Ciberliteratura e cultura dixital

Transcription

1 FACULTADE DE FILOLOXÍA DEPARTAMENTO DE LINGUA E LITERATURA ESPAÑOLAS, TEORÍA DA LITERATURA E LINGÜÍSTICA XERAL Ciberliteratura e cultura dixital María Teresa Vilariño Picos GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO 2017/2018 1

2 FACULTADE DE FILOLOXÍA. DEPARTAMENTO DE LINGUA E LITERATURA ESPAÑOLAS, TEORÍA DA LITERATURA E LINGÜÍSTICA XERAL AUTORES: María Teresa Vilariño Picos Edición electrónica ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito dos autores. 2

3 Índice 1. Datos descritivos da materia Obxectivos e competencias Contidos Bibliografía xeral da materia Metodoloxía Sistema de avaliación Distribución e calendario de actividades Recomendacións para o estudo da materia Observacións

4 1. DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA. P Ciberliteratura e cultura dixital. Materia do Mestrado en Estudos da Literatura e da Cultura. 3 créditos ECTS. Materia optativa, segundo cuadrimestre. Itinerario Estudos teóricos e comparados da Literatura e da Cultura. Profesora: María Teresa Vilariño Picos. Profesora Titular de Teoría da Literatura e Literatura Comparada. Facultade de Filoloxía. Universidade de Santiago de Compostela. Despacho 127. mteresa.vilarino@usc.es 2. OBXECTIVOS E COMPETENCIAS. 1. Ofrecer un panorama renovador do concepto Literatura e do sistema literario no que se refire á irrupción do paradigma informático. 2. Trazar un mapa da creación contemporánea relacionada coas novas linguaxes artísticas, con especial atención ao ámbito cultural da Península Ibérica, e, polo tanto, aos produtos realizados en calquera das súas linguas. 3. Reconceptualizar a noción de xénero literario, observando como narrativa, teatro, poesía e ensaio cobran novas dimensións, vinculados coas novas tecnoloxías. 4. Reflexionar sobre as nocións de autor, lector, texto ou institución á luz dos cambios que provocan soportes e contornas como Internet. 5. Estabelecer un diagnóstico sobre o funcionamiento da converxencia mediática e cultural no noso tempo, a partir dunha reflexión interdisciplinar dende ámbitos tan diversos como a filosofía, a estética, a historia da arte, e tamén a ciencias biolóxicas. 6. Proporcionar metodoloxía e ferramentas para a análise dos novos textos saídos desta converxencia, para a docencia. Delimitar e esclarecer os conceptos máis operativos neste ámbito. 4

5 1. Competencias xerais: - CX1: Posuír, comprender e saber aplicar os coñecementos que achegan a oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e a aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación. - CX2: Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornas novas ou pouco coñecidas, dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo, a literatura universal. - CX3: Que os estudantes sexan quen de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formularen xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas derivadas do emprego dos novos medios. - CX4: Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións, e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan, a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sistemático. - CX5: Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser, en grande medida, autodirixido ou autónomo. 2. Competencias transversais: - CT1: Que os estudantes teñan unha visión actualizada dos sistemas teóricos e metodolóxicos no campo dos Estudos Literarios e culturais. - CT2: Que os estudantes poidan profundar nos coñecementos xa adquiridos, enriquecéndose dende unha perspectiva interdisciplinar. - CT3: Que os estudantes saiban manexar as ferramentas metodolóxicas e técnicas para conseguir postos en distintas institucións nacionais e internacionais nos grandes grupos de comunicación, na administración e na xestión da información dos bens culturais e recursos humanos. - CT4: Que os estudantes posúan os instrumentos metodolóxicos que sirvan para desenvolver un espírito crítico e reflexivo, áxil e práctico en relación cos distintos fenómenos culturais. 3. Competencias específicas: 5

6 - CEB1: Que os estudantes poidan achegarse, de maneira rigorosa, ao que nos últimos anos se denominou postliteratura, reflexionando e cuestionando a concepción máis tradicional do termo e concepto Literatura. - CEB2: Que os estudantes sexan quen de ampliar a noción de literatura, a través da súa relación cos novos medios tecnolóxicos, os medios de comunicación, o cinema, as artes, así como coa diversidade xenérica, social, cultural, en definitiva. - CEB3: Que os estudantes aborden o concepto de texto e textualidade dun modo aberto, dando cabida a outras formas culturais, non estrictamente literarias, atendendo a distintas artes e á irrupción dos novos medios. 3. CONTIDOS. 1. Consideracións xerais. Conceptos básicos. Remediación, Hipermedia, Transmedia, Crossmedia, Intermedia. 2. Historias dixitais. Teatro e narrativas dixitais. O teatro fóra do teatro. 3. Converxencias culturais. Literatura e Arte na cultura dixital. 4. O Cíborg e a Intelixencia artificial. Estudo de casos ao longo de todo programa. Elaborarase un blogue cos contidos e resultados da materia. 4. BIBLIOGRAFÍA XERAL DA MATERIA. Entregaranse bibliografías específicas para cada tema do programa. Haberá unha serie de lecturas de carácter obrigatorio. AARSETH, E. (1997). Cybertext: Perspectives on Ergodic Literature. Baltimore, John Hopkins UP. Tradución portuguesa de José Augusto Mourão. ABUÍN GONZÁLEZ, A. (2006). Escenarios del caos. Entre la Performance y la hipertextualidad electrónica. Valencia: Tirant lo Blanch. BARBOSA, P. (1996). A Ciberliteratura. Criação Literária e Computador. Lisboa, Cosmos. 6

7 BOGOST, I. (2007). Persuasive Games. The Expressive Power of Videogames. Cambridge, Mass., MIT Press. BOLTER, J. D. e R. Grusin (1999). Remediation: Understanding New Media. Cambridge, Mass., MIT Press. BORRÀS, L. (2005). Teorías literarias y retos digitales. Textualidades electrónicas. Nuevos escenarios para la literatura. Barcelona: UOC, pp CAÑAS, D. e C. GONZÁLEZ TARDÓN (2010). Puede un computador escribir un poema de amor?. Tecnoromanticismo y poesía electrónica. Madrid: Devenir Ensayo. CARRILLO, J. (2004). Arte en la red. Madrid: Cátedra. CAUSEY, M. (1999). "Postorganic Performance. The Appearence of Theatre in Virtual Spaces". En M. L. Ryan (ed.). Cyberspace Textuality. Computer Technology and Literary Theory. Bloomington and Indianapolis. Indiana University Press., pp Traducido ao castelán en D. Sánchez Mesa-Martínez "La performance postorgánica. La apariencia del teatro en los espacios virtuales". Literatura y cibercultura. Madrid: Arco Libros, pp DARLEY, A. (2002). Visual Digital Culture. Londres: Routledge. Tradución ao castelán de Enrique Herrando Pérez e Francisco López Martín, Cultura visual digital. Espectáculo y nuevos géneros en los medios de comunicación. Barcelona: Paidós. LÉVY, P. (1997). Cibercultura. La cultura de la sociedad digital. Barcelona: Anthropos, GARRIGUES, P. (1995), Poétiques du fragment. París: Klincksieck. JENKINS, H. (2008). Convergence culture: la cultura de la convergencia de los medios de comunicación. Barcelona: Paidós. JUUL, J. (2006). Half-Real. Videogames between Real Rules and Fictional Worlds. Cambridge/Londres: MIT. KAYE, N. (1994). Postmodernism and Performance. Nueva York. St. Martin's. LANDOW, G. P. (2006). Hypertext 3.0. Critical Theory and New Media in an Era of Globalization. Baltimore: John Hopkins UP, pp LANDOW, G. P. (ed.). (1997). Teoría del hipertexto. Trad. P. Ducher. Barcelona: Paidós. LANDOW, G. P. (1995). Hipertexto. La convergencia de la teoría crítica contemporánea y la tecnología. Trad. P. Ducher. Barcelona: Paidós. LAUFER, R. (eds.) (1987). Le Texte en mouvement. PUV: Saint-Denis. 7

8 LAUREL, B. (1993). Computer as Theatre. Addison Wesley Longman. MANOVICH, L. (2001). The Language of New Media. Cambridge, MIT Press. MOLINA, Á. e K. LANDA (2000). Futuros emergentes. Arte, interactividad y nuevos medios. Diputación de València. MURRAY, J. (1999). Hamlet en la holocubierta. El futuro de la narrativa en el ciberespacio. Trad. de Susana Pajares. Barcelona, Paidós. PACKER, R. & JORDAN, K. (2002). Multimedia: from Wagner to virtual reality. Norton Publishers. Parcialmente en rede. PEQUEÑO GLAZIER, L. (2002). Dig[it]al Poet(I)(c)s. The Making of E-Poetries. Tuscaloosa e Londres: University of Alabama Press. RYAN, M.-L. (1999). Cyberespace, Virtuality and the Text. En Marie-Laure Ryan (ed.). Cyberspace Textuality. Computer Technology and Literary Theory. Bloomington e Indianapolis: Indiana University Press, pp RIESER, M. (2002). New Screen Media. Cinema/Narrative. Londres: British Film Institute. RYAN, M.-L. (2006). Avatars of a Story. Minneapolis: U of Minessotta P. RYAN, M.-L. (2004). La narración como realidad virtual. La inmersión y la interactividad en la literatura y los medios electrónicos. Trad. María Fernández Soto. Barcelona: Paidós. RYAN, M.-L. (2004). Narrative Across Media: The Languages of Storytelling. U of Nebraska Press. SÁNCHEZ MESA MARTÍNEZ, D. (2004). Literatura y cibercultura. Madrid: Arco. SICART, M. (2009). The Ethics of Computer Games, Cambridge (Mass.) / Londres. TURKLE, S. (1997). La vida en la pantalla: la construcción de la identidad en la era de Internet. Barcelona: Paidós. VAN LOOY, J. e J. BAETENS (2003). Close Reading New Media. Analyzing Electronic Literature. Leuven: UP of Leuven. VILARIÑO PICOS, Mª. T. e A. ABUÍN GONZÁLEZ (2006). Teoría del hipertexto. La literatura en la era electrónica. Madrid: Arco. VILARIÑO PICOS, Mª. T. (2009). "La cultura digital en los estudios literarios:ciber/textual/espacialidades poéticas". En A. Sanz Cabrerizo, Teoría literaria española con voz propia. Madrid: Arco, pp

9 VILARIÑO PICOS, Mª. T. (2011). Textos a escape. A literatura e a cultura na era dixital. Servizo de Publicacións da Universidade de Santiago de Compostela. VITANZA, Víctor J. (1998). CyberReader. Nueva York et al.: Longman. WARDRIP-FRUIN, N. & MONFORT, Nick, eds. (2003). The New Media Reader. Cambridge: MIT Press. Parcialmente en rede. WARDRIP-FRUIN, N. e P. HARRIGAN (eds). (2004). First Person: New Media as Story, Performance and Game. Cambridge: MIT. Lecturas de carácter obrigatorio: JENKINS, HENRY, H. (2008). Convergence culture: la cultura de la convergencia de los medios de comunicación. Barcelona: Paidós. MARTÍN PRADA, JUAN (2015). Prácticas artísticas e Internet en la época de las redes sociales. Madrid: Akal. TURKLE, SHERRY (2012) "Connected but alone?". En < TED Talk. TURKLE, SHERRY (2017). En defensa de la conversación. El poder de la conversación en la era digital. Ático de los libros VILARIÑO PICOS, Mª. TERESA (2017). Narrativas cruzadas: hibridación, transmedia y performatividad en las Humanidades digitales. Vigo: Academia del Hispanismo. 5. METODOLOXÍA. 1. Traballarase en clase a partir dun guión de cada un dos temas. 2. As clases presenciais fundirán, na medida do posíbel e de acordo co enunciado de cada tema, a exposición teórica e o traballo práctico. Nas sesións de clase orientarase sobre a bibliografía pertinente e daranse as indicacións correspondentes a cada un dos puntos que se vaian abordando. 3. A intervención dos estudantes con exposicións sobre aspectos concretos, que poidan ser obxecto de debate é obrigatoria. Promoverase a "Aprendizaxe activa". 4. Procesos de aprendizaxe: a parte práctica da materia realizarase a partir da consulta directa de fondos bibliográficos históricos e culturais que permitirá verificar as nocións teóricas e críticas adquiridas. Así mesmo, os coñecementos asimilaranse a partir do comentario literario e da análise cultural. 5. Utilizaranse técnicas de microensinanza. 9

10 6. SISTEMA DE AVALIACIÓN. 1. A avaliación final do alumno/a aplicará os criterios xerais de ponderación. 2. A nota final da materia terá en conta a participación activa e informada nas sesións, así como a realización das lecturas indicadas de carácter obrigatorio e outras actividades propostas pola profesora. 3. Á hora de proceder á avaliación do alumno a profesora terá en conta: a)- A asistencia, participación, exposicións orais nas diferentes actividades das sesións coa profesora e avaliación das lecturas obrigatorias (50% da nota global). Ese 50 por cen acadarase pola realización dun mínimo dunha práctica individual por alumno e dúas en grupo, ao longo do periodo, así como de dúas entrevistas coa docente en horario de titorías. Esas entrevistas darán conta do progreso ao longo do curso. Neste 50 por cen inclúese a avaliación das lecturas de maneira escrita. A asistencia é obrigatoria, e un número de ausencias sen xustificar que supere o 25 % das horas de docencia implicará a toma de medidas na nota final. Considéranse ausencias xustificadas as motivadas por enfermidade unicamente. b)- A entrega por escrito dun traballo final, 15 días antes do peche de actas, que demostrará a adquisición das competencias xerais e específicas establecidas (50%). O traballo final será de escolla libre, aínda que guiado pola profesora. Os avances do traballo, cos obxectivos, metodoloxía, corpus, recursos, etc. deberán defenderse publicamente diante da profesora e dos compañeiros nas últimas sesións de docencia presencial, na última semana de abril. Segunda oportunidade: Na segunda oportunidade manteranse os mesmos criterios de avaliación que na primeira. Dispensa académica: Nos casos de dispensa académica, acomodarase unha forma de avaliación ás circunstancias persoais de cada alumno/a. Será preferíble a realización dun exame. 7. DISTRIBUCIÓN E CALENDARIO DE ACTIVIDADES. A distribución das horas docentes da materia distribúese do seguinte modo: 24 horas de aulas expositivas e interactivas e 12 horas de titorías. Das 24 horas lectivas, 4 serán non presenciais. Horarios da materia: 3 de Abril de 2017: De a

11 5 de Abril de 2017: De a de Abril de 2017: De a de Abril de 2017: De a de Abril de 2017: De a de Abril de 2017: De a e 24 de Abril de 2017: De a e de a de Abril de 2017: De a e de a Aula da materia: C01 8. RECOMENDACIÓNS PARA O ESTUDO DA MATERIA. Traballo constante e continuado. Acceso diario aos contidos da aula virtual. Participación obrigatoria nos foros da materia, a partir dos distintos temas propostos. Participación no blogue da materia. 9. OBSERVACIÓNS. Durante as sesións recomendarase o traballo con distintos cursos abertos da Uned (MOOCs) relacionados coa materia. Publicitaranse no seu debido momento. Modelos de curso: 1. Curso 127. Arte e Internet. A rede como campo de investigación para as novas prácticas artísticas. 2. Curso 123. Espazos intermedios. Maneiras de facer cultura na posmodernidade. 3.Curso 104. Os principios da cultura impresa moderna: ilustración gráfica, cultura visual e vida urbana.. 11