1 Kopiereg voorbehou GRAAD 8 NATUURWETENSKAPPE SEPTEMBER 2013 TYD: 2 URE PUNTE: 100 Naam: Klas: INSTRUKSIES 1. Hierdie vraestel bestaan uit TWEE AFDELINGS en SES vrae. Beantwoord AL die vrae op hierdie vraestel. 2. Indien diagramme geteken moet word, doen dit met potlood en die byskrifte met pen. 3. Indien berekeninge gedoen moet word, toon alle stappe sowel as vervangings. 4. Diagramme wat in hierdie vraestel gebruik word, is nie noodwendig volgens skaal geteken nie. AFDELING A Vraag 1 1.1 Verskeie moontlike antwoorde word verskaf. Kies die korrekte antwoord en maak n KRUISIE deur die toepaslike letter, bv. A 1.1.1 Kies die term wat die volgende proses die beste omskryf: Materie verander vanaf die gasfase na die vloeistoffase. Dit vind gewoonlik plaas wanneer materie afkoel. A. Kondensasie B. Solidifikasie C. Sublimasie D. Smelting 1.1.2 Die horisontale rye op die periodieke tabel word die... genoem. A. periodes B. rooster C. families D. groepe 1.1.3 Die elemente vanaf groep 3 tot groep 12 staan ook bekend as... A. edelgasse. B. alkalimetale. C. halogene. D. oorgangsmetale. 1.1.4 Wanneer die maan presies in lyn is met die son en die aarde, vind plaas. A. n sonsverduistering B. beweging van planete C. n maansverduistering D. n tsunami
2 Kopiereg voorbehou 1.1.5 Waar sal jy verskillende biome aantref? A. Hidrosfeer B. Atmosfeer C. Biosfeer D. Troposfeer 1.1.6 Kenmerke wat baie meer sigbaar is en nie deur die resessiewe geen verdoesel word nie, word... kenmerke genoem. A. genetiese ingenieurswese B. nakomelings- C. spesies- D. dominante 1.1.7 Die toevoeging van giftige stowwe wat skade aan die natuurlike omgewing tot gevolg het, word... genoem. A. nie-biodegradeerbare komponente B. olie C. besoedeling D. moerasse 1.1.8 Die aarde se gemiddelde temperatuur het... A. oor die afgelope 100 jaar gestyg. B. oor die afgelope 100 jaar gedaal. C. oor die afgelope 100 jaar konstant gebly. D. al die bogenoemde. 1.1.9 Die afkap van bome word ook... genoem. A. ontbinding B. ontbranding C. ontbossing D. onthouding 1.1.10 Bome kan slegs as hernieubare bronne beskou word wanneer... A. die bome wat afgekap word, steeds saailinge is. B. die bome vrugte dra. C. die bome goeie hout het wat gebruik kan word vir vuurmaak. D. die bome of saailinge herplant word. 10 1.2 Gee EEN woord of term vir elk van die volgende omskrywings. Skryf die term of woord in die spasie daarvoor gelaat. 1.2.1 Die teenwoordigheid van temperature, humiditeit, wind, druk en ander elemente oor n lang tydperk. 1.2.2 Die hoeveelheid materie in n voorwerp.
3 Kopiereg voorbehou 1.2.3 n Proses wanneer elektriese stroom gebruik word om n opgeloste metaal te reduseer sodat n metaallagie op n elektrode vorm. 1.2.4 Die elemente wat in groep 17 op die perdiodieke tabel aangedui word. 1.2.5 Die tyd wat die aarde neem om deur 360⁰ te roteer. 1.2.6 n Groep diere wat op ander diere jag maak vir hulle voedsel. 1.2.7 Organismes wat net plantmateriaal eet. 1.2.8 Tande wat gebruik word om voedsel te skeur. 1.2.9 Die verskynsel waar diere soos predatore lyk, of wat merke op hulle lywe het om ander diere na te maak of om predatore af te skrik. 1.2.10 Organismes van dieselfde soort wat in dieselfde plek op dieselfde tyd woon en kan inteel. 10 1.3 Bestudeer die onderstaande reaksie en beantwoord die vrae wat daarop volg. Mg + H 2 O Mg(OH) 2 + H 2 1.3.1 Is hierdie reaksie gebalanseer? 1 1.3.2 Gee n rede vir jou antwoord in 1.3.1. 2 1.3.3 Voltooi die onderstaande tabel aangaande die soort en hoeveelheid atome in die reagense en die produkte. 12 Reagense Produte Naam van element Aantal atome Naam van element Aantal atome Totaal Afdeling A: 35
4 Kopiereg voorbehou AFDELING B Vraag 2: Gebruik die periodieke tabel aan die agterkant van hierdie vraestel en beantwoord dan die vrae wat daarop volg. 2.1 Vind die element wat in groep 16, periode 3 aangetref word. Skryf die simbool en die naam van hierdie element neer. 2 2.2 Hoeveel elektrone het hierdie element? 1 2.3 Teken die Aufbaudiagram om die verspreiding van hierdie element se elektrone aan te toon. 4 2.4 Skryf die elektronkonfigurasie van hierdie element neer. 2 2.5 Die teenwoordigheid van hierdie element kan suurreën tot gevolg hê. Verduidelik wat gedoen kan word om die hoeveelheid suurreën te verminder. 4 13
5 Kopiereg voorbehou Vraag 3 3.1 Josephine het naftaleenballetjies in n porseleinbakkie geplaas. Sy het dit bedek met n omgekeerde tregter. Daarna het sy die naftaleenballetjies verhit. Bestudeer die onderstaande diagram sodat jy kan sien hoe sy die eksperiment gedoen het. Omgekeerde tregter Naftaleendampe Naftaleenballetjies Vlam 3.1.1 Hoekom het sy van n omgekeerde tregter gebruik gemaak? 1 3.1.2 Wat is die doel van die vlam? 1 3.1.3 Watter faseverandering het hier plaasgevind? 2 3.1.4 Noem die afhanklike veranderlike in hierdie eksperiment. 1 3.1.5 Noem een konstante veranderlike in hierdie eksperiment. 1 3.1.6 Gee een huishoudelike gebruik van naftaleen. 1
6 Kopiereg voorbehou 3.2 Die onderstaande diagram toon die verskillende faseveranderinge wat in materie kan plaasvind. Verskaf die korrekte byskrifte vir die genommerde dele. Hitte-energie opgeneem vanaf die omgewing A B C D E Neerslag 3.2.1 Verskaf die korrekte faseverandering wat plaasvind vanaf A tot E. 5 Vraag4 A: B: C: D: E: 4.1 Voltooi die volgende tabel deur korrekte simbole van die elemente of die name daarvan in te vul. 5 Naam van element Simbool van element Silikon Swawel Hitte-energie afgegee aan die omgewing Ca C Cl 12
7 Kopiereg voorbehou 4.2 Hoe sal jy toets vir die teenwoordigheid van die volgende gasse? 4.2.1 Waterstof 2 4.2.2 Suurstof 2 Vraag 5 5.1 Diere en plante is aangepas om in sekere toestande te oorleef. Kyk na die volgende diagram van n kameel en noem vier aanpassings met redes wat dit maklik maak vir hierdie dier om in die woestyn te oorleef. 4 9 5.2 Jy het in jou klas navorsing gedoen aangaande die verskillende oogkleur van mense. Die oogkleure is bruin, groen-bruin, groen en blou. Jy het jou waarneming in n tabel aangeteken. Bestudeer die tabel en beantwoord die vrae wat daarop volg. Naam van leerder Oogkleur Bruin Groen-bruin Groen Blou Jennifer Amy Boitumelo Shane Theresa Louis Bob Ria Jacques Tsolo Buti Lebohang Rethabile Jan David Dubs James Mamello Nellie Steven
8 Kopiereg voorbehou 5.2.1 Watter oogkleur is dominant? 1 5.2.2 Gee n rede vir jou antwoord in vraag 5.2.1. 1 5.2.3 Watter oogkleur is resessief? 1 5.2.4 Hoeveel respondente het die resessiewe kenmerk? 1 5.2.5 Gebruik die inligting en teken n kolomgrafiek wat die totale van die verskillende oogkleure aantoon. Punte sal toegeken word aan: opskrif van die grafiek, soort grafiek, benoeming van die asse en die teken van die grafiek. 7 15
9 Kopiereg voorbehou Vraag 6 6.1 Daar is verskillende soorte besoedeling. Voltooi die onderstaande tabel deur die bronne en gevolge van besoedeling aantoon. 8 Besoedeling Bron Gevolg Grondbesoedeling 6.1.1 6.1.2 Waterbesoedeling 6.1.3 6.1.4 Lugbesoedeling 6.1.5 6.1.6 Klankbesoedeling 6.1.7 6.1.8 6.2 Verskillende diere toon verskillende gedragspatrone. Bespreek hierdie gedragspatrone onder die volgende opskrifte: 6.2.1 Voortplantingsgedrag: 3 6.2.2 Beskermende gedrag: 3 6.2.3 Territoriale gedrag: 2 16 Totaal Afdeling B: 65 GROOTTOTAAL: 100
Die Periodieke Tabel 10 Kopiereg voorbehou