UNIVERSITY OF SWAZILAND FINAL EXAMINATION PAPER- MAY 2012 SECOND LANGUAGE (SOUTHERN SOTHO) 1. ANSWER ALL THE QUESTIONS.

Similar documents
SESOTHO HOME LANGUAGE LESSON PLAN EXEMPLARS GRADE 3 TERM

Bana beso ho phatlalla le lefatshe

Lesson Plans Gr. 1 Term 3 Sesotho

GRADE 10 SETSWANA PUOTLALELETSO YA BOBEDI PAMPIRI YA BORARO 4. NATIONAL SENIOR CERTIFICATE EXAMINATION MADUO: 80. NAKO: 3 diura

Moapostola wa Bophelo. 16 Phupjane Hlakola Novena Prayer

KEREITI 12 LOETSE 2012 SESOTHO PUO YA LAPENG PAMPIRI YA 2

HLOMAMISO 1 HLOMAMISO

DIKHOMIKI Sesotho TSE KOPANYANG DITJHABA Bahale ba Diphetoho

Drive your imagination. Happy birthday, Nal'ibali! Mahlohonolo a Letsatsi la Tswalo, Nal'ibali! Read with me. Every day. Bala le nna. Kamehla.

Boko le boitshwaro. The brain and the behaviour Sesotho B&W

Buka ya ka ya Tirogae (2)

LETSHWAO LA SEBATA 1. Letshwao La Sebata

Moena Neville, le Moena Capps, le Moena Collins, le basebeletsi MOSEBETSI O TSWILENG MATSOHO 1

Letsatsi la Kotulo la selemo le selemo la. Ntshetsopele ya Molemi e kgahla NAMPO. Bala Ka Hare: PHUPU 2014

The$Management$of$Spinal$Pain$without$ Serious$Pathology$or$Neurological$Deficits$

PULA IMVULA. Jwalo ka ha ho etsahala bophelong ba. Sekgahla sa mycotoxin bophelong ba diphoofolo. Bala ka hare: Phato 2017

Melao ya Motheo ya Kgwebo ya Kopanelo ya Nestlé

Published by Nalane ka Fezekile Futhwa PO Box 1452 Alberton 1450

NATIONAL SENIOR CERTIFICATE MOPHATO 12

*16 22 Phato SABATHA MOTŠEARE OA MANTSIBOEA. Deut. 32:4; Ps. 28:1; Johanne 17; Johanne 15:1 5; Matt. 7:1 5; Matt. 5:23, 24; 18:15 18.

Mmampodi twantshong ya mahola. Bala Ka Hare: MPHALANE Koranta ya Grain SA ya bahlahisi ba ntseng ba hola

Setho se Ratehang sa Bohlokwa PHETOHELO HO MOKGATLO WA KGWEBO O TSAMAISWANG KE SEHLOPHA SA BATHO WA MANTLHA (PRIMARY CO-OPERATIVE)

THUTO TSA SEKOLO SASABATA. Bophelo ba Abrahama

Tataiso ya Melao ya Boitshwaro. Melao ya Boitshwaro. Matla a ho etsa kgwebo hantle

The House rose to observe a moment of silence in honour of the late Makhaketla Leipa

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS General Certificate of Education Ordinary Level

ba habo, a tšelela a nyala moetsalibe, mosebeletsi oa lisèto, a rapela melingoana. A nyala Jesebele. Me e se molumeli.

Kereke Le Seemo Sa Yone

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS General Certificate of Education Ordinary Level

MADU A A PHUNYEGILENG

AFRICA BAKENG SA maafrika A LENG MONA MMOHO LE A LENG. THEHA DIKAMANO TSA SEJHABA SA maafrika BOEMONG BA

MADU A A PHUNYEGILENG

THOTLOETSO. Dulang. 2 Ke itumetse tshokologong eno go ema fano gape, mme fa. 3 Jalo, fela ke batla go bua sena, motlhang ke fitlhang kwa

Feesprogram / Festival Programme

tse di rileng tse di tshwanetseng go gakologelwa fa re uma mmidi.

Bolemirui ba mofuta mongwe le mongwe. Nako e gorogile go tlhoma MOLEMIRUI WA NGWAGA. Bala Moteng: DIPHALANE Lekwalo la Grain SA la balemipotlana

6. Temo ea lifate tsa litholoana

PEGELO YA PHOLISI YA BOSETŠHABA YA KHARIKHULAMO LE TLHATLHOBO MEPHATO R-3

Bakaulengwe, go molemo go

Boitsholo jo bo itshekileng 01203_763_Chastity.indd 1 4/18/13 9:52 AM

Boleo kgatlhano le Modimo

Expression 889. Manual. Stitches. Sewing Machine. + On/off switch + 4 step button hole + Stitch width control. Bukanayaditaelo Ibhukwa Lemiyalelo

Mangoroo e anela ka ga mathata, rnangoroo

O rata LovCash thata. YBB e tlhagisa Motseleganyi wa Ngwaga. Patlisiso e e tlhomologile ya HIV go thusa bomme le bana

koranta eabasebetsi april 1974

PUSO YA DIKGAOLO MO BOTSWANA BUKANA YA LENANEO LA BONG

baanelwa ba diteng; baanelwa ba thulaganyo; baanelwa ba ba sa itekanelang; le baanelwa ba ba itekanetseng.

Bukana e e dirilwe ka thotoetso ya batho ba lefatshe la America ka lenaneo la Presidents Emergency Plan for Aids Relief (PEPFAR) le U.

Cambridge International Examinations Cambridge Ordinary Level

KGATISO 8 No 6 Diphalane Lekwalodikgang la Badirammogo ba YBB Madiba Mop Manie

NWU JUNIE Gesels saam op. Johnson-broers besoek Fakulteit. RSG gesels met dr Mandie Uys. Partners in Education

Government Gazette Staatskoerant

YBB e fentse sekgele gatlhano jaanong Badirammogo

thuto Lefapha la Thuto REPHABOLIKI YA AFERIKA BORWA Pegelo ya Kharikhulamo ya Bosetπhaba Kereiti (Tsela ya go Ithuta ya Kakaretso) DIPUO

Mr Jeremiah Madiba CHIEF EXECUTIVE OFFICER

TO IMPROVE LIVESTOCK BOREHOLE DATABASE IN KGALAGADI DISTRICT COMMUNAL GRAZING AREA

SSB/TRP/MDM 2009(54) Peer reviewed and revised

This text was narrated by Stephen Theseira ( ), Praya Lane, Malacca, 1981.

Alumni. Awards/Toekennings

41/2/9 Student Affairs Programs and Services General Correspondence, Box 1:

Moms are models! Bomma ke mehlala! Drive your imagination. Story Power. Bring it home. Tliša maatla a kanegelo ka gae.

Ge mofetoledi (1987: vii) a bolela ka ga puku yeo ya Kristeva, ore:

Government Gazette Staatskoerant

PROPERTY LAW AND CONVEYANCING

Die Rektor en Visekanselier, prof.

Alles aan die UV is in rep en roer vir die

Die afgelope tyd was baie moeilik

BOARD OF COUNTY COMMISSIONERS AGENDA ITEM SUMMARY PLACEMENT: CONSENT PRESET: TITLE: ACCEPTANCE OF A DRAINAGE EASEMENT FROM CASA PISCES, LLC (CASA)

NATIONAL SENIOR CERTIFICATE KREITI YA 12

LEFAPHA LA TEMOTHUO, JALO YA DIKGWA LE BODIRELATLHAPI REPHABOLIKI YA AFORIKABORWA

Y2Y Champ Middle - Results

Gated communities in South Africa: Tensions between the planning ideal and practice

Kanegelo ya Nimirode: Re lebelela diphihlelelo tša gagwe ka lefsa

PROPERTY LAW AND CONVEYANCING

E.K.K. MATLALA: MONGWADI WA DITAODIŠO TŠA MATHOMO TŠA SEPEDI

Manage Your Business, Not Your Space. Get the Same Real Estate Expertise as International Brand Name Businesses

THE CHARTERED INSTITUTE OF LEGAL EXECUTIVES UNIT 17 - CONVEYANCING *

APRIL 20, LAW 451- Trusts Section 2. Professor John Smith TOTAL MARKS: 100

Results M10 M12 M14 M16 M18 M20 M21 M35 M40 M45 M50 M55 M60 ME W10 W12 W14 W16 W18 W20 W21 W35 W40 W45 W50 W55 WE

City of Stockton Official Records in San Joaquin County Historical Society and Museum (Feb. 11, 2010)

THE CHARTERED INSTITUTE OF LEGAL EXECUTIVES UNIT 9 LAND LAW *

HOUSING DISCRIMINATION SURVEY

ENNIAH MATEMANE LEKGANYANE

College Student Advisor Scheme 師生茶聚 Group List 分組名單

REPORT ON THE COLLECTION

COMPUTER FREEHOLD REGISTER UNDER LAND TRANSFER ACT 1952

$395, /- Acres. Sevier County, TN. Thomas Krajewski Office: Cell: Fax:

Tiong Bahru Housing Estate Change and Continuity

MANGAUNG ~ "" l: T ~'. M U.",.; I!"'... lit '( M,. I I< '~ M" '''''',.. A I 11 1"-', If-o<:CnTIA'... '''' T~F

ASA MTS CANDIDATE REPORT REVIEW CHECKLIST INSTRUCTIONS (Effective as of January 01, 2018) Basic Report Requirements and General Report Quality

SAMPLE South Pecos Road, Suite 3900, Henderson, NV Telephone: Fax:

Amendment Number 3. to the ANPP HASSAYAMPA SWITCHYARD INTERCONNECTION AGREEMENT AMONG ARIZONA PUBLIC SERVICE COMPANY

Hong Kong, China Rowing Association Samsung 59th Festival of Sport - Challenge 1,000 20th March 2016

1) Real Estate Retention Agreement AHP Direct Subsidy Homeownership/Owner-occupied Projects

BID ADDENDUM FAILURE TO RETURN THIS BID ADDENDUM IN ACCORDANCE WITH INSTRUCTIONS MAY SUBJECT YOUR BID TO REJECTION

CITY OF EDEN PRAIRIE Lot Line Adjustment Application 2018

T/Dialogue. Accredited Accounting Technician Examination December 2013 graduates. Feb 2014 issue

Chương 7 KIẾN TRÚC MÁY TÍNH TIÊN TIẾN

AIDS. HELPLINE I oaoo I. We all have the power to prevent AIDS. Prevention is the cure

JAARVERSLAG 2013 Omslag_vir litho_finaal_5 Aug_converted.indd /08/05 10:40:00 AM

Transcription:

UNIVERSITY OF SWAZILAND FINAL EXAMINATION PAPER- MAY 2012 BADEGREE TITLE OF PAPER: COURSE NUMBER: INTRODUCTION TO THE GRAMMAR OF A SECOND LANGUAGE (SOUTHERN SOTHO) AL316/316 IDE TIME ALLOWED: THREE HOURS INSTRUCTIONS: 1. ANSWER ALL THE QUESTIONS. 2. LINGUISTIC EXPRESSIONS AND FORMAUSMSSHOULD BE USED WHEREVER APPROPRIATE. 3. MARKS WILL BE DEDUCTED FOR UNTIDY WORK, WRONG SPELLING AND UNGRAMMATICAL SENTENCES AND EXPRESSIONS. 4. ALL EXAMPLES SHOULD BE GLOSSED. TOTAL MARKS: 100 THIS PAPER IS NOT TO BE OPENED UNTIL PERMISSION HAS BEEN GRANTED BY THE INVIGILATOR.

POTSO 1 Araba dipotso tsena. 0 ngole dinomoro Ie dikarabo feela. 1. Lebitso Ia bao ke mang? 2. 0 ngwana wa bomang? 3. 0 tswa kae? 4. 0 etsang? 5. 0 dula kae? 6. 0 ithutang? 7. 0 batla ho etsang ha 0 qetabo ithuta? 8. 0 na Ie dilemo tse kae? 9. 0 nyets(w)e na? 11. 0 rata bo balang? 12. 0 kena kereke e feng? 13. 0 etsang mafellong a beke? 14. Motswalle e moholo ke mang? 15.0 nwajwala kae? 16. 0 bapalang? 17. 0 tla qetela ho ithuta neng? 18. 0 rata ho mamela mmino '0 jwang? 19. 0 rapela neng? 20.0 batlang Iefatsheng la hao? [20 marks] (Maraka e Ie nngwe'karabong e nngwe Ie e nngwe/l mark for each answer) POTSO 2 Ngola pale e Ie nngwe ka se seng sa dihloho tse latelang. Pale ya hao e tshwanetse ho ba Ie mantswe a 250-300. a) Ke rata Ntate Nelson Mandeia hobane... b) Dikgathatso tsa tjhelete ya barutuwa ba yunivesithi c) Ho thata ho lema. d) Ditokelo tsa botho. 2

e) Ngola pale ya setshwantsho sena. [20] POTSO 3 Bala pale e late lang mme 0 arabe dipotso tsa yona. Kwenza wa KwaZulu Lebitso la ka ke Kwenza. Ke na Ie dilemo tse supileng. Ke na Ie kgaitsedi, Ausi Simile, Ie aubuti, Thobelani. Rona re duia Ie nkgono. Mme wa rona 0 re tjheketse mafellong a beke, ha a ka tloha mosebetsing wa hae. Yena 0 sebetsa Empangeni. Rona, re dula mahaeng, Ingwavuma, KwaZulu-Natala. 5 Ha re na motlakase kapa metsi a tswang dipompong. Re sebedisa "sola", matla a tswang letsatsing, ho kgantsha lapeng la rona bosiu. Re pheha dijo tsa rona ka molio fatshe. Ho hotle haholo moo re dulang teng. Ha re tsoha hoseng, re ya mokgorong. Moo re bedisa metsi a tee Ie hore re hlape. Ha metsi a bela, re nwa tee, re je bohobe. Ha ke qeta ho ja, ke sidila diaparo tsa ka 3

10 tsa sekolo. Ke tshwanela ho beha mashala ka hara ayene ho e sebedisa. Ha ke tsebe ho sidila hantle jwale, ka nako, Ausi Simile 0 a nthusa. lwale ke a hlapa mme ke apara diaparo tsa sekolo. Ke itokisetse ho ya sekolong empa pele re ya sekolong, re tshwanela ho ntsha dikgomo sakeng. Tseleng ya sekolo re siya dikgomo hore di fule makgulong. 15 Re ya sekolong Ie bomotswala. Ke tsele e telele ho fihla sekolong. Bana ba bang ba ya sekolong ka koloi kapa ka baesekele. Rona re tsamaya ka maoto ka mehla. Sekolo sa rona se bitswa sekolo sa tlase sa Mbalekelwa. Ka mehla re bokana kaofela thapelong pele sekolo se gala. Re a rapela mme re bina ha mmoho. Nna ke bala Kereiti ya Bone. Lebitso la mosuwetsana ke Mme Maphanga, Nna 20 ke rata ho bala haholo mme rona kaofela re balla Mme Maphanga ka bonngwe. Ka nako ya phomolo, re fumana dijo tse tswang mmusong. Ka nako e nngwe re ja setampo Ie sopho, ka nako e nngwe re ja papa Ie meroho. Ka mora sekolo, re bapala dipapadi kapa re kena dihlopheng. Nna ke rata ho bapala bolo haholo hobane ke tseba ho matha Ie ho raha bolo eo. Ha re qeta ho 25 bapala, ke ya hae Ie aubuti Ie ausi wa rona. He re fihia hae, re hlwella marulelong. Ke hona moo re behang poone teng hore e.q!lli!.. Re bokella poone hore re e sile ho etsa phofo. Nna ke setla poone Ie Simile ho fihlela poone e be phofo e bonolo. Nkgono 0 tla pheha papa mantsiboya. Ka nako, re thusa nkgono ka ho pheha. Re a mo thusa ha nkgono a kgathala. Kajeno 30 re tla mo thusa hobane hobane 0 sebeditse masimong letsatsi lohle. Ka mora ho sila, re ya ho kga metsi pompong ya motse. Re rata ho beisa ka dikiribaye tsa rona ho fihieia pompong hore re be pele moleng! Ke mosebetsi 0 thata ho pompa metsi. Re tshwanela ho sotha pompo haholo ho fumana metsi. 4

Pele letsatsi Ie dikela, re late dikgomo. Ke di hlahlela sakeng. Di a bolokeha 35 bosiu. Ka mora dijo tsa bosiu, re apara diaparo tsa thapelo. Re a bina mme re rapele ha mmoho. Simile 0 bala temana bebeleng. lwale re a robala. Ha 0 tjhakeia Ingwavuma, 0 tie 0 ntjhakele! Dipotso tsa kutlwisiso Ngola dikarabo feela. 1. Kgetha karabo e nepileng. Pale eo e bua ka: a) ho kena sekoiong Ingwavuma b) bophelo ba batho ba dulang mahaeng c) mosebetsi wa bonkgono ba mahaeng d) bophelo ba moshanyana ya dulang Ingwavuma. (1) 2. Kgetha karabo e nepileng. Kwenza 0 duia Ie bomang? a) ntate, mme Ie ausi Ie aubuti b) nkgono, ausi Ie aubuti c) mme, nkgono, ausi Ie aubuti d) mme, kgaitsedi Ie aubuti (1) 3. Lokisa diketso tsa Kwenza hoseng ka Ienaneo: o ja borotho, a nwe tee; o apara diaparo tsa sekolo; o a tsoha; o ntsha dikgomo sakeng; o sidila diapara tsa sekolo; o a hlapa; o ya sekoiong; o bedisa metsi; (8) 4. Kgetha karabo e nepileng. BoKwenza ba ya sekolong jwang? a) ka mao to b) ka baesekele c) ka koloi d) ka bese (1) 5. Kgetha karabo e nepileng. 5

Ha BoKwenza bafihla sekolong, ba etsang? a) ba qala ka ho bala b) ba a bokana c) ba a rapela hape ba bina d) ba dula fatshe (1) 6. Kwenza 0 rata ho etsang haholo sekolong? (1) 7. Lebitso la titjhere ya Kwenza ke mang? (1) 8. Ba jang sekolong? (2) 9. Ka mora sekolo, ba etsang? (2) 10. Ngola diketso tse hlano tseo Kwenza a di etsang hore a thuse nkgono mantsiboya (5) 11. Lelapa la Kwenza Ie etsang pele Ie rob ala? (1) 12. Qetellongya pale, Kwenza 0 etsang? (1) [25] Dipotso tsa puo 13. Say what grammatical mood is being used and why_ Example:... hore di fule makgulong (mola wa 14) Mood: subjunctive a) pele sekolo se qala (mola wa 18) b) dijo tse tswang mmusong (inola wa 21) c) moo re behang poone teng (mola wa 26) d) hore e orne (mola wa 26 & 27) e) 0 tie, 0 ntjhakele (mola wa 37) Reason: Dependent clause of reason, following conjunction "hore" f) hore di fule makgulong (mola wa 14) (2 marks each = 10) 14. Can you analyse these words? Example: mosuwetsana < mosuwe + diminutive suffix I-tsana a) ntjhakele ( mola wa 37) b) itokisetse (mola wa 12) [15] POTS04 1. Lekanya ditlhaloso tsena Ie ditshwantsho tse late lang. 0 ngole nomoro feela Ie puo e hlalosetseng. (1) (4) 6

Mohlala: a. =lesea Ie nang haholo. Dibapadi tse buang ka papadi ya bona. Baratuwa ba nyalang Lesea Ie llb:ftg aaholo Leponesa Ie lekang ho tsamaisa dikoloi Sebini se binang ha monate. Dihahi tsa hahang ntio e kgolo. Moemedi ya ratang ho bua haholo Bana ba mamelang pale ha monate Sephehi se phehang ha monate. Molemi ya ratang polasi ya hae Monna ya nwang lero la hae a. b. c. d. e. f. g. h. \l 7

1. j. 2. lwale sebedisa ditlhaloso hodimo dipolelong tsa hao. MohlaIa: Lesea Ie liang haholo hobane Ie batia mme Ia Iona. Maraka e nngwe ka poielo e nngwe. (10) [20 ] 8