat nie suksesvol was nie, sal GEEN korrespondensie of gesprekke ná toekenning gevoer word nie nie met voorstellers nie en ook nie met kandidate nie. Reglemente vir die onderskeie pryse is op aanvraag beskikbaar. Die finale sluitingsdatum vir voorstelle is 31 Januarie 2019, behalwe waar anders vermeld. Pryse beskikbaar vir toekenning in 2019: A. GEESTESWETENSKAPPE Stalsprys Die Stalsprys vir Geesteswetenskappe word jaarliks toegeken vir ʼn hoogstaande publikasie of ʼn reeks van hoogstaande publikasies, by voorkeur, maar nie uitsluitlik nie, in Afrikaans. Verder word dit toegeken vir individuele of gesamentlike wetenskapsbeoefening en/of die lewering van individuele of gesamentlike produkte van hoogstaande gehalte waardeur buitengewone bydraes tot die wetenskapsbeoefening gemaak word. Spanprestasie of bydrae tot spanprestasie, multi- en interdissiplinêre navorsing, goeie implementerings- of evalueringsnavorsing kan ook in berekening gebring word. Werk wat voor die bekroningsjaar gelewer is, sal vir die bekroning in aanmerking geneem word. Die volgende vakgebiede kom in 2019 aan die beurt: 1. Stalsprys vir Geskiedwetenskappe (Geskiedenis, Kultuurgeskiedenis, Argeologie, ens.) 2. Stalsprys vir Sosiologie; Antropologie; Kriminologie 3. Stalsprys vir Filosofie en Etiek; Toekomskunde; Algemene Wetenskapsleer en Algemene Navorsingsmetodologie 4. Stalsprys vir Politieke Wetenskap 5. Stalsprys vir Ekonomie Nuusbrief - Desember

18 Uitnodiging vir Nominasies (vervolg) Ds. Pieter van Drimmelenmedalje Aktiwiteite soos Bybelvertaling, teologiese handboeke in Afrikaans vir gebruik deur universiteitstudente, gepubliseerde preekbundels, godsdiensonderwys en die skryf, vertaling, toonsetting en bywerking van Afrikaanse Psalms en Gesange kom vir die prys in aanmerking. Die persone wat vir hierdie toekenning in aanmerking geneem word, is predikante, professore, onderwysers en skrywers. Die medalje kan meer as een keer aan ʼn persoon toegeken word. Totiusprys vir Teologie en die studie van die grondtale van die Bybel Die prys kan toegeken word vir ʼn hoogstaande publikasie of ʼn reeks van hoogstaande publikasies in Afrikaans oor die Christelike teologie of die studie van die grondtale van die Bybel. Daar moet spesifiek aangedui word watter publikasie(s) vir bekroning aanbeveel word en daar moet gelet word op voortgesette produktiwiteit. Die prys kan slegs een keer aan ʼn persoon toegeken word. Gustav Prellerprys vir Literatuurwetenskap en Letterkundige Kritiek Die prys is al om die drie jaar beskikbaar vir literatuurwetenskaplike werk in Afrikaans, met inbegrip van letterkundige kritiek. Alle bydraes van kandidate op die terrein, ongeag wanneer dit gelewer is, kom in aanmerking. N.P. van Wyk Louwmedalje Die medalje is driejaarliks vir toekenning beskikbaar aan ʼn kandidaat vir skeppende bydraes tot die ontginning, organisasie en volgehoue uitbouing van ʼn vertakking of vertakkings van die geesteswetenskappe, wat as ʼn wesenlike en belangrike bydrae tot die bevordering van die geesteswetenskappe beskou kan word. Die bydraes moet verkieslik in Afrikaans wees. Die prys word beskou as die bekroning van buitengewone prestasie, normaalweg van volgehoue aard. Dit kan slegs een maal aan ʼn persoon toegeken word. Frans du Toitmedalje vir Bedryfsleiding Die medalje word driejaarliks vir bedryfsleiding toegeken. Die volgende geld by die oorweging van ʼn kandidaat: 1. Skeppende bydrae tot die Suid-Afrikaanse bedryfslewe; 2. Volgehoue uitbouing oor ʼn lang tydperk van die terreine waarop hy/sy werksaam is; 3. Leierskap op die bepaalde terreine en besieling om die gebiede verder te ontwikkel. 4. Die prys word as ʼn kroon op ʼn lewenstaak beskou en kan slegs een maal aan ʼn kandidaat toegeken word. D.F. Malanmedalje Die medalje word as ʼn besonder hoë onderskeiding beskou en word alleen toegeken aan persone wat werk van die hoogste gehalte ter bevordering van die Afrikaanse taal en kultuur gelewer het. Die prys is elke drie jaar beskikbaar vir toekenning. C.L. Engelbrechtprys vir Afrikaanse Taalkunde In 2019 kan die prys toegeken word vir ʼn gepubliseerde werk in Afrikaans oor die Afrikaanse taalkunde (boek, saamgestelde boek) in die vyf kalenderjare wat die prys voorafgaan, dus vir ʼn boek wat in 2014, 2015, 2016, 2017 of 2018 verskyn het. Die prys kan meer as een keer aan dieselfde skrywer of taalkundige toegeken word. Protea Boekhuistoekenning vir die beste gepubliseerde geskiedeniswerk in Afrikaans Die prys roteer soos volg: vir ʼn gepubliseerde boek vir ʼn M-verhandeling vir ʼn D-proefskrif. In 2019 kom gepubliseerde boeke in geskiedenis of kultuurgeskiedenis wat in 2016, 2017 of 2018 verskyn het, in aanmerking. Werk wat reeds die Protea-prys as ongepubliseerde verhandeling of proefskrif ontvang het, kom nie weer in aanmerking nie. Keerdatum vir nominasies: 15 Januarie B. KUNSTE Hertzogprys vir Prosa Alle Afrikaanse prosawerk van hoogstaande gehalte wat in die drie kalenderjare wat die bekroning voorafgaan (2016, 2017 en 2018) verskyn het, kom vir dié toekenning in aanmerking. Eugène Maraisprys Die Eugène Maraisprys word toegeken vir ʼn eerste of tweede bellettristiese publikasie in Afrikaans. Die prys is jaarliks beskikbaar en kan net een maal aan ʼn bepaalde skrywer toegeken word. 18 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

19 Uitnodiging vir Nominasies (vervolg) Scheepersprys vir Jeugliteratuur Die prys word driejaarliks toegeken vir ʼn werk in Afrikaans in enige genre (gepubliseer in 2016, 2017 en 2018) vir tieners en jong volwassenes en kan meer as een keer aan dieselfde persoon toegeken word. Alba Bouwerprys vir Kinderliteratuur Die prys word toegeken vir enige literêre werk in die kategorie kinderliteratuur, d.w.s. die groep lesers van 7 tot 12. Die prys word driejaarliks toegeken vir werk, gepubliseer in 2016, 2017 en Dieselfde skrywer mag die prys meer as een keer ontvang. Erepenning vir Televisiedrama in Afrikaans Die erepenning word driejaarliks aan ʼn regisseur toegeken vir ʼn televisiedrama in Afrikaans (waarby dramareekse ingesluit is). Werke wat uitgesaai is deur alle uitsaainetwerke in die drie kalenderjare wat die bekroningsjaar voorafgaan (2016, 2017, 2018) kom in aanmerking. Erepenning vir Rolprentkuns in Afrikaans Die Akademie se erepenning is bedoel as erkenning, binne die doelstellings van die Akademie, vir besondere prestasie op terreine wat nie suiwer letterkundig of wetenskaplik is nie. Die Erepenning vir Rolprentkuns in Afrikaans kom driejaarliks aan die beurt en word toegeken aan ʼn regisseur of vervaardiger van ʼn rolprent. Erepenning vir Visuele Kunste Die visuele kunste word jaarliks bekroon en sluit o.a. die volgende kunsvorme in: skilderkuns, beeldhoukuns, argitektuur, weefwerk, keramiek, mosaïek, fotografie, advertensiewese en animasie-rolprente. Huberte Rupertprys vir Klassieke musiek Die prys kan jaarliks toegeken word. Instrumentaliste wat klawerinstrumente (bv. klawerbord, klavier, orrel); blaasinstrumente (bv. fluit, trompet); of strykinstrumente (viool, ens.) bespeel, kom in 2019 in aanmerking vir die prys. Deleen Bekkerprys vir beste draaiboek vir ʼn TVdrama in Afrikaans In 2019 word die prys toegeken vir die beste draaiboek vir ʼn TV-drama in Afrikaans. TVdraaiboeke (hetsy ʼn enkel drama of een episode uit ʼn reeks) wat in die voorafgaande drie jaar (2016, 2017 en 2018) gebeeldsend is, kom in aanmerking vir toekenning. C. NATUURWETENSKAP EN TEGNOLOGIE M.T. Steynprys vir Natuurwetenskaplike en Tegnologiese Prestasie Dit is een van die belangrikste eerbewyse van die Akademie vir leierskap op die hoogste vlak op die gebied van die natuurwetenskap en die tegnologie. Die prys is ʼn kroon op ʼn lewenstaak en kan net een maal aan ʼn persoon toegeken word. Slegs Suid-Afrikaanse burgers kom in aanmerking vir dié prys. Die M.T. Steynprys word jaarliks toegeken aan ʼn persoon vir sy/haar skeppende bydrae tot die ontginning, organisasie en volgehoue uitbouing van die natuurwetenskap en/of die tegnologie (of ʼn vertakking of vertakkings daarvan) en die suksesvolle toepassing daarvan in breër verband, soos in landsbelang. Die medalje kan jaarliks toegeken word. Die suksesvolle kandidaat se kennis van Afrikaans moet sodanig wees dat hy/sy die prystoekenningseremonie in Afrikaans kan begryp en die aanvaardingstoespraak in Afrikaans kan lewer. Goue Akademiemedalje vir Natuurwetenskaplike Prestasie Die medalje word toegeken vir verdienstelike werk op die gebied van die natuurwetenskap, tegniek of geneeskunde. Waar die Havengaprys toegeken word vir oorspronklike navorsing en publikasies, word die Goue Akademiemedalje toegeken vir hoogstaande werk van praktiese uitvinding (of toepassing) en vernuf gebaseer op wetenskaplike en/of proefondervindelike grondslag. Die medalje kom driejaarliks aan die beurt en kan meer as een keer aan dieselfde persoon/instansie toegeken word. Die suksesvolle kandidaat se kennis van Afrikaans moet sodanig wees dat hy/sy die prystoekenningseremonie in Afrikaans kan begryp en die aanvaardingstoespraak in Afrikaans kan lewer. Havengaprys Die Havengaprys word jaarliks toegeken vir oorspronklike navorsing op natuurwetenskaplike en/of tegniese gebied. Die nodige vereistes by die beoordeling van kandidate is eerstens navorsingspublikasies en tweedens bewys van die bevordering van Afrikaans. Ander prestasies in belang van die wetenskap sal ook in aanmerking geneem Nuusbrief - Desember

20 Uitnodiging vir Nominasies (vervolg) word. Die prys kan net een maal aan ʼn bepaalde persoon toegeken word. In 2019 kom die volgende vakgebiede aan die beurt: 1. Havengaprys vir Lewenswetenskappe (vir navorsing op lewende materiaal, uitgesluit die 2. mens) (bv. Landbou, Biologie, Veeartsenykunde, ens.) Havengaprys vir Gesondheidswetenskappe (Geneeskunde, Tandheelkunde, ens.) Erepenning vir Natuurwetenskap en Tegnologie Hierdie erepenning word toegeken op die terreine wat nie reeds ondervang is deur ander bekroningsgebiede binne die Fakulteit nie. Dit word slegs toegeken vir werk van hoogstaande kwaliteit en word net in uitsonderlike gevalle toegeken. Senior Kaptein Scott-gedenkmedalje Die medalje kan driejaarliks toegeken word aan enige bioloog in suidelike Afrika wat uitmuntend in sy/ haar werksveld presteer het. Wetenskaplike werk van meer toegepaste aard en van voortreflike gehalte wat die status van die biologiese wetenskappe bevorder het deur bv. hoogstaande navorsing, onderwys of bestuursleiding, kom hiervoor in aanmerking. Dit kan óf vir ʼn enkele uitstaande bydrae óf vir ʼn voortgesette bydrae oor ʼn lang tydperk op die gebied van die omgewingsbiologie toegeken word. Junior Kaptein Scott-gedenkmedalje (Plantkundige Wetenskappe) Die medalje kan jaarliks toegeken word vir die beste verhandeling ingedien by ʼn Suid-Afrikaanse universiteit vir die M.Sc.-graad, om die beurt in die dierkundige of plantkundige wetenskappe. In 2019 kom plantkundige wetenskappe aan die beurt. Keerdatum vir nominasies: 15 Januarie Elektroniese nominasies kan gestuur word na: Let wel: Handtekeninge van die voorsteller en sekondant moet ingeskandeer word op die motiveringsdokument. Nominasies per gewone pos: Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, Vir aandag: Dr. Linda Brink, Privaat sak X11, Arcadia, Pretoria, Nominasies per koerier: Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, Vir aandag: Dr. Linda Brink, Ziervogelstraat 574, Arcadia, Pretoria, SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

21 Studentesimposium 2018 Studentesimposium in die Natuurwetenskappe Die agtiende jaarlikse Studentesimposium in die Natuurwetenskappe is op 25 en 26 Oktober 2018 by die Akademiegebou gehou. Anders as vorige jare het hierdie simposium, wat voorheen saam met akademiese departemente by verskillende universiteite aangebied is, dié keer op eie bodem plaasgevind. Die terugvoering wat ontvang is, dui daarop dat die simposium in sy doel geslaag het en deur almal wat dit bygewoon het, ten volle geniet is. Hierdie interdissiplinêre simposium, wat deur die Afdelings Chemiese Wetenskappe en Wisen Natuurkunde van die Akademie gereël word, bied aan nagraadse studente in die natuurwetenskappe die geleentheid om hul navorsing in Afrikaans aan te bied. Sedert 2017 word die biologiese wetenskappe ook ingesluit, wat die simposium waarlik interdissiplinêr in die konteks van die natuurwetenskappe maak. Vanjaar was daar drie parallelle sessies vir referate (altesaam 26) en ʼn plakkaatsessie (9 plakkate). Studente van altesaam agt Suid-Afrikaanse universiteite het deelgeneem, met aanbiedings wat ʼn wye spektrum van die natuurwetenskappe gedek het. Die simposium is begin met ʼn spoggeleentheid die Donderdagaand, waartydens prof. Irma Eloff die verwelkoming namens die Akademie behartig het. Die gasspreker was dr. Frikkie de Beer van NECSA, wat ʼn baie interessante lesing gelewer het met titel Tomografie Ontsluit die onbekende deur die onsigbare. Laaste aan die woord by hierdie geleentheid was dr. Jaco van der Walt, wat die bedankings gedoen en die borge vir hul bydraes erken het. Die Vrydagoggend is die simposium deur prof. Kobus Eloff geopen, waarna prof. Rudi Pretorius ʼn aanbieding oor die geskiedenis, rol en aard van die simposium gelewer het. Twee referate oor intellektueleeiendomsreg en patente is gelewer deur sprekers van die firmas Kisch IP en Adams & Adams (wat ook borge van die simposium was). Die res van Vrydag 26 Oktober is in beslag geneem deur die aanbiedings deur studente. Hulle aanbiedings is beoordeel en het in aanmerking gekom vir ʼn wye reeks pryse en sertifikate wat deur die borge van die simposium beskikbaar gestel is. Die prysuitdeling is deur prof. Rudi Pretorius behartig, met prof. Johan Schoeman wat die pryswenners gelukgewens en ook die slotwoord gespreek het. Hierdie simposium skep ʼn platform vir nagraadse studente van oor die hele Suid-Afrika om hul navorsing in Afrikaans bekend te stel. Die sukses van die simposium lê in die bydrae wat dit in die breë konteks van die wetenskap in Suid-Afrika lewer. Stiaan Schoeman van die Nelson Mandela Universiteit Wenners van speltoetsers, geborg deur CText Prof. Johan Schoeman en wenner niemoedertaalspreker van Afrikaans Loreley Cairns. Nuusbrief - Desember

22 Studentesimposium 2018 (vervolg) Studentesimposium in die Sosiale en Geesteswetenskappe Vanjaar is die Studentesimposium in die Sosiale en Geesteswetenskappe vir die eerste keer aangebied. Die geleentheid was ʼn groot sukses en die simposium sal voortaan jaarliks aangebied word om geleentheid aan studente te gee om hul navorsing op dié manier wyer bekend te maak. Prof. Linda van Ryneveld het die leiding geneem. Die ATKV het as medeborg opgetree en op die foto s kan van die pryswenners gesien word. Proff. Van Ryneveld en Irma Eloff het die oorhandiging van die pryse namens die SAAWK gedoen. Derick Coetzee Antieke Studies, Unisa Emile Coetzee Dept. Geskiedenis, Noordwes-Universiteit Mari van Wyk, Rekenaargeïntegreerde onderwys, Tshwane Universiteit van Tegnologie Daniel du Plessis, Dept. Publiekreg, UP (links) en Karien Brits 22 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

23 Studentesimposium 2018 (vervolg) Prof. Linda van Ryneveld (UP), Michelle Oelofse, Dept. Privaatreg, UP en prof. Irma Eloff (UP) Schalk Gerber, Dept. Filosofie, Universiteit van die Vrystaat (links) en Hercules Boshoff, Dept. Filosofie, Universiteit van Stellenbosch George de Bruin, Dept. Tale, Universiteit van Johannesburg Nuusbrief - Desember

24 Entrepreneursprogram 2018 MentorVennoot se Entrepreneursprogram 2018 sluit op hoogtepunt af Entrepreneur van die Jaar Die Entrepreneur van die Jaar-kompetisie, wat einde Julie vanjaar as ʼn proeflopie begin is, was ʼn reusesukses. Hoërskoolleerders kon enige produk of diens inskryf waarmee hulle in die jaar meer as R100 besigheidswins gemaak het. In die twee maande tot 30 September is 56 inskrywings ontvang. Ses finaliste sou gekies word uit wie die wenner aangewys sou word, maar die gaping tussen nommers 6 en 7 was so klein dat sewe finaliste na die prysuitdeling genooi is. Die prysuitdeling was op Saterdag 13 Oktober in die Akademie se geskiedkundige en pragtige hoofgebou in Arcadia, Pretoria. Die finaliste was afkomstig van George in die suide, deur Kimberley en Pretoria tot in Polokwane in die noorde. Die sewe finaliste het hulle suksesstories aan die waarderende gehoor voorgedra. Hulle was, alfabeties volgens voornaam, die volgende: Barry Vermaak, van Hoërskool Pietersburg: Hoender- en spinasieboerdery. Febe Wessels, van Hoërskool Oos-Moot: Maak sporthemde vir skoolsport. Jandré du Plessis, van Hoërskool Diamantveld: Koop en verkoop oorlogsmemorabilia. Kerwin Albertus, van Hoërskool Outeniqua: Komponeer en gee saksofoonuitvoerings. Nathan Jansen, van Hoërskool Outeniqua: Koop en verkoop BITCOIN. Reynhardt Bredenkamp, van Hoërskool Outeniqua: Jag en verkoop wildsvleis. Ruach Wagner, van Hoërskool Pietersburg: Koop en verkoop perskes. Die winste wat die sewende tot die tweede finalis gemaak het, het gewissel van R4 346 tot R35 000, maar die wenner was Jandré du Plessis met ʼn wins van R Hy het in ʼn gebaar wat groot waardering by die gehoor uitgelok het, sy R6 000 prys gelykop laat verdeel tussen die 7 finaliste. Die entoesiasme waarmee die leerders en volwassenes agterna dank en waardering vir die kompetisie uitgespreek het en die aanduidings van belangstelling het die bestuur genoop om te besluit dat dit voortaan ʼn jaarlikse instelling sal wees. Die Snapspel- nasionale kompetisie 2018 Die kompetisie se finale rondte is die oggend van 13 Oktober ook in die Akademie se gebou gehou. Die finaliste was Op die foto verskyn v.l.n.r.: Andries Domburg (MentorVennoot-voorsitter, wat die pryse oorhandig het), Rona van Hoepen (direkteur van School Solutions, wat die Snapspel aanbied), Jandré du Plessis (MentorVennoot se Entrepreneur van die Jaar), Marius Joubert (direkteur van School Solutions en skepper en aanbieder van die Snapspel) Oos-Moot, Menlopark en Kuswag-Hoër van Amanzimtoti. Oos-Moot was die wenner van die titel, trofee en die R10,000- prys. Die jongmense, onderwysers en skoolhoofde by die prysuitdelingsgeleentheid was vol lof en waardering vir wat die skoolkinders leer en ervaar wanneer hulle so kompeteer terwyl hulle terselfdertyd stimulerende pret het. Dit is duidelik uit die terugvoer watter praktiese waarde hierdie spel vir die jongmense se ontwikkeling as entrepreneurs het. Die eerste sukses van ʼn jong entrepreneur wat in 2016 deur die program gekweek is en ʼn eie besigheid begin het, is reeds hierdie jaar bereik. Entrepreneursprogram 2019 Die SA Akademie is ʼn lid-organisasie van MentorVennoot. Die doel van MentorVennoot se entrepreneursprogram vir hoërskole is om leerders bloot te stel aan geleenthede om nuut te dink en vir die toekoms te beplan veral ten opsigte van werkskepping in Suid-Afrika. Statistieke voorspel dat moontlik slegs een uit elke drie kinders in die toekoms werk sal kry. Die program is komplementêr tot skole se kurrikula en leerders se toekomsbeplanning. Die fokus is op die skepping van die nodige infrastruktuur en praktiese geleenthede in skole sodat elkeen wat wil, ʼn eerste saketransaksie kan doen. Omdat besigheid 10% weet en 24 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

25 Entrepreneursprogram (vervolg) 90% doen is, is hierdie program uniek en onderskei dit die program van alle ander bekende programme wat teoretiese opleiding oor entrepreneurskap bied maar nie entrepreneurs kweek nie. Die eerste saketransaksie skep ʼn entrepreneur en gee onontbeerlike ervaring in die 90% wat nodig is om werklik ʼn entrepreneur te kan wees. Leerders wat hierdie ervaring reeds op skool opgedoen het, het daardie ervaring en mededingingsvoorsprong bo ander toetreders wat eers ná verdere akademiese opleiding tot die sakewêreld toetree. Dit is belangrik om in die voorbereiding van jongmense vir loopbaankeuses daarvan kennis te neem dat C-leerders oor die algemeen beter in besigheid presteer as A-leerders (dit word ondersteun deur die resultate van die Snapspel) en dat die suksesvolste entrepreneurs internasionaal nie tersiêre akademiese opleiding gehad het nie. Groeifase Vanjaar het 20 skole in agt provinsies aan die Snapspel deelgeneem. Dit is 480 leerders, ongeveer 25% meer as verlede jaar. En 56 leerders het suksesstories gehad om in te skryf. Vir volgende jaar is die teiken 40 skole of 950 leerders in al nege provinsies vir die Snapspel en 200 entrepreneurs wat inskryf vir die titel van MentorVennoot se Entrepreneur van die Jaar. Dit is ʼn teikengroeikoers van meer as 100% in Om hierdie groei te kan bereik, is ʼn strategiesebeplanningsprogram die afgelope drie maande afgehandel en ʼn nuwe visie, missie, aksieplan en infrastruktuur is opgestel vir die kort tot mediumtermyn (2019 tot 2022). Dit is gedoen in noue samewerking met Marius Joubert en Rona van Hoepen van School Die Oos-Moot se wenspan en Marius Joubert (regs agter) en Rona van Hoepen (regs voor). Solutions, wat ʼn bydrae van onskatbare waarde lewer in die ontwikkeling en uitvoer van die entrepreneursprogram. In April vanjaar het dr. Theuns Eloff, wat sedert die stigting van MentorVennoot in 2012 voorsitter was, uitgetree. Andries Domburg, die ondervoorsitter, is in sy plek verkies. Rienzi Duvenage, wat sedert die stigting die besturende direkteur en hoof- uitvoerende beampte was, het op 12 Oktober tydens die Algemene Jaarvergadering afgetree, maar hy bly nog vir ʼn oorgangsperiode as ʼn direkteur aan. Kobus van den Berg is in ʼn gedeeltelik voltydse hoedanigheid in sy plek verkies om die volgende fase van groei te lei. Hy is ʼn voormalige skoolhoof en afgetrede direkteur by die Skool vir Blindes in Worcester. As deel van sy infasering het hy vir meer as twee maande deelgeneem aan die opstelling van die nuwe visie, missie en aksieplan. Coreen King van die Oos-Kaap het as nuwe president van Die Dameskring Marda Oosthuyzen as direkteur vervang. Die ontwerp van ʼn nuwe finansieringsmodel is in die proses van afronding om die nodige finansiële bronne te monster wat deur die nuwe leierskapstruktuur benodig gaan word om MentorVennoot te lei tydens hierdie opwindende volgende groeifase. Rienzi Duvenage Direkteur Nuusbrief - Desember

26 Die ATR se Kokertoekennings 2018 Die Kokertoekennings van die Afrikaanse Taalraad (ATR) is op 16 November 2018 in Pretoria oorhandig. Die Kokers is die hoogtepunt van die ATR se jaar en ʼn geleentheid om ʼn groep baie spesiale mense te bedank vir wat hulle die afgelope jaar vir Afrikaans gedoen het. Kokertoekennings: Bemagtig : Vader Vernon Macaskill Meyer as verteenwoordiger van die Oratorium van Sint Filip Neri van Oudtshoorn. Vader Meyer en sy kollegas bedryf die Afrikaanse Taalapostolaat van die Konferensie van Suider- Afrikaanse Katolieke Biskoppe onder die vaandel van die Afrikaanse Taal Pastorale Streek. Hulle werk behels onder meer die verskaffing van amptelike Afrikaanse vertalings van kerkdokumente en geestelike en pastorale leesstof in gedrukte en elektroniese formaat. Bevorder : Heindrich Wyngaard, ʼn voorstander van ʼn vriendelike, inklusiewe Afrikaans. Hierdie toekenning gee erkenning aan my ma en die anties wat saam met haar op die uieland gewerk het. Dis waar ek voorskools my Afrikaans geleer het: in die koelte onder die plaaslorrie. Dit moedig my ook aan om meer te doen vir die opheffing van bepaald bruin en swart Afrikaanssprekendes wie se beeld steeds nog, in Jakes Gerwel se woorde, dié van tekortskietende wesens is. Beskerm : Prof. Ina Wolfaardt-Gräbe vir die voortbestaan van die Tydskrif vir Geesteswetenskappe, die enigste Afrikaanse akademiese tydskrif met internasionale akkreditasie. Volgens prof. Wolfaardt-Gräbe het ʼn gasredakteur die tydskrif onlangs bestempel as een van die laaste vestings van Afrikaans as akademiese taal. Drie jeugtoekennings is gemaak: YOMA (Claudia Witbooi) het as kletsrymer met haar album Moedertaal ʼn wye bewustheid van die belangrike rol van Afrikaans as moedertaal onder veral jong vroue geskep. Nico Scheepers, dramaturg en regisseur, druk sedert 2014 sy stempel af op die Afrikaanse teaterlandskap met innoverende tienertoneel. Sonia Elie bedryf ʼn boekwinkel, Die Boekfeetjie, uit haar huis in Eldoradopark. Sy bevorder ʼn leeskultuur in Afrikaans by kinders, maar veral ook by vroue deur middel van boekklubs en boekbesprekings. ʼn Spesiale Kokertoekenning is oorhandig aan Sakkie Kotze vir sy lewenslange bydrae tot Afrikaans deur die bevordering van gehalteonderwys en onderwysleierskap. Hy het ook ʼn wye reeks dinamiese kultuurprojekte in Afrikaans en oor taalgrense heen geïnisieer. Hy sê hy is baie lief vir Afrikaans en praat dit met trots. Dit bly ʼn voorreg om ons taal op allerlei wyses te bevorder. Vanjaar se Kokerwenners. Agter v.l.n.r. is Sakkie Kotze, Nico Scheepers en Heindrich Wyngaard. Voor is Sonia Elie, YOMA (Claudia Witbooi) en Ina Wolfaardt-Gräbe. Vader Vernon Meyer kon nie die geleentheid bywoon nie. 26 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

27 Nuus van oral oor Besoek van prof. Lieve van Hoof Vlaamse Jonge Academie Tydens die Akademie se jaarlikse simposium hierdie keer op 20 en 21 September 2018 op Stellenbosch gehou het prof. Lieve van Hoof, medevoorsitter van die Jonge Academie in België, ons besoek. Sy was die gasspreker by die openingsplegtigheid van die simposium en het die rol van ʼn jong akademie bespreek en ʼn kort oorsig van die Belgiese Jonge Academie se werksaamhede gegee. Prof. Van Hoof het aan verskeie Belgiese universiteite studeer, onder andere aan die Katolieke Universiteit Leuven en die Universiteit Gent. Sy behaal drie meestersgrade en ʼn PhD in Klassieke Studies met groot onderskeiding. Sy het reeds verskeie akademiese betrekkinge beklee en verskeie navorsingsbeurse en toekennings ontvang. Dit maak haar uiters geskik vir haar posisie as medevoorsitter van die Jonge Academie, en verskeie internasionale byeenkomste van verskillende aard is al onder haar leiding georganiseer. Die Jonge Academie maak deel van De Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen & Kunsten uit. Die Jonge Academie is ʼn interdissiplinêre en interuniversitêre ontmoetingsplek vir van die voorste jong Belgiese navorsers en kunstenaars met ʼn unieke uitkyk op die verskillende rigtings van die wetenskap, kuns en beleid. Die Jonge Academie formuleer beleidstandpunte, menings en aktiwiteite in verband met aktuele sake. Hulle poog om so ʼn bydrae te lewer tot openbare beeldvorming oor die wetenskap, veral vanuit die perspektief van jong akademici en kunstenaars. Die lede van die Academie moet verbonde wees aan ʼn Vlaamse Universiteit of navorsingsinstelling en moet minstens drie en hoogstens tien jaar te vore hulle doktorale kwalifikasie behaal het. Lede moet verkieslik tussen die ouderdom van 25 en 39 wees en hulle vereenselwig met die doelstellings van die Academie. Lidmaatskap duur slegs vyf jaar en lede word gewerf deur middel van ʼn oop proses waarin kandidate aansoek kan doen en ʼn motivering kan voorlê. Die Academie streef daarna om verteenwoordigend te wees van al die verskillende natuuren geesteswetenskaplike dissiplines, sowel as die kunste. Lede wie se lidmaatskap van die Jonge Academie verstryk het, word nie outomaties lid van die moederakademie nie. In ʼn gesprek met ʼn aantal jong lede wat die SA Akademie se jaarlikse simposium bygewoon het, het prof. Van Hoof talle voordele van so ʼn jong akademie uitgelig. Lede van die Jonge Academie in België word baie hoog aangeslaan, nie net deur lede van die publiek nie, maar ook deur lede van die Koninklijke Vlaamse Academie en deur medestudente en kollegas. Om ʼn lid van die Jonge Academie te wees, word gesien as ʼn buitengewone prestasie en is ʼn teken van uitnemendheid. Van die grootste uitdagings vir die Jonge Lieve van Hoof Vlaamse Jonge Academie Academie is om relevant te bly en met nuwe en innoverende projekte steeds ʼn invloed uit te oefen. Hulle ontvang jaarliks befondsing van ongeveer , wat hulle kan gebruik vir verskillende projekte. Sodanige befondsing kan in ʼn Suid- Afrikaanse konteks dalk ʼn struikelblok wees. Dit is ook uiters belangrik dat hulle outonoom bly en dat hulle nie voel asof die moederakademie gedurig oor hulle skouers loer nie, selfs al is hulle dalk van fondse afhanklik. In die Suid-Afrikaanse konteks sal daar dus ook na faktore soos finansies gekyk moet word. Geografiese ligging in Suid-Afrika kan moontlik meer problematies wees as in België, want ons universiteite is heelwat verder van mekaar af. Indien die SA Akademie die moontlikheid van ʼn jong akademie oorweeg, sal daar ʼn behoeftebepaling onder jong Afrikaanssprekendes gedoen moet word. Van die jongmense het voorgestel dat die SA Akademie se suksesvolle studentesimposiums gebruik kan word om belangstelling in so ʼn jong Suid-Afrikaanse akademie te toets. Die Jonge Academie in België is beslis ʼn dinamiese organisasie wat top- jong akademici en kunstenaars byeenbring om uitnemendheid in die wetenskap en kunste te bevorder en ons kan beslis ʼn ding of twee by hulle leer. Opgestel deur prof. Helena van Coller Nuusbrief - Desember

28 Besoek van prof. Hennie van Coller namens die SAAWK aan die Friese Akademie (Fryske Akademy) in Leeuwarden, Nederland Op Donderdag 6 September 2018 het prof. Hennie van Coller in Leeuwarden ʼn uurlange gesprek gehad met die waarnemende direkteur, mnr. Willem Smink, en ʼn bestuurslid en senior navorser, dr. Hans van de Velde. hierdie verband reël hulle talle kongresse en ander byeenkomste dikwels in internasionale verband en dus in Engels. Die Friese Akademie is op 10 Desember 1938 gestig; hulle hooffokus was en is steeds die Friese taal- en letterkunde. Daarom is hulle hoofaktiwiteit die standaardisering van hierdie taal (deur woordeboeke, ens.) en die vaslegging van die geskiedenis van die taal- en letterkunde. Hulle beskik nie oor die wetlike reg om spelreëls op te stel nie, maar in die praktyk doen hulle dit wel deurdat hulle spelreëls opstel vir die politici. Hulle ken ook pryse toe en daarom is hul aktiwiteite vergelykbaar met dié van die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns, hoewel hulle bykans niks doen op die terrein van die natuurwetenskappe nie Hulle verskil wel in een belangrike opsig van die SAAWK deurdat hulle primêr ʼn navorsingsinstituut is met 20 medewerkers wat om die helfte betaal word deur die Nederlandse regering en die Friese provinsiale owerheid. Boonop is hulle aktiwiteite en verantwoordelikhede in feite ʼn samevoeging van dié van die SAAWK, die FAK, die ATKV en die ATR. Dikwels is dit vir hulle moeilik om akademiese voortreflikheid én kulturele doelwitte te versoen. Voorts beskik die Friese Akademie oor ʼn pragtige kompleks geboue met voldoende ruimte vir kleiner byeenkomste én is hulle geboue ook (soos ons eie, waarop ek nou nog trotser is) ʼn vorm van postmoderne vermenging: ʼn ou kerk word byvoorbeeld omring deur ʼn nuwe struktuur. Ook die Friese Akademie is afhanklik van borge (die regering, die provinsiale owerheid en skenkings van individue) en hulle ervaar tans groot gelddruk. Hulle totale jaarlikse begroting bedra 3,4 miljoen (ongeveer R61,2 miljoen) en hulle jaarlikse uitgawes moet nou baie ingekort word, onder andere deur afleggings, dus ontslag van personeel, en vermindering van projekte. Daar bestaan geweldig baie ooreenkomste tussen hulle en die SAAWK, veral hulle fokus op minderheidstale (en minderheidsletterkundes). In Dr. Hans van de Velde, prof. Hennie en Elsa van Coller en die ingang van die Akademie 28 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

29 J.B.M. Hertzog kan en mag nie geïgnoreer word prof. Fransjohan Pretorius Beeld-Metro, 14 November 2018 Onlangs is die 47ste J.B.M. Hertzoggedenklesing van die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns deur prof. André Wessels van die Universiteit van die Vrystaat in Pretoria gegee. Die Hertzoggedenklesings kom van ver. Die Hertzogmonumentkomitee, wat in 1968 verantwoordelik was vir die oprigting in Bloemfontein van ʼn standbeeld van genl. Hertzog, stigter van die Nasionale Party, het twee jaar later ontbind en sy oorblywende bates aan die Akademie oorgedra. ʼn Voorwaarde vir die oordrag was dat die Akademie onderneem om jaarliks ʼn Hertzoggedenklesing oor sake van nasionale, staatkundige en kulturele belang aan te bied. Oor die jare sou die meeste temas rondom Hertzog wentel, maar daar was ook aanbiedings oor kwessies tydgenootlik aan Hertzog. Die eerste Hertzoggedenklesing is in 1971 gehou. Die spreker was Wennie du Plessis, wat tussen 1931 en 1934 private sekretaris van Hertzog was, en sy loopbaan in 1968 as administrateur van Suidwes- Afrika afgesluit het. Du Plessis het die Boeregeneraals as tema geneem. Sy argument was dat die Anglo- Boereoorlog ʼn baie beslissende fase van ʼn deurlopende proses vir die Afrikaner was. In die daaropvolgende jare was dit veral joernaliste, politici en uiteraard akademici wat die gedenklesing gelewer het. Joernaliste het ingesluit Willem van Heerden, Phil Weber, Piet Cillié en Lizette Rabe. Politici soos Hilgard Muller, maar veral John Vorster en F.W. de Klerk, het vir ʼn ligte beroering gesorg, want die Afrikaner bly maar ʼn verdeelde volkie. Akademici is op grond van hul kundigheid oor Hertzog of sy tydperk betrek. Vroeëre name sluit in D.W. Krüger, H.B. Thom, Maria Hugo en M.C.E. van Schoor. In die laaste 30 jaar duik name op soos F.A. van Jaarsveld, Pieter Kapp, Leopold Scholtz, Louis Changuion, Grietjie Verhoef, Ernst Stals, Alex Mouton, Lindie Koorts, en Henk le Roux en Pieter Coetzer, biograwe van Hertzog. Marinus Wiechers en Christo van Rensburg, wat vanjaar die Jan H. Maraisprys vir hul bydrae tot die akademie in Afrikaans gedeel het, het ook al die lesing gegee. Prof. Fransjohan Pretorius Vanjaar het Wessels die oorspronklike tema Hertzog by die halfpadmerk gebruik, dit wil sê jaar gelede. Daardeur het hy teruggekyk na die 23 jaar van Hertzog se openbare lewe voor 1918 en die 22 jaar daarna. Hy wys daarop dat Hertzog se rol ten opsigte van die lê van die grondslag van die latere apartheidstaat in 1948 nie geïgnoreer mag word nie. Dit word nie altyd besef nie mense dink net aan Malan en Verwoerd. ʼn Belangrike oordeel is volgens Wessels dat selfbeskikking ʼn leitmotief in Hertzog se openbare loopbaan was. Eers het hy vir selfregering vir die verslane Boererepublieke gestry; later vir soewereine onafhanklikheid vir die verenigde Suid-Afrika. As almal maar wil kennis neem van Wessels se slotopmerkings: Of ʼn mens met Hertzog se idees en optredes saamstem of nie, hy kan en mag nie geïgnoreer word nie. Hy maak immers deel van alle Suid-Afrikaners se gedeelde geskiedenis uit en ons mag nie toelaat dat enige aspek van ons meerdimensionele, soms tragiese maar ook insiggewende geskiedenis in vergetelheid geraak nie. Nuusbrief - Desember

30 Uitnodiging na die Geskiedenissimposium Aangebied deur die Geskiedeniskommissie van die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns Vrydag 25 Januarie 2019 van 08:30 tot 13:30, SA Akademie-gebou, Ziervogelstraat 574, Arcadia, Pretoria TEMA: Die Eerste Wêreldoorlog ʼn vergete oorlog en sy betekenis vir Suid-Afrika Die Vrede van Versailles in 1919 het die Groot Oorlog, oftewel die Eerste Wêreldoorlog, beëindig ná die skietstaking van 11 November Vir Suid-Afrika en sy inwoners het die oorlog besonder belangrike gevolge ingehou wat dikwels misgekyk word, so asof ons die oorlog vergeet het. Wat was die inhoud en betekenis daarvan? Watter lesse het dit vir die Unieverdedigingsmag gehad? Hoe het die oorlogsveterane daarna in ʼn veranderde Suid-Afrika aangepas? Kan dit as ʼn katalisator vir verandering gesien word? En hoe lyk die geskiedskrywing daaroor? Hierdie en ander vrae kom aan die bod in die minisimposium van die Geskiedeniskommissie van die Suid- Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns die oggend van Vrydag 25 Januarie PROGRAM 08:30 09:00 REGISTRASIE en TEE/KOFFIE 09:00 09:05 VERWELKOMING: Prof. Fransjohan Pretorius, voorsitter: Geskiedeniskommissie SESSIE 1 09:05 09:35 Die Vrede van Versailles - Louis Scott, afgetrede onderwyser van Polokwane. 09:35 10:05 Geskik vir diens, ongeskik vir arbeid: Die heraanpassing van Suid- Afrikaanse veterane van die Eerste Wêreldoorlog in die naoorlogse samelewing, Anri Delport, Militêre Akademie, Saldanha. 10:05 10:30 TEE/KOFFIE en VERVERSINGS SESSIE 2 10:30 11:00 ʼn Militêre debakel: Die Unieverdedigingsmag, die tussenoorlogse jare, en die lesse van die Eerste Wêreldoorlog Dr. Evert Kleynhans, Militêre Akademie, Saldanha. 11:00 11:30 Die impak van die Eerste Wêreldoorlog op Suid-Afrika: ʼn Vergete katalisator vir verandering? Prof. Albert Grundlingh, Departement Geskiedenis, Universiteit van Stellenbosch. 11:30 12:00 Writing South Africa s First World War Prof. Ian van der Waag, Militêre Akademie, Saldanha 12:00 12:15 Bespreking 12:15 12:25 Samevatting: Prof. Wessel Visser. 12:25 12:30 Bedankings: Dr. Dionē Prinsloo, HUB: SA Akademie 12:30 13:30 MIDDAGETE Antwoord asseblief voor 18 Januarie 2019 by linda@akademie.co.za of per telefoon by indien u beplan om die simposium by te woon. Laat weet asseblief die aantal persone en hulle name, vanne en e-posadresse/telefoonnommers. Koste: R100 (sluit verversings en middagete in) Bankbesonderhede: SA Akademie, ABSA, , Brooklyn-tak. Verwysing by u betaling: GeskSimposium, u voorletters en van. Stuur bewys van betaling asseblief na linda@akademie.co.za. Verengelsing is eerder instrument voor onderwijstoerisme dan voor cultuuruitwisseling 30 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

31 Gent 2018: internasionale brandpunt van Afrikaans Die afgelope vyf jaar al, gewoonlik in Oktober, bied die Gentse Sentrum vir Afrikaans en die Studie van Suid- Afrika ʼn kollokwium oor Afrikaans aan in Gent, België. Vanjaar se lesings en gesprekke het van 4 tot 6 Oktober plaasgevind. Op Donderdag 4 Oktober het prof. Wannie Carstens, buitengewone hoogleraar (met emeritaat) van die Noordwes-Universiteit se Potchefstroomkampus en een van die medestigters van die Gentse leerstoel Zuid- Afrika: talen, literaturen, cultuur en maatschappij, sy intreerede as gasdosent vir die tydperk Oktober tot Desember 2018 aan die Universiteit Gent gelewer. In die loop van die daaropvolgende twee dae is vyf hoofreferate gehou, drie oor die letterkunde en twee oor die taalkunde. Prof. Louise Viljoen van die Universiteit van Stellenbosch se referaat was getitel Antjie Krog as bemiddelaar tussen Afrikaans en Nederlands, Daniel Hugo sʼn Uitdagings wat die Nederlandstalige digkuns aan die Afrikaanse vertaler stel en Bettina Wijngaard sʼn Hoe verlos ons letterkunde van die laager? Oor die taalkunde was prof. Bertus van Rooy, Noordwes-Universiteit, se onderwerp Contact and linguistic creativity in Afrikaans grammar en dié van prof. Theresa Biberauer van die Universiteit van Cambridge Working the edge: on the significance of innovated peripheral structure in Afrikaans. In parallelle sessies is nog 21 referate oor die taalkunde en 10 oor die letterkunde gelewer. Opsommings van al dié referate kan by colloquium/abstracts afgelaai word. Van besondere belang in die taalkundegleuf was die aanbieding vanjaar van die Afrikaans Grammar Workshop (AGW). Die AGW is gehou in die plek van die gewone taalkundebeen van die Gentse kollokwium, wat nes die letterkundedeel gewoonlik in Afrikaans aangebied word. Die AGW is ʼn gesamentlike inisiatief van die Virtuele Instituut vir Afrikaans (VivA), die Nederlandse Meertens Instituut en die Universiteit van Michigan in die VSA. Die oogmerk van dié werkwinkel is om al om die twee jaar ondersoekers bymekaar te bring wat hulle vanuit verskillende teoretiese en metodologiese perspektiewe op die studie van die grammatika van Afrikaans toespits. Bydraes oor enige aspek van die Afrikaanse grammatika (fonologie, morfologie, sintaksis, semantiek, pragmatiek), hetsy in vergelyking met Nederlands en/of ander verwante of onverwante tale, word verwelkom, asook bydraes oor die geskiedenis van die Afrikaanse grammatika, die rol van taalkontak en/of hedendaagse grammatikale variasie. Die voertaal van die AGW is Engels. Ondanks herhaalde versekerings deur die organiseerders dat die aanbieding van die AGW vanjaar in Gent ʼn eenmalige gebeurtenis was, was ʼn handjie vol Afrikaanse akademici tog ietwat beswaard oor dié verengelsing van die Afrikaanskollokwium. In sy verwelkoming aan kollokwiumgangers by die AGW het prof. Andries Coetzee, ʼn taalkundige wat al 20 jaar in die VSA werk, algemene taalwetenskap aan die Universiteit van Michigan doseer en steeds ook ʼn sterk band met die NWU behou, oor die ontstaan van die AGW ʼn kort historiese oorsig gegee. Die redes waarom die AGW in Engels gehou word, het hy soos volg opgesom (my vertaling): Oor die jare het ek my studente en kollegas met omtrent elke taal van oor die hele wêreld sien werk; van Asië tot Europa, Suid-Amerika, Afrika, selfs Suid-Afrika, maar nié met Afrikaans nie. By universiteite in die VSA was Afrikaans as onderwerp van linguistiese studie afwesig. In groot mate was Afrikaans ook nie volledig deel van die taalkundetoneel in Europa nie. Nie omdat Afrikaans nié ʼn interessante taal is, met interessante taalverskynsels vir navorsing nie. Ook nie omdat daar oor Afrikaans nié interessante navorsing gedoen word nie. Nee. Die vernaamste rede vir Afrikaans se afwesigheid tussen tale in die algemene taalwetenskap is dat die meeste navorsing oor Afrikaans in Afrikaans gedoen word. Navorsers rapporteer hul bevindings in werkwinkels en konferensies wat in Afrikaans gehou word, en/of skryf artikels wat in Afrikaanse tydskrifte in Suid-Afrika gepubliseer word. Dit maak Afrikaans vir ʼn groot deel van die wêreld se taalkundiges wat moontlik ook in Afrikaans as studieveld sou belangstel, ontoeganklik. ʼn Paar jaar gelede, het Coetzee vertel, het hy en prof. Marc van Oostendorp, van die Meertens Instituut, in Amsterdam gesels. Daar het hulle besluit om ʼn manier te probeer vind om aan dié toedrag te verander. Uit dié gesprek het die AGW voortgekom: ʼn reeks Nuusbrief - Desember

32 Gent 2018 (vervolg) werkwinkels/konferensies met Afrikaans as fokus, maar met Engels as gesprekstaal. Die eerste Afrikaans Grammar Workshop is in 2016 in samewerking met VivA in Johannesburg gehou. Vanjaar sʼn, wat as deel van die Afrikaanskollokwium in Gent aangebied is, was die tweede. Die derde AGW sal dus oor twee jaar plaasvind. Miskien in Europa. Dalk in die VSA. Moontlik terug in Suid-Afrika. Maar op die wêreldlinguistiekkalender het dié internasionale brandpunt van Afrikaans gekom om te bly. Opgestel deur Jana Luther Gebruikers wat meer oor VivA te wete wil kom, kan aanteken by of met ons uitvoerende direkteur, Marlie Coetzee, skakel by of by Agterste ry, v.l.n.r.: Nina Brink, proff. Gerhard van Huyssteen, Wannie Carstens en Bertus van Rooy. Voorste ry, v.l.n.r.: prof. Adri Breed, dr. Johanita Kirsten en Ansie Maritz. KANTL die Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren Die Vlaamse regering het pas ʼn nuwe dekreet aanvaar in verband met KANTL. Benewens ʼn paar bestuursaanpassings en ʼn nuwe formulering van die taak en missie, asook ʼn klein aanpassing aan KANTL se naam, is die opvallendste veranderinge. Enkele aspekte van die vorige dekreet (van 1980) word hierdeur aangepas inhoudelik sowel as organisatories. Inhoudelik is enkele tradisionele kerntake geherformuleer, terwyl enkele nuwe werksaamhede nou ook as kerntake vasgelê word. Die genootskap van KANTL word vergroot van 30 tot 40 lede. Die vaste sekretaris, voorsitter en ondervoorsitter word vir hoogstens twee termyne van vier jaar aangestel. Vir die eerste keer sedert 1972 is daar ʼn wysiging in die benaming van KANTL taal- en letterkunde word vervang deur taal en letteren, wat wyer is as slegs taalkunde en letterkunde. Die afkorting bly dus steeds KANTL. Hertzoggedenklesing 2018 Die sewe-en-veertigste J.B.M. Hertzoggedenklesing is op Woensdag 17 Oktober 2018 by die Akademiekantoor gelewer. Die lesing is aangebied deur prof. André Wessels. Tema: Generaal J.B.M. Hertzog by die halfpadmerk (1918): ʼn bestekopname, en ʼn vooruitskouing van sy openbare loopbaan daarna. Die publikasie kan teen R20 by die Akademiekantoor bestel word. Kontak: Hanlie Willemse by 32 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

33 Judith Calmeyer Meijburg nuwe direkteur van Zuid-Afrikahuis Judith Calmeyer Meijburg-Van Reekum is met ingang van 1 Desember 2018 as die nuwe direkteur van Zuid- Afrikahuis in Amsterdam aangestel; sy volg Guido van den Berg op, wat dan aftree. Volgens die voorsitter van ZA-huis, Jan Schinkelshoek, beskik Judith oor die nodige eienskappe wat ZAhuis nodig het. Zij combineert liefde, affiniteit en kennis van Zuid-Afrika, haar moederland, met kennis, vaardigheden en expertise waar het Zuid-Afrikahuis in zʼn volle breedte van kan profiteren. Op haar beurt reageer Judith dat dit vir haar ʼn heerlike uitdaging is om zowel mijn vaderland als mijn moederland te dienen. Sy het tien jaar van haar lewe in Suid-Afrika deurgebring en met talle universitêre en kulturele instellings kennis gemaak. Judith is sedert 2016 ʼn bestuurslid van ZA-huis. Die SA Akademie sien daarna uit om die noue verbintenis met ZA-huis voort te sit. Judith Calmeyer Meijburg-Van Reekum Foto: Guido van den Berg Is suur gesiggie doeltreffende kommunikasie? Jana Luther Beeld, 5 Oktober 2018 In ʼn woordeboek soos die HAT word die betekenisse van omtrent woorde verklaar, baie meer as wat enige spreker of skrywer daagliks nodig het. Met sowat woorde kom ʼn mens reeds oor die weg. Met praat jy ʼn vreemde taal al redelik vlot. Die passiewe woordeskat van ʼn gemiddelde moedertaalspreker word op sowat geraam. As jy jou bewustelik op taal toespits, ken jy dalk nog meer. Maar van al die woorde tot ons beskikking gebruik ons net ʼn breukdeel. Mense en dinge kom en gaan; gebruiksvoorwerpe en gewoontes verskyn en verdwyn, saam met die gepaardgaande woorde en begrippe. In die oues se plek kom daar nuwes. En meestal staan duidelikheid en doeltreffendheid voorop. Moenie woorde gebruik wat jou teikenhoorders of -lesers dalk nie ken nie, want dan sluit jy hulle uit, word aangevoer. Pasop dat jy jou luisteraar of leser nie vervreem nie. Wees versigtig om teen niemand te Jana Luther Nuusbrief - Desember

34 Is suur gesiggie doeltreffende kommunikasie? (vervolg) diskrimineer nie. Wie vir jong lesers skryf, word gemaan om moeilike woorde te vermy. Handboekskrywers word vir die eenvoud van hul woordkeuses geprys. Dis te moeilik, is by opvoedkundige uitgewers ʼn knaende refrein. Die kinders (onderwysers!) gaan dit nie verstaan nie. Om te beweer dat dié voorstanders van eenvoudige kommunikasie ongelyk het, sal onregverdig wees, en verkeerd. Vanselfsprekend doen ʼn mens jou bes om kennis só oor te dra dat geen misverstand ontstaan nie. Natuurlik wil elke spreker en skrywer graag begryp word. Maar verstaan verg grammatika én woordeskat. Vir 100%-kommunikasie die eerste keer is nuanse nodig. Hoe voel daardie skrywer wat sy boodskap met ʼn suur gesiggie afsluit werklik? Afgehaal? Bedruk? Bekommerd? Beswaard of depressief? Is hy desperaat, gefrustreerd, gegrief, gekrenk? Gekwel, gekwets? Knieserig? Melancholies, moedeloos; mismoedig, misnoeg? Sit hy op moedverloor se vlakte? Is hy miserabel? Morbied, neerslagtig? Negatief, nukkerig, ontevrede? Ontnugter, ontstem, onvergenoegd? Pessimisties? Platgeslaan en seergemaak? Somber? Swaarmoedig? Swartgallig? Teleurgesteld, te na gekom? Vies? Wat beteken daardie enkele laggende gesiggie? Is dit ʼn teken van blydskap, blymoedigheid? Is die emotikongebruiker entoesiasties, geesdriftig? Geamuseerd, geanimeerd? Gelukkig, gemoedelik, joviaal? Opgetoë, opgeruimd, opgewek? Plesierig, pretlustig? In ons hedendaagse beeldkultuur kommunikeer ons al hoe makliker, al hoe vinniger, maar ook toenemend oppervlakkig, met al hoe minder woorde. Met die gang van die geskiedenis het woorde soos hier bo niks te make nie; wel met mense se diepste gedagtes en emosies. Wanneer holrugfrases, piktogramme en ander hiërogliewe stelselmatig die nodige uitingsen uitdrukkingsmoontlikhede van ʼn genuanseerde taalkultuur begin vervang, moet ʼn mens dalk tog maar vra: Waar hou doeltreffende kommunikasie op? Waar begin beperkte geletterdheid? Besoek van Waverleyleeskring Op Dinsdag 6 November 2018 het die Waverleyleeskring onder leiding van hulle voorsitter, me. Trui van Wyk, hulle jaareindfunksie by die SA Akademie se nuwe gebou aangebied. Linette van der Merwe het Gespreksgenoot: ʼn Brieweboek bespreek. Dié boek is deur Heilna du Plooy saamgestel uit briewe tussen Elize Botha en verskeie bekendes. Die oggend is feestelik afgesluit met ʼn besoek aan die Engelenburghuis-museum. 34 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

35 Wat sê die wetenskap in Nederland oor die see? Gedurende die Europese somermaande Augustus en September en die herfsmaand Oktober 2018 kom die see en die onderwaterlewe in die wetenskaplike kollig. Net soos in Suid-Afrika is daar ook in Nederland elke somer ʼn groot uittog see toe. Die verskil is dat dit nie saamval met Kersfees nie en dat die brandertjies van die plekke wat vakansiegangers die meeste besoek, nogal aan die mak kant is dit is nou die Middellandse See-kuslyn in vergelyking met die Indiese en die Atlantiese Oseaan aan die uitgestrekte kus van Suid-Afrika. Die route de soleil kreun jaarliks onder verkeer en wie ʼn bietjie gemaksugtig is, vlieg liewer na ʼn verder bestemming. Hier onder volg ʼn oorsig in gedateerde kolparagrawe van wetenskaplike nuus met betrekking tot die seelewe. 16 Augustus: Dit klink onwaarskynlik dat ʼn eensellige oseaanbewoner met ʼn deursnee van minder as 0,05 millimeter ʼn invloed kan hê op die vorming van wolke, maar tog is dit so, skryf Gemma Verhuizen in die Wetenskapsbylae van die NRC-Handelsblad. Israelse navorsers skryf in hierdie week se iscience die volgende: Wanneer die alg Emiliania huxleyi deur ʼn virus besmet word, beland daar groot hoeveelhede kalksteenskildjies van hierdie mikroörganisme in die lug. Dié miniatuurdeeltjies dien as kondensasiekerne waaromheen wolkdruppels ontstaan. Emiliania huxleyi is ʼn alg met ʼn uitwendige skelet van ronde kalkplaatjies. Tydens bloeiperiodes kan die alg duisende vierkante kilometers oseaanoppervlak bedek. Ná virusbesmetting kom die plaatjies los en beland dit in die atmosfeer deur die uiteenspat van lugblase op die wateroppervlak. Vanweë hulle plat, ronde vorm sweef die plaatjies 25 keer stadiger as ander kondensasiekerne en het dit ʼn groter invloed op wolkvorming. 18 Augustus: Sommige bestanddele in sonbrandmiddels kan koraal doodmaak. Daarom wil Hawaii dit verbied, skryf Brigitte Osterath in die NRC. Die Nederlandse eiland Bonaire in die Karibiese See is bekend as ʼn duikersparadys. Koraalriwwe begin daar al sommer twintig meter van die strand af, maar nou word dit bedreig deur bensofenoon-3 (ook genoem oksibensoon), ʼn UV-filter in sonbrandmiddels. Diana Slijkerman doen navorsing in haar laboratorium in Den Helder daaroor. Reeds in 2008 het Italiaanse navorsers Carina van der Walt ontdek dat sonbrandmiddels virusinfeksies in koraalriwwe teweegbring. Die koraaldiertjie verbleik en sterf binne vier-en-twintig uur. Koraalriwwe word gevorm deur kolonies rifbouende koraaldiertjies wat ʼn kalkskelet maak; nuwe geslagte bou dan daarop voort. So groei die rif. Koraaldiertjies leef saam met alge, wat vir fotosintese sorg. Die alge gee mooi kleure aan die korale. Daar bestaan ongeveer soorte koraal. Koraalriwwe kom voor in die trope en lok baie ander vorme van seelewe aan. Dit maak ʼn koraalrif die rykste ekosisteem van die see, maar die riwwe word bedreig deur klimaatsverandering en die gevolglike verwarming van die seewater. Wêreldwyd kan 90% van die koraalriwwe voor 2050 verdwyn vanweë verbleiking (algverlies) as dit so aanhou. Waterbesoedeling deur duikers se sonbrandmiddels is ʼn bykomende bedreiging vir die koraal. 21 Augustus: ʼn Piepklein seeperdjie van 15 millimeter is onlangs deur duikers ontdek naby die koraalriwwe van die Izu-eilande, ʼn groep vulkaniese eilande ongeveer 280 kilometer ten suide van Tokio. Volgens Lucas Brouwers is die bestaan van Hippocampus japapigu in die tydskrif Zookeys bekendgemaak. Anatomiese navorsing op grond van mikro-bt-skanderings ( CT scans ) en ʼn DNS-ontleding het bevestig dat dit ʼn nuwe soort is. So klein soos hy is, laat hy wetenskaplikes aan ʼn kameelperd dink met bruin blokke op sy wit lyfie en twee opvallende uitsteeksels agter op sy kop. In die volksmond sal hierdie seeperdjie waarskynlik bekend word as die Japanse pigmee-seeperdjie. Nuusbrief - Desember

36 Wat sê die wetenskap in Nederland (vervolg) 7 September: De ontsnapping van de natuur handel oor die erflikheidsleer en is geskryf deur Thomas Oudman en Theunis Piersma. Hierdie boek gebruik die seeperdjie as ʼn voorbeeld van een van die baie raaisels in die natuur. Die mannetjies word swanger, nie die wyfies nie. Hulle vra hulle lesers en hulleself af waarom dit eintlik so is en gee twee verdere vrae as moontlike antwoorde. Is dit ʼn erflike kwessie, en dus geneties bepaal? Of speel die omgewing ʼn rol? Volgens Oudman en Piersma het selfs Charles Darwin erken dat hy geen snars begreep van de mechanismen van overerving. In die laboratorium is bewys dat die swangerskap van seeperdmannetjies ʼn kwessie van DNS is. Dit verklaar nog nie eintlik iets nie. Daar moes ʼn omslagpunt in die evolusie gewees het iets soos die omstandighede in die seewater waardeur swangerskap van wyfies oorgegaan het op mannetjies. Albei geslagte het ʼn bevrugtende rol in die voortplanting. Beide spuiten hun geslachtcellen het water in en laten het dan voor wat het is, skryf Oudman en Piersma. De ontsnapping van de natuur: Een nieuwe kijk op kennis kry ʼn goeie beoordeling van vier uit vyf deur Kester Freriks in die Boekenblad van die NRC. Hierdie interessante boek wys egter ook daarop dat nuwe ontdekkings in die natuur eerder tot nuwe vrae as tot antwoorde lei. 8 September: Die hoop beskaam wanneer dit gaan oor die teorie dat diepliggende korale deur opwellende koue water beskerm word. Selfs die dieper dele van die Groot Barrièrerif aan die Australiese ooskus kry skade deur seewater wat verwarm, skryf ʼn internasionale navorsingspan hierdie week in die tydskrif Nature Communications. Aan die einde van die laaste jare se somers het die opwelling van koue water tot ʼn einde gekom as gevolg van verwarmende oseaanwater. Als koralen het te warm krijgen, dan stoten ze algen af waarmee ze samenleven, vertel Pim Bongaerts aan Nienke Beintema in die NRC se Wetenskapsbylae. Dat noemen we coral bleaching. As die verbleiking te lank duur, gaan die koraal dood. 20 Oktober: Die vel van ʼn seekat lyk soos ʼn pointillistiese skildery miljoene gekleurde miniatuurstippeltjies langs mekaar, skryf Gemma Verhuizen by die fotobeeld van die week in die Wetenskapsbylae van die NRC. Sodra die seekat ʼn prooi of ʼn vyand teëkom, verander hy in ʼn oogwink van kleur. Dit is dus eerder beeldskermpieksels op die seekat se vel as statiese verfstippels. Die pieksels word chromatofore genoem. Dit is selle wat afwisselend geel, oranje, rooi, bruin of swart kan word. Hierdie week skryf Duitse wetenskaplikes in Nature hoe die vel van die seekat sy perspektief direk weergee: as hy ʼn vyand waarneem, sal hy ʼn kamoeflerende kleur aanneem. By ʼn potensiële paringsmaat sal hy helderkleurig word. Die seekat se vel bied nuwe insigte in sy brein en vir ʼn ongewerwelde het ʼn seekat ʼn baie groot brein. Carina van der Walt Tilburg, Nederland 36 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

37 Poort-Skryfkompetisie 2019 Uitnodiging aan skole Nuusbrief - Desember

38 Boekbekendstellings (vervolg) Van Afrikaans gepraat - Christo van Rensburg Uitgewer: Malan Media en LAPA ISBN: Prys: R Nuwe boek oor Afrikaans se Afrika-komvandaan. Waar het Afrikaans begin? Wie het eerste Afrikaans gepraat? Was die Kaap regtig Hollands? Hoe het die Khoi en die Portugese met mekaar handel gedryf? Watter rol het slawe in die ontstaan van Afrikaans gespeel? Wat is die invloed van townships op Afrikaans? Hoe het die verskillende trekke Afrikaans beïnvloed? Die taalkontak wat daaruit gevolg het, of selfs ook die vrees vir taalkontak, is een van Afrikaans se belangrike stories. Die skryf van Afrikaans het op verskillende maniere begin, met sterk invloede uit die Islam. Afrikaans se standaardisering gaan met heelwat vertellings gepaard. Van Afrikaans gepraat is ook in Engels beskikbaar as Finding Afrikaans. Die boeke is moontlik gemaak deur ʼn ruim skenking van die ATR en is ʼn koproduksie tussen Malan Media en LAPA Uitgewers. Die boek word deur LAPA bemark en versprei. Christo van Rensburg is oorlede terwyl hy aan die laaste proewe gewerk het. Hans du Plessis het die projek verder namens die gesin bestuur. 38 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

39 Boekbekendstellings (vervolg) In die Pers: Afrikaans poems with English translations Hennie van Coller, Helize van Vuuren en Louise Viljoen Die Afrikaanse letterkunde het nog altyd die aandag van letterkundiges en belangstellende leke oor die hele wêreld getrek. Met die aanbreek van ʼn nuwe, demokratiese bedeling in Suid-Afrika het Afrikaans internasionaal sy stigma verloor en word dit op verskeie plekke bestudeer en onderrig. Dikwels bestaan daar egter ʼn behoefte aan vertalings uit Afrikaans in Engels en hoewel verskeie prosateurs in Engels vertaal is, het die poësie agtergebly. A.P. Grové en C.J.D. Harvey se poësiebloemlesing Afrikaans poems with English translations dagteken uit 1962, meer as ʼn halfeeu gelede, en het dus nie meer aan sy doel beantwoord nie. Daarom het die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns se Letterkundekommissie ruim 15 jaar gelede al voorbrand begin maak vir ʼn bywerking van daardie bloemlesing. Nadat hierdie taak aan verskeie literatore toevertrou is, is die taak uiteindelik opgedra aan lede van die Letterkundekommissie: proff. Hennie van Coller, Helize van Vuuren en Louise Viljoen (aanvanklik voorsitter van dié kommissie). Verskeie vergaderings is gehou, buiteadvies van kollegas is ingewin en uiteindelik is besluit op ʼn korpus gedigte. Bestaande vertalings is soms gebruik, maar meer dikwels is vertalers gevra om nuwe vertalings te maak. Al hierdie vertalings is dan deur die samestellers beoordeel. Die samestellers is daarvan oortuig dat die gedigte (en vertalings) in hierdie bloemlesing verteenwoordigend is van die diversiteit van die Afrikaanse poësie én van die gehalte daarvan. Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns het ʼn goeie vennoot gevind in Protea Boekhuis, wat ʼn pragproduk gelewer het. Prof. H.P. (Hennie) van Coller Voorsitter: Letterkundekommissie Nuusbrief - Desember

40 Boekbekendstellings (vervolg) Insigte uit Opvoedkundige Sielkunde - Irma Eloff en Estelle Swart Uitgewer: Juta ISBN: Prys: R450 Outeurs van sestien Suid-Afrikaanse universiteite het saamgewerk om ʼn splinternuwe handboek in opvoedkundige sielkunde die lig te laat sien. Met ruimskootse ondersteuning van die LW Hiemstra Trust is die boek, Insigte uit Opvoedkundige Sielkunde, in verskeie opsigte uniek. Dit is die eerste handboek in opvoedkundige sielkunde in Suid-Afrika wat bydraes van so ʼn groot aantal universiteite bevat. Die hoofstukke rapporteer ook die mees onlangse tendense in empiriese navorsing op dié vakgebied in Suid-Afrika, maar die boek is in toeganklike Afrikaans geskryf, sodat dit ook maklik deur lesers buite die beroep van opvoedkundige sielkunde verstaan kan word. Alhoewel die meeste handboeke in sielkunde en opvoedkundige sielkunde vanuit die Westerse perspektief geskryf word, bied hierdie handboek insigte wat die unieke dinamiek van die Suid-Afrikaanse omgewing weergee. Breë temas wat bespreek word, is die wetenskap en beroep van opvoedkundige sielkunde, onderwysers, skole, onderrig en leer, gesondheid en welstand, kognisie, taal, insluitende taalonderwys, opvoedkundig-sielkundige ondersteuning en loopbane. Onder die hoofstukouteurs tel verskeie van Suid-Afrika se hoogs gegradeerde NNS-navorsers, uitnemende praktisyns en jong opkomende akademici. Die boek is ook in Engels beskikbaar onder die titel Understanding Educational Psychology. Die boeke is gepubliseer onder die redakteurskap van proff. Irma Eloff (UP) en Estelle Swart (US) en word uitgegee deur Juta. 40 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

41 Akademielede in die nuus In vorige Nuusbriewe is reeds melding gemaak van die wye aandag wat ʼn artikel oor Suid- Afrika se fiskale afgrond deur die outeurs Jannie Rossouw, Fanie Joubert en Adèle Breytenbach in die openbare media getrek het. Hierdie navorsing, wat in 2014 in die Tydskrif vir Geesteswetenskappe (TGW) gepubliseer is, is in 2016 opgevolg met ʼn artikel waarin Suid-Afrika se fiskale keuses tussen afgrond en plato ontleed is. Baie geluk aan die outeurs wat steeds erkenning geniet deurdat Pomegranate Media fiskale afgrond pas ook as ʼn dokumentêr verfilm het. Prof. Rossouw berig soos volg hieroor: Ek sal my bes doen om maksimumpublisiteit aan die Tydskrif vir Geesteswetenskappe te gee; ons moet nooit vergeet dat dit is waar die navorsing oorspronklik in Afrikaans verskyn het nie. Prof. Jannie Rossouw Gelukwensing Prof. Michael le Cordeur het die Toekenning van Uitnemendheid 2018 vir Denkleier van die Universiteit van Stellenbosch ontvang. Prof. Ina Wolfaardt-Gräbe het op 16 November ʼn Kokertoekenning van die ATR ontvang vir die beskerming van Afrikaans. Nuusbrief - Desember

42 Ledesake Nuwe lede Fakulteit Kuns en Geesteswetenskappe: Dr. M. Basson, Stellenbosch Dr. M. Diedericks, Pretoria Dr. H. du Preez, Pretoria Dr. W.J. Jacobs, Pretoria Dr. H.T. Lochner, Pretoria Dr. M.C. Moen, Pretoria Dr. O.P.J. Stander, George In memoriam lede Prof. O.J.O. Ferreira, Knysna Mnr. C.A. Roode, Stilfontein Prof. Marc Verstraete, Leuven, België Ons eer hul nagedagtenis. Publikasies van Akademielede: Alle Akademielede word hartlik genooi om besonderhede van publikasies in Afrikaans vir opname in dié rubriek aan die kantoor te stuur. Hulde aan... Prof. C.A. Roode Prof. Marc Verstraete Marc Verstraete is op 1 April 1925 in Brugge gebore. Ná sy skoolopleiding aan die Sint- Lodewijkscollege in Brugge het hy te Leuven en Oxford en vir ʼn jaar in New York in die geneeskunde gestudeer. Terug by Carel Roode is onlangs oorlede. Hy het aan die universiteite van Potchefstroom, Suid-Afrika en Kaapstad studeer en as ingenieur gekwalifiseer. Hy was ʼn lid van verskeie vakverenigings in Suid-Afrika en Brittanje. In 1999 het hy sy eie firma, Metenco, opgerig en suksesvol bedryf. Dit was sy droom, wat hy deur harde werk en deursettingsvermoë verwesenlik het. Voor in sy handboek vir chemiese ingenieurswese het hy as student geskryf: It is better to understand a little than to misunderstand a lot. Die SA Akademie eer sy nagedagtenis. Leuven het hy hom toegelê op veral hemofiliepasiënte en het hy in 1958 die Vriendenkring voor Hemofilielijders opgerig, wat nou reeds 60 jaar in die vorm van die Vereniging van Hemofilie bestaan. Hy het ook leiding geneem in navorsing oor moontlike oorsake van trombose. As internasionale spreker was hy gewild, en as leermeester het hy studente gewerf uit onder meer Italië, Wes- en Oos-Europa, Suid-Afrika, Indië, Suid- en Noord Amerika, Egipte en Japan. Hy het talle boeke geskryf, wat in Frans, Italiaans, Spaans en Russies vertaal is, en internasionale simposia in Leuven gereël. Hy is op 16 Augustus 2018 in Leuven oorlede. 42 SA Akademie vir Wetenskap en Kuns

43 Ledesake (vervolg) Hulde aan... Prof. O.J.O. Ferreira Prof. Cobus Ferreira is op 12 September 2018 ná ʼn lang siekte in Mosselbaai oorlede. Hy was een van die land se grootste kultuurhistorici en die skrywer van bykans 40 boeke. Daarbenewens het hy 21 artikels vir die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, ongeveer 100 tydskrifartikels en 40 boekresensies geskryf, sowel as bydraes vir ander boeke, sê die uitgewer dr. Nicol Stassen. Cobus was onder meer ook redakteur van die Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Kultuurgeskiedenis en van Historia. Vir sy navorsing oor die betrekkinge tussen Portugal en Suid-Afrika het hy Portugal 19 keer besoek. Voortvloeiend hieruit is 17 boeke en 38 tydskrifartikels gepubliseer. Die skrywer Jeanette Ferreira-Van Jaarsveld onthou hom as gemoedelik, altyd, maak nie saak wat die omstandighede was nie. As sy neus eers ʼn spoor in die geskiedenis gevat het, het hy nie laat los nie, ʼn bulhond. ʼn Oudstudent, dr. Gerhard Genis, vertel: Ek onthou nog van die temas wat ons in kultuurgeskiedenis gedoen het. Hy het byvoorbeeld prente en illustrasies gebruik om die geskiedenis baie visueel (en interessanter) te maak. In die akademie is daar groot ego s, maar prof. Cobus was definitief nie een nie. ʼn Jare lange vriendin, dr. Elize Labuschagne-Hull, sê: Hy het min kwaad geword, maar daar is heelwat dinge waarvan hy ʼn intense afkeer gehad het: pretensie, dislojaliteit, slordigheid, groot porsies kos. Cobus het Lissabon as sy hartstad beskou en dikwels sy verjaardagmaand daar deurgebring. Nie net het hy navorsing daar gedoen nie hy het die strate van Lissabon ingedrink, fadomusiek geluister en sommer sy Portugese herkoms gevier. Daar is byna geen persoon in die bewaringswêreld in Suid-Afrika wat nie in ʼn stadium onder hom gestudeer het of wat deur hom beïnvloed is ten opsigte van sy beroepskeuse of studie nie. Nog ʼn lewenslange vriendin, Thariza van Rensburg, vertel: Hy was pligsgetrou en gedissiplineerd, en het selfs ná sy aftrede bykans elke dag in sy studeerkamer deurgebring om aan ʼn toekomstige boek of tydskrifartikel te werk. Sy aftreehuis in Jeffreysbaai was ʼn gewilde kuierplek vir almal uit Gauteng wat altyd by hom aangedoen het, maar ook vir die plaaslike vriendekring in Jeffreysbaai. Hy het die afgelope paar jaar in Knysna gewoon. Cobus was ʼn kranige stapper en het vele staptogte oral in Suid- Afrika onderneem, onder meer in die Drakensberge, die Soutpansberge en die Laeveld, asook aan die Suid- Kaapse kus en die Transkei. Om so ʼn besonderse vriend (vir sommige so lank as 50 jaar) te verloor, is ʼn onbeskryflike verlies. Vir sy uitstaande werk is hy in 1994 deur die FAK bekroon met die Prestigeprys vir Geskiedenisbevordering en deur die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns met ʼn Erepenning vir Kultuurgeskiedenis en, in 2004, met ʼn Erepenning vir Geskiedenis. Die ATKV/SA Akademieprys vir ʼn wetenskaplike artikel in Afrikaans is aan hom toegeken vir sy artikel Neerslag van die Anglo-Boereoorlog ( ) in die Portugese geskiedskrywing, wat in die Joernaal vir Eietydse Geskiedenis (jg. 36 (2), September 2011) verskyn het. Hy ontvang ook vele ander toekennings. Nuusbrief - Desember