COPYRIGHT AND CITATION CONSIDERATIONS FOR THIS THESIS/ DISSERTATION

COPYRIGHT AND CITATION CONSIDERATIONS FOR THIS THESIS/ DISSERTATION o Attribution You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use. o NonCommercial You may not use the material for commercial purposes. o ShareAlike If you remix, transform, or build upon the material, you must distribute your contributions under the same license as the original. How to cite this thesis Surname, Initial(s). (2012) Title of the thesis or dissertation. PhD. (Chemistry)/ M.Sc. (Physics)/ M.A. (Philosophy)/M.Com. (Finance) etc. [Unpublished]: University of Johannesburg. Retrieved from: https://ujdigispace.uj.ac.za (Accessed: Date).

... '. :- z' :.. " ç;f..... : ' :.' :.:.. : ' ' " :.,.. '..... - -.. Irl I I ::. ' I I 41 I It \ I T 4% 61 VA WA

RANDSE AFRIKAANSE UNIVERSITEIT UNIVERSITEITSBIBLIOTEEK Tel. 489-2165 VERVALDATUM 'U K A U SU iffi II Hifi! ff1 1 ff II ffl I 3 00311 3838 RAU fib

if, - POTCr DIE R E E L S JIR D I E U I T L E G V A N 'N KONIR AK deur ALBERTUS MPRIUS POTGIETER VERHANDELING voorge1 ter gedeeltelike vervulling van die vereistes vir die graad MAGISTER LEGLIM in die FAKULTEIT REGSGELEERDHEID van the RANDSE AFRIKMANSE UNIVERSITEIT STUDIELEIER : PROF StiJJ VAN DER MERWE c:: T 1979 JOHANNESBURG

1 HIERMEE betuig ek my opreqte dank aan my studieleier Prof SWJ van der Merwe vir sy aanmoediging en leiding tydens die voltooiing van hierdie verhancleling; die Randse Mfrikaanse Liniversiteit en die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing vir finansi1e ondersteuning; diegene wat by die tegniese versorging van die verhandeling behuipsaam was.

11 INHDUDSOPGMUJE SUMM MR V 1 INLEIDING 1 2 DIE BRONDSLMG VAN KDNTRPd-cTUELE MMNSPREEFcLIF4HEID 3 2.1 Inleiding 3 2.2 Positiewe req 5 2.3 Slotopmerkinqs 16 3 DIE UITLEG JMN KONTRAKTE 17 3.1 Inleiding 17 3.2 Die vasstelling van die qemeenskaplike bedoeling van die kontraktante 23 3.3 Die reels van uitleg 30 3.3.1 ljmskrywinq 30 3.3.2 Gemene req 30 3.3.3 Die Suid-Mfrikaanse req 35 3.3.3.1 Inleiding 35 3.3.3.2 Die qewone grammatikale betekenis van die woorde 36 3.3.3.3 Die kontrak as geheel 43 3.33 4 Die ratio van die kontrak 55 3.3.3.5 Man elke woord moet tn betekenis toegeskryf word 59 3.3.3.6 Die billike uitleg-recl 63 3.3.3.7 Mfsonderlike kontrakte uitge1 as een kontrak 67 3.3.3.8 Die geldigheiiisreël 69 3.3.3.9 Die ejusdem generis-reci 77 3.3.3.10 Expressio unius est exclusio alterius 83

111 3.3.3.11 FSontrakte wet deels gedruk en deels getik of geskryf is 87 3.3.3.12 Die voorrede van die kontrak 90 3.3.3.13 Die contra proferentem-re'1 92 3.3.3.14 Slutopmerkings 10 1 31 Ekstrinsieke getuienis 105 3.4.1 Die parol evidence-reel 105 3.1+.2 Die aenbieding van ekstrinsieke getuienis urn in kontrak uit te 1 106 3.4.2.1 Inleidend 106 3..2.2 Taalkundige uitleg 108 3.4.2.3 Besundere betekenisse 110 3.4.2.4 Identifikasie 114 3.4.2.5 Getuienis van die omringende omstandighede 123 3.4.2.E Getuienis van die kontraktante se bedoeling 132 3.4.2.7 Getuienis van die kontraktante se optrede na kontraksluiting as aanduiding van huile gerneenskaplike bedoeling met die woorde van die kontrak 13 1+ 3.4.2.8 Slotoprnerkings 13 1+ 1+ 8L0T0PMERFINGS 11+8 BIBLIDGRFIE 11+9 MNGEHPILDE GELiJYSDES 151+

iv SLfrM AR Y This treatise deals with the rules goierning the interpretation of contracts as applied in South African positive law. The Ouurts have repeatedly held that contractual liability is based on consensus between the parties to the contract. Accordingly, the primary object in interpreting a contract is to ascertain the common intention of the parties. This is, howevei, subject to an essential qualification in principle the parties' intention must be ascertained from the words used in the contract. The rules of interpretation, then, are ftuidelines for determining the common intention of the contracting parties, mainly from the words they employed. The onus of proof is that of a preponderance of probabilities as is usual in civil proceedings. Some of the rules of interpretation originated in our common law. Others were formulated by the courts and apparently did not exist in our common law. Th,3 most important rules of interpretation are words must be given their ordinary grammatical meaning unless it is clear that the parties intended the words to carry a different meaning; the words of the contract must be interpreted in the light of the contract as a whole; the ratio of the contract or a term thereof serves as an indication of the intention of the parties; effect should be given to every word of the contract uiless the words are clearly tautologous;

V a court will incline towards a reasonable interpretation and, unless there is a clear intention to the contrary, the contract will not be interpreted so as to give one party an unfair or unreasonable advantage over the other party; separate contracts executed as part of one transaction must be interpreted as one document; if a term is susceptible to two interpretations it must be interpreted so as to render it valid rather than void; the eiusdem generis rule; the rule inclusjo unius est exclusio alterius; if a contract is partially in print and partially in writing or typewritten and an irreconcilable inconsistancy exists between the printed and written or typewritten parts, effect should be given to the written or typewritten words; the recital to a contract may be taken into consideration; the contra proferentem rule. These rules are not applied in a set order. One distinction can however be made. The rule that words should be given their ordinary grammatical meaning as well as the rule regarding the contract as a whole must always be applied. The other rules of interpretation are either merely kept in mind generally or only applied under special circumstances in order to determine the probable intention of the parties. In the latter instance a court has to consider all these rules when interpreting a contract.

vi Extrinsic evidence may always be led to prove that words carry a special meaning or to identify the parties or subject-matter of a contract. In all other instances parol evidence may only be led if the so-called "linguistic treatment" (that is applying the normal rules other than the contra proferentem rule) fails. Such additional parol evidence relates to surrounding circumstances, the intention of the parties and their subsequent conduct. In conclusion it submitted that our courts should take a more lenient attitude towards allowing extrinsic evidence in order to arrive at the intention of the parties.

1 1 INLEIDING 'n Kontrak is by uitstek die instrument waardeur persone hulle reqsposisie teenoor mekaar selfstandiq ken rel. Urn hierdie regsposisie ex post facto te bepaal, is dit noodsaaklik dat die presiese inhoud van die afspraak (kontrak) tussen die bbtrokkenes vasgestel word. Dit verq op sy beurt dat die partye se bedoeling met die woorde van die kontrak so presies as rnoontlik bepaal word. Dit geskied deurdid woorde ult te 1. Hierdie verhandeling het betrekking op die reqsbeginsels wat van tnepassinq is by die uitleq van 'n kontrak. Die doel van hierdie verhandeling is 'n ontieding van die huidige stand van die 8uid-ffrikaanse req eerder as 'n poqing om die betrokke regsgebied de lege ferenda te ondersoek. Die ondersoek word gevuiglik bepork tot 'n uiteensetting en sistematisering van die Suid-P1frikaanse positiewe req nor die uitleg van kontrakte en 'n omvattende regsfilosofiese, -historiese en -vergelykende studie word doelbewus agterweë qelaat. Daar ken met req beweer word dat daar in die Suid-Pfrikaanse req noq qeen omvattende poging tot die vasstelling en sisternatiserinq van uns howe se benadering tot die uitleg van kontrakte gedoen is nie. Die meerderheid moderne handboeke our die 5uid-frikaanse kontraktereq bevat slegs 'n beknopte ulteensetting van die re1s wat by die uitleq van kontrakte van toepassing is. Die mees uitvoerige van hierdie uiteensettinqs is di4 van üiessels in sy work The law of contract in South Pkfrica. Die jonqste uitqawe van hierdie werk dateer eqter uit die vroeb vyftigerjare. Die groot aantal beslissings sedertdien verg 'n behoorlike ontleding en sistematisering.

2 In hierdie verhandeling word n6 'n kort stelling van die howe se uitganqspunt oor die grondsiag van die kontrak, steiling ingeneem oor die betekenis van die begrip u u itl e g van kontrakte" en word die vernanste reels wat hierby geld, bepsreek. Doarbenewens word aandag geskenk aan die uiters belangrike vraag na die toelaatbaarheid van getuienis in die proses van uitleg.

3 2 DIE GRONDSLPd3 WN IONTRP4TUELE APNSPREEFLIFHEID 2.1 INLEIDING Die aard en f'unksie van die uitleg van kontrakte in 'n besondere regstelsel word in die eerste plek bepeal deur die benadering wet in daardie regstelsel gevoig word met betrekkinq tot die grondsiag van kontraktuele aanspreeklikheid. Die verband tussen die uitleg van 'n kontrak en die grondsiag van kontraktuele aanspreeklikheid blyk duidelik wanneer twee fundamenteel teenoorgestelde benaderings met betrekking tot die aard van die regshandeling (waarvan die kontrak 'n voorbeeld is 1 ) met mekaar vergelyk word. Hierdie benaderings ken treffend qeillustreer word met verwysing na die Nederlandse req. In die heersende Nederlandse regsliteratuur word die reqshandeling gedefinieer as 'n handeling waaraan die req die gevolge heg wat die party of partye gewil het. 2 Die wil van die handelende(s) word dus as skeppende element van die hahdelinq aangemerk. In hierdie geval sou die uitleg van die regshandelinq niks anders wees nie as die vasstelling van die bedoeling wat die party(e) tydens die verrigting van die regshandelinq gehad h2t. 3 qaan hier oor 'n feitevraaq - wet was die bedoeling van die party(e) toe die handeling verrig is? Dit Die regsvraaq wat daarby ter sprake kom, het betrekking op die prosedure wat qevoig moet word urn hierdie feit te bewys en op die tuelaatbaarheicl van getuienis as bewys van die party(e) se bedue1ing. 1 De Wet en 'Jan Wyk 6. 2 Sien Psser 1+_11 28 ev; Van Dunn6 2. 3 'Jan Dunné 2. Sien Olivier 116; Van Dunn 3.

14 In teenstelling hiermee ornskryf Van Dunn4 die regshandeling as 'n handeling waardeur, kragtens die norma van die geldende reg, regsgevolge ontstaan wat die handelende persoon toegereken word.' Die uitleg van hierdie regshandeling kom neer op die vasstelling van die regsgevolge wat die handelende persoon toeqereken word. In hierdie geval het die uitleg van die regshandelinq 'n norrnatiewe karakter. Dit gaan hier nie oor die rekonstruksie van tn "feitekonstellasie" (byvoorbeeld die daadwerklike inhoud van die psigiese wil van die handelende party(e) op 'n bepaalde oomblik) nie maar oor'n toerekening van verbintenisse op grond van regsnorrne. 2 Die voorwerp van die uitleg is nie die psigiese wil van die partye nie maar die handeling wat daaruit voort- vloei. Uitleq is dus 'n reqsvraag en nie 'n feitevraag nie. 3 Liiat vir die regshandeling in die algemeen geld, geld eweneens vir die kontrak. Die doel van die uitleg van 'n kontrak word bepaal deur die grond waarop gebondenheid aan daardie kontrak gevestig word. Psigiese wilsooreenstemming tussen die partye by die kontrak word in die Suid-Mfrikaanse req tradisioneel aanvaar as die grondsiag van kontraktuele aanspreeklikheid. 14 In enkele onlangse beslissings, waaronder 'n beslissing van die applhof, word egter te kenne gegee dat ons req in beginsel 'n objektiewe benadering met betrekking tot kontraktuele aanspreeklikheid voig. 5 1 6. 2 Ibid. 3 Oli.vier 116. 14 Sien De Wet en Van Wyk 12 16; Gibson 10; Hahlo en I-Sahn 441 4142; Verr Contrpct 1-3 1221ç LeeenHonor 1133; Maasdorp 9; Wessels 10 16; LiJille en Millin 1 67. 5 National and Overseas Distributors Corp v Potato Board 1958 2 SM 473 (M) 479; Springvale Ltd v Edwards 1969 1 SM 1+64 (R MD) 470; Milen v Sixteen Stirling Investments (Pty) Ltd 19714 L SM 16 1+ (D) 172.

5 In die hg van hierdie beslissings is dit nodig om, voordat die uitleg van kontrakte in onskou qeneem word, opnuut ondersoek in te stel na en standpunt in te neern oor die grondsiag van kontraktuele aanspreeklikheid in ons positiewe req. Uiteraarcl kan hier geen deurtastende wysgerige en regspolitieke ondersoek gedoen word nie, maar word slegs die huidige stand van die Suid-Af'rikaanse req qestel. 2.2 POSITIEWE REG Dit is duidehik dat psipiese wilsooreenstemming tussen die partye by die kontrak 1 steeds in ons req geld as uitgangspunt Liiilsooreenstemming bestaan wanneer die partye by die kontrak dit eens is oor die gevolge wat hulle in die lewe wil roep en hierdie eensgesindheid oor en weer ean mekaar bekend qemoak het (gewoonlik by wyse van aanbod en aanname) met die bedoeling om deur huhle handeling regsgevolqe in die lewe te roep. Wilsooreenstemming of consensus het dus drie elemente : (a) die partye moet dit eens wees oor die gevolge (verbintenisse) wat hulle in die lewe wil roep (De Wet en \Jan Wyk 7); (b) hulle moet die bedoeling h om gtens gebonde te wees (De Wet en Jan Wyk 4; Gibson 40; Ierr Contract 21); en (c) die partye moet bewus wees van huhle eensgesindheid (Bloom v The Pmerican Swiss Watch Co 1915 PD 100; sien Ierr Contract 2 en liiihle en Milhin 7).

by die vraag na die grondsiag van kontraktuele aanspreeklikheidj 'n Ongekwalifiseerde toepassing van die wilsteorie lel egter noodwendig tot die gevolgtrakking datwaar wilsooreenstemming ontbreek daar geen kontrak tot stand kom nie, met die qevoig dat 'n kontrak in ella qevalle van wesenlike dwaling en selfs reservatio mentalis, ad initio nietig sou wees. Dit ken soms Mfqasien van die felt dat in verskeie sake - sian dv Maritz v Pratley (189 1+) 11 80 31+5 31+7, Van Jaarsveld v Mckarmann 1975 2 SM 753 (P) 757 759 en Trust Bank of Pfrica Ltd v Frysch 1976 2 SM 337 (K) 338 - uitdruklik beslis is dat 'n kontrak by qebrek aan wilsooreenstemming onbestaanbaar is, blyk ons howe se aanvaarding van wilsooreenstemming as grondsiag van kontraktuele aanspreeklikheid onweerleqbaar uit : (a) Die reeks beslissings met betrekking tot die tydstip van die totstandkoming van 'n kontrak wear die ultganqspunt is dat die ooreenkoms ears tot stand kom wanneer die aanbieder verneem hat van die aanname (Dietrichsen v Dietrichsen 1911 TPD 1+86 1+94495; Rex v Dernbrovsky 1918 KPM 230 240_21 + 1; Rex v Nel 1921 MD 339; McKenzie v Farmers Cuojjerative Meat I dustries Ltd 1922 AD 16 22; Smeiman v 'Jolkerz 195 1+ 4 SM 170 (K) 176; Cecil Jacobs (Pty) Ltd v Maclaud & Sons 1966 1+ SM 41 (N); Driftwood Properties vmclean 1971 3 SM 591 (A)); (b) die feit dat by 'n simulasie die werklike becloeling van die partye geld en nie wat hulle voorgee om te bedoel nie (hier geld die steirebi plus valet guod agiturguam guod simulate concipitur sien Zandberq v Van Zyl 1910 MD 320; Kilburn v Estate Kilburn 1931 MD 501; Commissioner of Customs and Excise v Randles Bros & Hudson Ltd 191+1 MD 369; Harzenberq v Secretary for Inland Revenue 1965 1+ SM 282 (W)); ons howe se standpunt dat 'n skriftelike weargawe van 'n kuntrak verbeter kan word indian dit die bedoeling van die partye foutief weergee (tiieinerlein v Goch Buildings Ltd 1925 MD 282 289; Meyer v Merchants' Trust Ltd 191+2 MD 244; Trust Bank of Mf'rica Ltd v Frysch 1976 2 SM 337 (K)); ons howe se standpunt dat 'n stilswyende beding in 'n kontrak vervat is slegs indian die bedoeling van die kontraktante daarvoor voorsiening maak (Union Government v Faux Ltd 1916 MD 105 112; Barnabas Plejn & Co v Sol Jacobson & Son 1928 MD 25 31; South Pfrican Mutual Mid Society v Cape Town Chamber of Commerce 1962 1 SM 598 (A) 606; Alfred McMlphine & Son (Pty) Ltd v Transvaal Provincial Mninistration 1974 3 SM 505 (PD 525-526). Sien ook De liiet en Van Wyk 12 16; Gibson 10; Hahlo en Kahn 441 1+42; Kerr Contract 1-3 12 21; Lee en Honoré 11 33; Maasdorp 9; Wessels 10 11 13 15 16; biille en Millin 1 87.

7 uiters onbillik wees om aen 'n beroep op gebrek can wilsooreenstemming gehoor te gee. Waer werklike wilsooreenstemming ontbreek maar 'n kontraktant nogtans by sy mede-kontraktant die indruk of vertroue van wilsooreenstemming wek, ken hierdie persoon besliste nadeel ly. Dit kan gebeur dat hy, in die geloof dat daar 'n kontrak bes.taan, sy sake inrig en agterna, wanneer dit nie meer moontlik is om die status quo sonder nadeel te herstel nie, uitvind dat die skyn nie werklikheid is nie. 1 Dat In ongekwalifiseerde toepassing van die uilsteorle onbillike gevolge mag h, word in ons regspraktyk besef en die howe erkon onder bepaalde omstandighede kontraktuele aanspreeklikheid ondanks die afwesigheid van ware consensus. 2 Jir sommige ondersteuners van 'n aantreklike verkiaring vir alle juis omdat estoppel nie kontraktuele aanspreeklikheid 3 4 die wilsteorie bied estoppel aanspreeklikheid in hierdie ga- 'n alternatiewe grondsiag vir inhou nie. 5 IUhoewal daar gewysdes is waar die hof in hierdie ye rband gebruik gemeak bet van 1 Sien De Wet en lien Wyk 7 9 12-13. 2 Sien by George v Fairmead (Pty) Ltd 1958 2 GA 45 (P); National and Overseas Distributors Corp v Potato Board 1958 2 GA 473 (P). 3 De Wet en Van Wyk 17 ev; Gibson 60 62. A Volgens die estoppel-leerstuk kan 'n persoon wet (deur sy skuld?) by 'n ander die vertroue verwek bet dat 'n bepaalde toedrag van sake bestaan horn nie op die werklikheid beroep indien die ander, afgaande op die verwekte vertroue, tot sy nadeel qehandel het nie. Sien De Wet en han Wyk 19. 5 Doreenkomstig die estoppel-benadering kom daar by 'n gebrek aan consensus geen kontrak tot stand nie. Aangesien die skuldige horn nie hierop meg beroep nie moet hy presteer asof dear 'n kontrak is. Sien De Wet en lien UJyk 19.

estoppel 1 word di4 benadering nie algemeen in ons regspraak toe- Daar is weinig twyf'el dat ons howe 'n vorm van die vertrouensteorie aanwend ten einde kontraktuele gebondenheid te bewerkstellig in die gevalle waar die wilsteorie te kort skiet en tot onaanneemlike resultate lei. iolgens die vertrouensteorie in die sin wasrin dit deur ons howe toegepas word, kan 'n persoon ten spyte van die afwesigheid van wilsooreenstemming onder bepaalde omstandighede aan 'n kontrak gebonde gehou word indien hy by sy mede-kontraktant 'n vertroue van wilsooreenstemming gewek 1 \ian Rvn Wine and Soirit Co v Chandos Bar 1928 TPD 1+17 en Pen- Urban Mreas Health Board v Breet 1953 3 SM 783 (1). iir knitiek teen die aanwending van die estoppel-leerstuk in hierdie sake sien onderskeidelik Hahlo en hahn 1+1+2; herr Contract 12; hahn 1959 SMLJ 123; Mulligan 1959 SMLJ 276 en Turpin 1958 Mnnual Survey of South Ml'rican Law 1+6. 2 Volgens De Wet en ian Wyk 16 18 ev is daar, wat ons jonger beslissings betref, 'n neiging am die opgewekte vertroue met behuip van die leerstuk van estoppel te beskerm. Die skrywers verwys onder meer na Pieters & Co v Salomon 1911 MD 121, Hodgson Bros v South Mfrican Railways 1928 CPD 257 en Collen v Rietfontein Engineering Works 191+8 1 SM 1+13 (A) as gesag yin hierdie stalling. Sien ook Gibson 63. Mfg. sien van die felt dat in hierdie sake nooit uitdruklik na estoppel of enige van die vereistes virestoppel verwys is nie is die blote felt dat die hof telkens beslis dat daar inderdead 'n kontrak tot stand kom io1uoende bewys dat 'n mans hier nie met die estoppel-leerstuk te don het nie. Sian rida'sk.delikl36-137, 261:n 1+31 van die verslae. Dit is ook betekenisvol dat sowel Uan Ryn Wine & Spirit Co v Chandos Bar 1928 TPD 1417 as die Salomon-en Hodgeon-sakein George v Fairmead (Pty) Ltd 1958 2 SM 465 (A) 471 dur hr Fagan as voorbeelde van die lustus error-benadening (sian hieronder12) aangehaal trd.

het. Soms word die vertrouensteorie onomwonde toegepas 1 en soms blyk die toepassing daarvan uit die sogenaamde iustus errorbenaciering. 2 Dear is twee vereistes vir die.direkte toepassing van die vertrouensteorie op 'n feitegeval : (a) die een party muet by die ander die vertroue wek dat hulle ad idem is; 3 en (b) die party wat poog om hierdie vertroue te handhaaf, moet bewys dat sy vertroue redelik is. Sian by Pieters & Co v Salomon 1911 MD 121; Hodgson Bros v South African Railupys 1928 CPD 257; Irvin & Johnson(SM) Ltd v Faplan 191+0 CPD 61+7; Cohen v Rietfontein Engineering Works 19 1+8 1 SM 1+13 (A); Bhikhagee v Southern Aviation (Pty) Ltd 191+9 1+ SM 105 (E); Steenkamp v Webster 1955 1 SM 521+ (A); Levy v Banket Holdings 1956 3 SM 558 (FC); Harlin Properties ty) Ltd v Los Mnfte1es Hotel (Pty) Ltd 1962 3 SM 11+3 (A). 2 Sien by Logan v Beit 7 SC 197; Maritz v Pratley (18914) 11 SC 3145; Burger v Central South Afrtcan Railways 1903 T5 571; George v Feirmead (Pty) Ltd 1958 2 SM 1465 (M); National g Overseas Distributor Corp V Potato Board 1958 2 SM 14 73 (A); Diedericks v Minister of Lands 1961+ 1 SM 149 (N). 3 Sien die bronne in vn 1 hierbo. 1+ Pieters & Co v Salomon 1911 MD 121 130 138; Hodgson Bros v South African Railways 1928 CPD 257 261; Irvin & Johnson (SM) Ltd v Vaplan 19 1+0 GPO 81+7 656; Steenkamp v Webster 1955 1 SM 52 1+ ( A) 530 533; Harlin Properties (Pty) Ltd v Los Angeles Hotel (Pty) Ltd 1962 3 SM 1143 (A) 11+9.

10 Waar hierdie vereistes teenidoordig is, kom dear ten spyte van die afwesigheid van wilsooreenstemming 'n kontrak tot stand. Die grondslag van hierdie kontrak is die bedoeling van die een party (1) tesame met die indruk of vertroue wat die ander party (B) aangaaide sy betioeling by eersgenoemde gewek hat. 1\lhoewel die vertrouensteorie dikwels op hierdie wyse direk toegepas word, het diebeskerming van die redelike vertroue in ons kontraktereq hoofsaaklik onier die dekmantel van die iustus errorbenadering beslag gekry. Wanneer 'n party by 'n kontrak horn op sy Uwaling beroep ten ainda aanspreeklikheid te vermy, word in die earste plek vasgestel of sy dueling wesenlik was of nie. Indian sy dwaling nie wesenlik was nie raak dit nie die. bestaan van consensus nie en is hy aanspreeklik. Bevind die hof eqter dat sy dueling wesenlik is, word verder gevra of sy dwaling redelik ('n iustus error) was, en derhaiwe verskoonbaar is. Indian wel, slaaq sy pleit van gebrek aan consensus en is daar geen kontrak nie. Indian die hof egter bevind dat sy dueling onredelik (iniustus error) was, slaag sy plait nie en korn daar ten spyte van die afwesigheid van psiqiese wilsooreenstemming inderdaad 'n kontrak tot stand. Daar is geen beginselbeperking op die gronde wat aanqevoer kan word om to bewys dat In dwaling redelik was nb. 1 Maritz v Pratley (189 1+) 11 50 314 5; \Ian Ransburg v Rica 191 1+ EDL 217 227; National and Overseas Distributors Corp (Pty) Ltd v Potato Board 1958 2 SP 473 (1) 1479; Trollip v Joriaan 1961 1 SA 238 (A) 2149; Allen v Sixteen Stirling Investments (Pty) Ltd 197 1 4 14 SA 16 1+ (U) 189. Sian ook Hahlo en Hahn 1458-1+57.

11 Dit wil egter voorkom of 'n persoon nie met 'n beroep op die redelikheid van sy dwaling sal slaag indien hy self nalatig was.1 ni a. Jgl Maritz v Pratl (1894) 11 SC 345 op 347 :... where the mistake is coujejled with gross negligence, the Court will be very loth to find that there was a mistake at all It would require very strong evidence to make the Court believe that there had been a mistake '; don Rensburg v Rice 1914 EDL 217 op 227-228 : "In the ease before us the error, in my view, appears to be one which under the circumstances may fairly be deemed justus error - excusable under the facts appearing in evidence. There obviously was no wilful ignorance..."; Patel v Le Clus (Pty) Ltd 1946 1PM 30 op 34: 'The document purports to contain the terms of the agreement and, by signing it, the defendant is bound, because the mistake is due to his carelessness or inattention "; Lindsay v Beukes 1958 2 FF1 M 34 (E) op 110: but in any event he clearly did not discharge the onus of showing that he made a mistake which the law recognised as a justus error. Any misapprehension under which he laboured was due to his own carelessness and inattention Diedericks v Minister of Lands 1964 1 SM 19 (N) op 57 in 'n obiter dictum : "The conclusion is inescapable that the defendant's 'overlooking' of the resumption clause was due to negligence by an official or officials acting on his behalf in connection with this very transaction. It was not a reasonable or excusable error at all; it seems to me to have been a blunder which could, with the exercise of moderate care, have been avoided "; National and Urindlays Bank Ltd v Yelverton 1972 4 SM 114 (R) waar regter Davies (ten spyte van sy opmerking op 116 C) op 117 s : "Mnd for the defence of justus error to succeed he must prove that the error was reasonable and justifiable and on a material matter "; Merrington v Davidson & Others 22 SC 148 op 150 "Well, if it was an error, it certainly was not a justus error, because defendants ought to have inquired what lots they were buying "; Ex parte Rosenstein 1952 2 SM 324 (T) op 326 327 : "The question is, however, whether his mistake was reasonable and justifiable... His conduct, however, in signing the conditions of sale without reading the document which he was signing cannot be held to be either reasonable or justifiable." Sian onk Burger v Central South African Railways 1903 TS 571; Gibson 62 en Wessels 298-299.

12 In elk qeval hat ons howe reeds aanvaar dat 'n kontraktant se dwalinq redelik is indien (a) sy dwaling toe te skryf is aan 'n skuldige of selfs onskuldiqe wanvoorstelling van die ander party; 1 of (b) die ander party geweet hat (of behoort te geweet hat?) 2 van die aerste party se dwaling. 3 Die iustus error-benadering is 'n indirekte toepassing van die vertrouensteorie. In George v Fairmead (Pty) Ltd som hoofregter Fgan ons howe se toets vir 'n iustus error soos voig op "\s I read the decisions, our Courts, in applying the test, have taken into account the fact that there is another party involved and have considered his position. They have, in effect, said Has the first party - the one who is trying to resile - been to blame in the sense that by his conduct he has led the other party, as a reasonable man, to believe that he was binding himself?... If his mistake is due to a misrepresentation, whether innocent or fraudulent, by the other party, then, of course, it is the second party who is to blame and the first party is not bound.' 1 2 3 Logan v Beit 7 SC 197; Burger v Central South Rfrican 7ai1ug 1903 TB 571; National and Overseas Distributors Corp v Potato Board 1958 2 SA 473 (M); George v Fairmead (Pty) Ltd 1958 2 SA 1+65 (n) ; Diedericks v Minister of Lands 1964 1 SP 49 (N); 1\llen v Sixteen Stirling Investments (Pty) Ltd 1971+ 1+ SA 16 1+ ( D). Logan v Beit 7 SC 197. Logan v Reit 7 SC 197; National and Overseas Distributors Corp v Potato Board 1958 2 58 473 (Pt); \Jan UJyk v Otten 19133 1 88 1+15 (0); Diedaricks v Minister of Lands 196 14 1 98 1+9 (N). 1958 2 88 465 (8) 471.

13 Indien 'n kontraksparty by sv mede-kontraktant 'n redelike vertroue van wilsooreenstemming qewek het, is eersgenoemde se duialing dus iniustus en sal hy, ten spyte van die afwesiqheid van wilsooreenstemming, gebonde wees. Jan die ander kant gesien, kom hoofregterfaran se stelling daarop neer dat indien I n kontraksparty se dwalinq iniustus is, hy aansproeklik is orndat hy die anber party onder die indruk qobring hot dat hy homseif wil verbind. Uianneer 'n hof bevind dat 'n kontraksparty B so dwalinq iniustus was en horn belet om daarop te steun, handhaaf bit bus in werkiikheid P\ so redelike iridruk van B se bedoeling as kontr'rak. Bit is nodig om ten slotte kortliks kommentaar te lower. op 'n aantal beslissings waarin die realiteit van psigiese wilsooreenstemming as subjektiewe uitgangspunt met betrekking tot die grondolag van kontraktuele aanspreeklikheid in ons req verontaq- saarn is. In National and Overseas Distributors Corp v Potato Board' verwys applregter Bchreiner na "... the generally objective approach to the creation of contracts which our law follows'. In Springvale Ltd v Edwards 2 so appelreqtor MacDonald : "Because the approach is objective I share the doubt expressed by Echreiner, J.., 3 regarding the existence of unilateral mistake as a defence. To admit such a defence would once more introduce a conflicting subjective element and this conflict would be only 1 1958 2 8\ 473 (/) 479, 2 1969 1 8P 464 (R PD) /470. 3 National & Overseas Distributors Corp v Potato Board 1958 2 8/4 473 (/4) 479

llf partially removed by a requirement that such mistake must be justus." Die mees resente opmerking in hierdie verband is die van regter Howard in Mllen v Sixteen Stirling Investments (Pty) - : "Numerous cases were cited, and counsel debated at length on the question whether the true basis of contract in our law is subjective (the theory of 'consensuality') or objective (the 'reliance' theory). I accept that our law follows a generally objective approach to the creation or existence of contracts..." 174 L SM 164 (D) 172. In sy bekende uitspraak in South Mfrican Railways and Harbours v National Bank of South Mfrica 1924 AD 74 715 gaan or Wessels selfs 'n stappie verder : "The law does not concern itself with the working of the minds of parties to a contract, but with the external manifestation of their minds. Even therefore if from a philosophical standpoint the minds of the parties do not meet, yet, if by their acts their minds seem to have met, the law will, where fraud is not alleged, look to their acts and assume that their minds did meet and that they contracted in accordance with what the parties purport to accept as a record of their agreement.' Hierdia stalling waarin volgens De Wet en Jan Wyk 21 'n "primitiewe soort verklaringsteorie" qeformuleer word, is al skerp qekritiseer (sian De Wet en Uan liiyk 20-21; Hahlo en Viahn 442; Varr lontract 13)en is verwerp deur hr Steyn in Irollip v Jordaan 1961 1 SM 238 (A) 248 Hr Steyn wys daarop dat hierdie passasie, letterlik vertolk, elke beroep op iwaling en uok die varbeteringsreg ten aansien van 'n qeskrif sou uitsluit. Die basware teen die verklarinqsteurie is vuor-die--hand-liggend (sian by De Wet en Uan Wyk 9-11; Stoijar 11). Tareg wys De Wet en Jan Wyk 20 daarop dat die standpunt dot 'n mans net op die uiterlike let en die innerlike negear byna twee duisend jaar qelede al verwerp is. Inclien ar Wessels inderdaad die verklaringsteurie in gedagte qehad hat, kan maar net tot die qevolgtrekking geraak word dat die standpunt geen verdere steun in ons reg qeniat nie.

15 Om sonder meer te beweer dat ons howe In objektiewe benadering met betrekkinq tot kontraktuole aanspreeklikheid voig of dat die opgewekte vertroue, en nie die qeuiterda wil nie, die grondsiag van kontraktuele aanspreeklikheid in ons req is, is onjuis. IUhDewel die iertrouonsteorie aenqewend word urn qevalle van dwalinq by kontraksluiting bevredigend op te los, bly die wil steeds die uitgangspunt. Dit kan 00k beswaarlik anders. Die vertroue kom pers1ot van rekeninq 518gB in aanmerkinq as vertroue van wat die ander qewil hat. Wanneer die req 'n qevoig laat intree omdat 'n redulike vertrouu opgewek is, moat die feit waaromtrent die vertroue opqewek is (die cii) immers in die aerste piek ook daardie reqsgevolg in die lace kan roep, anders rus die vertroue as bindinqslement op qeen redelike basis nie. 1 Bocandien is dit slegs in uitsonderinqsqavaila dat die wilsteorie te kort skiet en onbillikhede tot qevoig het. 2 Deur die oorbekelmtoninq van die abnormale word dikwels vergeet dat cii en vertrouu in die meerderheid gavallie ooreenstem, byvourbeeld waar M sy kiavier vir RiDO man H cii verkoop en B A se kiavier vir RlDD cii koop. Niemand kan met req baweer dat ons howe in hierdie gevaile in terme van die vertrouensteorie dink nie. In soverre bogenoemie uitsprake dus die indruk skep dat daar noodwendig tussen 'n objaktiuwe en 'n subjektiewe benadering met betrekkinq tot kontraktuele aarispreeklikheid qekies moat word, en dat ons rag oor die algemeen 'n Dbjektiewa benadering voig, is huile ongetwyfeld in stryd met ons req. Geuiterde cii en opqewekte vartroue bestaan naas mekoar as bindingselemente in die Huid- Rfrikaanse kontraktereq. 1 SienMeijers 83. 2 De Wet en \Jan Wyk 12; Meijers 82.

16 2.3 SLOTL1PMERIINGS In 3.2 hieronder word eangetoon dat ons app1hof sedert die die begin van die eeu reeds aanvaar dat die uitleg van 'n kontrak gerig is op die vasstelling van die gemeenskaplike bedoeling van die kontraktante ten tye van kontraksluiting. Dit word aan die hand gedoen dat hierdie f'ormulering van die nogmerk van die kontraksuitlegger deur ons howe nie toevallig is nie. Die benadering dat by die vasstelling van die inhoud van 'n kontrak qesuek moet word na die gemeenskaplike wil van die kontraktante voig noodwendig uit die feit dat die qemeenskaplike wil van die partje die grondsiag van hulle gebondenheid aan die kontrak is. \Jervolgens word nageqoan hoe die howe te work gaan om die gemeenskaplike wil vas te stel.

17 3 DIE UITLEG UAN IONTRA}TE 3.1 INLEIDING Die sentrale probleem by die bepaling van die regsposisie van kontraktante teenoor mekaar is die vasstelling van die inhoud en sodoende die gevolge van die kontrak. By die vasstelling van die inhoud van 'n kontrak kan onderskei word tussen die essentialia, naturalia, incidentalia van die kontrak. 1 Die essentialia van 'n kontrak is daardie bedinge wat noodsaakiik is vir die bestaan van 'n besondere soort kontrak (byvoorbeeld 'n koopkontrak of huurkontrak) en wet 'n besondere soort kontrak van ander kontraktipes onderskei. 2 Indien 'n kontrak die essentialia van 'n spesifieke soort kontrak bevat, sal dit as sodanig gekiassifiseer word selfs indien die partye dit as n ander tipe kontrak beskryf' het. Nie die uiterlike voorkoms van die kontrak nie, rnaar di bedinge wat dit inderdaad bevat, is bepalend vir die kiassifikasie van 'n kontrak. 3 Sien by De Wet en Van Wyk 116; Van.Jaarsveld 22; \Jen RenEhur Lotz en Van Rhijn par 167-170; Wessels 13_iL4. \Jir kritiek op hierdie indeling sien Verr Contract 186 ev. 2 Ian ]aarsveld 22; han Rensburg Lotz en Van Rhijn par 168; Liiessels 13-1L4. So by is 'n koopkontrak bestaanbaar slegs indien die partye ooreengekom het dat 'n saak gelewer moet word in ruil vir 'n prys. 3 Zandberg v h/an Zyl 1910 AD 320; Viilburn v Estate Fi1burn 1931 MD 501; Commissioner of Customs and Excise v Randles Bros & Hudson Ltd 19L41 AD 369; De Jager v Grunder 196L4 1 SM f 4 14 5 (A) ; Harzenberg v Secretary for Inland Revenue 1965 4 SM 282 (Lii).

I..' Die naturalia van tn kontrak is bedinge wet ox lege, dit is cleur reqswerking, deel van die besondere snort kontrak vorm.' Hierthe bedinge word bv die kontrak ingelees selfs al mag dit wees dat the partye hulle nonit in qedaqte gehad hot nie. 2 Die naturalia cian 'n kontrak is in die algemeen gestel nb qebiedend nb. Dit beteken dat die naturalia op 'n spesifieke kontrak van toepassing is sleqs vir soverre die partve flie spesifiek anders onreengekom het nb. 3 Die belanqrikste rede waarom die req tussen verskillende soorte kontrakte onderskei, is om voorsiening te maak vir omstandighede wet die partye self nie in hulle kontrak qerel het nie. Elke tipe kontrak het sy ole stel essentialia en naturalia. Die essentialia dien as kriterium vir die kiassifikasie van die kontrak terwyl die naturalia die ax lege-gevolge van die kontrak onreenkomstig sy kiassifikasie bepaal. De Wet en Uan Wyk 116; han Jaarsveld 22 37; Van Ransburq Lotz en Van Rhijn par 169; Wessels 14. 2 \Jan Rensburq Lutz en Jan Rhijn par 169. 3 'n hloorbeeld van 'n naturale is die waarborg teen uitwinninq by die koopkontrak. Hierdie beding word deel van die kontrak selfs ci hat die partye dit nooit in huile gedagta gehad het nie. Indian die partye egter spesifiek anders ooreenkom sal di6 waarhorg ole deel van die kontrak vorm nba. Naturalia kan egter qebiedend woes, by wanneer uitsluiting daarvan wetteregteiik verbied word. 'n h]oorbeald hiervan is art 6.1 (d) van die Wet op Huurkoop, wet 36 van 1942, wat under meer bepaai dat die waarborg teen verborge qebreke, in die gavel van 'n huurkoopkontrak, nie dour ooreenkoms tussen die partye uitqesluit kan word nie. Nie nile kontrakte is vatbaar vir klassifikasie nie. Indien 'n kontrak nba die essantialia van enige van die erkende tipas kontrak bevat nba, is dit bakend as 'n naaiiiose kontrak waarvan die qevoiqe uitsluitiik van sy eie spesif'ieke bepalings afhang. Sian han Rensborq Lutz en han Rhijn par 169.

19 Die intidentalia van 'n kontrak is die bedirne anders as essentialia wat die partye deur ooreenkoms by hulle kontrak insluiti Die incidentalia van 'n kontrak mag neerkom op 'n afwyking van die naturalia van 'n besondere tipe kontrak wat andersins vantoepassing sou wees (byvoorbeeld 'n bepaling dat 1 p verkoper nie aanspreeklik sal wees vir uitwinninq nie) of dit mag betrekking h op 'n aangeleentheid wat nie deur die naturalia van die kontrak gedek word nie (byvoorbeeld die wyse waarop die koopsaak na die plek van lewering vervoer moot word). 2 Die bedinge van 'n kontrak kan uitdruklik of geimpliseer wees. Die bedinge is uitdruklik indien hulle in woorde (mondeling of skriftelik) uitgedruk is. GoTmpliseerde bedinge is bedinge wat nie in woorde uitqedruk is nie. 3 Gemp1iseerde bedinge kan in twee kategorieë verdeel word gemp1iseerde bedinge ex lege en geimpliseerde bedinge ox consensu - ook genoem stilswyende bedinge. 'n Ex logegetmpliseerde beding is in uerklikheid niks anders nie as 'n regsrei1 wat by die kontrak ingelees word as eon van sy natura- 11 a. 1 Do Wet en \Ian Wyk llei; \Jan Jaarsveld 22; Van Rensburg Lutz en Van Rhijn par 170; Wessels 14. 2 Van Rensburg Lutz en Jan Rhijn par 170. 3 Sien Verr [ontract hfst 9; Van Rensburg Lutz en Van Rhijn par 171-173. 'n GeTmpliseerde beding het presies dieselfde regskrag en kwaliteit as 'n uitdruklike boding (Wessels 71). 4 Van Rensburg Lotz en Van Rhijn par 173.

AI 'n Stilswyende heding is jets heeltemal anders. Hier hat 'n mans inderdaad met 'n heding uit ooreenkoms te doen. 'n Stil- swyande boding kom tot stand deur die gedrag yap die partye (dit is deur klaarblykiiko stiiswyende ooreenkoms) of dit word uit al die omstaniighede af'galoi as In noodwendiga implikasie (in welke geval 'n stilswyande ooreenkoms op grond van die ometandighede aanvaar word).' Die eerste kategorie stilswyonde bedinge verskil van 'n uitdruklike beding slogs in soverre die bestaan an inhoud daarvan bepaal word deur die uitleg van gedrag in steda van die uitleg van woorde. skep egter 'n besondere probleem. Die tweeda kategorie Hterdie kategorie stilswyende badinge hat betrekking op die geia1 waar dit duidelik is dat die partye In kontrak gesluit hat maar dat al die bedinge van die kontrak nie in woorde of gedrag uitgedruk is nie. Ons hove stel hulle op die standpunt dat jets vat die partye as vanselfsprekend aanvaar hat deel kan uitmaak van hulle ooreenkoms, al hat hulle niks daaroor ges Rio BR al hat hulla goon ander tokens of gebara wat daarop betrekking mag h, gemaak nie. Dit gaan hier nie nor In af'leiding uit die gedrag van die partye Rio maar oor 'n afleiding uit al die omringenda omstandighade. Die aanvaarde toots vir In stilswyende boding van enige aard vereis nietamin dat dit moet vasstaan dat die party dia beding bedoel hot. 2 Sian Mifred McIUpine & Son (Pty) Ltd v Transvaal Provincial Uministratiun 1974 3 S\ 50 (Ps) 52. Sian ook Dc Wet en Van Wyk 27-28 en die bronne dour di skrywers aangehaal. 2 Sien herr Contract 194 ev, Van der Merwe 98-98 en die gesag aangehaal d eu r--jl'e skrywers. Die sogenaamde omstander-toets vat die howe aanwend en waarna die skryuers verwys, steun dia standpunt dat die besondere stilswyende boding met die kontraktente se bedoeling versoenbaar moat wees. Contra Lubbe 1978 THRHR 387-388.

21 Daar moet duidelik onderskei word tussen die uitleg van 'n uitdruklike beding in 'n kontrak en die inlees van 'n stilswyende beding in die kontrak. By sowel die uitleg van 'n uitdruklike bedinq as by die inloos van 'n stilsvyende beding gaan dit urn die bedueling van die partye : by eersgenoemde urn dit vat die partye bedoel hot toe hulle hulle oor die saak uitgespreek het, en by laasgenoemde urn dit vat die partye bedoel het sunder dat hulle hulle hoeqenaamd our die saak uitgespreek het. By die uitleg van uitdruklike bedinge is die vraag hoe die hof bestoande woorde moot vertolk; by stilswyende bedinge is die vraag watter nuwo woorde die hof in die kontrak moot 1 nlees. 1 Die uitleg van In kontrak is die proses waardeur vasgestel word vat die presiese inhoud van die uitdruklike bedinge van die kontrak is. Die uitleg van 'n kontrak is met ander wourde die vasstelling van daardie gedeelte van die gerneenskaplike bedueling van die partye wat in woorde uitgedruk is. Dit is vol waar dot die wourde van die kontrak uok by die inlees van stilswyende bedinge 'n belangrike rol mag spool. In hierdie gevalle word die wourde egter nie uitge1 nie - daar word juis gepoog orn vas to stel of die partye nie iets moor bedoel het as dit wat hulle in woorde uitgedruk hot nie. Die wuorde van die kuntrak vorm hier eerder deel van die omringendo umotandighede vat up die bestaan of nie-bestaan van nie-uitgedrukte gemeenskaplike bedoeling dui - daar is peon ruirnte vir 'n sti1suyonde boding vat sou bots met In uitdruklike beding vat dour die uitleg van 'n kontrak vasgestel is nie. 2 1 Dan Rensburg Lotz on Dan Rhijn par 173. 2 Dutch Reformed Church Council v Crouker 1953 4 SA 53 (C) E32; Uitenhage Municipality v Uys 197 1+ 3 SA 800 (E) 509; Van den BerEl v Tenner 1975 2 SP 268 () 271+.

22 Dit is dus duidelik dat 'n ondersoek na die bestaan van 'n beweerde stilswyende beding eers 'n aanvanq ken neem wanneer die proses van uitleg af'qehandel is. Teen hierdie aqterqrond word die bespreking wet voig,.beperk tot uitdruklike bedinge in 'n kontrak.

23 3.2 DIE \JASSTELLING JPN DIE GEMEENShMPLIKE BEDOELING JMN DIE F0NTRPTANTE Dit is herhaaldelik deur die app1hof hevestig dat die uitleg van 'n kontrak gerig is op die vasstelling van die gemeenskaplike bedoeling van lie kontraktante ten tye van kontraksluiting in the interpretation of contracts what is being sought is the common intention of the parties." 1 Die voorskrif dat die uitleg van 'n kontrak gong is op die vasstelling van die gemeenskaplike bedoeling van die kontraktante word iiikwels aangomerk as die primêre rebi by die ultieg van knntrakte, die sogenaamde "golden rule of interpretation'. 2 Wn or lijatermeyor in Rand Rietfontp&n Estates Ltd v Cohn 1937 MD 317 328. Sien ook Joubert v [noun 1910 MD B 37-38; \ian Pletsen v Henning 1913 MD 82 99; Gravenor v Dunswart Iron Works 1929 MD 299 "In construing a document such as this we must, of course, give to it the meaning which the parties to it intended it to have" (or Stratford op 303); Breed v Uan den Berg 1932 MD 283 292; Scottish Union and National Insurance Co Ltd v Native Recruiting Corp Ltd 1931+ ML) 1+58 1+65; Union Government vsmith 1935 MD 232 21+ 1 : "It is our first duty I to see what the parties intended by the language they used" (hr liiessels op 2 1+1);Lanfear v Du Toit 19 1+3 MD 59 65 73 71+; Uiorman v Hughes 191+8 3 SM 195 (A) 505; Trolliji v Jordaan 1961 SM 238 (A) 21+ 5 ; Oeniikon South Africa (Pty) Ltd v Johannesburg City Council 1970 3 SM 579 (A) 582 590; Jonnes v Anglo- African 5hippinç Co (1936) Ltd 1972 2 SM 827 (Ps) 831+ : 'In the interpretation of contract the general rule is that the court should determine what the true intention of the parties was" (ar Potgieter op 831+); Van Rensburg v Taute 1975 1 SM 279 (A) 303. 2 Sien by Joubert v Enslin 1910 MD 6 37-38.

24 Die reels van ultieg is riglyne wat die req neergel& het ten einde die uitlegger in staat te stel cm yes te stel wat die gemeenskaplike bedoeling van die kontraktante ten tye van kontraksluiting was. 1 Die voorskrif dat na die gemeenskaplike bedoeling van die kontraktante gesoek moet word, is dus nie 'n reci van uitleg nib. Dit is juis die mikpunt wat dei.ir die toepassing van die reels van uitleg bereik rnoet word. 2 Die voorskrif dat die uitleg van 'n kontrak gerig is op die vasstelling van die gemeenskaplike bedoeling van die kontraktante is egter onderworpe aan 'n baie wesenlike kwalifikasie : die bedoeling van die kontraktante moot vasqestel word uit die woorde wat hulle gebruik hot. 3 Sien hieronder 3.3.1. 2 \Janselfsprekend vorm 'n haf dikwels rnaar net 'n waarskynlikheidsoordeel ocr wat die kontraktante se bedoeling was (Sien 3.3.3.1 hieronder). Soms word die vraaq selfs op 'n formalistiese wyse beantwoord - sien die bespreking van die contra proferondeni-reel in 3.3.3.13 hieroncler. 3 Jan Pletsen v Henriigg 1913 MD 82 99; Gravenor v Dunswart Iron Uiorks 1929 MD 299 : "That meaning must be extracted from the language employed..." (ar Stratford op 303); Scottish Union and National Insurance, Co Ltd v Native Recruiting Corp Ltd 1931+ MD 458 1+85 "We must gather the intention of the parties from the language of the contract itself" (hr Wessels op 465); Union Government v Smith 1935 MD 232 2 1+1; liiorman v Hughes 151+8 3 SM 495 (A) 505; Trollip v Jordaan 1961 1 SM 238 (A): die bedoeling van die partye/jiioet7 gesoek... word in die woorde wet hulle gebruik het" <hr Stoyn op 21+ 5) ; Jonnes v Anglo-African Shipping Co (1938) Ltd 1972 2 SM 827 (M) : This intention is, however, to be gathered from the language.. " (ar Potgieter op 831+); 'Jan Rensburg v Taute 1975 1 SM 279 (A) : "... wet die partye tot die waterooreenkoms wou bepaal meet in die eerste plek gesoek word in die woorde uat hulle gebesig het...' (ar Wessels op 303).

25 Die vraag na die presiese verband tussen die bedoeling van die kontraktante en die woorde van the kontrak is van wesenlike belong. In Jan Pletsen v Henning' se regter Solomon : "The intention of the parties must be gathered from their language, not from what ei thor of them may have had in mind." Die wourde van applregter Greenberg in Worman v Hughes 2 hot diesolfde strekkiriq '... the rule of interpretation is to ascertain, not what the parties' intention was, but what the languaqe used in the contract means, i.e. what their intention was as expressed in the contract." Die dicta van regter Solomon en applregter Greenberg.maq die indruk skep dat die uitleqger die bedoelirig van die kontraktante mag negeer en bloot moot vasstel wat die woorde van die kontrak betoken. Dit is egtor rue die geval nie. Dit is duidelik dat die bedoeling van die knntraktante steeds dour alboi reqtors vooropqestel word : "... the intention of the parties must be gathered from their language... " en what their intention was as expressed in the contract. Djt is eqter slegs die in wooido uitgedrukte bedoeling ian dio kontraktanto wat ter sake is. In Trollip v Jordaan 5 s hoofregter Stoyru in hierdie verband 1 1913 MD 82 99. 2 1948 3 SM 495 (M) 505. 3 99 (My boklemtoning). L 505. (My beklemtoninq), 5 1961 1 SM 238 (M) 245.

26 dit is In bekende beqinsel,... dat by die uitieg van 'n kontrak, die bedoeling van die partye qesoak moat word, nia in wet die aen of die ander van hulle in qedaqte meg qehad hat nia, maar in die woorde wat hulle gebruik hat, en dat, by die bepaling van die inhoud en betekenis van 'n bestaande kontrak, hul nie toeqelaat ken word om wat hul in geskrif vasqel hat te waarspreek nie. Dit is erkende alçjamene beginsels. Maar hul is goan onwrikbare wette van Made en Parse nie. Dear moat qaldaak word teen 'n toepassing dearvan wat by die uitleg van gaskrifte In letterdienstighaid bewark en 'ii snort unordformaljsme invoer uaarvoor in uris eie reqsbronne qeen werklike steun ta vind is na. Dat qevolg gaqee moat word nan die woorde wet die partya self gekies hat, is 'n beginsal wet nie na behora toegepas ken word ne sunder urn eq te slaan op sy korrektiawa teanvoeter, dat hul wil en bedoaling starker dan hul woorde is." 1 Die benadaring van die applhof kan suns voig saamgevat word die uitlaggor moat uit die woorde van die kontrak vasstel wet die genieanskapiika buioelinq van die kontraktanta tan tyc an kuntrakuluiting was. Anders Qestel die uitlaggar moet vasotel wet die kontraktanta beduel hat met die woorde van die koritrek. Die kontraktante word beperk tot, en gebind deur hulle garneenskaplike badoeling suns dit uit die woorde van die kontrak blyk. Die uitlegqer mag ne 'n badneling nan di kontraktante toeskryf wet nia dour die woorda van die kontrak qerugsteun word nie. Aan die ander kant mag die uitlaqger die kontraktante rink nia aan die objektiewa batekenis van bepanide woorda bind indian dit uit die kontrek as geheel en dia toelaatbere ekstrinsieke qetuienis blyk dat die pertye jets enders met die woorde badoel hat na. 2 1 Hr Stayn icuier die minderhaidsuitspraak in hierdie seak. Daar is aqtar qeen aanduidinqs dat hr Steyn se uitspraak wat betref die bainse1s by die uitleg van kuntrakte, met die maerderhaidsuitspraak teenstrydig is nie. 2 Sian die bronna in vn 3 op 43

27 Ten slotte moat in qedagte qehou word dat die redelike vertroue wat 'n kontraktant deur sy qadrag en deur die qebruik van bepaalde woorde by sy mede-kontraktant mag wek reqtens relevant is nie alleen wat betref die vraag of daar 'n kontrak tot stand gekom hat nie 1 maar ook mat betrekking tot die vasstelling van die inhoud en qevolge van die kontrak. hat mede-seqgenskap DOT gemeenskaplike bedoeling uit te druk. Die partye by 'n kontrak die woorde wat qebruik word om hulle Wanneer 'n kontraktant deur sy instamming tot die qebruik van bepaalde woorde binne 'n bepoalde verband en binne bepaalde omstandighede by sy mede-kontraktant die vertroue wek dat hy In bepaalde bedoeling hat, kan hy, ongeag sy werklike bedoeling en ongeag selfs of ny 'n bedoeling our die saak gevorm hat, gebonde gehou word aan die betekenis van die woorde ooreenkomstiq die opgewekte vertroue. Ten spyte van die wesenlike rol wat die opgewekte vertruue naas die gemeenokaplike bedoeling van die kuntraktante speel as grondsiag by die vasstelling van die inhoud en gevolge van 'n kontrak, kon slegs eon uitdruklike verwysing na die opgewekte vertroue met betrekking tot die uitleg van kontrakte in ons reqspraak gevind word. In Steenkp v üiebster 2 steun hoofregter Centlivres mat betrekkinq tot die vraaq of daur in die betrokke geval 'n kontrak toc stand gekom hat op die volgende woorde van Williston: 3 1 Sian 22 hierbo, 2 1955 1 SA 524 (A) 530. 3 A treatise on the law of contracts volume 1 par 35 (hersiena uitg awe).