EKURHULENI NORTH GEOGRFIE VRESTEL : 1 TEORIE GR : 10 TY : 3 URE TOTL : 225 TE : NOVEMER 2017 Hierdie vraestel bestaan uit 15 bladsye en n YLG van 11 bladsye. INSTRUKSIES EN INFORMSIE: 1. eantwoord RIE vrae van 75 punte elk. Indien jy al vier vrae beantwoord, sal die laaste vraag nie gemerk word nie. 2. Skryf jou naam in die regter, boonste hoek van jou antwoordblad. 3. Laat n lyn oop na elke subvraag. 4. egin ELKE nuwe vraag op n nuwe bladsy. 5. Nommer die antwoorde presies soos dit op die vraestel genommer is. 6. Gebruik diagramme met byskrifte waar nodig. EKURHULENI-NOOR ISTRIK GR 10 1
FELING : IE TMOSFEER EN GEOMORFOLOGIE ntwoord ten minste EEN vraag vanuit hierdie afdeling. Indien jy net EEN vraag uit afdeling beantwoord moet jy TWEE vrae uit afdeling beantwoord. VRG 1 1.1 Pas die korrekte term in KOLOM by die definisie in KOLOM. Skryf slegs die vraagnommer en die antwoord op jou antwoorblad b.v. 1.1.9 J 1.1.1 KOLOM Inkomende sonstrale. KOLOM Latente hitte 1.1.2 1.1.3 ie atmosfeer het massa en oefen druk op die grond uit. Oordrag van hitte deur kontak tussen molekules. Weer Osoon Insolasie 1.1.4 1.1.5 ie toestand van die atmosfeer op enige plek en tyd. Oordrag van hitte-energie deur lug wat styg. E F G Konveksie Lugdruk ardradiasie 1.1.6 1.1.7 Hitte wat in die nag deur die aarde uitgestraal word. Verborge energie wat tydens kondensasie vrygestel word. H I Konduksie tmosfeer 1.1.8 Molekules van drie suurstof atome wat ultraviolet strale absorbeer. [8] 2
1.2 Geomorfologiese terminologie oor landvorms wat met plaattektoniek geassosieer word. Pas die prentjie in KOLOM by die term in KOLOM. Skryf jou antwoord soos volg op jou antwoordblad..v. 1.2.8 H. KOLOM 1.2.1 ntiklien KOLOM 1.2.2 Sinklien 1.2.3 Oorplooi 1.2.4 Oorskuifplooi 1.2.5 Normale plooi E 1.2.6 Omgekeerde verskuiwing F 1.2.7 Laterale verskuiwing G [7] 3
1.3 Gebruik FIGUUR 1.3 om die vrae oor die struktuur en samestelling van die atmosfeer te beantwoord. 1.3.1 Wat is die temperatuur 20 km bo seevlak? 1.3.2 Verduidelik wat die verhouding tussen hoogte en lugdruk is. 1.3.3 In watter laag van die atmosfeer kom die osoonlaag voor? 1.3.4 Verduidelik die rol van die osoonlaag in die beskerming van die aarde. 1.3.5 Menslike aktiwiteite veroorsaak groot skade aan die osoonlaag. Motiveer / bewys die stelling. 1.3.6 Verduidelik hoekom valskermspring vanuit die termosfeer onwaarskynlik is en baie gevaarlik vir jou gesondheid is. Verwys na TWEE weerelemente in die laag wat gevaarlik sal wees. [14] 1.4 ie effek van seestrome op die temperatuur van plekke word deur Port Nolloth, urban en Pretoria in FIGUUR 1.4 geïllustreer. Verwys na die inligting in FIGUUR 1.4 en beantwoord die volgende vrae. 1.4.1 Verduidelik die term maritieme klimaat. 1.4.2 Het Pretoria n kontinentale of maritieme klimaat? 1.4.3 Gee n rede vir jou antwoord in VRG 1.4.2. 1.4.4 Identifiseer die seestrome wat as and op FIGUUR 1.4 aangetoon word en dui aan of dit n warm of koue seestroom is. 1.4.5 Verduidelik in n paragraaf van ongeveer GT reëls hoe seestrome en in FIGUUR 1.4 die temperatuurspeling en neerslagpatrone wat by urban en Port Nolloth voorkom beinvloed. (4x1)(4) (4X2)(8) [16] 4
1.5 estudeer FIGUUR 1.5 wat n aardbewing aantoon en beantwoord die vrae. 1.5.1 op FIGUUR 1.5 dui die (episentrum / fokus) van n aardbewing aan? 1.5.2 Onderskei tussen die episentrum en fokus van n aardbewing. 1.5.3 Noem die instrument waarmee n aardbewing gemeet word. 1.5.4 n Tsunami ontwikkel gereeld na n plaatverskuiwing op die oseaanvloer plaasgevind het. Verduidelik die term tsunami. 1.5.5 Verduidelik in n paragraaf van ongeveer GT reëls die invloed van n tsunami op die infrastruktuur en bevolking van die kusdorp in FIGUUR 1.5. [16] 1.6 estudeer FIGUUR 1.6 en beantwoord die vrae. 1.6.1 Watter teorie word in FIGUUR 1.6 geillustreer?. 1.6.2 Noem die naam van die moeder kontinent wat ongeveer 200 miljoen jaar gelede bestaan het? 1.6.3 Verwys na die teorie, antwoord van VRG, 161, en verduidelik waarom die aarde se plate beweeg. 1.6.4 Lys VIER kontinente in die Suidelike halfrond waarin die moeder kontinent verdeel het. 1.6.5 Gee RIE bewyse dat frika en Suid-merika voorheen gekoppel was. (4x1)(4) (3x2)(6) [14] TOTL VIR VRG 1: 75 5
VRG 2 2.1 Kies uit die onderstaande lys die term wat die beste by die beskrywing in 2.1.1 2.1.7 pas. Skryf slegs die vraagnommer en die term van jou keuse neer, byvoorbeeld 2.1.8 klimaat. Lyhelling, Windhelling, reedtelyne, Lengtelyne, Isohete, Isobare, antisikloon, Temperatuur inversie, Isoterme, Sikloon 2.1.1 Lyne op n kaart wat plekke met dieselfde lugdruk verbind. 2.1.2 itter min neerslag kom aan die kant van n berg voor. 2.1.3 lyne verdeel die aarde in grade Noord en Suid van die ewenaar. 2.1.4 ie toename in temperatuur met die toename in hoogte bo seevlak. 2.1.5 Lyne op n weerkaart wat plekke met dieselfde neerslag verbind. 2.1.6 Lyne op n kaart wat dieselfde temperature verbind. 2.1.7 n nder naam vir n hoogdruksel. [7] 2.2 estudeer die rots siklus in FIGUUR 2.2. Kies die korrekte opsie tussen hakkies om die sin te voltooi. 2.2.1 Stollingsgesteentes verander in sediment weens (verwering/ smelting). 2.2.2 Fossiele kom in (sedimentêre/metamorfiese) gesteentes voor. 2.2.3 (Stollings/Metamorfiese) gesteentes is ryk aan minerale. 2.2.4 (Stollings/Metamorfiese) gesteentes verander van vorm onder hoë druk en temperature. 2.2.5 Metamorfiese- en Stollingsgesteentes kan lawa word deur (vulkanisme/subduksie). 2.2.6 (Gnys/Graniet) is n voorbeeld van metamorfiese gesteentes. 2.2.7 (Sedimentêre/Metamorfiese) gesteentes is gelaagd. 2.2.8 (Lawa/Magma) vorm groter kristalle in stollingsgesteentes wanneer dit afkoel. [8] 6
2.3 Verwys na FIGUUR 2.3, n sinoptiese weerkaart en antwoord die vrae wat volg. 2.3.1 Identifiseer die lyn wat as op die sinoptiese weerkaart aangetoon word. 2.3.2 Gee die lugtemperatuur by W. 2.3.3 y watter temperatuur sal kondensasie by weerstasie X plaasvind? 2.3.4 Watter weerelement word deur lyn aangetoon en wat is die waarde van lyn? 2.3.5 Vergelyk die windspoed by weerstasie V en Y en gee n moontlike rede vir die verskil. 2.3.6 y watter weerstasie is die lugmassa versadig en is daar 100% humiditeit? (2x1)(2) 2.3.7 Noem die weerverskynsel wat by weerstasie X voorkom. 2.3.8 Identifiseer die tipe neerslag wat met die weerverskynsel in jou antwoord op VRG 2.3.7 geassosieer word.. [15] 2.4 estudeer FIGUUR 2.4 - wat die verskillende tipe reënval in Suid-frika illustreer. 2.4.1 Noem die tipe reënval wat onderskeidelik by, en geillustreer word. (3x1)(3) 2.4.2 Waar in Suid-frika kom die reënval tipe dikwels voor? 2.4.3 Verduidelik die rol van kondensasie kerne in die ontwikkeling van reënval. 2.4.4 Identifiseer die neerslagvorm wat op die hoëveld uit ontwikkel. (1X1)(1) 2.4.5 Verduidelik in n paragraaf van ongeveer GT reëls hoe hael in FIGUUR 2.4 ontstaan. Maak ook van n benoemde skets gebruik om jou antwoord te staaf. [15] 7
2.5 Verwys na FIGUUR 2.5 en FIGUUR 2.5. 2.5.1 Noem die VIER lae van die aarde aangetoon as - in FIGUUR 2.5.1. (4x1)(4) 2.5.2 Hoekom word daar gesê dat laag wat in VRG 2.5.1 benoem n metaalbol is?. 2.5.3 ie voorkoms van laag verander gedurig weens interne en eksterne kragte. Verduidelik die verskil tussen interne en eksterne kragte. (2X1)(2) 2.5.4 Gebruik FIGUUR 2.5 en identifiseer TWEE interne kragte en TWEE eksterne kragte wat n invloed op laag sal uitoefen. (4x1)(4) [14] 2.6 estudeer die diagram in FIGUUR 2.6 en beantwoord die vrae wat volg. 2.6.1 Identifiseer die tipe vulkaan wat in die FIGUUR 2.6 aangetoon word. 2.6.2 enoem die intrusie by. 2.6.3 Verduidelik die formasie van die vulkaniese intrusie benoem in VRG 2.6.2? 2.6.4 Verduidelik die verskil tussen magma en lawa. (2x1)(2) 2.6.5 Noem die hoof funksie van die sy-gange in die diagram. 2.6.6 Vulkane kan baie vernietigend wees en tot reuse verlies van eiendom en lewens lei. Ten spyte van die bedreiging deur vulkane woon baie mense naby n vulkaan. eskryf in n paragraaf van ongeveer GT reëls TWEE positiewe gevolge van n vulkaan en verduidelik hoe mense die impak van n vulkaniese uitbarsting kan verminder. [16] TOTL VIR VRG 2: [75] 8
FELING EVOLKING EN WTER HULPRONNE ntwoord ten minste EEN vraag vanuit die afdeling. Indien jy net EEN vraag uit afdeling beantwoord moet jy TWEE vrae uit afdeling beantwoord. VRG 3 3.1 Verskeie opsies word as moontlike antwoorde vir die volgende vrae verskaf. Kies die korrekte opsie en skryf slegs die letter ( ) langs die vraagnommer (3.1.1 3.1.7) in die antwoordboek neer b.v. 3.1.8. 3.1.1 rbeiders wat vir tydelike werk na n ander area migreer. Vlugtelinge Immigrante Emigrante Migrante werkers 3.1.2 n Trek faktor in die stede wat verstedeliking veroorsaak. Goeie gesondheidsorg Rustige omgewing Privaatheid Swak diensverskaffing 3.1.3 ie begeerte om n beter lewensstandaard te handhaaf verwys na faktore. politiese sosiale ekonomiese godsdienstige 3.1.4 ie ongekontroleerde groei van die bevolking in n gebied wat tot die uitputting van die natuurlike hulpbronne lei. Ontvolking evolkingsdigtheid evolkingsverhouding Oorbevolking 9
3.1.5 ie afname in die getal mense wat in die plattelandse gebiede woon. Ontvolking evolkingsdigtheid evolkingsverhouding Oorbevolking 3.1.6 ie verhouding tussen die ekonomiese onaktiewe en die aktiewe bevolking wat hulle onderhou, word genoem. bevolkingsgroei. afhanklikheidskoers. lewensverwagting. dra kapasiteit. 3.1.7 n Persoon wat uit sy land vlug en by die regering van n ander land aansoek doen vir beskerming is n asielsoeker. vlugteling. emigrant. immigrant. [7] 3.2 estudeer FIGUUR 3.2. Identifiseer en benoem die proses wat in die diagram to H aangedui word. Skryf slegs die vraagnommer en die korrekte letter in jou antwoordboek neer. [8] 3.3 estudeer die bevolkingspiramides in FIGUUR 3.3 en beantwoord die volgende vrae. 3.3.1 Identifiseer die vorm van die bevolkingspiramide in 2005 en 2050 onderskeidelik. 3.3.2 Europa sal n lae lewensverwagting ondervind. Stem jy saam met die stelling of nie? Motiveer jou antwoord. 3.3.3 Watter van die bevolkingspiramides sal die laagste geboortekoers hê? 3.3.4 it is duidelik in die 2050 bevolkingspiramide dat n groot (2x1)(2) (1+2)(3) 10
persentasie van die bevolking in Europa uit bejaarde mense bestaan. Noem TWEE probleme wat kan ontstaan wanneer n bevolking hoofsaaklik uit bejaarde persone bestaan. 3.3.5 ie 2050 bevolkingpiramide verteenwoordig stadium vier in die demografiese oorgangsmodel. Skryf n paragraaf van ongeveer GT reëls waarin jy stadium vier van die demografiese oorgangsmodel beskryf. Verwys na die geboorte syfer, sterfte syfer en populasie groei. (2x1)(2) [16] 3.4 estudeer die gevallestudie in FIGUUR 3.4 aandagtig voor jy die volgende vrae beantwoord. 3.4.1 Kies die korrekte woord wat die Jones familie se hervestiging van Suid-frika na ustralië die beste beskryf. a) Internasionaal/Streeks ) Vrywillig/ Gedwonge ) Permanent / Tydelik (3x1)(3) 3.4.2 Gee EEN rede waarom die Jones familie uit Suid-frika verhuis het. 3.4.3 Verduidelik hoekom die Jones familie veilig en beskerm in Perth voel. 3.4.4 ie emigrasie van die Jones familie van Suid-frika na ustralië word na verwys as breindrein. Verduidelik in n paragraaf van ongeveer GT reëls wat met brein drein bedoel word en verduidelik die negatiewe effek van brein drein op Suid-frika. [14] 3.5 Verwys na FIGUUR 3.5 en beantwoord die volgende vrae. 3.5.1 ie oseaan bevat verskillende vorms van nie-hernubare energie. Watter vorm van energie word in FIGUUR 3.5 uit die seebodem ontgin. 3.5.2 Verduidelik die konsep nie-hernubare energiebron. 3.5.3 Is water n hernubare of nie-hernubare hulpbron? 11
3.5.4 evolking wat op die platteland woon gebruik water op verskillende wyses. Verskaf TWEE voorbeelde van hoe plattelandse gemeenskappe hul water hulpbronne gebruik. 3.5.5 Wat is die gevare vir die gemeenskappe wat in plattelandse gebiede woonagtig is dat hul waterbronne besoedel sal word? Gee TWEE voorbeelde. 3.5.6 Verskaf in n paragraaf van ongeveer GT reëls, strategieë hoe mense water meer volhoubaar kan gebruik sodat die water hulpbronne beskerm sal word. (2x1)(2) (2x1)(2) [16] 3.6 Verwys na FIGUUR 3. 6 en beantwoord die vrae. 3.6.1 Verduidelik hoe die water van die Gariepdam in die Groot-Vis rivier beland? 3.6.2 Verduidelik die manier waarop water vanuit die Groot-Visrivier bekken in die Sondagsrivier bekken oorgeplaas word. 3.6.3 enoem die stedelike gebied wat voordeel uit hierdie wateroordragskema put. 3.6.4 amme word gebou en gebruik om vloedwater te kontroleer en om of water terug te hou of op te dam. Skryf n paragraaf waarin jy RIE oorsake van vloede bespreek. (3x2)(6) [14] TOTL VIR VRG 3: 75 12
QUESTION 4: 4.1 Gebruik die terme hieronder om die volgende definisies te voltooi. Skryf slegs die nommer en die korrekte antwoord op jou antwoordblad neer. P, Geslag, P per apita, Hulpbronne, Infrastruktuur, Natuurlike groei, emografie 4.1.1 Minerale, beskikbare land en water word gesien as waardevolle vir die gemeenskap. 4.1.2 Faktore wat in aanmerking geneem word wanneer n land se bestudeer word is, analise van die land se bevolkingsgrootte, ontwikkeling en struktuur. 4.1.3 sluit alle infrastuktuur wat n land laat funksioneer in, insluitende vervoer, elektrisiteit en kommunikasie. 4.1.4 Wanneer n land se jaarlikse inkomste deur die bevolking gedeel word, het jy die bereken. 4.1.5 ie verteenwoordig die totale waarde van alle goedere en dienste wat deur n land in een jaar geproduseer is. 4.1.6 verteenwoordig die manlike en vroulike bevolking van n land. 4.1.7 evolkingskoers minus sterftekoers per 1000 bereken die van n bevolking vir daardie jaar. [7] 4.2 Kies die korrekte woord tussen hakkies om die hidrologiese siklus in n paragraaf te beskryf. ie meeste water verdamp uit 4.2.1. (oseane/riviere) om vogtige lug te vorm. Vogtige lug stoot dan oor die land vanaf n 4.2.2. (hoogdruk/laagdruk) sel oor die oseaan na n 4.2.3. (hoogdruk/laagdruk) oor die land. aarna sal die 4.2.4. (droë/vogtige) lug op geforseer word om te kondenseer en 4.2.5. (wolke/afloop) sal vorm. 4.2.6. (Persipitasie/Perkolasie) vind plaas en die water val die aarde se oppervlakte. Water dreineer na die riviere en dit word 4.2.7 (oppervlakafloop/basisvloei) genoem. Soos die water infiltreer sal die watertafel 4.2.8. (styg/daal). [8] 13
4.3 estudeer die RTIKEL in FIGUUR 4.3 en beantwoord die vrae wat volg. 4.3.1 Wat was Suid-frika se bevolking in 2001? 4.3.2 Watter provinsie het die hoogste bevolking en hoeveel mense bly daar. (2x1)(2) 4.3.3 Wat was die bevolking van die 5-9 jarige bevolking in 2016? 4.3.4 Gee TWEE redes waarom die grootste bevolkingsgroei in die ouderdomsgroep tussen 5 9 jaar voorgekom het. 4.3.5 espreek RIE negatiewe gevolge wat n positiewe bevolkingsgroei op die infrastruktuur in Suid-frika sal uitoefen. (3x2)(6) [14] 4.4 estudeer die grafiek in FIGUUR 4.4 en beantwoord die volgende vrae. 4.4.1 Waarvoor staan die akkroniem MIV? (2x1)(2) 4.4.2 Noem TWEE wyses/ maniere waarop MIV deur mense oorgedra kan word. 4.4.3 Hoeveel Suid-frikaners in die ouderdomsgroep 15 to 59 jaar is volgens die grafiek In FIGUUR 4.4 met MIV gediagnoseer? 4.4.4 Gebruik die statistieke in FIGUUR 4.4 en skryf n paragraaf van ongeveer GT reels waarin jy die sosiale en ekonomiese gevolge van MIV op Suid-frika bespreek. [16] 4.5 estudeer FIGUUR 4.5 en antwoord die vrae wat volg. 4.5.1 Verduidelik die term oorbevissing. 4.5.2 Gee EEN rede sigbaar in FIGUUR 4.5 wat oorbevissing veroorsaak. 4.5.3 Lys RIE visvang beperkings wat daarop gemik is om Suid- frika se oseane teen oorbevissing te beskerm. 4.5.4 ie oseane is ons grootste lewenshulpbron. Verduidelik die stelling deur TWEE redes (behalwe visvang), as bewyse te gee waarom die oseane as n bron van lewe gesien word. (3x1)(3) 14
4.5.5 Verduidelik hoe mense die oseaan as stortingsterrein van afval gebruik. Verwys na RIE wyses/maniere waarop mense oseaan besoedeling veroorsaak. (3x2)(6) [16] 4.6 Gebruik FIGUUR 4.6 in die beantwoording van die volgende vrae. 4.6.1 Gee die definisie van vloede. 4.6.2 Vir watter land het Mosambiek om hulp gevra? 4.6.3 Watter Suid-frikaanse organisasie is na die vloedarea gestuur om die die mense se nood te verlig? 4.6.4 Identifiseer die swak infrastruktuur wat tot die ontoeganklikheid van die gebied gelei het. 4.6.5 Gee EEN oplossing vir die infrastruktuur probleem wat in VRG 4.6.4 geïdentifiseer is. 4.6.6 Skryf n paragraaf van ongeveer GT reels waarin jy die impak wat vloede op die bevolking en omgewing in Mosambiek uitoefen bespreek. (2x1)(2) [15] TOTL VIR VRG 4 4: [75] TOTL VIR FELING : [150] GROOT TOTL: [300] 15