Die Broederbond sak nou uit

Transcription

1

2 Die Broederbond sak nou uit "DE geheime Afrikaner Broederbond (AB) is tans nie direkbetrokke by die beplanning vandie regering sestaatkundigevoorstelle vir die komende grondewetlike konferensie nie. "Trouens diebydrae vandie Broederbond tot grondwetlike beplanning is totaal m:elevant vir dieregering.". Dit is diemening vannvooraanstaande lid van die organisasie wat reedsvir baiejare in die top-leierskap en politieke beplanning van dieorganisasie betrokke is., Hy het metvryeweekblad gesels oordie jongste woelinge in die geheime organisasie. "Die AB is totaal onverhoeds gevang deur FW de Klerkseblitsvinnige skuiwesedert 2 Februarievanjaar. Dit het gekomas n totale verrassing, n groot verleentheiden nskokvir baie in die AB-eiding en onderdie gewone lede. "Geen van die onderhandelingskuiwe en Staatkundige beplanning van die regering sedertdien,isenigsins diegevolg vannproses van dinkskrums binne die AB self nle", Die AB-lid steldit kategories: "Die AB se oorspronklike staatkundige voorstelle wat mlddel verlede jaarna n lang proses oor bynatwee jaar die lig.geslen het, reflekteer bale beslis nie meer in belangrike opsigte die denke van die regering nie," Die vemaamste verskilpunt is oor die besonderhedevandie idee vangroeps-en minderheidsregte. Die AB is op amptelike vlak meer dogmaties lngestel, terwyl die regering, in dieondehandelingsituasie reeds meer soepel begin dink.,~,., Die lid waarsku dat dit nmiteis omtegki dat die.meerderheid ledevandie 13000ABlede verlig is, omdat dit nou die NP ondersteun, Daar was sterk teenstand teen voorstelle wat vandag reeds totaal verouderd en onrealisties is. "Opsy beste is die meerderheid van ABlede sentristies enradikale verligtesverin die minderheid. Dit word as baiebetekenisvol beskou dat die ministervanstaatkundige Ontwikkeling, dr Gerrit Viljoen, diekaapse NP-kongres die week meegedeel het, dat "die NPnie vir AB moet wagommetvoorstelle te kom nie. Ee,rste gay-trots optog in SA. \, SUD-AFRKAsegaysbetreemere diestrate vanjohannesburg indieeerste gay-trots opmars in die geskledenis van Suid-Afrika, Die doelvandie optog is om die publiek,bewus te maakvan gay sakeen gay regteop.die agenda te plaasas deel van die strydvir menseregte in Suid-Afrika.. Daar word beoog omna dieoptognpetisie saam te stel waarin daargevraworddat gay regte in die Menseregte Handves ingesluit word. Gays van orals insuid-aftikil, en Botswana en Zimbabwe gaandeelneem, asookorganisasies soos die Community Health Centre, People Opposing Woman Abuse (POWA), Earthlife Wits, dietownship Aids Projek (TAP) en die NationalMedical anddentalassociation (Namda).. _ Albie Sachs, grondwetliice kennervandie ANC het n boodskap van ondersteuning aan die deelnemers gestuur. Verskeie takke,van die ANC in Johan- Gerrlt V1Joen, "Die NP as n party moet begin om 4ie leiding metnuwe planne te neemen om self aksies te begin. Die skeppende vermoe van je NP is geweldig groot," het Viljoengese., Hy hetookgese as n vormalige AB-voorsitteermeenhydat die organisasie n werklike probleem het met sy eksklusiewe lldmaatkap., Hierdie opmerkings van ViljOen het gevolgop vroeere kritiek deurprof.humphries Durandttydens die bespreking oorgrondwetlikesake. :; Du Randthet beweer dat as hy n nie-ablid hy deurdiejare moes ontdekdat kollegas _van hom in die NP toegang hadtot, en deel, was van beplanning, terwylhy en andernp- 1 nie so bevoorreg wasnie., Viljoen se uitlatings word gesien as n erkenning deur die NP-eierskap dat diebestaan van n ABmetgeheirne lidmaatskap in il. tyd van revolusionere politieke veranderinge op, ie pad na n nie-rassige meerderheidsrege n verleentheid vir die partygeword het. nesburggaan aan die optogdeelneem.,"ons vegvir n Suid-Afrika waarin a1ma1 vry voel,endaargeen diskriminasie ofmishandeling is nie, Die optog maakn bydraetotso nsuid-afrika," het Sachsaandieorganiseerders gese. Die optog sal om halftienmet n saamtrek by die nstituut vir Rassebetrekkinge in Braamfonteinbegin, waarmensetoegespreek sal word deuruitgesprokegayng-predikant, Hendrik Pretorius, en die gay ANC-aktivis, Simon Nkoli; Daama sal die optog deurbraamfonteiit beweeg na die Pieter Roos Park in Queen,straat waargays en hulle vriende saam piekniek gaan hou. _ Die organiseerders hoopdat diehistoriese openbare vertoon van gay-trots Suid-Afrikaansegaysuiteindelikhulpleksallaat neem in die intemasionale gay bevrydingsbeweging. - CHRSTELLE DE JAGER Daaromwordgesedatdie onlangseonverwagse onderhoud metdie AB-hoof Pieterde Lange in nsig, n maandbladvan Nasionale Pers, ntekenisdat dieab-leidingbesefdatsy eens magtige invloedryke posisie bedreig word. Ook worddit gesienasn erkenning datdie AB voor netelige probleme staan en dat sy politieke invloed inderdaad besig is om te verswak, hoewel dit ongetwyfeldnog steeds nbelangrike drukgroep is. DeLangeerken datdaarn debat indie AB isoor die wenslikheid al dan nie vangeheime lidmaatskap en of dit nie vir anderskleuriges oopgestel moet wordnle, Asgeheimhouding afgeskafword,beteken ditdat die AB, van dieeen faktor watbo ales vir sy magtige invloed in die verlede verantwoordelik was, ontneemword. DieonderhoudmetDeLange toondat die AB nie meer die inisiatiefhet nie en dat dit agter DeKlerk aanloop enhom nie vooruitgaan nle,vera!nasyvinnigeskuiweoor fundamentelesake soos oop lidmaatskap. DeKlerlc sepolitieke skuiwe vandieafgelope, tydwys dat die kabineten die NP nou weereensdie mag stewig in die hande het en dat groepe soosdie AB, saam met die sekurokrate, sevlerke kwaai geknip is. n Andermite is datde Lange en Viljoen, n besondere vertrouensalliansie het en dat, laasgenoemde daama nog intens in die ABleiding betrokke is. Die verhouding is baie koeleras wat agemeen geglo word,"sb Vrye Weekblad se bron. DieAB-lidwys daarop dat die verhouding tussen die AB en die regering tans in sekere belangrike opsigte verskil van die Botha-era, Hyverduidelik: "Aandie beginjarevandie,botha-bewind, was die AB die naaste aan die leier van die regering sedert die Verwoerdjare. Onder Vorster was die verhouding gespanne vanwee die ondersteuning van belangrikeelementein die AB vir die HNP en anderverkramptes., "DieAB was direken intiembetrokke by - dievoorbereiding en implementering vandie, hervormingsplanne watjn 1983 sy beslag in diedriekamerparlement gekry het, Maar op die oomblik is daar nie sprake, - Oom Paul wie? KRUGER DAG,ofHeldedag soosdit deesdae genoemword, is Woensdag deur taue Afrikaners landwyd herdenk, n Soweto het die geskiedenis agter die dag nie vee! vir, township-inwonersbeteken nie- diemeeste was net bly hulle het die dagafgehad.. "Ekweet niks nie,mykind. Ek weet net vandag sn vakansiedag maar wievereer word, weet ek nie," het n bejaarde vrou gesa., Verander maar netdie naam,en maak swart vakansiedae soossharpeville-dag en Soweto-dag amptelik, se ander. van dieselfde diepc betroklcenheid by die regering se strategiese en politieke beplanningsas sewejaar gelede nie. "Vanselfsprekend is daar steeds goeie persoonlike verhoudings. Mense soos De Klerk, Pile Botha, Koble Coetsee en Stoffel van der Merwe is almalal jare lank ledevan die AB. Viljoen self is, n vorige voorsitter. Hulle sal ook soms AB-vergaderings bywoon of toespreek. "DieAB-voorsitter, De Lange, besoekde Klerk op amptelike grondslag, miskien eke sesmaande. Maar van AB-voorskrifteof inisiatiefisdaargeensprakemeernie,"benadruk hy, Hy wys daarop dat die amptelike grondwetlikevoorstelle van die ABdie middel van verlede jaar deur die staatkundige komitee van die ABgefmaliseer is. Ditis toe aandie regering voorgele. Daardie voorstelle was diekulminasieoor n tweejaarlange proses waarin die menings van AB-lede op die wydste moontlike wyse betrekis. Die "voorstelle".het in verskeie Engelstalige koerante verskyn nadat hulle daarvan deurdiepatriot,diemondstukvandie Konserwatiewe Party(KP), voorsienis. Later het die Ruiterwag, die junior Broederbond, aangekondig dat diebetrokke"voorstelle" vanhulle, en nie van dieab afkomstig isnie,npraktykis dieverskiltussendie twee organisasies egter minimaal.,... GerritViljoen het ook di6 week op die Kaapse kongres van die Nasionale Party standpunt ingeneemoor diebeskerming van die minderheidsgroepe wat feitlik in aile opsigte met die beweerde "AB-staatkundige voorstelle" ooreenkom,,daar word beweer dat die AB n nuwe konsep-grondwet opgestel heten dat dit deur Viljoen se kantoor gedoen is. Dit is egter blykbaar nie deur die AB gelnisieernie. As die huidige AB-"voorstelle" direk uit Viljoen se departementkom, sou dit beteken datviljoen en sy amptenarenoudie inisiatief neem en dat dit nie vanuit die AB as sulks.gegroeihetnie., - HENNESERFONTEN, Maria Swefatsa meen egterswartmense moet simpatie met die wittes toon, want "toe daar onlangs n stayaway gevra is vir n massabegrafnis, het ons werkgewers gehelpenons het nieons werk verloor nle," Ronnie Mafera het gedinkdie naam moet verander word na iets wat vir beide swarten witmense aantreklik is sodat almal die dag kan herdenk.,. Daarwas die wat gevoel het die vakansiedag is heeltemal teen hulle beginsels. As n swartman is ek heeuemaldaarteen.paulkrugerhetonssoosslawe behan- del. Dit isn dag van vreugde virwitmense en trane vir swartmense," hetluke Matsafu ges~.. En n timmermari. wat verkies het om anoniem te bly het gevra dat die vakansiedag"vireens en auyd geskrap word. Dit bring bitter herinneringe vir ons en die boeredwlngonsom weg te blyvan diewerk af en saam met hulle fees te vier."., - PHNEUS TSHUKUDU Die speslale aanbod s nle te versmaal nle: R57 vir n lear se Vrye Weekblad by jou huls ofkantoor afgelewer of per pos aangestuur (die gewone prys s R75),,en R30 vir ses maande (gewone prys: R40). AVa s n eslult. s jy onseker of Vrye Weekblad jou soci:rt koerantis?.,: Tekendan net vir drie maande in - vir net R17,50 (AVB ingesluit). Die aanbod geld net vir drie maande. Vul dus dadelik die vorm in en stuuraan: Vrye Weekblad Verspreidlng, Posbus 177, Newtown r , Ek wll op Vrye Weekblad intek~n vir: : ~waalf maanded ses maande 0 drle maanded, en.slult n tjek/poswissel vir R Naam n. Adres ~-- ~ ~ /,/

3 [.,l ;,." t ~,", DE verhouding tussen die ANCen die regering het in so n mate versleg dat beide die ANC en sy vise-president nou vir die heel eerste maal die integriteit van die staatspresident, FW De Klerk bevraagteken het, Di6 emstige ontwikkeling het gister op n nuuskonferensie deur die ANC se perswoordvoerders, Gill Marcus en Saki Macozoma, aan die lig gekom, Dit is ook bekend gemaak dat die ANC besluit het om dievoorleggings wat Mandela aande Klerk tydenshul ontmoeting Maandag inkaapstad oorhandighet, openbaartemaak. Dit is gedoen uitdruklik teen De Klerk se versoek in dat dit vertroulik moes bly. Die ANC "meen dit is belangrik vir ons menseen vir die wereldom presiesteweetwat gese is en wat ons uitgesproke perspektiewe op die huidige situasie is". Tot dusver, verduidelik die ANC, het Mandela gesedat hy De Klerk as n manvan integriteit beskou, Die afgelope tyd het die "ondermyningdeurde Klerk en die regering van pogings om n eerlike vredesooreenkoms te bereik, die heleonderhandelingsproses egter in gevaar gestel.",, Macozoma hetbygevoeg dat die ANCDe Klerk tot dusver deurgaansvan,ailekriiiek op die regering uitgesonder het, "Maarin die ligvan die jongstegebeure en die aanvalvroeervandeesweekdeurdeklerk op die ANC in Port Elizabeth, bevraagteken ons nou die wysheid van ons vrygewigheid." Die ANC noemn aantal faktore wat hulle genoop het om tothierdie stappeoor te gaan, Dit sluit die volgende in. Op die spesifiekeversoek van dieregering is die jongste ontmoeting tussendie ANC en die regerings-afvaardigingsgelei deur Mandela en De Klerk, vertroulik gehou. "Maar terwyl ons aan die versoekvoldoen het, het regeringsbronnenie aleennie die feit van die vergadering gelek nie, maar het ook die belangrikheiddaarvan afgemaak." Dievergaderinghet ooreengekomdatgeen party enigiets sal se in stryd met die kort, gesamentlike verklaring wat uitgereikis. "Weereens hetons daaraanvoldoen.maar dieselfdeaand isdeklerk na diekaapsenp- FW is nie meer die ANCse held nie om n refleksie te werpop die integriteit van Nelson Mandela,watdiebeweringe oormoorde bygroutville gemaak het,maarvolgenspersberigte het n woordvoerder van die KwaZulupollsie bevestig dat daar arrestasies in verband met die moordewas. DieANChet dienameen addressevan die beseerdes. "Maar soos fret diebeedigde verklaringswat onsby tallegeleenthede aan Vloken De Klerkvoorgele het,isonshuiwerig om dit aan die pers bekend te maak uit vrees vir weerwraak en viktimisasie van die betrokkenes,". n sy voorlegging aan De Klerk verwys Mandela na persberigte van geheime opleidingsbasisse vir nkatha-lede in Noord-Namibiaonderbeheervandieveiligheids-establishment. "Ons meen hierdie beskuldigings regverdig n openbare ondersoek, n Teesinnigheid om sulke verspreide beskuldigings aan n onpartydige ondersoek teonderwerp,versterk slegsn populere persepsie dat daar magte naby aan u is, Mnr die President, met n dubbele agenda.. Mandela endieanc-woordvoerders beweer dat sekerevan diejongstebeskuldigingsdeur. die regering dat die organisasie die Groote Schuur en Pretoria-ooreenkomsteverbreek ten opsigte vandiemkhonto we, Sizwe-vegters, direk in stryd is met ooreenkomste wat reeds deur die gesamentlike werkskomitees bereik is - HENNE SERFONTElN Dis alles skynheiligheidcenfabrikasies. DEminister vanwet en Orde,AdriaanVlok,, het die week vyfkoerante, rrradiostasie en n Katolieke priester van een van die deur geweldgeteisterdetownshipsseverklarings oor polisie-betrokkenheid by die geweld aan die Witwatersrand as "gefabriseer" afgemaak. Hy het sterk uitgevaarteendie verklarings wat deur die ndependent Board of nquiry into nformal Repression(lBR) saamgestel en aan hom oorhandigis.. Di6verklaringsis afgeneemvan inwoners van townships aan die Witwatersrand, asook van joemaliste wat tydens die geweld in die townships was. Vlok het di~ verklarings "sogenaamde verklarings" genoem en gese die verklarings is "gefabriseer" omdat dit nie bel!dig is nie, Polisie-ondersoeke het die bewerings in die verklarings as ongegrondbewys,het hygese, Vrye Weekbladvemeem dat van diejoernaliste eers verlede Vrydag hul verklarings ingehandighet. Hullemeen diepolisiekonnie teen Dinsdag hul verklarings bestudeer, ondersoeken as "gefabriseerafgemaakhet nie, Hierbenewens was daar geen terugvoer van die polisie se kant nie, en mense wie se name in die verklaringsgenoem is, is ook nie genader vir verklarings of getuienisnie., Die BR se stel verklarings, wat onder meerdie polisie impliseer tydensdie geweld, is deur die voorsittervan die Suid-Afrikaanse Raad van Kerke, Frank Chikane, aan Vole oorhandig.: Hulle verwerp Vlok se uitlating dat die verklaringsgefabriseer is. "Baie van die mense is bang om verklarings aan die polisie te maak, Om die hele verslag af te maak, as gefabriseerde verklarings omdat-van dieverklarings nogniebel!dig is nie, is absurd."die BR sevlok noemnie datbaievan diemensewehulverklarings laat beedig het nie, "Die verklarings is onbeedig aan Vlok oorhandig omdatditmoeilikwasomdiemense sover te kry om na die polisiete gaanmet die verklarings," ~se Anton Steenkamp van die ffir., Volgens diebris die volledigenameen. " ~x~ ".,.~ ":,~;;. " (Foto: UseJoubert) Nelson Mandela...verhoudlnge vertroebel kongres waar hy die ANC en sy leierskap "Dit is deel van n strategie om vrede te beskuldig het dat die ANC posisies inneem praat en oorlog te voer. Di6 georganiseerde watdie vredesprosessouontspoor, en dat die _ propaganda-offensief beoog, net soos die ANC nie hou by die gees en letter van die veldtogvangeweld, om die ANCte verswak Groote Schuur Minuut nie, en om n beeldvan onsekerheid en verdeling Terwylons aanvaar datons as opponerende te skep sodat dat daar onder ons mense.n politieke partye met mekaarverskil, is watde verlies van vertroue in die.organisasie is." Klerkgese het in skerpkonflikmet diebesprekingsby die byeenkoms.".. deur die regeringis die onlangseontkenning n Spesifiekevoorbeeld van die valsheid. Die ANC meen dat dit alles deel van n deur die ministervan Wet en Orde, Adriaan patroon van dubbelpratery aan die kant van Vlok, dat enige mensegesterfhetop Groutville, dieregering in sy kontak met die ANCen in tussenmandinienstanger in Natal.. diehele onderhandelingsproses is. DieANCse datdit n duidelikepoging was adresse van al die respondentein dieverklaringsegter aan Vlok gegee. Vlok het gese n toekomstige Suid-Afrika kannie geskep word terwyl"skynheiligheid" voortduur nie. Volgenshom stem die polisie. seondersoeke nie ooreenmet wat indiebr se verslagbeweer word nie. n dieverslag van 75 bladsye se diebr datverklaringswat in die verskillende townshipsafgeneemis, daaropdui dat diegeweld aandierand uitgebreekhet na die amptelike loodsing van nkatha as n landwye politieke partyop 14 Julie. Die eerste geweld het agt dae later, 22 Julie,bydiehostelle insebokengnabyveree- niging tydens n nkatha-byeenkoms uitgebreek. Volgens die mr se verslag is die "polisie oor n moontlike aanval gewaarsku deur regsverteenwoordigers van Cosatu en mr. Tydens die gevegteis 21 mense dood en meer as 50 beseer., Op24en 25 Julie isinwoners van Soweto deuronbekendeaanvallers op treineaangeva. Volgens dieffir beskik hulleoorgenoegsame bewyse dat die polisie ook oor di~ aanvalle ingelig is. n verklaringswat afgeneemis, se vandie slagoffers dat die polisie niles gedoen hetom die aanvalle te keer nie. Op 5 Augustus is tien mense in Kagiso dood toe gevegte tussen nkatha-lede en in, woners van die hostelle uitgebreek het na n nkatha-byeenkoms in Soweto. nwoners van die hostelle beweer dat n groot getal swaar bewapende nkatha-lede vroegdie oggend, ten aanskoue van die pollsie,deur Orlando gestaphet. Diepolisieontkendathulle die gewapende mense gesien het. Joemaliste wat op die toneel was, se in verklarings dat die gevegtewat in PholaPark naby Alberton uirgebreek het, ontstaan het tussen hostel- en township-inwoners, Volgens die verklarings was dit moontlik omdie twee vegtende faksies van mekaar te onderskei, "Dit was vir my vreemd dat die polisie, wat ongeveer200meter daarvandaan opcasspirsgesit het, nie J!. versperringtussen /- die tweefaksies gevorm het nie," lui n joer- of SouthAfrica (Contralesa) ook beweer dat nalis se verklaring,. ~ ~,daar samewerking tussennkathaen die poli~ Volgensn anderjoemalisseverklaringhet : sie tydensdie geweldin die townships was. diepolisiengroepswaar gewapendenkatha-. Vlok het gese die polisie"maak sterk beledenathokozavergesel.die polisiehet, vol- swaar" teen die mr se ongekwalifiseerde gens haarverklaring,die nkatha-lede toege- aantygings.. laat om diehostel binne te gaan. "Dit is die mense wat die polisie daarvan Die verslagwys ook daarop dat diestaats- beskuldig dat hulle geregtigheid ondermyn. hoofvantranskei;genbantuholomisa;nan Hulle maak aantygings terwyl hulle nie self ontmoeting met dieleier van nkatha, hoofman daar was nie." Mangosuthu Buthelezi, gese het dat nkatha- Volgens n woordvoerder van Vole, kapt ledeverantwoordelikisvirdiegeweld. Hyhet. CraigKotze, sal die polisiebeedigde verklavier name aan Vlokgegee van mense wat rings opnuutondersoek. Hy se ook dat enige aantygings gemaak bet van samewerking tussen klagtes wat by die polisie gele word, onder- nkathaen die polisie. " soek sal word. Na n besoek aan die townshipsaan die Randhet diecongressof TraditionalLeaders - PEARLE JOUBERT r : Vernon February het Maandag vir die eerste keerin 27 jaar weer sy,voete in sy.geboorfeland gesit. Hyis genooi om die inleidingstoespraak by die jaarlikse beraad van die,afrikaanse Skrvwersgilde op Langebaan te lewer.. Ole Rembrandt-ookalike s skrywer en dosent aan die sentrum virafrikastudle aan die Unlverslteit van Leyden n Amsterdam. Hy s n Somerset-Wes in Wes- i Kaapland gebore en het. 1 as n long seun dielandr,. weens apartheid verlaat. t J j (Foto: Afrop/),,, ~!. ~ Vrye.Weekblad, 28 September 1990 }..:.<t!,, >... -J... t,~~...,-"- ~..<#.."...,.. ;;~.

4 , 1 Mellseregte vir.almal Nrye Weekblad, 12Oktober 1990, \

5 Nuus/5., 1,! LONDEN Die uitgewekene kaptein Dirk Coetzee het vandeesweek hier vir die eerste keergetuienis geleweroor buitelandseoperasies van die veiligheidspolisieen terselfdertydmeer detail verskaf oor diegif wathy glo by die hoof van die forensiese laboratorium, luit-genllothar Neethling,gekryhet om aktiviste mee te verdoofen te vermoor, n Ou telefoonboekie van Coetzee wat as getuienisingedien is, bewys volgensdie oudveiligheidspolisieman dat hy Neethlingreeds in 1981 ontmoet of gekontak het. Dit is die tydperk waarin Coetzee beweer hy die gif ontvang het, terwyl Neethling vroeer getuig het dat hy Coetzee beslis nie in daardiejaar geken het nie. Terselfdertyd hetadv.bobbylevin, namens Vrye Weekblad, n polisiedokumentna yore gebring wat Coetzee se weergawe staaf oor dieonwettige aanhouding vanenlateremoord op n Oos-Kaapse aktivis. Die dokument is vroeervanjaarbydieharms-kommissieingedien, maar nie meegehandel nie. Vandeesweek se getuienis draai rondom Neethling se lastereis van R miljoen teen Vrye Weekblad en R teen Weekly Mail nadat die twee koerante Coetzee se bewerings oor die betrokkenheid van die generaalby die moordbendesgepubliseer het. Verskeie aansoekeis die afgelopemaande by die Randse Hooggeregshof ingedien om ondermeer die saakte vervroeg,neethlingse huis te inspekteer en Coetzee se getuienls voor n Britse kommissarisaan te hoor. Coetzee beweer dat hy by minstens vier geleenthede gif en slaapdruppels by Neethling ontvang het waarmeedieveiligheidspolisie aktiviste wouvermoor. Neethlinghet die bewerings ten sterkste ontken en gese dat hy in die ergste graadbelaster is. Coetzee het uitgerus en vol selfvertroue gelyk tydens sy getuienis wat die afgelope vierdae voor nbritse advokaat, ShaunNaidoo, gelewer is. Anders as voor die Harms-kommissie, het hy verkies om in Afrikaans- te getuig. Coetzee het getuienisgeleweroor sytotale betrokkenheid by die moordbendes en sy aandeel in verskeie moorde, vergiftigings, verbrandings en verdwyning vanverskeie antiapartheidsaktiviste.. Adv Willie Oshry,SC, namensneethling,.. het vroeg reeds tydens Coetzee se getulenis beswaargemaak teen die wyeomvangvan sy.getuienisen gese dat dit hoegenaamdnie van toepassing is opneethlingofdievergiftigings nie. Levin het op sy beurt aangevoer dat die vergiftigings en Neethling se betrokkenheid niein isolasie gesienkan wordnieen datdaar na die hele prentjiegekyk moet word.." Daar was verskeie ander dispute tusssen dietweeregspannewat deurdieverhoorregter in Suid-Afrika opgeklaar sal moet word. Die Britse kommissarishet nie die reg om beslis-. singste maak nie,maarmoes bloottoesiendat die prosedure behoorlikverloop. Coetzee het vandeesweekweereenserken eligetuig dat hy n moordenaar,motordiefen ongurepersoon is.maar, het hybygevoeg,hy het sy dade in die veiligheidspolisiegepleeg binnedie kultuur waar hy verhewebo die wei en vervolging was. "Onshet aanvaardat allis wellin loveand war. Ekhet nbaiespesiale beskerming in die veiligheidspolisie genietwat my in staatgestel het om baie spesiale operasies te doen.n die veiligheidspolisie het ek gemoor, maar voor dit en daama nooitweer nie," het hy getuig. Hy het gese dat hy vir die eerste keer met die verbranding van lyke tydens die Rhodesiese bosoorlog in die middel-sewentigs te doen gekry het toe hy as hondehanteerder in. die eertydse Britsekolonie diensgedoenhet, Hyhet daar gesienhoe lyke vaninsypelaars in. vlak slote neergele word en daama met hout verbrand word. nsypelaars se kos, klere en water is ook vergiftig. Coetzee het getuienis gelewer van verskeie buitelandse operasies waarby hy betrokke was. Die Harms-kommissie het nie getuienis oor operasiesoor landsgrense heen. aangehoor nie,. Terwylhy grensposbevelvoerder by Oshoek" teen die Swazi,landse grens was, was hy by verskeieoperasiesbetrokke. Coetzee hetgese Een van die grootste lastereise in Suid-Afrika. S8 regsgeskiedenis het vandeesweekinlonden begin toe kaptein Dirk Coetzee get~ienis begin gee het oor gif en slaapdruppels wat hy na bewering van Uit-gEml Lothar Neethling ontvang het. Heelwat nuwe feite het tydens die sitting in Londen na vore gekom. JACQUES PAUW het die verrigtinge bygewoon Dirk Coetzeevoordie parlementsgebou n Londen diswaarhy dievakleerlingskapondergaanhet wathomuiteindelik toegelaathet omdeel van dieveiligheidskultuurte word. Hywasin dies tydperkbetrokke byverskeie motordlefstalle en hetvertel hoe hulle onder meer nanc-leier, Stanley Mabizela, sepeugeot gesteelhet. Hy wasook betrokke,se hy, by dieopblaas van twee transito-huisein Swaziland waarin. verskeie mense dood of beseer is. Hyhet ook bydie VVO se Hoi!KommissarisvirVlugtelinge se kantoor in Swaziland ingebreek en verskeie dokumente gestee. Coetzeese beweringe (1010: Jac:>qu$s Pauw) Hy draook kennis van n bomontploffing by prokureurskantore in Manzini waartydens n ANC-lid se arm afgeruk is, n hinderlaag wat vir n LandRover beplan is, maar misluk het,nbomopdiespoorlyn tussensuid-afrika en Swaziland en die ontvoeringvan n ANCleier uit Swaziland. Coetzee het getuig dat die polisie ook n moordaanslag op die lewe van die aangehoudesakp-eier, Mac Maharaj beplan het, maar dat sy voertuig nie opgedaag net nie. Hullemoes die voertuig met n RPG-vuurpy aanval. Coetzee het sy beweringsherhaal oor die,1.: moord op die Durbanseprokureur, Griffiths Mxenge, en die moord en verbranding van drieaktiviste watdeurdiepolisie aangehouis. Wat Neethling betref, het Coetzee vertel hoe. hy by minstens vier geleenthede gif by die generaalgaan haal het, Hy was minstens drie keer by sy kantooren een keer by sy huis, Coetzeehetgeweieromdeelte neem aann eksperimentwatoshryvoorgestelhet. Neeth-,if,lingseregspan hetnpak souten drie glasbuise te voorskyngebring en homgevra om die hoeveelheidgif wat hy by Neethling sou gekry het, in die buisies te gooi, Coetzee het in sy aanvanklike onderhoude gesedat hy 60 milli- ;.g~ gifby Neethlinggekryhet, maar dat die " dosis twee keer daarnaverdriedubbel is. Hyhet voor dieharms-kommissiegeseen dit dies week bevestig, dat hy hom verwar het met die grammaaten duidelik milligram be.doel het,.( Levin het beswaar teen die eksperiment gemaak en gese dat die volume van stowwe met dieselfdegewig verskil,en dat dieselfde gewig sout n groter of kleinervolume as die betrokke gif mag he.. _,Hy het ook gese dat daar geen manieris waarop die eksperiment hier in Londen opgeneem en aan die verhoorregter in Suid Afrika gewyskan word nie..,. Oshryhet gese dat Coetzeenie kan weier, om deel te neem aan die eksperiment nie. Coetzee het egter volgehou dat hy nie die :.ekspenment gaan doen nie. <... Toehy dieeerstekeer die gifby Neethling.:gaan haal het.. was dit toegedraai in blink : papier,hy hetdiegifnie selfindie aktivistese drankies gegooi nie en het dus nooit self eintlikdie volumedaarvangesien nie. Toe hy dit die tweedekeergaan haal het, is dit in sy,-diabetiesespuit opgetrek, het hy gese... Coetzeehet getuigdat hy by minstens vier geleenthede gifofslaapdruppels by Neethling gekry het wat hy gebruikhet om onder meer die aktivistevusi, Peter, Mathew Kondile en die ANC-eier "General" meete verdoof en te vermoor.. Coetzeehet reeds in sy getuienis voor die Harms-kommissie n beskrywingvan Neethling se huis e~ kantoor gegee. Hy het vandeesweek die beskrywings herhaal, waama afskrifte van n Concorde-vliegsertifikaart en. n foto van Oostelikes se rugbyspan as bewysstukke ingedienis. Neethling het in sy getuienis voor Harms gesedathymoontlikvir Coetzeekon ontmoet het toe hy by die narkotiese buro in Pretoria gewerkhet, Hy het getuigdat hy hom beslis nie in 1981kon geken het nle, Coetzee hetvandeesweek gese datdie paar maandewathy bydienarkotieseburogewerk het, hy in die drank, dobbel en ontqgtak gewerkhet en niks metdie forensiese laboratoriumte doen gehadhet nie. ndien hy wel die laboratoriummoes kontak,sou hy nie direkna Neethling toe gegaanhet nie, n reaksie op Neethling se bewering dat Coetzee n beskrywing van sy huis uit die Vervolg Op bl 6 Vryf! Weekblad,.12 Oktober 1990, )

6 "~6/Nuus Bladsy 43 vondie klein, groen boekie D KLEN groen telefoonboekie wat volgens kapt DirkCoetzee bewys dat by rondom 1981 reeds vir lult-genl Lothar Neetbling ontmoet en gekontak bet, is vandeesweek voorn Briste kommissarls ngedlen, Volgens Coetzee se getuienis bet by tussen Oktober en Desember 1981 by mlnstensvier geleenthede gif en s1aapdruppelsby Neethllng, boofvan die forenslese laboratorlum van die SA Polisie, ontvang, Neetbllngbet reeds vroeer vanjaar voor die Harms-kommlssle van ondersoek na politiekemoordegetuigdat bycoetzee besllsdien 1981 geken of ontmoet bet nle,hy betgese dit smoontllk dat by Coetzee na 1981, toe aasgenoemde Da die narkotlese buro verplaas is, kon 42 raakgeloop bet. Diegroen boekie, DSAP "206", bet Maandaggroot belangstelling gewek toe dit deur adv Bobby Levin, SC, namens Vrye Weekblad en Weekly Mail, na. vore. gebrlng.en as amptellke bewysstuk ngedlen is... Die boekie bevat Die net die naam en twee telefoonnommers van Neetbllngnie,maar verskeie wat besllsgedurende.sy verblyfop die gehelme pollsleplaasgemaak s. Benewens teleroonnommers vad kollegas en senior pollsle-omslere by dleveuigheldshootkwartierd Pretoria, kom die volgendename ook n die boeklevoor:. Mac MabaraJ, SAKP-eler wat tans aangehou word. Coetzee bet getulg dat die veillgbeidspollsle van plad was om sy voertulg met n RPG-vuurpyllanseerder op te blaas, maardat sy voertulgdoou opgedaag bet nle,. Peter Caselton Coetzee bet voerheen beweer dat die pollsle-agent wat g1overantwoordelik wasvir diebomontploflldgs by diekantore van die ANCD Londen,Dvrlend van hom was. Op bladsy60vandie boekle sdaar ODder die naamen telefeonnommers van maj Graig Wlliamson potloodidskrywlngs met die naamvan ene "cblef nspector Bale" en twee Londense advokate.. Coetzee het getulg dat dit die name en telefeoanemmers is van die BrUsepollsle-offlsler wat die odtploffing ondersoek het en dat Caselton deur die betrokke advokate verdedig is. "Williamsonwou gehad het ek moes help om borg vir Caselton te reel," het Coetzeegetuig... Naas Botba en Tbys Burger, Noord-Transvaalse Sprlngbokke Coetzee s~ hy het hul nommers neergeskrjf nadat hy gevra is om sy kontakte n die Poskantoor te gebruik om vir hulle vinnlg telefone geinstalleerte kry. Hy se by het dlt blane n dag reggekry... t Mnr Nieuwoudt, kommlssaris van die Departement van Samewerking en Ontwikkellng- Coetzee bet vreeer reeds getulg dat. askaris met vals paspoorte uitgerelk is. Coetzee se Nieuwoudt is die persoonwat dlt vir bulle gereel bet.... t Kol Cor van Nlekerk van MUlt~re Dllgting- Coetzeese by is die persoonwat vir bulle Dkas plofstofgegeebet toe die veiligbeidspolisie in 1980n transitobuis van die ANCinSwaziland opgeblaasbet waarin andernamevan polisiemanneen _. _... ~..~ -:._...: z,..t!. _.... agente wat deur Coetzee by die /,C"!.!!/.~. polisiesemoordbendesbetrekis..._ -::..;::~.(~~. _-z:,~ ~b.?; t.. Dieboekie, het Coetzee getuig,.._._... J-L~..:./--...J:..-7.::..- --,..~_ ~.j,...:::.._... -.s..<~.<f.;{..._.6 r.:..i..::.(u-(, _... _. ~e~~:~~~:ja:~e::r~::~~~~:~; -,-.-.._.-.4..t.?.~.:t/.7J7ii!.~ 7l"~7~1t.-- r~f.~ - ~..::..:!..2.!. ~-f._.-.~.-;.-._ syoudsteseun,dirk,aandvriend. /.. ;; ~~j Lr/">..5.::..,{,U.J..., :_...:::..:: ~._-~:_.:.~~!L ]_._ ~::~0::t:;~:n:~::~h:~:Pd~~ _~_.._ a?..:/oo (";;: ,.--C\J ~Z::?... "..2.. _ V.f,r ":"\~.! 0 ~.).,j" -:. h. 1 Onafbanklike Raad van Onder ~_., ;-r _._---..rr;f~ :::...r_._._.._.._-!;.rt:....._ soek nanformele Onderdmkking.. _. ;2L:~.: :!...~:.~.=-_./ 0.f.J.:.. :... V / :_ :1.j.. ~. (OROO) gegeebet.. --,-. DProkureur wat namensdie.. 0/7 f -,5"0 (~)~ OROO optree,peter Harris,bet"....., L._.:..-:..l.--.J...,---- die fotostate en die boekievolgens Coetzeeom die eenofander vreemde verskeie mensedood en ander beseer is. rede DOOit aan die Harms-kommlssle virverdere ondersoekoorbandig t Arnaldo Santos _Coetzee het voor Harms getuig dat by en ander Die. Die boekieis verlede naweekper koerier na Londen gestuur, ledevan Vlakplaas ln Augustus 1981vakbendledevanPort Elizabeth se. Coetzeehet geseby het niegeweet Neetblingse naam verskyn in die mikrobus moessteelom te keer dat hulle t Dkonferensiein Zimbabwe boekienie.hyhetditeersagtergekomnadatbyweerdaarnagekykhet. bywoon. Hy het gese die kombi is agterda aad ene ArDaldo Santos Die generaal se naam verskyn op bl 43.van die boekie. Coetzee bet verkoop.. bevestigdatdiehandskrifindieboekiesydeised DamebevatvaDmense t Maj KallieSteYD ed maj Tobie vad Rensburg, albei vadmilitere wat by id die loop vad sywerkontmoet ed mee geskakel bet..nligting _ Coetzee bet voor die Harms-kommissie getuig boe die as. Adv Willy Osbry, SC, namensneetbling, het id kruisoddervraging karis n vermeende ANC.leier, Joe Pillay,per ongeluk" uit Swaziland aan Coetzeegesedat hy die teleroondommers uit D telefoodboek kod ontvoer.het. Hy is daarda deur die veiligbeidspolisie en die weermag gekry het ed dat die bandskrlf in die boekie plek.plek vadmekaar. oddervra. Coetzeebet vaddeesweek getuig dat Steyn ed VaD ReDsburg. verskil.. Coetzee het die advokaat daarop gewys dat by $Oms los ed soms die ofrlsiere waswat Pillay oddervra het. tkoldejagervadspesialemagtevaddiesaweermag-coetzeebet aadmekaar skryf en dat dit beslissy handskrif s.hy hetgetuig dat by getuigdat by eenvad Vlakplaas se kontakte in diewtermagwas bywie die Dommers by Neethlingpersoonlik moesgekry bet.. hulle vreemdewapens ed kdaldemperskod kry. Coetzee het getuig dat die inskrywing van Neethling beslls tossen t Carl Pearson _Coetzee bet vandeesweek getuigdat by ed Almond Augustus 1980eD Desember 1981, toe by op Vlakplaas gesfasiodeer NofomelaiDDesember1981 DANC-leier,eDe"General",uitSwazilaDd was, gemaakis. Hy het lalleinskrywidgs voor ed Dabl43 geidedtifiseer moesontvoer deur sy drankies te dokter met slaapdruppels wat.by by Neetbling gekry het. Coetzee het vertel dat PearSOD hulle met die Studiemetodes nternasionaal. odtvoering moesbelp.dietelefoodnommer vaddenislockwood,dog n. agent wat hulle moeshelp, verskyn ook id die boekie... Sukkel u met voorbereiding vir eksamens? Ebrahim Latlef. VolgeDs Coetzee se getulenis het die askaris in Skakel Madeiyn by aile ure 1981DLesothose diamadtbaddelaar vermoor nadat by minderwaardigediamadte aan hulle verkoop het. Coetzee moesdieyk verbrand en Ek waarborg: *leesspoed verbeter tot1000 w.p.m. die man se kar is later aan Latiefvir R5 000 verkoop. t MajWahl du Toit ed sers Krappies HattiDgh, plofstofdeskundiges vad die polisie - Coetzeehet albei reeds idvorige getuienis by verskeie *leertyd verminder met twee derdes terreurdade in Suld-Afrika ed Swaziland betrek. Oshry het aan Coetzee gesa dat Neetbllng se telefoonnommers by. ~leer sketse en datums maklik enigepolislestasie besklkbaar is. Hyhetgese die eed werkdommerisdie *Verbeter seheue met to 50% van. die polisiese kwartr~rmeester.generaal eddie ander die forensiese - "... ~ laboratorium seskakelborddommer..coetzee bet ges~ hy sou slegsdie nommerdeergeskryfhet as hy dit by Skakel virmee~ inligting Neethling gekryhet,ed dat by DievanselfsprekeDd souweet dat oproepe Jysal noolt spyt wees niel ook vanaf die kwartiermeester DaNeetblingdeurgesit kod word,e :"-"-: --:;... / Dokumente staaf Van bl5 BritsC televlsieprogram, Dispatches konkry, het Coetzee gesedathydie vervaardigerin Februarieen Maart vanjaarinharareontmoethet,waar hy vir hom n presiesebeslaywing van die huis gegeehet, Hy het die program, Dispatches, eers na sy. getuienis in Londen gesien. Met die aanvang van Coetzee se kruisondervraging het Oshry aan Coetzee gevrahoekom hy nouskielik in Afrikaans getuig terwyl hy voor Harms verkies het om in Engels te praat,oshry het uiteindeliksy vrae in Engels gevra en Coetzee het in Afrikaans geantwoord. Oshry wou van Coetzee weet wanneerhy nlid van die ANCgewordhet en of hytansvir hulleinn amptelike hoedanigheid werk.. "JyhetSuid-Afrikaverlaatomte verhoeddat jy vanmoord aangekla word.jy moosnuwe meestersvind, Jy het geweet die ANC sou in jou verhaal belangstelomdat dit hulle in hul propaganda-veldtog teendie regeringkan help," het Oshrygese. "Ekkon 6fsaam met diereslieg, 6f ek kon met diewaarheiduitkom. Ek het geweet dit sou onmoontlik weesom in Suid-Afrikate praat.ek kon net in die buiteland die volle verhaalvertel," hetcoetzee gese..hy hetgeweierom die naamvan n middelman bekend te maak wat hom in Suid-Afrika reeds met die ANCin kontak geplaashet. Hyhet gese dat hy nooitenige geld vir sy verhaalontvanghetnieendathydie land sonder n sentverlaat het. Oshry her Coetzee daarvan beskuldig dat hysy getuienis aanpas sodat ditduidelik isdathy dietweede dosisgif by Neethling op 25 Oktober 1981 gaan haal het. Neethling het in sy getuienis voor die kommissiegese dathy in Oktober 1981 in die buitelandwas en eers op 24 Oktobe~ teruggekeer het, Voor die Harms-kolnmissieis dit aan Coet-. zee gesteldat hydiegif op 18 of 25 Oktoberby Neethling se huis gaan haalhet... Die kommissaris moos verskeie kere dievenigtinge verdaag of ophou.terwyloshry sy notas agtennekaar gekry het. Oshry, wat die afgelope 62jaar asadvokaat praktiseer,moes op n keer van Coetzee hoor datdit tyd is dathy vir homn bril lay. Daarwas ookonderonsies tussen Levinen Oshry.Levin het een keer dievenigtinge laatverdaag ommet Osluyte konsulteer nadatsy regspan fotos aan Cootzee wou wys waarvanvryeweekblad se span nognie inkennisgestelisnie.levin hetook n slag aan Oshryge~: "Ek sal my nie laat stilmaakniel" n reaksie op Oshry se stelling dat a die polisiemanne die beweringsoor die bestaan van n moordbende voor die Harms-kommissie onlken het,het Coetzee ges8: "Hull~ kon nie anders nie. Dis net wat ek verwaghet. Ek praatdie waarheid. Hulle lieg." Oshry het aancootzee gesedat Neethling n gerespekteerde forensiesewetenskapiike is en dat hy dit vreemd vind dat sy gif wat bedoel was om Vusi en Peter te,vennoor, nie gewerk het nie. Cootzee het geantwoord: "Dis nie snaaks nie. Niemand is te oud om te leer nie." Levin word bygestaan deur adv FransRautenbach inopdragvandie fmnabell, Dewaren Hall, wat in Londenverteenwoordig word deur DavidHoffe en MarkRosin. Oshry word bygestaan deur adv Manny Witz. Vrye Weekblad, 12Oktober 1990

7 Nuusj7 Die regspanne by die Hermskommissie het n belangrike stuk getuienis misgekyk - n amptelike dokument oor die aanhouding van n aktivis wat kapt Dirk Coetzee volhou hy vermoor het BELANGRKEgetuienis oor die aanhouding van n Oos-Kaapse aktivis wat volgens kapt Dirlc Cootzee later verdwyn het en vennoor is,is vandeesweekbier in Londen ingedien. Die getuienis,n amptelikepolisiedokument, is moontik deur dieregspanne bydie Harms-kornmissie misgekyk. Die getuienisdraai rondomdie beweerdeverdwyningvannoos Kaapse aktivis, Mathew Kondile, wat in 1981 spoorloos verdwyn bet nadat by n ruk vantevore nog in polisie-aanhouding was. Coetzeebet voordie kommissie getuigdat by deelgeneem het aan die verdowing, moord en verbranding van Kondile op n plaas naby Komatipoort in die Oos Transvaal in Hy bet onder meer slaapdruppelsvir die operasieby uit-genl Lothar Neethling, boof van die forensiese laboratorium, ontvang om Kondile meete verdoof. Coetzee bet getuig dat bykondile in die enkelkwartiere van die polisie op Jeffreysbaai gesienbet waar by onwettig aangehou is. BrigNickvanRensburg, destydse veiligbeidsboof in die Oos-Kaap, bet glo aan""coetzee gese dat Kondile tydens aanhoudingdeur n venster geval en kopbeserings opgedoenbet endaarom Die indie selle aangebou kon wordnie, Coetzee bet gess dat by Kondile gesien bet kart nadat by n aktivis se motor gesteel en by die polisiestasie geparkeer bet. Die diefstal van die motor bet op 13 September 1981plaagevind. Die polisie het egter voor die Harms-kommissie aangevoer dat Kondile reeds op10augustus 1981 vrygelaatis en virn rukdaama as informant vir hulle gewerk bet voordatby spoorloos verdwynbet. n Teleks, afkomstig van kapt Doep du Plessis van die veiligheidstak in die Oos-Kaap, is onder meer as bewysstuk ingedien. Volgens Do Plessis bet by Kondile persoonlik na Bloemfontein geneem waar sy motor gestaan bet. Du Plessis is een van die pollsiemanne wat volgens Coetzee teenwoordig wasop n plaas naby Komatipoort toe Kondile in 1981 koelbloedig doodgeskiet en verbrandis nadat byvan Neethlingse slaapdruppels ingegee is. DiepolisiebetCoetzee se weergawe van die moord op Kondile probeer diskrediteer deur onder meer aimte toondat dit onmoont- Aktivisverdoof en vermoor deur polisie (..0: : : (. - T;"D: :1538 G,-.".... )00 r; r- : ~j. ~.... r~ :... ~ :R"OETiNE :a.;:-..rg 18:2 ROETN:: : ~, B. : OP.28/2/1 (KA.PT DU PLSSS) -/: ". V;Ji V/T..~ PE PER 1t!A.J :VAN RENSBtEG -. 1,;11 BO j02(b.2):...1:em.. "... r-" (....".,o~...e-e-e,:."..,. 1l"o"""r.,.~t~~. r~1/ flj43 ii~=twng VAli ~GG.::.,,=...,...-."".JJ":~:!:;:~7., :::--:"-..!..." -..;".~..",,~~"::.,,(1. BOGEl;O!lGE WAS OP 81/08/10 V1&G:2iU~(lu..nAT HY J.5.BERGGE.~. G::.~.:.:...? j, 2: leelngs fias MET HOM GETRn OMHOllWL::R OJ? 81/08/24 13 ONTUOET. if-! i:!)+~,-;:q!~ F~~ JiAGEXOM NE. MET SY VRYLATNG S cor NE:::::ERD.J..TU11 G:::?Z::r. RA.Lr.~ ol/,l.v/02. DT. HET HY OQK NE NAG:::KOM NE.". ~,3. GEE1i NLGTNG K.A.N B:OOM WORD W.!..a.:P. HY:HOM TANS BEVND lui.. :.1....".... "..:., " _..,. lik was dat hy hom in September 1981 in aanhouding kon gesien het. AdvBobbyLevin,SC, namens VryeWeekblad, bet vandeesweek die tweede polisie-dokument uitgehaalen aandiekommissaris voorgelees.diedokumentis n amptelike bewysstuk voor die Harms- AAnNAASE ~le «r, ~OOG kommissie. Diedokumentis afkomstig van die veiligbeidstak op Ladybrand in die Vrystaat en is gedateer 21 Oktober 198i. Die laaste paragraafluidat Mathew Kondile steeds in Port Elizabethaangebou word Coetzeehet vandeesweek gess dit was vir born duidelik, toe by - L}.~: \ c: O" 3PAO~ Kondile gesien bet, dat by onwettig aangebouword. Dit sou onge, boord wees om n swartgevangene in blanke kwartiere aan te hou. Coetzee bet verder getuig dat by opdrag ontvang bet dat daar van Kondile ontslae geraakmoes word. Hy bet slaapdroppels by Neethling in sy kantoor in.preto-. Neethling was die.!gifskakeltjie in die ketting ~~ ~ n KOKKEJOOR is n mengsel tussen n rna- het Coetzee gese: "Hy is n goeie ~~! joor en kokkerot en n goggeraal weeriets soekbeampte, maarook ntweegatjakkals, want j tussen n gogga en n generaal. by tree Die dieselfde -op teenoor generaals en ~ Die verduideliking van kaptein Dirk Coet- ministers as teenoor ondergeskiktes nie," ~ zee oor die inhoud van n briefwat by aan n AdvWillie Oshry, namens Neethling, betgerea- familielid in Suid-Afrika geskryf het, het gis- geer: "So what kind of valsgat are you?" mter bier in Londen vir een van die igter Coetzee: "Ekis n eengatjakkals. As ek in n ~ oomblikke in sy getuienis voor n Britse kom- gat inklim, k1im ek weer daaruit." * missaris gesorg. Oshry: "So you are a little angel?" ~ Coetzee het toegegee dat hy Die baie van Coetzee: "Nee, ek het a geseek was n moor- ~ sekere senior offlsiere in die polisie bou nie - denaaren ndief. Daaris nie engeltjies in die pe- ~ veral Die die wat bom "gevikt.miseer" bet in lisiemag nie," sy laaste dae in die polisiemag nie, ~~ Hy het bygevoeg: "Engeltjies is mense soos o Dieveldtogteen homisbegin omdathy"die Allan Boesak, die pods en Johan Heyns," stelsel teengegaan bet" deur onder meer aan i Osbry het aan Coetzee geseneethling was nie,w die wereld uit te blaker dat genl Johan Coet-deel van die hele veiligheidsopset nie, "He was ~ zee onwettig meegeluister het op tele- not a part of the happy band of warriors who mfoongesprekke van Fanie Whelpton, oud- went around bombing and killing minister Fanie Botha se geweseprivate sekre- Coetzee: "Nee, maar by was n skakel in die & taris, hele veiligheidsketting. Soos ek die ~~ Op n vraag of by ook Die van Juit-genl doodmaakskakeltjie was, sowas Neething die ~ Basie Smit, buidige veiligbeidsboof, hod nie, gifskakeltjie in die hele ketting. " ~~@~1~~;~~~~~~~~t:t~~~~lij]~ttm~R~~i~~~;~~;~~~~~1~~~~~~~~~~~1~~*~tl~~ i~fu~:~~~i~~~*~~~~~~f:*11~~lb~~~~~ili;::~]~~~~t*~~~:~k~~~~t~\~~~j~~*~~j" :*~t~~j~~:$ili~~1~t~&~j:*~~1~t~n*~~~j1j~~jl ria gaan haal en na Komatipoort gereis waar Du Plessis en Van Rensburg met Kondile opgedaag bet. -Benvandielede van die veiligheidstak op Komatipoort het Kondile doodgeskiet, waarna sy liggaam verbrand is. Daar was getuienis voor die Harms-kernmissiedatKondilena sy vrylating spoorloos verdwyn en nooit weer gesien is Die. Die dokument van die veiligbeidstak op. Ladybrand is wei. by diehanns-kommissie ingedien, maar daaris geen aanduiding dat daar ooit aandag aan geskenk is nie. "Volgens bierdie dokument is Kondile nog aangebou twee - maandenadat die polisie se by is vrygelaat," bet Levin gese, Verdere getuienis is ook vandeesweekaangebied wat aantoon dat Coetzee welin 1881 al virjoe Mamasela, die askari wat na bewering betrokke was by die moord opdiemenseregte prokureur Griffiths Mxenge, geken het. Diepolisie hettot dusverontken dat hulle mekaar in daardie jaar gek~nbet... Volgens diepolisie bet dit beteken dat Mamasela nieby die Mxenge-moonJ betrokke kon wees nie.coetzee betvroeerreeds getuig van n insidentnaby Lindley in die Vrystaattoeby, Nofomela en Mamaselain nskieterybetrokke was terwyl bulle probeerbet om n motor vol dronkmense van die pad af tedwing.." Coetzee bet getuig dat-terwyl bulle die motor agtervolg bet, Mamasela by die venster uitgebang en uit die agterste motor skote op die voortvlugtendes geskiet bet. Drie menseis in die voorval gewond. Coetzee bet getuig dat Mamasela in die moeilikheid was omdat by net n polisie-bron was en nie n Makarov-pistool in sy besit mag gebad bet nie. Daar is gevolglik besluit dat Nofomela vir born sou instaan en sou 58hy bet die skote afgetrek. ntussen bet daar gerugte ontstaan dat die prokureur-gene. raal vir Nofomela wou vervolg vir poging tot moord. Nofomela bet benoudbeginvoel en wou nie. meerdie sondebok wees Die. Coetzee bet die saak met sy meerderes bespreek en vertoe is aan die prokureur-generaal gerig om Die metdie vervolging voort te gaan nie. Levin het vandeesweek uit amptelikedokumente voorgelees waarin ges~ worddat die persoon wat die skote afgevuur het, n geheimebron was,in goeder trou opgetree het omdat bulle glo terroriste agtervolg het en dat daar met diegene wat te na gekom is, geskik sou word... Vrye Weekblad, 12 Oktober 1990 ",

8 ,, ; ). 8 DlE WEEK N DE Nuus Wereld ~ rak waarsku Jordanitl veroordeel die doodmaak van 20 Palestyne deursraeliese sekuriteitsmagte as n rassistiesemisdaad. PresSaddam Hoesein van rak verklaardat diesraelispalestina en Westerse magtedie Arabiere en Moslems se heilige terreine in Saudi-Arabitl moetverlaat. Hy waarskudat rak n nuwe missielhet wat honderde kilometers ver lean reik, Palestyne se skuld Palsetyne in sraelis verantwoordelik vir die bloedbad in Oos-Jerusalem weens opstokery, se diesraeliese Eerste Minister, YitzhakShamir. Hy se hyhet inligting datpalestyneenarabiere mekaar aangehits het om Jode watby die klaagmuur gebidhet, aan te val, welwetende dat dit n bloedbad sou veroorsaak wat hul politieke doelwitte sou pas. Kommunlste val aan lenminste21mensesterfen29wordgewond in n groot aanvaldinsdagoggend deurkommunistiese guerillas in Fillipyne. Sowat 300 rebelle vandienewpeoplesanny(npa)het n militere buitepos buitecatarmanennparamilitere eenheidby San sidroaangeval. Berlynse Spele Berlyn sal n kandidaat vir die Olimpiese Spele in die jaar 2000 wees,het stadsvaders op die eerste gesamentlike sitting van die verdeelde stadbesluit.barcelona saldie1992 spele aanbieden Atlanta, VSA, di6 in Beijing is ook n moontlike kandidaat vir die eerste spelein die 21ste eeu, Mikhail vra koalisle Mikhail Gobatsjof waarsku teenseperatistiese magte wat dreig om die Sowjet-Unie te "ibaniseer", Hy stelvoordatallekommuniste n koallsie met alle progressiewe en patriotiese magte aangaan om die huidige ekonomiese krisis te oorkom. Priester-moord n Voorrnaige adjunk-minister vanbinnelandse sake van Poleen n militeregeneraal wordin hegtenis geneem op aanklagte dat hulle die moord op Vader Jerzy Popieluszko, n andersdenkendepriester,sesjaar gelede beplan het, Dieverhaal vanjerzyhetw!reldwyd deur. n rolprent, To Kill A Priest,bekend geword. voordiewe n voorsmokkel-netwek enwerlcswinkels waar olifanttande verwerk wordwat wilddiewe in Zambiaen Zimbabwe gesteel het, word deur die Zambiese owerheid blootgele. Sewe mense, onder wie twee polisiebeamptes, word in hegtenis geneemen gevonnis. Die deurbraak volg kort op die eerste uitsending van advertensies wat belonings uitloofvir inligting _ wat lei totdieinhegtenisname vanwilddiewe. Alleenaanhoudlng Vonnisse soos alleenaanhouding enningekorte dieet vir gevangenes herinneraan die donker eeue en is n skending van die verklaring van menseregte indiegrondwet, beslis diehooggeregshof in Zimbabwe. Dit volg op n besluit verledejaaromlyfstrafafte skatomdatditonmenslik en vemederend is. Elf dae grasle Pres. GeorgeBushtekennoodwetgewing aan om die regering vir nog elf dae te befonds en waarsku dat hy n nuwepakketomdiebegrotingstekort te verminder, sal verwerp indien die beginsel daaragter nie "geenrook, geen spieels" is nie. Goele sploene Die Oos-Duitse Stasi intelliggensie-netwerk het die hoogsgeheimeweeklikse intelliggen- Brookins n die Richmond Times-Dispatch sieverslae van hul Wes-Duitse ewekniee omtrent dieselfdetyd as Kansellier Helmut Kohl gelees, berig die tydskrif Stem. Koreane wll fllek Honderde onluste-polisiemanne, gesteun deur troepedraers, bestorm n universiteit inseoul om die vertoning van n Noord-Koreaanse film teverhinderen raakin hewigeskermutselings metdie studentebetrokke. Die pollsieoptrede volgnadatstudente hulvoorgeneem het omnregeringsverbodopdiefilm "Salt" te. verontagsaam om privatekulturele bandemet die Noorde te bevorder. Armes se protes Ten minste 47 menseword lewendig verbrand wanneer brandstigters pendelaars in n treinwa toesluiten dit aan die brand steekin die suidelike ndiese staat Andhra Pradesh. Die aanval is vermoedelikdeur linksemaoistiese guerrillas uitgevoeruit protesteendie uitbuiting van armes in die staat, Knou vir kerntoetse,die Sowjet-Unie bekragtig tweeverdrae met dievsa watdieomvang vankemtoetse beperk, Die parlement benadruk die belangrikheid daarvandatparlementedwarsdeur diewereld alle kerntoetse beeindig, Suid-Afrika SAWblySAW Die militere vleuel van dieanc, Umkhonto we Sizwe, sal nooit deel sal wees van die ~~7:,; DovFedler nthe Star Suid- AfrikaanseWeermagnie, se die minister van verdediging, Magnus Malan. Terug eiland toe Nelson Mandela besoek Robbeneiland waar hy n kwarteeu van sy lewe bestee het, "Die besoek het aangename en onaangename herinneringeopgeroep.ekhet op dieaangename herinneringe gekonsentreer soos die. inwoners se Yermo! om koerante in te smokke.".vir die eerste keer sa Mandela dat amnestie. ook aan politiekegevangenesvan ander organisasiesverleen moet word. "Surf party~. Hell. no- t Saturdayl party rarrying on.". Kinderarbeld Verskeie voorvallevanouers wathul kinders verkoopas prostituteom geld te maak, word onthul,die direkteurvan die Johannesburgse Kinderwelsynorganisasle, dr AdeleThomas se kinderarbeid in die steenkoolwerwe en agterplasevan Soweto neem t~. Ondersoek Die Suid Afrikaanse regering beveel n geregtelikeondersoeknadie dood van11swartmense wat gesterf het toe soldateop n skare menselosgebrandhet,die voorvalhet plaasgevind toe die polisie milit!re versterkings moesinroepnadatn groot skaresaamgedrom het naby n hostel in Sebokeng.Eers is net n militereondersoekbeveel, Sakemanne blom Pres P.W. de Klerk se besoek aan Amerika. verledemaand het diesuid-afrikaanse sake-..:..:.. \;,.. ~ ;., :.~ vertroue-indeks tot 94.21aat styg nadatdit in Augustus op 91.8 gestaan het, Pak plakkers. Grondeienaars hetnplig omonmiddeuik teen plakkers op te tree en die tyd het aangebreek dat grondeienaars bewus moet word van hul regtetenopsigtevan plakkers,se die minister van Binnelandse Sake, Hemus Kriel op die Kaaplandse kongres van die Nasionale Party in PortElizabeth. Bolkotte waal. Dit isonvermydelik dat handel-, kulturele-en sportboikotte wat teen Suid-Afrika opgedwing is uit protes teen apartheid, gellg sal word. Sportbande wordreeds stadig herstel,se Thabo Mbekiby n ANC-kongresin Durban..Kenlc toe Weeklikse vlugtetussen Suid-Afrika en Kenia. sal van Desember in aanvang neem. Madagaskar seministervan Vervoeronderteken n ooreenkoms in Pretoria om handelsvlootbandemet Suid-Afrika na 18jaar te herste. Motors velllger Minder motorswordin Suid-Afrikagesteelas in Amerika, blyk uit syfersvan die Minister vanwet en Orde,AdriaanVole, by diekaapse Nasionale Party Kongres. Hy se 206 motors per 100()()() mense word gesteel teenoor529 in Amerika. Daar word egter vier keer meer moorde in Suid-Afrikagepleegas inamerika Manlak se uur Agt witmense. word in die Durbanse strandgebied met messe gesteekdeur n groep swartmans gelei deur Jequ Ngcobo. Volgens diepolisie is hy n godsdiens-maniakwatglo hy is dieseun van God.. Maniak se komplot Dieleier vandie ANC in Natal, PatrickLekota, ontken dat die ANC betrokke was by die aanvaldeurn berserke groepswartmenseop wittesindurban.dievoorval,waarin 8 mense gewond is, was duidelik n poging om die ANCendie PAC as bloeddorstigen ongedissiplineerde organisasies voor te stel. Dit was n desperate poging om die bevrydingsbeweging asn geheel te diskrediteer,sa hy. Rwanda bloel Bose Malawi Dink SA Rwanda kondig n staat van beleg aan maar. Die menseregte organisasie, Africa Watch, Plak"se PAC,...~ " n Brel!r nasionalisme wat allerasse insluit.hef aandklokreels in die hoofstad Kigaliop.-, " doenn beroep op Westerse regerings om.>. DiePACdreig omancaktiviste uifnpac-:,;.moetin Suid-~gekultiveer word, se die Gevegtetussen regeringsmagte en rebelle vannit druk uitte oefen op diemalawiese president, kamp in n buurland te sit na kritiek op di~.~tervan Grondwetlike Sake"Genit Viljoen, Uganda duurvoort in die noordooste.van die, Kamuzu Banda, om;die menseregte sken-t: ~PACdeurChris Hani.stafhoofvanUmkhonto.:.. gedurende,ndebat oorgrondwetlike sake by. land. dings tydenssy26-jarigebewindte beeindig, we Sizwe. Die ANC-lede sal dan plakkers : die Kaapse NP-kongres in Port Elizabeth. moet word. Hulle is in die kamp opgeneem..- r \. nadat hulle elders uitgeskop is, se die PAC, Nog talks wat nie wou onthul in watter buurland die kamp is nie. / n ANC-afvaardiging, geleideursy vise-president,nelson Mandela, en diestaatspresident, FW De Klerk, en lede van sy kabinet, hou Maandag vir meer as drie ure samesprekinge. in Tuynhuys. Volkshof vas Minstens 52 aktiviste word deur die polisie van Bophuthatswana in Garankuwaen Winterveld aangehou. Die polisiebeweer datvan hullenvolkshofgehou het, Jeugllga spring weg Die ANC-jeugliga werf syeerste lede. Dit is die begin van n proses watjeugaktivisehoop dieanc-jeugliga as n sterkpolitiekemagsal vestig.dieligase boustenesallojaliteit, pattiotisme, dissiplineen militante aksie weesen is oop vir aile Suid-Afrikaanse jeugdiges, se die voorsitter van Sayco, Peter Mokaba. Rasslsme gepak Die Nasionale Unie van Mynwerkersen die KamervanMynwesekom ooreenom n gesamentlike raamwerkopte stelomdie probleem van rassediskriminasie in diemynwese aante spreek, / Vrye Weekblad. 12Oktober,1990. " l. " _~ ~._ ~~_... ~-- _...-.."-"l _--. ~t \ \ ~~_,

9 AGTERGROND/9 Die sage van die koeelvasfebaadjies WAAROMwasbrigHertzogLerm,sterkman vandie polisie inkwandebele,so bangdathy n aantal koeelvaste baadjies vanuit Durban bestel het? En het n voormalige minister van Kwa Ndebele, Piet Ntuli,gesterf in n magstryd in die KwaNdebele-veiligheidsraad, een van die vertakklngs van die Nasionale Beheerstelsel wat tydens die PW Botha-bewind die land feitlik beheer het? Ntuli het die binnelandse sake-portefeulje van 1980 tot met sy sluipmoordin Julie 1986 gehou,hy wasegter ook bekendas die "mag" agter die skenns. Hy het in 1985 die Mhokhoto-organisasie oorgeneemen van n soort buurtwag in n vigilante-beweglng omskep wat mense wat teen die KwaNdebele-regering gekant was, wreedaardigaangerand, Ntuli is in raaiselagtigeomstandighede op 29 Julie in Siyabuswadeur n kragtigebornin symotoraan f1arde geruk. Diea1gemene mening in KwaNdebele destyds was dat net "agente van Pretoria" die vaardigheidgehadhet om n bombinne die regeringse strengbewaakteen omheinde "kampong" in Ntuli se motor te plaas en dit daama te laat afgaan waar dit niemand anders kon beseer nie, Dokumentewatby die Parsons-kommissie na dieoorsake vandie oproer indietuislandin 1986 ingedien is, werpnuwe lig op die saak. VolgensnmemorandumwatinJunie1987 opgestel is, met die oog op samesprekinge tussen PW Botha en afgevaardigdesvan die kabinet van KwaNdebele, oor die onafhank ikheidvan die selfregerendegebied,wasdaar vanuit die staanspoor struwelinge in die pas gestigte KwaNdebele-veiligheidsraad. Die lede van die KwaNdebele-kabinet op die raad, veral Ntuli, was "deurgaans in sterk botsingmet sommigeblanke ledevan hierdie raad," lui die memorandum. Onder hulle was Lerm se voorganger as Kommissaris van Polisiein KwaNdebele, brig Chris van Niekerk, en lede van die Veiligheidspolisie... Teen daardie tyd was die algemeneopstand teen die regering van KwaNdebele al sewe weke oud.. Die opstand het begin nadat die polisie onder bevel van Van Niekerk sowat Verlede week het Vrye Weekblad gekyk na Hertzog Lerm, berugte oud-kommissaris van polisie in KwaNdebele tussen Junia 1986 en Junie 1988 se beweringe dot hy die sondebok voor die Porsons-kommissie van ondersoek is. Die week kyk HANS PENAAR na,die woelinge ogter die skerms in die veiligheidsmagte mense uiteengejaag betwatvoorkoning Mapoch se raadsaal vergader het om onder meer die afgelasting van onafhanklikheidte vra. nheleaantal blankeamptenarehethiema begindrukuitgeoefen dat die kabinet onderhandelmet die "geestelikeleier" van die opstandelinge, die jong PrinsJames Mahlangu, Skosana en sy luitenant,ntuli, wou egterniks hiervan hoor nie. n Ander memorandum, di6 keer van die raadgewer van die hoofminister, prof Simon Gouws,aanOuis Hennis, minister van staatlamdige ontwikkeling, werp verdere lig op die motiveringe van die faksies binne die veiligheidsraad. VanNiekerken kaptchriskendallvan die Veiligheidspolisie hetgouws probeeroorhaal omdiehoofminister te laat afsienvanonafhanklikheid. "ndiendie Hoofministertoestem,sou die polisie toesien dat die Comrades uitgeroei word," het Van Niekerk volgens Gouws se memorandum gese. "Ekwouweet waaromdoen hulle ditme in elkgevalnie,"skryf Gouws."VanNiekerkse reaksie was dat as van onafhanklikheid af-. standgedoenword, saldiegematigdedeelvan diebevolking weer diehuidigeregeringsteun.. en danhetdie polisie nhefboomom teen die Comrades op te tree." Dit was duidelik dat di6 faksie van die polisieendie weermagnwig tussendiejeugbewegings van KwaNdebele en Prins James woudryf, om so te verhinderdat n UDF-en ANC-gesinde regering by wyse van nvolksopstand aan die bewindkom, Gouwshet hierop Gerrit Viljoen, toe ministervanontwikkelingshulp, oordie gesprek ingelig, Viljoenhethom verseker datdie SA regeringdieonafhanklikwording vankwandebele steeds steun. "Ek het hom voorts meegedeel dat ek n vrees koester dat die Skosana-regering tot n val kan kom vanwee die felt dat hy met die opstande teen hom nie die nodige steun van diekommissaris-generaal en diepolisiegeniet me." Hierna het Gouws die RSA se Kommissaris van Polisie, genl Johan Coetzee, op 7 Julie 1986 in Pretoria besoek. Coetzee se standpunt was, volgens die memorandum, "dat as n hoofminister en sy kabinet met sekerepolisiemanne ontevrede is,hy hullesal verplaas".. Gouws wou egter nie dat Coetzeenet op sterktevansy mededelingeoptree nie, en het toen ontmoeting tussen die kabinet,coetzee en genlswandrag en De Witt gereel, Die generaals het op16 Julie 1986 per helikopter by die. kabinet se gastehuis op Ystervarkfontein opgedaag. Ystervarkfontein was Gouws se familieplaas wat ingevolge konsolidasievoorstelle aan die regering van KwaNdebele verkoop is. Kort hiema is brig Van Niekerken n ma-, joor Malanverplaas.... > Op 29 Julie is die sluipmoordaanval op. Ntuli ultgevoer,. Brig Hertzog Lerro is inderhaas aangese om as Kommissaris van Polisie oor te neem. Toehy vra wie segesag hy in diechaos moet aanvaar, het genl Johan Coetzee, destydse.. Kommissaris van Polisie.rgese hy moot die" Net R19Q vlrvtok se medalje!;:..~ NDESPOOTwie seeersug hommedaljesvir Lermhethom skerp teendie stigtingvan n homself laat maakhet - oor di6 ~nskynlike onafhanklike polisiemag vir KwaNdebele. voorstelling van hom in getuienis voordie uitgespreek, Hy se die idee daarvan is deur Parsons-kommissie van ondersoek- voelbrlg amptejiat:e in die KwaNdebele-administrasie Hertzog Lerm, voormalige kommissaris ~an wat KwaNdebele onathanklik wou sien, op polisie in KwaNdebele;erg beswaard..- diepolisieafgedwing. Volgens die getuienis sou hy die medalje Lermhet dr Gerrit Viljoen,destydsminis- 0P. n parade in Gazankulu gesien het en ~oe ter van: ontwilckelingshulp, Uys Coetzee, self die ontwerp daarvan voorgestei. AaiJ.- voorsitter van. die KwaNdebele Ontwikkevanklik is R7 000 daarvoor begroot, maar. lingskorporasie, en prof Simon Gouws,raaduiteindelik is R daarvoor betaal. Die gewetvandiehoofministervankwandebele, hoofminister van KwaNdebele hetdiemedalje voordie kommissie n driemanskapgenoem op n parade aanlerm oorhandig.. watsake in KwaNdebele beheer het. Lerm s8 aan Vrye Weekblad dat die mo- :rn:n..aansoek wat Gouws teen die Kwativering vir die medaljewas om KwaNdebele Ndebele~regering gebringhetna sy ontslagas sepolisiemag,watnpaar maandevoorsy oor~ raadgewednjunie 1988,hetGouws dieskepname as kommissaris gestig is, op dieselfde pingvann polisiemag genoemas een vandie voet as di6 magte van die RSA en ander takeyiai hyvir diekwandebele-regering venig tuislande tekry.. het.,., Hierin het hy hom laat lei deur riglyne in Volgens.Lerm was die stigting van n..die SA Polisie, die Suid-Afrikaanse staats- onathankl~. polisiemag een van die foute, diensen dokumentesoos die Handleiding vir naassy steunvir die onathanklikwording van ~~isters van die Kantoo~ van die Staatspre-, KwaNdebele, wat die Suid-Afrikaanse regesident, wat d~e,voorregte van top-amptenare ring in die tuisland gemaakhet.. uitspei.,~ Di~ magwas vanuit die staanspooronder- Hy ontken dilt die KwaNdebele-polisie beman. Die blanke polisiereserviste waarop spandabelrigcipgetree het. die polisievoorheen in KwaNdebelestaatge- "Onshet goedkoop rnedaljesookuitgedeei. maak-het, het almal bedank. Oit het daartoe Ons het dan aan minister Adriaan Vlok n geleidat eenhede kitskonstabelsop die been medaljegegee wai net R150 gekos het." gebring moesword om diegebrek aangetalle. Hy wys daarop dat die Polisiestig- aan te vu. tingsmedaljevandiekwazulu-polisiersooo Dit was di6 kitskonstabels wat berog gegekoshet. En die SAPolisie semedaljes, soos wordhet vir die hardhandige optrede-teenoor die SAP Ster, die SAP Ster vir Uitnemende ledevandiebevolking.meeras200aanklagte Leierskap en die SAP Ster vir Voortreflike van aanrandings is teen die polisie van Kwa- Diens,kos tussen R en R Ndebele gebringin die tyddat Lerm kommis- Vandi6medaljes moesvolgens voorskrifte, sariswas.... uiteengesit in regulasies, van suiwer goud Baie van die kitskonstabels het uit die gemaaken diamaniemoos daaringeset word. geledere vandie ontbindembokhoto-vigilan-.,vrya Wee,kblad, 12 Oktober 1990.,.. tes gekom,endiealgemenebeskuldiging was>. dat die KwaNdebele-polisie op di6 manier.::, eintlik n soortprivate mag vir dieregerende: kliek geword het. Lermseegterdathy maarnet diealgemene riglynevir die aanvulvan gebri~kkige getalle. in diepolisiemagte eldersinsuid Afrika gevolg het. Voor die stigting van die kitskonstabels. het hy spesiaal na Koeberg naby,kaapstad gereis om tekyk hoe hulle opgelei word. Wathy daargesienhet, het homlaatbesluit omhul opleiding vanses weketotdriemaande te vermeerder. Bykomstige vakkeis bygevoeg sodat hul opleiding meer sou ooreenkommet di6vanrekrute bydie Polisiekollegein Preto.ria, waar hy as dosent pousiemanne help oplei het. Blankekonstabels het indaardietydweens die gebrekkige getalle in elk geval net ses maande opleiding ondergaan, se Lerm. Vandag is hy sterk gekant teen n opleidingstyd van minder as tweejaar vir enige polisieman, se hy....,.::.jiy het ookbesluitdat die aa\sien van diekitskonstabels in die ~ van die gemeenskap verhoog moos word, en het daarom opdrag gegeevirngrootfees by die uitpasseringsparade van die konstabels. Volgens getuienis voordiekommissie is mense van oralaangery vir die fees,wat uiteindelikrneer as ROO 000 gekos het. Oor die beheervan die polisiemag,wat in die handevan blankegesekondeerde polisieoffisierewas,erkenlerm "mensehetdikwels waargeneem". Daar was gedurig mense wat kursusse in Pretoria bygewoon het. Hy self was. diep betrokke in Noord Transvaalse atletiekkringe en moes dikwels, se hy, tyd afstaan aan vergaderings van die regering van KwaNdebele "ondersteun", se Lerm. n Junie 1987, amper n jaar na sy aanstelling, het die KwaNdebele-regering in n memorandum aandiesaregeringverwysna n reeks voorvallewaarby ledevan die SAW betrokkesou geweeshet. Oordie afbrand vanskolein Mei 1987 lui die memorandum: "...diealgemenestorie(is) dat blankesdie skole afbrand om die regering indiskrediette bring. Volgens die nagwagte.:. het lede van die SAW. die skool tot op n stadium gepatrolleer, toe weggegaan, en na die brandstigting weer daar opgedaag. Die nagwagte weier uit vrees om enige verklarings te maak. "Gerugtewilditookverderdat 3blankesin n witmotor byaldieskolewatafgebrandhet, gesien is voordat diebrande plaasgevindhet, "Die sekretarisen minister van onderwys,g10 in elk geval nie dat skole deur Ndebeles afgebrand sal wordnie,aangesiendit met hul eie geld gebou is (gemeenskapskole)." Toe die hoofminister van KwaNdebele,. MajoziMahlangu, n briefontvangwaarinhy gewaarsku worddathy opnparade doodgeskiet gaan word, het die polisie gemeen dat dit n "insidejob" gaanwees, deurmense binne die. velligheidsmagte, wat geredelik toegang tot AK47shet. Twee koeelvaste baadjies isbestelom Lenri en Mahlangute beskerm..,n September1981hetnogn raaisalagtige sluipmoord gevolg- op tweeblanke lede van die KwaNdebele-polisie, luithannes Fourie en syseun.nmanmetnak47 het hulle byn kruising in Moutse ingewag en, nadat hul motorgestophet, hulleopnkortafstanddeur die venster van hul motordoodgeskiet. VolgensledevandieKwaNdebele-polisie kon net mense met toegang tot die polisie se radionetwerke so goedop diehoogte van die Fouries se bewegings geweeshet, Di6mense het diefouries,watgeensins by die KwaNdebele-politiek betrokke was me, egter verwar met Lerm en sy seun,het ledevan die polisie gemeen.,.. Op die aandrang van dievrouensvan offisiereindiekwandebele-polisie is hieropnog koeelvaste baadjiesbestel, Adrlaan Vlok..~ goedkoop madalja etlike komitees van polisieklubs en provinsiale verenigings waarop hy gedienhet. *Oordie bewerings dathyself gesorg het dat teenstandersvan die kwandebele-regeringin aanhouding bly; se hy(fat die toepassing. van die.noodregulasies, watookvir KwaNde.bele gegeldhet, in diehandevan die rolisiehoofkwartierwas., Honderde teenstanders vandie regering is soms vir so lank as tweejaar aangehou. Voor die kommissie is ook getuig dat n dokument waarin aangehoudenes na hul vrylatingmoosondemeem omhul nie langer teen onathanklikheid te beywer me, deur die Veiligheidspolisie by die Polisie-hoofkwartier opgestelis., Hy het nooit die maggehadom aleenoor die vrylating vanmensetebesluitnie.oit was n ingewikkelde proseswatuiteindelikby die Suid-Afrikaanse regering beroshet, se hy~.- HANS PENAAR

10 /,,-~ { T01GRoNDDEBAT n Boer. S 5005 n po vir sy werkers Ole boere van die Transvaal het verlede week n duldelike boodskap aan die regering gestuur oor die beoogde skrapplng van die wette op grondbesit. "ons is ontevrede en moeg van praat en niks gebeur nie. Ons wil reguit antwoorde he, of anders...". Die president van die Transvaalse Landbou Unie en KP-LP vir Lydenburg, Dries Bruwer, is n vrugte- en -groente boer van Tzaneen se wereld wat verlede Vrydagaand as die Nasionale Mielieproduseerdersorganisasie (Nampo)se landboupersoonlikheid van die jaar benoem is. CHRSTELLE DE JAGER het met hom goon praatoor die grond en die boere se gevoelens daaroor "Ja, diegrond-besigheid isnbaieemosionele storie. Die regering het sy voet hier in iets gedruk. Hier is baie boere wat bereid is om wapensopteneem, omvirhullegrondtesterf. Wereldwyd het daar in diegeskiedenis meer oorloe oorgrondontstaan asenigiets anders." So waarsku Dries Brower, terwyl hy die Transvaalse boere se teenkanting teen die skrappingvan die Grond Wettevan 1913en 1936 verduidelik. r Brower, iii. kakiegeklee,sitifl ntambotiestoel in die kantoor van sy plaashuis 32kilometer buitetzaneen, Hy is liefvir diereuk vantambotiehout, en vir dienatuurskone omgewing waarin hylewe, ~hy. Brower,n Vrystaatse seun, het op Reitz grootgeword, sy professionele lewe as landbounavorser begin en was daarna vir sewe jaar n onderwyser by n landbouskool. As navorser virdie Staathet hybaietyd in die Tzaneen-distrik deurgebring. Twintigjaar gelede is hy deurdie broervan PanieBotha, die. voormalige minister van Mannekrag, genaderomsaamn boerdery in diegebiedte begin.,. "Hy ~et. diegelden diegrondgehad, en ek ~ekenni~: Sesjaar het onshier saamgeboer, toe :~.~ns uitmekaar en ek het op myeie aangegwi:nmenskan mosnietelankmet n B~tha:~ainwerknie, netnou stryjy. :. 1Jaar wasabsoluut niles toe onshieraangekom het,nie. Onsmoes vanvoorafbegin. Ja, dihg~ het partydaemoeilikgegaan. Ek sa jou, aa.ai~as hieralbaledramagewees. Vramaar " vir my.~q~... )My probleem isek isnindividualis. As n staatsamptenaar.of n onderwyser moet jy maar altydinn stelselinpas. As individu kan ek myselfas boermeer uitleef," Hy gloditis nalgemene kenmerk vandie. tipiese Afrikaanse boer- diehunkering na die. uitlewing as n individu, en die groot versugtigingna grond., Kyk,diegrondisdeelvandieAfrikanerse menswees. Onsis uit diegrondgebore. As n ou eers nbietjie geldbymekaargemaakhet, is dieeerste dingwathy daarmee wilmaakom "n stukkie grond koop, al is dit net n kleinhoewe.. "Ma~r..dit is riienet Afrikaanssprekendes wat so, voelnie.daaris byvoorbeeld Engelse. in die wereld wat afstammelinge is van die Oos-Kaap se 1820 Setlaars. Daardie mense van die Oos-Kaap voel soos ons oor hulle grond. Onssal hulle miskien tergen souties noem, maarhulleis deel vanons." Browerse dit gaaneintlikvir dieboerom sy geskiedkundige reg op sy erfgrond, en politiekemag. "Dieweggee vanonsgrond - metsweeten,bloed gedurende die Groot Trek beset - sien ons asnvormvankruipende anneksasie, mag oor die grond is politiekemag. Maar moet nooit die intensileit van die boere seemosiesonderskat nie.kykmaarna daardie boerevan die Wes-Transvaal. Hulle het deurdie moeiliksle tyegevegomophulle erfgrond te bly. Oit is bloodgrond daai.."elias n boer selfs deureen haelstorm of droogte sevemietigende gevoge moet sukkel, sit hy n deel van homselfin daaigrond. Die grond word deel van sy menswees en sy, uitlewing as individu.", Ek steldit aan BrowerdatdiePanAfricanist Congress (PAC) aan die ander kantvan die spektrum net so sterkvoel 001 Mle geskiedkundige reg tot die grond,., "Ja,ditis so. Hullevoelookbaie sterkoor :hulle geskiedkundige reg op die gronden is ook sterkemosioneel daaroor. En ek het respek virdaaimanne. Jyhethierswartnasionalisme watregstreeks in konflik staan metwit nasionalisme. "Die PAC haat natuurlik diewittdense want hulle word as die onderdruk:kers en dievero. weraarsvanhulle grondbeskou. En hulle het n punt. n Mens kan lank debatteer oor die wetlike aspekte daarvan, maar dit is verowerdegrond.",.. Browersa dit is waardieboerebereidisom opofferings te maak. Hulle sal grense stel waar swart etniese groepe :die reg tot selfbeskikking en hulle eie grond het, soos bedoelwasmet die Grond Wettevan 1913en, 1936 en die tuislandbeleid.. Enmootjouselfniebedrieg nie.ekhetdie georganiseerde boerdery opdietuisland-konsolidasiekomitee verteenwoordig, en 11,Sjangaan salnetso min sygrondaann Sothogee. as n witman aan n swartman.",. Brower wysdaarop datinenige gem:enskap "n Boer is van nature vredeliewend, maar jy torring, nie met fjy,. Dries Bruwer... Jy torrlng nlemetn boersegrond nle sit op n g~~illige verkoper/gewillig~ koper- moet gedruk wees om meer te doen. Hulle grondslag sou dus nieonder normae omstan-vestig ook uitgebreide families op die grond dighede n groot verskil aan grondbesitpa- en plakkery komdus voor,diegrond beteken tronegemaak hetnie.". virhulle oorlewing van natuurlike hulpbronne. MaarBrowerse diefmansll!le verknorsing "Kyk net wat het in die tuislande gebeur. waarin baie boerehulself nou bevind, veran- Daai13persentwat deur swartesbesetword, der die prentjie. Die hoi!: inflasiekoers en is vandiebeste.landbougrondin Suid-Afrika, gepaardgaande.h~ rentekoerse -,"wat vi- :warit tradisiorieel. het swartmense hulle op erlcantig op die regering geblameer moetword" goeie gronden naby waterbroane gevestig. - het boere doodgemaak, ~ hy.. Dit is nie n "iassistiesesi:e~f~g-~ie, net n "Baieboere ldmnet me meer hulle skuld etniese;w~rkj~eid~"! ::~f :. betaal nie. Die Landbank..sekwestreer dan. Broyter ~\?latt~.landse geweenskappeis hullegrondenpl~as,ditopweopemark.daar. -ook bale ge~eg aari. mekaai;.-";hulle deel die is,elke week nog.sebvesttasies val! boere se probleme va.!tdie weer, p~~ en heinings - en gronddeur die Landbank, :. n~swlu:tmait$\\tat.landers" is~ gaan moeilik "Jypraatdus nourile..jpef#~jul ngewillige " ~pasj "Ditsal viihop1onge~weesen op verkopernle, m~ vlin"ngeforseerde verko- dieodendsalhy. sq ~ngelqiddg weesdathysal per, wat ook ~e grand goedkoper maak,., ~egttek,.~:.",..;:::!:. :... Organisasies soosme \Ste~eike Stigtinghet.:.D~tis dus~gloojn ri$i~b ornwit grondaan heelwatgelden staanregomgrondoptekoop,. swartmense te verkoop,~~jltuvye!. al isdaar en krediet(asiliteite gaannou.ook aan swart mensetoegestaan word.",.,. miskienenkee:swartes watw~l goed sal boer.en.in nge~~p satlcin!ripas,. Brower sa volgens sy nligting beoog die.. ~ Volgens hom is daarwel b~iegoeie syart Stedelike Stigtingen die qntwikkelingsbank.. plaa~bestuurders,:eh werkers~ plase isgoed dit om die grond vir swart kleinboere te on-, ; opgelei;en weet V{a~ hulle d~n... derve~eel..,.,."- -" Maar vat,die:witmlifse algehel~ fman- " S6 wilhullediestedese j>lakkersjlrobleem: si~le beheei en ondersiettrii~~ weg~ dansal na die plattelandbring, en dit is een van ~e,hri!le v:ou~ Die~l is eiij.~.:a.o6s n pa vir sy grootstegevarewatdieboereindieskrapping wekers~,dit is 51.plig orii.soed vir hulle te grond nie dan vilndie Grond Wettevoorsien, sa hy.. sorg,enn g6eje lcwe vir nulc: te gee. Sonder. Bruwerglo datdaarwe stelselsoritwik:kel die: pa, sal.hillle n~e alleenk!h kli~kom nie. moot word wat dit moontlik niaak vir boere : y ~erkers sa ek is ~ull~ vrajy.,. v.r pa,en ek sien omoj)diegrond teblyen om sekertemaakdat myverantwpordelikheid te4noor hulleso.daar grondsteeds bewerlc word, sonder dateienaar- isgevalle vanboere \yat ~Yllewetkers mishanskapnoodwendign vereiste is. del. Dit s walglik ~n oncpristeli~ Wat my moeilikheid. ~ roniesgenoeg ~s dit dieselfde soortvoor- betrefkan di6boere maar.oudergaan. stelwaivanverskeieander oorde,insluitende "Die ding van vakbondevir plaaswerkers boere dies18bielste ledevandie gemeenskap. die ANC, die Ontwikkelingsbank en die Ste-.instel gaan ook alles bedl\iwe. Boere is gedelike Stigtinggekom hel woonlik goed met hulle werkers, en as daar is. Hulletrek nie sommerwegnie, en speku": leer nie met grond soosmet eiendom in die DiegrootverskH tussenbruwersevoorstel nou politiek op die plase:ingebring worden stede gebeur nie. en di6vananderorganisasiesisdatdietlusa werkers vir politieke doeleindes gebroikword,, "Daar is natuurlik mense wat hul sicl vir swart boeremoet nie in so n stelselingesluit gaanditnet probleme ve\x>orsaak." geld salverkoop,maarhulleis min. Dieliefde wordnie" En asdie regering niegehoor gee aandie vir diegrond betekenmeerasgeld,en dieboer Volgens Brower kan swartmense onder eisevantransvaalseboerevirdie behoudyan sal alles in die stryd werp om sy.grond te seen omstandighedetoegelaat word om be- wit landbougrond vir wittnensenie! behou.. heer oor wit landbougrond te kry nie., "Onshetplanne.Ekkanhullenienouindie "Onder normale omstandighede, asdaarn "Tradisioneel is swartmense lui, en die koerant openbaar nie, maar ons beplan we wins gemaak word, of selfsnetgelykgebreek grondslag van swartbesetting en bewerking stappe. n Boer is van nature vredeliewend, word,salnboer nie sommersygrondverkoop van die grond is heel anders as di6 v;uf wit maarjy torringnie met sygrond nie ~ danvra nie. Dieafskaffmgvandiewelteop grondbe- mense. Hulle voor n bestaansboeroery en jy vir moeilikheid." Vrye Weekblad, 12 Oktober 1990

11 GRONDDEBAt!l\l Ole Groot Debat oor Grand: nleldlng Grond: die turksvy van die toekoms Grond. en nle die afskaffing van apartheid nle, s die sentrale vraagstuk n die skepplng van n nuwe Suld Afrika. Ole afskafflng aanstaande Jaar van twee van die hoekstene van apartheid. die grondwette van 1913 en gaan nog lank nie die ongelykhede. yding en grootskaalse vernietiging van dekades regstel nle. Aan die onder kant s ons tans afhanklik van wit boere vir kos en klere. n die tweede been van ons groot debet gaan CHRSTELLE DE JAGER ndringend no grond en 01 die aspekte daaromheen kyk. Vandag bled sy n inleiding totdie huldlge woellnge en die geskiedkundige uitwerkings van die twee gewraakte wette GROND - noem net die woord deesdae in politiekekringe enjy sal of n ongemaklike en ontwykende murmereringhoor, of n hewige gestryery aan die gang sit. Daar is min dinge wat sulke sterk gevoelens wek as grond, en op die hervormingspad vorentoe gaan dit sekerlik die mees komplekse en serisitiewe saak wees wat aangespreekmoet word. Aan die een kant het- jy konserwatiewe boere wat hulle hakke vasskop en se wit "bloedgrond" mqet wit grond bly. Aan die anderkant is daardie Pan AfricanistCongress wat s8 "die grond moet teruggegeewordaan wie dit hoort - die mense van Afrika." Dan het jy die regering wat homselfdaartoe verbind dat grondbesit in Suid-Afrika op, diebasisvan kaarten transportenprivatebesit gereel sal word. Die PAC se dat dle "kaart en transport" onwettigverkry isendus geen waardehetnie. DieANC maak dit duidelik dat die skrapping van die grondbesit-wette, terwyl die private besitvan grond en diewaarborgvanbestaande wit kaart en transport nog behou word,nieaanvaarbaaris nie, en die probleemnie gaan oplosnie. Die ANC <iring daarop aan dat stappevir "affirmative action" geneem moet word om geskiedkundige ongelykhede am te spreek, ens8datgrondregtegebaseer opdefactoregte soosgeboorte-regte, besettingen produktiewe verbruikvan die grond,en erfenis-regte in ag geneemmoet word. Diebehoefte vir "affirmativeaction"is nie net n radikale idee van die ANC nie. Die Demokratiese Party, die Ontwikkelingsbank van Suider-Afrika en die Stedelike Stigting, en etlike ander besigheidsorganisasies en "matige" groepe het al die noodsaaklikheid hiervanerken, Opdie oog afkomditvoor asofdieverskillendepartye so ver van mekaar verwyder is dathulleonmoontlik ooitbymekaar saluitkom. Maardie gemeenskapliketerreinvan waar daargewerk kan wordis verbasendgroot- en met die statistiek engeskiedenis kan daar nie gestry word nie, As gevolg van die grondbesit-wette van 1913 en 1936is 80persentvan Suid-Afrika se grondin die hande van witmense wat net 14 persent van die totale bevolking uitmaak. Swart grondeienaarskapis beperk tot die tuislande, watnet13,6persentvan die totaleoppervlakte in Suid-Afrika uitmaak. Aile partye (behalwe natuurlik die KP) stem nou saam dat die huidige patroon van grondbesiten verbruikin n nuwesuid-afrika heeltemal onaanvaarbaar is, en dathervorming noodsaaklikis. Selfsvan regeringskant af is daar duidelik aanvaarding dat die geskiedenisn onreg aan die grootste deel van Suid-Afrika se bevelkinggedoenhet en datwit boere niemeerkan staatmaakop grootskaalsefinansielehulpvan dieregering se kant net om hulleop die grond tehou nie. Die Staatspresident,FW De Klerk,het die VryeWeekblad,12 Oktober 1990 wit boeregemeenskap die versekering gegee dat "ons nie van plan is om oor u grond te onderhandel nie - u kaart en transport isveilig", maar wat hy aan hulle oor die benutting van grond gese he,t is miskienbelangriker. Tydens n spitsberaadvan landbouleiersin Augustus het hy gese: "Grondbesit in onsland, was nog altyd indirek en direk die versinnebeelding van die hal! waarde wat die gemeenskap aan politieke, ekonorniese en sosiale stablliteit heg: indirek, deurdat die mening gehuldig word dat die boeregemeenskap met al sy voortreflike maatskaplike en kulturele eienskappe as grondbesitters, n ankerpaalvir stabilitelt en n bolwerk teen kommunisme vorm; direk deurdat grondbesit geestelike stabiliteit en diep gevestigde wortels, vaderlandsliefde en sekuriteit aanwakker watbevorderlik is virn gesondeen stabiele gemeenskap in diebree." " Hybetegterbygevoeg dat"onsmoot veiseker datgeleenthede tot privaatbesitvan grondvir ale Suid-Afrikaners verbreed word sander benadeling van gevestigderegte" en gewaarskudatdieprivate besitvangrond nie beteken dat eienaarsdit na willekeurkan benut nie. Dieregeringsevemaamsteuitgangspuntis dat die natuurlikehulpbronnevan die land n nasionale bate is en ten behoewe van "al die inwoners van die land benutmoet word",het De Klerkgese., Hyhet daarop gewys dat daar ongelukkig boere is wathulle plig indi6verband versuim, en dat n mate van owerheidstoesig oor die gebruikvan grond ter willevan die nageslag daaromnoodsaaklikis. Diestellingsgaan defmitiefnie ver genoeg vir dieancnie, maar is genoeg om baie wit boere benoud te laat voel. As daar in ag geneemworddat die regeringreeds aangedui het dat subsidiesuitgefaseer word en dat net 20 persent van wit boere sonder krediet en subsidies kan voortbestaan, het baie rede tot kommer, Dieregeringkanookverwagdatdaargroot druk gaan kom van organisasies soos die ANC enpac vir dieregstelling vangeskiedkundige onregte wat deur die grondwette op swartmense afgedwing is. "Die wettets die boustene waarop die minderheidsregering die voorregte, mag en ekonorniese monopolie wat hulle nou in die land geniet, gevestig het. Om nou net die grondwettete skrap is n huiwerige stap met dievollewetedat die de factowit oorheersing en monopoliebeheer van die grond verseker gaanwees," se die ANC. Asdaarna die geskiedenisvan die ontelening van die swartman se grond in Suid Afrikagekykwordis ditduidelikdat ditsedert 1913 dieregeringsedoel wasom swartgrondeienaarsin wit gebiede in swart werkerssonderregte teverander,en dieontwikkelingvan "n stabiele swart middelklas in die landelike gebiede te verhoed. Diemeestemense dinkaan die Naturellen Grondwet van 1913 in terme van gebiedsegregasie waarvolgens swartmense die reg Omop ou ele grondte saal.. die droom van bale ontneem is van toegang tot enige grond, behalweinspesifiekswartgebiedewat8 maatreelssoos beperkinge op die lengte van persent bestaande kontrakte, verhoogde registra van die landse oppervlakte beslaan..maar die belangrikste oogmerk was om voorwaardes uit te spel waarvolgens swartmense op witgrond kon werken lewe, siekoste, die aantal kontrakte, en deur nuwe kontrakete verbied. n 1980 is die finale stap geneem deur enige huurkontrakmet werkers onwettig te Die wethet in werklikheid nproses begin maak, maar dit wasnet n formaliteit - dit is waardeur witmense nie net die uitsluitlikereg, reeds in die 1970svir alepraktiese doeleindes tot grondbesit gekryhet nie, maar ook die reg om swartmenseop daardie grond te "besit".. n dievroeedekadesvan die 20eeeu, het n groot aantalswartmense op grondgelewe wat tegnies aan wit eienaars behoort het. Verskillendevonns uitgewis. Die praktiese effek uitwerking was dat swartmense - alis hulleouersen voorouers op n stuk grond gebore - geen wetlike reg tot besettingvan diegrondgehadhet tensy hulle vangrondbesit isgebruik om vir kontantbetaling vir die wit grondelenaar dit toe te laat, gewerkhet nie.,, Daarwasswartmensewat volgenswetlike kontraktegewerkengewoon het opwit grond as kontant-betalendeverfmurders, Nogn stelsel was di6 van deelsaaiery ingevolge waarvan swartmense huurbetaalhet aan diewitgrondeienaardeurbyvoorbeeld 50 persentvan hulle oes aan die wit boerte betaal. Baie swart grondbewoners het deur dies stelsel grootsukses behaal as boere en daar Die 1936 Ontwikkelings Trust en Grond Wethetdie hoeveelheidgrond virswart besettingtot13persentvermeerdermaarook streng beperkings op plakkery geplaas en wetlike uitwee, veral met betrekking tot huurkontrakte met werkers,netjiestoegemaak.. Soosdie magistraat van Heilbron destyds gese het: "Di6wet iseenwaardeur n man in een slagveranderis van n boerin eie reg tot was n aantal wit boere wat afhanklikgeword., n kneg."en in 1916het SenatorGO Munnik het van hul huurders se oeste vir oorlewing. gese: Die groot doelmoot wees om dienaturel1e Veral in dievrystaathet deelsaaiery gelei tot so ver tekry omvir diewitman op die plase te die groei van nredelik welgestelde klas van werkvir n fooi.". - swart boere.. Swartmense het geen keuse gehad nie, Die derde algemenevormvan grondbewoning washuurkontrakte met werkerswaarvolgens plaaswerkers n gedeelte van die grond vir hulleeie gebruik ontvang het en daarvoor betaal hetdeurn sekereaantal daeperjaarvir grondeienaar te werk.. Die stelsels was nie ideaal nie. Maar dit was werkbare probeerslaedeur diesfstammelinge van stamme wat reeds in die 1ge eeu besitvanhullegrondverloorhet asgevolgvan kolonialisme, grensoorloeen die verowering van gronddeur wittesna die Groot Trek. Die 1913 Naturellen Grond Wet het aile kontrakteen transaksies, vir die huurof koop van grond, tusssen swart en wit onwettig gemaac. Hoe suksesvoller die swart boerewas, hoe minder was daar goedkoop plaaswerkers beskikbaarendieregeringhet besluitom hom te. beywer vir n stelsel waar net kontant- _betaalde werkers opplase sou kon bly. Teen die 1950s is deelsaaiery en die ver-, huur van grond deurswartmense amperheeltemal uitgewis. Hiema is daar aktiefgewerk om enige vorm van huurkontrakte met werkers uit te faseer. Ditisgedoendeurdie gebruikvanverskeie maar het tog in baie gevalle allesprobeer om ophullegrondtebly.toeniksgewerkhet nie, het hulle dikwels eenvoudig gese hulle bly waar hulleis. Dieregeringhetgereageermet n vlaagvan gedwonge verskuiwings van swartniense na sogenaamde "blackspots" in wit gebiede in die 1960s en 1970s. Die verbod op huurkontrakte met werkers is in 1986 saammetdie Wetopnstromingsbeheer afgeskaf. Dit isdusnounopsie watdeur werkersen boeregebruik kan word, en ngevolge gemenereg beskerm kanword. Veldwerkers van landelike aksiekornitees se egter dat dit min gebruik word tensy werkers bewusgemaakwordvan die moontlike regte wathulle noukanbekom. Die staus quo worddan maar meestal gehandhaaf. Daarenogbaietroebele watersvoor in die oplossing van die grondbesit-kwessie, Dit is duidelik dat. dit nie ligtelik opgeneem kan word nie. Dit gaan ooremosie,die geskiedenis, die ekonomie,voedselvoorsiening en n landbou- engrondbesit-stelsel watdaaropgemik is om n beleid te ondersteun watnie meer in n nuwesuid-afrika vantoepassing gaan wees nie.

12 12 t. Die lyd n en ellende van n wrede wet.y.,, \ ;.." ~ " S6 is die swart boere vernietig VR die meeste blanke ondersteuners van die Naturellen Grond Wet van 1913,soos hy toe bekend gestaanhet, het dit rue eintlik oor die afsondering van swartmense gegaan rue. Ook nie soseer oor grond nie - daar was baie min grond in die besitvan swartmense. Dit waseenvoudig n manieromdieopkomende swart middelklas te vemietig. Want al meer swartboerehet welvarend geraak deurdie landboustelsel wat met groot welslae in die laaste dekade vandie 1geeeuen diebeginvan die 20e eeu ingevoeris - deelsaaiery. Deelsaaiery het behelsdat swarthuurders n kontrak, meestal mondeling, aangaan metblanke grondeienaars. Diekontrakhetaandiehuurders die reg gegee om seveel as wat bulle wil op blanke grondte boer, mitshulle diehelftevan alle oeste aan diegrondheer oorhandig. Die swart boerehet goedvooruit gegaan op die manier,omdathulle selfarbeid konhuur,en hulle familielede en vrouens kon inspan. Baie van hulle het beter gelewe as die grootgetalle "armblankes". Dic5 het dikwels mingeweetvan boerdery, of wasbaieminder produktief omdat hul vrouensnie op die landewou werkrue.. Dit wasdievrees vir hierdie opkomende klas wat politicisoosjbm Hertzog en Louis Botha gebruik het om die opkomende Afrikanermag agter hulle te probeerkry. Bepalinge watswartmense verbied omgrond tehuurvan blanke grondeienaars isbydie1913 wet ingesluit, Nog voor die wet gepromulgeer is, het blanke boereindie Vrystaat entransvaal begin om hul huurdersvoorn keusete ste: bf julle word ons werknemers teen lone wat n fraksie vandiewins 18 watjulle voorheen gemaak het, bf julieverlaatons grond. As redakteur vantsalaea Batho (DieMense se Vriend)hetSolPlaatjepertreinvanKimberley na dorpe in dievrystaat gereis om die uitwerkingvan die wet waarte neem. Van die dorpe af het op sy fiets geklim omdie verhale van rondswerwende en vewarde swartboereop te teken., Hier voig uittre~els uit sy boek: "Awaking on Friday morning, June 20,1913, the South African native found himself, not actually a slave, but a pariah in the land of his birth: S6 begin Sol Plaatje se "Native Life in South Africa", wat hy begin skryf het op n boot na Engeland. Hy was lid van n deputasie van die pas gestigte African National Congress wat die Britse koning wou probeer oorreed om die Naturellen Grond Wet van 1913 tersyde te stel. Die boek bevat sy eerstehandse waarneminge van die ingrypende gevolge van die wet. As die eerste sekretaris-generaal van die ANC het Plaatje dwarsdeur Brittanjevoor groot gehore opgetree, maar uiteindelik het die Britse, regering geweier om hulle te woord te staan. Eers 76 jaar later, in Oktober 1990 is aangekondig dat die wet afgeskaf gaan word. HANS PENAAR het enkele uittreksels uit Plaatje se boek gehaal, vertaal en geredigeer. Die boek word deur Ravan Press uitgegee) r. Sol PlaatJle Diewetvan dielandverbieddieverkoop van E middel van i Junie 1913 sy naturellehuurders., k is vertel vann gesprek tussenn bekende grondaan n nature!. besoek. Ben van hulle- sy naarn waskgabale- Rus an d i S een van di iemeesuttge. bui uite lande Boer en n naturel, "Die doel van hierdie wet, was nogal oud. Sy twee seuns delfindiegoudmyne t ter d di. h. het die burger gese," is om die naturelle tot were, maar ts oogsonwaarskynlik dat van Johannesburg, en keer elke lenteterug om., d rewet boeke van d aar di e ry k n wetbevat wat rebellie aan te spoor, sodat die regering wet-. dieoumanen hul twee jong susterste help om,. kleinboere verbiedomdiegrondtekoop waarop tiglikbeslag kan l~ op d~e bietjie grond wat vir die ploegwerkte doen. hy gebore is... hulle oorgeblyhet(na die verowerings van die DiedogtersbewerkdieandeenKgabalekykna C Di " dhe 1 1geeeu) en sodat die onteiende Kaffersen hul c ty t ek lets gevoe styg vanmyhakskene dievee. Op di~ manierwas hulle in staat om n 1 k" familieledeaandie boere oorhandig kan angsmyrug op;en n stee soos n naaldsnhet word, respektabele lewe te lei en om die grondheer : :.in myhartgesteek...watwasdit?ekonthou dat waarhullesou werk, net ~ huldaaglikse voedsel, elkejaarmetvyftigpersentvan huloestebetaal, ek iets soortgelyks gevoel het toe my vader.....: " afgesien van die belasting wat hulle aan die. agtien jaar gelede dood is. Maar toe was my ndie distrikvanhoopstadhet n Boer in die. regering moes betaal,. fisieseorgane vars en diesmartis maklikatge-:.:,...,, Vrye Wee~blad. 12Oktober 1990 Dieboerhet gekom omkgabale se monde inge kontrak te kanselleeren om die farnille in onbetaalde diensknegte te verander, in ruil vir die voorreg om op sy grond te plak. Omdat Kgabale selfte oudwasomte werk,hetdieboer gcl!is datsytweeseunsdadelik uit Johannesburg terugkeer om handewerkop die plaas te doen. ndien dit nie gebeur rue, moes die ouman homself vandie paasverwyder. Hy betkgabale sewe daegegeeom sy seunste kom wys. Natuurlik het hierdie besluit vir Kgabale en. sy dogters soos n weerligstraal gekom. Die. anneou manhet van plek tot plek geswerf, om iemandtekrywatkonskryf-endithethomtwee daegeneem - sodat hy n brief aan sy seuns in Johannesburg kon dikteer. Diegrondheer, wat weer in n beledigende buiwas, het die onmiddellike terugkeervan sy seuns geeis, en dat hulle die volgende oggend. moes beginwerk., Kgabale het die hele naggebid dat minstens. eenvan sy seuns sal kom, Teen dagbreek die volgende oggend was daarnog geen antwoord nie, en die Boer het gekom en die ouman se huise aan die brand gesteek, enhomdaaren danbeveel omdieplaas te verlaat. Ditwasn jammerlikegesig om dieswakou man, sybejaarde vrouenhuldogters afgedryfte sienvandieplek wathulle as hul tuistebeskou het. Eenvan sy seuns het n week na die katastrofe opgedaag. Hy het sy ou huis.in n bouval aangetref, en ontdek<tat syouers en hulkinders dieslagoffers van die skandelikheid vann wet vandie parlement gewordhet. Die seunhet die Vaalrivier oorgesteekopsoekna syfamilielede, maarditisniebekendofhulle daaringeslaaghet om die skuiling te vind wat die wet onwettig gemaakbet nie, Onder die bywoners op die plaas was n weduwee metdie naarnmaria.haar manhetsy hele lewe lank as n huurder op die plaas gewoon, endiehelftevansy oesaandie grondheer gegee. Na sy dood het Maria voortgegaan met die kontrak en n goeie lewe gelei, n die ploegtyd hethullehu1p bygehuur,maarsy en haar seunen dogter hetverder self die ande versorg en die oes van die landafgehaal. Omdat sy n weduweewas,en haar seunnog maarnjongeling, het sy geboopdat die grondheerredeliketermeaanhaar souvoorstel;pleks hiervanwas sy eis dat sy van haar vee ontslae moesraaken haarkinders byhommoosinboek. Hierdie sinisterevoorstel maak dit duidelik dat boere nie net verwag dat naturelle gratis arbeid moesverskafnie, maardat hulle eintlik wensdatdie naturelle slawevirhulle moet teel. Mariakon rue aan die boerse eise voldoen nie, en omdatsy geen man gehad het van wie arbeid gebaal kon wordnie, het die boer haar beveel om te loop, en hy het met n swets bygevoeg: "Jymoetn andermankry voorjyjou nuwe blyplek bereik, want die wet sal jou nie toelaatomdaarte bly voor jy nien man hetwat vir die Baaskan werk nie." Nadat hy hierdie raad gegee het, het die grondheer Mana se grasdakhuis aan die brand.gesteek,en terwy die kille wind die rook van haarbrandende huis na die noordweste gewaai. het, hetmariamet haar komberseop haar kop, enmethaardiiejaar oue seunophaar rug,begin stap, methaar koeie wat sy voorhaar uitdryf.:..-.. ~.. ~~~ ;:!;l~=:!:~ Die-.Boer"v pou wat n~ engel geword h<et Suid-Afrika het deurdiewetopgehou omdie, tuistete wees van haarkinderswie sevele nie. :.,,i,\..,,,...,f gekleurismet die pigment wafboreenkom met"....., ;,....,.. " die regulasiekleur nie. ".,_,":. DE Naturellen GrondWetistemiddevangrootskaalse politiekekonkelary en sterktweespalt onder, en hy het geweet sy deel is sakke, wat sowat 3 ()()() pondgmsverteenwoordig. Sou hy ooit Onswordgese omonsvyandete vergewe en:. dieblankesvandiedriejaaroueunie van Suid-Afrika aanvaar, n"nativelifein SouthAfricalskryf": soveel kry,met so minmoeite,as armbl~sdiegrond bewerkhefpl~1cs van hierdie naturelle? het, om rue die. son te laatondergaan op on$woeq~..{sol Plaatje ook oor die ontwrigting en verwarring - en soms emstige teenkanting - wat dit onder.. hy gewonder..,,,, :,., : ij. ".. nie. Daarom asem ek die gebed uit dat vrede,. daardieander "naturelie" van Suid-Afrika, die Boere, veroorsaakhet.., MnrVhet Outi Gertbeveelom die"vok":byrilekaar tebring.byjtetopn,wageklimen die skare." magkomvirdie witrasse,endathullenooitmag. Benvan diemee~ pikant~!j.~ofstukke insy\>oekis die stukkie fiksie wat hy gemaakhet van die swartmense toogespreek..",:x,. ", \,.....,:". leweomte ontdek dathulleontneemis vanalleverhaal van fannetje, wat haar sw,art bywoners nienb.oervrou w()unoemnie, maarn engel. :.; "Luister," het hygese,"laatek aanjulleverteldatjulienooi, myjrqu; s~ Oitis ni~ ~gdatdiererme besettings- en eiendomsregte in hul geboorte~.,.,...,,.,. :.:..,; : waaronder ons in die verlede geleef het, yersteurmag wori! nie:ek siem saam me~ haar dat dit landerue...,:~" Op Dasfohtein,.hetdie vr~u ;v~.,~ iollbid~e hoer,,n mnr V" o~ wiese eiendom n paar: onregverdig is, en ~at dieliewe Heer, witods nog al!yd gese~n hct, sy ~eslg ~ai,j; ons sal wegdraai,, i. : nat1 -elleg~sinne ~ewoon fiet, een pggend,cil?g~staanen die kombuisbediende baie onaangenaam:. as m(len.se d ongelveshg ralak en,weggedstuur.\vordvvan d p~aasm,m ~l~~evb~e,de~hb_eakld,.;th 1:" ": akkile Daarwas diegevalvankgobadt Sybokke, ;:;,gev~d: De oggendkciffie is goeds;noeg g~iuaak, maardiediensmeisiese "Mare Moi" wasnogal, U1 e en ang app ous, waarty ens~. sy s. e ~ga :~es; ;Fg,~ ~, Ul aa en, sy py~.;.!.iaw~ij~~i1frldcay:mornlng, June 20, 1913, the SOuth African native found was dragtig toe hy van sy plaas af getrek het; mukkeng en!letselfs aan astrantlleldgegrens.., " " ",.,.. op~t~k).. " "c.., ",,,,...,.;. ;. ::! :<~~ttlmself,not.ac.tuallya slave, l::ut Q, pariah n the land of hisbirth." maardielammers,watindiegoeiedaedierente : l(::~~ ~yt d~e opwasw~~k soosg~~oo~ ged~, maardith~t gelykof ~niedi6 ogge!l~ moeitewou De NOOl, het hy na ~ paar trekke.voort~ega~, se. ons.moe~~~~die: ~t ~le geh<?orsaamm~:, : ~ :,: : ::/:;~"";....::.;:::,:,....,.... (folo: Paul weln~rg) op sykapitaalverteenwoordig het, het nou die;..i~n 9D-Ult tevraof-die baba.g~d gesl!ulp:h~t~en ofnonnievan haar sinkingsontslae geraakhet Sy se ~lfs dat wanneerdlt komby fisleseultgool, 0; ash~lle m):, tro~!oe~,~a~, sal sy l>crs~9n1i.. :dfdis,tt1;k:~~nekgt:~or~~$.)iepolislemanhetges.top. A~ sygelaatstrekke en sy "DagJong" een na die ander gevrek so gou as wat hulle;:,. ~~. Sy~~t netgepraatwlljlleer, ~t haargepraatisenhoofsaaklikin enkellettergrepe:geantwoord.., Pretonatoegaan en met Generaal Bothagaan praat.,(nog applou.~...\ :. :.. :,... : ::;k~jl :ek~en;,d;lt hy n Boer. Yas~~~ :?ader~and het onsvnend ba~e spraaksa~ geraak.. geboreis. Hull~ is langs diepadvir diejakkalso,..,>:;:wat S.verkeer~: Ann~1." heqnev:y: ge.vra~. " ~: : C.. : ::::< ;,;,, :.~ :~;i,.h~ was~n:;r..ransy~er;:~l~r gese" en~y weet dat.k~ers mmderwaardlge wesenss,maar hulle en aasv<x!s gelaat om aan te vreet. ".0 ~. Niks me,nool, het AnnaJ.cortafgeantwoord..>....". ".. PlaatJe skryfverder: " :" i " ;. : N~t fe,gte; ~n,l~ altyd,m ()ng~te~s~rde besltvan hulelendom gelaattoe PaulKrugernog gelewe het. Hierdie besoekingwas niebeperk totkgobadi ; MevV hetpartyvan haargewq~e grappies probeer...: syhet probeefraa~, maar nileskondiemeisie: ",..,:: ",:.,.::".. ::.,: >, :Parfy v~die anne skepiels;l het die polisiemai gese,"woot ek hettaarillikgemaklik gelewe, se veenie.mev Kgobadi hetn siekllaba gedra8e gewone opgewc?ktheid terugbiing itie~;.,.:"..,.....,.. "Die skrywer het Dasfonteinin Julie.1913 besoek,toe,die verhaal hierb6\voord vir woord aan hom aiwashlille; :eykii~,~ali~llehe~diebesit vanhulveegeniet,en inbaiegevalle soosboere gelewe. toe die uitsetting plaasgevind het... Twee da~,: \: "Q,AJ!na,"hetdievrouQplaas-gese, "jyiaatxttydinkaandieo-tll1ae, toesulkeonaangenwtegrille" oorvertelis.de~outa Gert. ;... :, ::, -.: \; ",:,,: : ".. i, :-:",.;"En wad~~:jy.ba~ 9.ffisi~, sill uiteindelik di~ lot v~ die mense in sulke omstandighede later het die kleintjie beginsink as gevoig van. van ft~!-~nde bediendesreggedqcter is deur.,~".. ": ::,. :. "., i. TerwylouGertdiestorievertel,hetTantMietje,.$yvtou,metbelangsteilirig~n verwagtingtoesig ~~s?! het~l gevra:..,; ~~:;~.,- :,: ". ; :.....,. ontbering en blootstelling o~ diepad,.endienag..,maaj; Annahet duide~ me *l~~sten~ie~ ~ as ~gehoor he~; ~e n snars omgegeevir die rate. gebou oor ~e sis$cnde inhoudvimdiebraaip!door halitv.uurm~lek. ~aailiel(j,er 08, wat ges~,:., L"B~ dink/1, Jiet.-d,ie ~o~i~.ge.se, "dat dit hul verdie~de.oonis.hulle~et geent:e de gehadom,voorek hulle ontmoethet, S sy klem sieletjie watmev V segrootouma!lfnorsdtensmelsiesvoorgeskryfhetme... ToeAnna die vorigeaandhuis hetonderhaar kopdook, het gewys dat sy de onbetwiste belle v.lin haar tyd moosgewees het., ;. flil Bn~se heerslaippy teh~rme...waaromhet hulle me diemagtev~ dierepublic?k g~durende bevryvansy aardse bande.. t~ is! was sy die. gel~g\1ei4tad.self; het ~v V lie verwarririg net laattoeneem.,... ".. DierOwWe tafe1 is metdie,bestelinnein"die riatuielle~nedersetting bedek,.en skoonlx?rde en di~,;~ T": edev;,ryh idsooflo~:gesteunnie, pleks van Om die Engelsete voorsien van ~erkenners en Diedoodvan diekindhetn nuweverwarring :.;.!E~ wonder Of ~n :van Mardie:welgeklC?de Kaffers van Potchefstroom nie op die plaas. oudogblinkende eetgerei wat vir spesialegeleenthede gehou is, gedek.;,.":", ".:- ::?: :: ~gting1 po$.pa11lsol1~.d.~:~e tiul n gebroke hartgester(het nie en by sou noghier gewees het vir dieouers geskep.hullehet geenreg of titel rondgesluipheten allerhandesnaakse:idees ~ Annase eenvo~dige kop geplani betnie, oor flirts,, N~dat sydiekurtsbydieervarehuisvrougeleerhetopwleseplaashullegewoonhet,l1etsybeketid.,.om huuete ~Skenn.~ :,:: ;i~:f::i i,:::::-:.. "...:... : f. geha~ totdie plaasgrond.waardeurhjllle.getrek. ~n swart dandi~s, en ~9kke nie: ~n:as:n ilo~skaffer ~tanna g~an trou,waar op aardegaail~k.geword v~haaruitstekende kookkuns.sywordgeyoonlikgeroep :wanneerbelan~ \>esqekers ~a.,:. e~ ~c5, ~e~~y~y,hak1f~~ perd~ liestegekap. Hy hettaamlikskie~ d~ar weggery,v9 0r ek h~t me:hulle moos by deopenbare paalehou.,.. n bet:0ubaredlensmej,sle kryaan)yleekply h\us kantoevert1;ou wanneerek dorp toegaanof na de. t. Dasfontem kom, en soudan hmbestekostuumvan gekleurde Dultsedrukmatenaataantrek, ende. h9.tll~9n:yra~~ar9monsf.~~.~woners van NatalenKaapland, oorspronklikbn~ onderdane,x,noes Dlt was dieenigste ple~ waarop dieuitgewor-. see Vlf n lco~r ~flanger vakansie? <.,: ::. ;..,,:...,r.:.... vlekkelose voorskoot daarby <ra watmevv die \torigenuwejaarsdag vir haar gegee hel.,.:". ~11+:.f:"t,< t,:..,~: ;~}J..::.i...,.. ".. peneshullemog bevijid ~ ashullenreispermlt ", "Ekmoet~ltvmd~iedit is.:l?!e \t,ent.in~toqrgehaal w~rd9m byons bywoners aante sluit;of, Nadie verplette~nde ervarings van die \rorige w.eek,.waartydensek gedwing is om my i!iede-.: :-",:,;,,.::~!",;.:.,:.,f,. :,;~;.~:,.:......::...,. ~ gehad het. Die gestorwe kind moes begrawe. oorhulle toe~lg tehou. Ons kanh?~.ilie"t!>e~~t,old h~ wegterieemnie,want~at saldiehuis s~nder: mense.uit hul buise gejaagte slen, en ~u hui~ ppgebreek;,hul ~~wenslajige spaargoe,d weggelcalwe :;.s,q.~g~~~ix>ere.~et~l,~ ~~i gedaagdeur namrelle op hulplaseteaanvaar as huurders.;~: Ek het,word..~aar waar, wanneer~n hoe?.., Anna wees?.:.., ".~."... d~urdie ~e~ van~t? land, m~t bul ~mgstem1sdaad dathulledlese~de ~e~~l;uas ~khet..~ommy,hullebedanken t>eloweoin~oifhul identiteit ami die regeringsampteriare bek~nd te maaknie. De Jong swerwen~ gesmhet besu1~ om n.. ". >... h~emaskielik.op.n; o~ ~an~lj~~le Boe~ en sy nobelevroutelx:vmd,,op,\ve. se, el~ndom, ~n met..:: "Wilt hets~jik:ge~ur?: heteei vanhierdiegrotidhere gevra. "Onshetsolekkermetjullemense graf te gra~e onder dede~te~ v~ dl~ nag, Dit blyk natuurlik dat daar 81oot ontsteitenis heers OOr llie nuio-e wet, wat mnr V aan die swift, hultoestenl$lg,,klemp~emes n?g ron~s~el ten spyte,v~.dl? wet..kan,dlt verst:tan word~~,. ~8anigeleef, en.waarom moetdie.wethulle so op bierdie manierontwrig?"..,,: :. wannee~ m~~d soukykm~, en ophierdieknl.. bywonersverduidelik net. Twoo afgevaardigdes yan d~e swarthuurderswordgestuurom haarraad.mak1ik e~ reg:kpn,!aat ~eski~~ aan die goele dmge wat Tan~,~etJe~aan m~ voorgeslthet:. " n Vergadering van.witboere is gehou by een van die Hollandse plaashuise waar die besluit mani;r S de kind ter aarde g~l~ - teraardege~~,daaro?r te vra. Sy se hy sal noolt so iets doenas om hullevan dieplaasar tegooi tiie.. ~y het n d~tiese emd~ ~P haarman ~ verbal verskaf: W~e sou~0!1 d~ dat.~etje, stou~ " : geneem is om dievdl1e vrlordeel Van die nuwe wetnit te buit, wat di~ totale na~ll~volking in kl teonu~dee vvanan nvrees en bewmg,.so,wel as die,. ".,,.... ".... klem H.annet?, wat so moellikwas toe my susterhaar moes pppas-wle sou kon dnk,dat sy de die handevan d.ie bgere. geplaas he,t.daar is ve r4 er besluitdatn Kafferwatwei~r omn dienskneg ppmg.. martelen~ angs, m n g~steelde "MaarNooi,dieBaas het onsgeseomdieplaasteverlaatop1datdie wethomnie t6egelaathet. om..." ver~ossmg van ons m~nse sou wees? te word, dadelikaandie pad.toegewysbehoort te word..: graf~ soude elenaar vande pck, o~ emgevan. "~op ~eg, OutaGert,.hyhet n grapge~ak Jy mootweetdat die wetnie hier~ie plaasgeko~p. N~~ell~ was beslg ~m van noordna SUl~ teo trek,~n vans1!ld na noord, almalpp soek na hulse. n Soort elykebesluit-is by n anderve adering vangrondhere geneem. nboervann plaasnaby sy dlenskn~gte,.hulle soube~p...., het me. De Oubaas bet dl! nogv~ Baas Philander gekoop. ~ ~et hom~rsoon~ gehelp.om ~le,enweldmg Vlfhul vee. Dle.laaste ~aar wekes. die pwe gehulm wolke8tof,geskepde.ur honderde. Thingamajfg hetgeprotesteer... dat dit bor:sis om nkafferso:van nplaasaf te gooiom watter rede. Selfs ~l1ooadlge~ watregultvan degalgaf a~~1 morg~ opte tel en degeldult ~ werle, en daarwas1).oolt.em~e penm~ van ~m~e t:egenng me. hoewe v~, h~ntierde beeste, hul el~naars by hulle, tevergeefs bp sock van verblyfplek.. ookal en hom.so sonder tuiste te laat,omdat hy nie,wanneerhyuitgesitis,nan anderplaaskan gaan stort het n.onbetwiste ~spr~. op ses voet "Gaan huls. ~~ G~ en laate~ me weer ~oor dat ~~onte11,l me meerjou hul.s S me.". /...\ :. "Maarmdl~ gevalv~ Dasfontem,hetons?n.s.n~rgevly opnwa:e Be~ Ararat,deur diegenade of na ~eie kan terugkeernie. "... grond~aarm hulle hul nusdadlge.reste kan l~, We, NOOl, het dl~ n.a~lle letwatverhg ~ese,. ~s JY se dlsreg, danmoet dlt S?wees,en ons ". van stou~ klem HannetJe... Nee, nee HannetJe S me n Boervrou me, sy S n enget..~.,. Om~at hysyoortuiginge so eerlili: uitgespreekhet,is hymetgeweldgedreigl Sy teenstandef1l het maar mgevolge die wred~ werking van die sal teruggaanenonsnuehes ~ vrede~s, e~ as n polisle~ komen honderdpond eis, salons hom ~ ook gese ashyvoortgaan om Kaffersop sy plaas tehuisves salhullehomverantwoordelik hou vir NaturelleGrondWetwordkleinkinders,wiese.seomonstearresteerennadieNooltebnng.",.. " "". p.,.."... eni e" th 11 el r ~.. 00 d d G dh.... laatje$eenogheelwatvoorbeeldevluldietweespaltentwyfelonderbiankesoordiewet::, g veewa u emagv roo,. e hm gs!eml aa.1s ~t 0 ullemewltge~ak,.,,. ~ Dieboer.hetditaansy naturellevertel,enbygevoegdathydieonkostesalaangaanomheinings, tu~t teme, soms hierddle reg m hulvoorvaderlike n Paar dae later, daag mnr V self om sy deel van diehuurdersse oes te kom kry.. " om syplaasop terigmetdie naturelledaarbinne,sodathullebuitebeteikvansy woedendebure mag S ontneemwor. MnrVhetdies~met~eliesenkaffi..erkoring getel Daar was nie.minde.rnie as sakke, Binne enkcle oomblikke was die polisieman.voormy en ek hetvan my fiets afgeklim in die wees. :.. teenwoordigheid van dieverteenwoordiger vandie wet,metmy voete op die vervlookte 81ond van. Vrye Weekblad. 120ktober 1990 ".,

13 / 14~/AGTERGROND smaiel soek nog vergelding "BAEmense hetsekeralvergeet. Maar hulle moenie. Onsmoet dit e1ke jaar onthou, Hierdie ding hoort indiegeskiedenis-boeke, want dit was onse mense wat seergelay net, Hier was baiebleed,soos Bloedrivler", ~ smaiel. "Die helejaarwas deunnekaar, maardaai dag sal ek nooltvergeet nie", smaiel Rykief was 12jaar oudmet die sogenaamde "Trojaanse Perd"-voorval in Athlone naby Kaapstad waarin driekinders dood is. Vandag is hy 17.Dievoorval, soms ook die "Jack-in-the-boxwoorval genoem, het op 15Oktober 1985plaasgevind, enkele dae voor die afkondiging van die noodtoestand watvroeer vanjaareersopgehef is. Vireerskomende Maandag word soos vorige., herdenkings nkerslig-byeenkoms beplan. So n byeenkoms is verledejaar deurdiepolisie, uiteengejaag. smaielwasdielaastemens metwie Shaun Magmoed (16) gepraat het voor hy op n slaapkamerbed neergeslaan en weens veelvuldigekoeelwonde gesterfhet. Hymeen die saak is nognieafgehandel nie, "Ek voeldit moetnog vergeld word, teen enige prys," ~ hy. "Hullewasnie diemense wat lawen order moes gehou het nie; hulle was vyande. Onshetookregte. Hulle lean nie net op ons skietnie. Hullemoeteersuitvind wat diemense seprobleemiseneerswaarsku. Miskien konhulle teargas kannetjies geskiet,het, maar hullehet net uitgespring en begin skiet,",die inwoners van Athlone is nie vanplan. om te vergeet nie,serfsnadat13sogenaarnde Maandag is dit presies vyf joar na die, Trojaanse Perd-voorvcl wat wereldwyd opslae garnock het. CHRSTELLE TERREBLANCHE het met familielede van die slagoffers gaon proot opstokers in 1986 op n kag van openbare geweldpleging vrygespreek is nie. Die lede van die veiligheidsmagte watvir die skietery verantwoordelik is, het ook skotvry daarvan afgekom. n dieeerste private kriminele vervolging vir mooed in Suid-Afrika het die vadervan, Shaun, Martin Magmoed, n saak teen luit Douw Vermeulen van die polisie en sy span van 13 aanhangig gemaak. Altesame 13lede van die veiligheidsmagte is uiteindelik in Desember verledejaar deurregterd MWll-. liamson in die Kaapse Hooggeregshof vrygespreek,. Geen agemene kriminele doeistelling by. die polisie ommeer magasnodig tegebruik, kon bewys word nie, het hy beslis, paar is wei bevind dat die mans, wat in kratte agterop n ongemerkte seweton-trok. weggekruip het, "ondiskriminerend" ennalatig op n skare geskiet het.volgens dieregter sou die hofsaak n "waarskuwing wees aan diegene met outoriteit om nooit weer so n operasiete beplan nie",.. n Soortgelyke voorval het egter in Mei vanjaarinkroonstadseswarttownship plaasgevindentweemense hetaandiehandvandie poisie gesterf.. n die hofsaak oor die Trojaanse Perdvoorval is video-opnames deur nuusspanne van die BBC- en CBS-televisienetwerke as getuienis teen die polisie vertoon. Diepolisieheterkendat die operasie saarn, metdiesawen dienou ontbinde spoorwegpolisie beplan is teen die agtergrond van die geweld in die Kaapse townshipssedertmiddel Die doel was om klipgooiers in Athlone vaste treken"weten ordeteherstel". Diedryweren passasier voorindie vragmotor is soosspoorwegkarweiers aangetrek, terwyl dieres agterin kratte weggekruip het. Aanvanklik het die trok geen klipgooiery in Thomtonweg ultgelok nie, maar toe hy weerverbyry,is n baksteen deurdievoorruit gegooi. Daarop het die polisiemanne losgebrand ensonderaansiendespersoonsbokhael (no1, en die swaarder AAA en SSG) op n groep mense op die hoek van Thornton- en St Simons-weg geskiet, Shaun Magmoed, Michael Maranda(ll)en Jonathan Caasen(21) is dood. Forensiese getuienis het getoon dat Miranda in dierug geskiet is en Magmoed waarskynlik ook aan dieweghardloop was, omdat nkoet!l selfsin syvoetsoolgekryis. Claassen het agter n muurtjieprobeerskull. Nogn private kriminele vervolging teen die betrokke veiligheidsmagte, deur Miranda seouers, isnadieeersteuitspraak teruggetrek, Zianab Ryklief, smaiel se ma, het in n onderhoud vertel hoe sy diehele middag probeer het om haar kinders en di~ van familie en vriende indiehuis te hou omdat onlusteindie buurtgebroei het, Ben vandiekinders wouhuis toe en syhet die deur oopgemaak, waama al die kinders uitgehardloop het. Die volgende oomblik: het die skietery begin,wat minstens 15 sekondes aangehou bet,feitlik al diekinders is raakgeskiet en Shaun het op haar slaapkamerbed gesterf, terwyl syself en van die ander kinders swaar gewond was. Vandag sesy: "Maandag saldaai dagweer bymyopkomen dansalekwonder... aseknie die kinders ingejaag het nie, sou ons almal dood gewees het? nit was oorlog; ek het gedink ons gaan almal sterwe." Syhuilnogbaleas sy aandievoorvaldink. Vandag nog kan talle koeelgate aandievoorkant van diehuisgesien word. "Daai dag hethulle aldie vensters uitgeskiet, diekoppies en bordein diekombuiswasalles stukkend. Maar hulle het niks. uitbetaal nie, Hulle seonsmoesn saakgemaakhet,maarek wasmos in die hospitaalmetmy nerves." Zainab hettydensdie hofsaak ineengestort en konmaande na die voorvalsnagsnieslaap nie."ekhoopnie die hofsaak begin weernie, ek wilnle weergetuig nie",se sy. Oom"Paul se dog sal hut onthou >,.. ~..j, \. VR Khethiwe en Stephen Marais was die triestigepaulkruger-dag ndagvanblydskap. Want, virdieeerste keerinvyfjaar,kon hulle saarn in dieselfde bedslaap. Hulleisgetroud terwyl Stephen n vonnis van sewejaar vir terrorisme uitgedien het,. Ennouishyvry,ietswatvirOomPaul, wie se rjaardag herdenk word, "insy grafin sal aat omdraai," ~ Maraismetn glimag. Marais, die seunvan n Afrikaner-fisikus van Stellenbosch, hetdienuus Dinsdag oggend ontvang toehy gevra is omna die besoeksaal van die Sentrale Gevangenis in Pretoria te gaan.hy isdaar saam metpolitieke gevangenes soos Carl Niehaus, DerickMcBride, Dieter Gerhardt, Damian DeLange enlainrobertson aangehou.di6mense dienvonnisse vansewe tot vyf en twintig jaar uit. "Ek het onmiddelik gevraof ek vrygelaat word. Entoespeel hullesonbietjiemet myen se dat ek dertig dae-spaardieet gaankry. Toe hulle dftsehetekgeweetdatek binnekort vry sal wees, "Ek het dit eintlik die laaste paar weke verwag, wantons is verteldat die volgende groep watvrygelaat sou word, mense is wat twee derdesvanhulvonnis uitgedien het,ek was deel van daardie groep. En vandie elf politiekegevangenes insentrale Gevangenis, was ek die enigste wat in daardie kategorie geval het,"., Maraishet vir Khethiwe, of Kate, soossy bekend staan, in 1985 ontmoet, en dit was feitlik "liefde metdie eerste oogopslag". Die twee het n paarmaande laterverloof geraak, maar inoktobervandiesefdejaariskhethiwe ingevolgediewetopbinnelandse Veiligheid in hegtenis geneem, en voorsykonuitkom, is Marais aangekeer, Dus was hulle vir net n paar maande saam voor die tronkdeure agter hulle toegeklap het, Dit waspresies vyfjaargelede, amper tot op die dag,dathulle besluit hetom verloof te raak, Daamahethullebesluit omtetrou, maar moes twee jaar wag vir toestemming van die gevangenisdienste. HulleisinFebruarie 1989 getroud, waama Khethiwe alleen huistoe is om haar trouetevier, terwyl haarmanterug na sy tronksel toe is. Die enigste kontak tussen hulle is briewe en tweekuiersvan40minute per maand. Tothierdie blyedag. Hoelykhultoekoms planne7 VirKhethiwe Stephen en Kate Marais... soam virdie eerste keer n vyf Jaar. betekenditdatdaar nouiemand iswathaarsal help om dissipline oor haar twee seuntjies, van n vorige huwelik, te handhaaf terwyl sy,studeer. Sy is n student aan die Universiteit Witwatersrand en vir Marais is daar nou tyd. omnaderkennis te maakmetsyvrou,vriende en die veranderde omstandighede in die land. "Ek kanvir die volgende driemaande my kamerade, myland en natuurlik my vrouleer ken. Daamawilek vir dieancwerk." Gevra ofhulle kinders van huleiesalhe, geestephen n veriefde kykie na Kate.. Syantwoord: "Ja, kinderssalons~slis he. Onshet dikwels daaroorgepraat, en Vr mekaar daaroor geskryf.".. Marais is in 1986 tot sewe jaar gevangenisstrafgevonnisnadat hy skuldig bevind is op aanklagte van terrorisme omdat hy vir Marion Sparggehelp het om die land binnete komomopdragte vanumkhonto wesizwe uit tevoer, Hy het twee wekeminderasvierjaar van sy vonnis uitgedien. Toe Marais in 1986 gevang is, was hy verbonde aandieenvironmental Development Agencyin dietranskei seherschel-distrik, nabydie Suid-VrystaaL Maraisonthousyinhegtenisneming s6: "Diepolisiehetindiedorpiegekom reguit ommy te lay, en daama is ek na Sterkspruit gevat. Daar was omtrent agt Vrystaat bocce daar, en hullehet myvertel hoe ek bloedsou (Foto: UseJoubert) pisashulle klaaris met my.enek moeteerlik wees, ekwasnogalbang want ek is nie nheld nie, Ek is. vir omtrent vyf maande aangehou voorek in die hof verskynhet." Hoevoel dit om vry te wees? "Driekwart vanmykopis nog in die tronk en ek blykyk na dietydomdatek wag vir4.45om wanneer onstoegesluit word.maarekwll net se datek nievryvoelnie omdat al dieander ouensnog daarisendaarisnpaardingewathulleaandie buitewereld wilse. En ditisdatdie staaterkendat onspolitieke gevangenes is en dus moet die omstandighede waaronder hulle aangehou word, verbeter." - AUDREY BROWN Vrye Weekblad. 12 Oldober 199~

14 Gekwelde stories vir madams en masters,..,, ~.i DE RUGKANTVAN DE BRUD, Deur Rochelle Greeff Tafe/berg (R79,95) ENAJANSEN Dm Afrikaanse letterkunde hetgeen gebrek aanvroue-skrywers nie; inteendeel, Die namevangevestigdes soos M.E.R. Elsa Joubert. Elize Muller en Anna M. Louw kom onmiddellik byjou op,dan ookdi6 van Welma Odendaal, Lettie Viljoen. Jeanne Goosen en Jeanette Ferreira. Elkeen het op n eie manier iets te s! oor menswees in hierdie land. en baie spesifiekook oorvrou-wees. Nou stel Tafelberg Rachelle Greeffaan onsvoor: "Dierugkant van die bndd snydiep indiegemoed van die gekwelde eietydse vrou," Enalisdaarookgesny indiegemoed van hierdie gekwelde eietydse resensent, laat di6 soort uitgeweraanprysings gou mynekhareorent staan, Die doel is natuurlik om die helfte van die Afrikaanse leesbevolking aandie skrywer se kant en indieuitgewerse sak tekry, maar ek wonder of dit werk. Veral as jy verder lees: "Soos diema wat n misvormde baba vir haarvolmaakte man in die wereld bring; die meisie wiese vrugbaarheid deur n kombuisdokter geskend word; en die huisvrou wat haar hartstogmoet onderdruk. Van die vroue wordgeteisterdeur vrese en obsessies: een deur iets wat vir haar erger as verkragting en verwurging is. n ander deur haar onbedwingbare begeerte om kos te verorber," Al is ek dus ook n eietydse gekwelde vrou,kanekmy met geen van hierdie sake meer of minder identifiseer as byvoorbeeld n eietydse gekwelde man Die. Maar ek het- teoordeel aandie aandag wat manlike resensente. aan die boek gegee het - die indruk dat so n spesifieke v~oue-aanprysing ook maklik die ander hefte van die leesbevo1king kan vervreem..en bowendien. wat veelerger is. is dat diestories ni6die rol-bevestigtmde tranthet wat deur die uitgewer so skeefopgesom worddie. Die slot.vanen agterhom huilsy vrou. Of lag. Hy wee Die" toonso duidelik die triomfvandie vrouse aanvaar- dingvandiebabawatsytog ookvir haarselfindielewebring:"hulleis aleen en dans n blues. wang tee~ wang. soos verliefdes vergroei in meka~. As sy ophouoq1 te lag elj. die kind in haar arms skommel. vlieg vo(!ltjies uit haar keel" (p. 43). n "Die bloupaar":onderdruk die huisvrou in die weerbarstige slotjuisniehaarhartstog, Die: "Haar stemis n spyker.ditleap trefse1cer in die bleek skulp van sy oor. Ek stort omdat eknie meer bodder nie". ~. 36). Gatkant :.,. Ek het die resensie begin deur self Rachelle. Greeff in verband te b~gmet vroue-sk:rywers. Net,so, goed sou n mens dit egter sydelings kon doen met byvoorbeeld Andre e Roux se dokumenter-iealistiese aanslag. Of met Koos Prinsloo se weergawe van eensaamheid en geysoleerdheid in n verbruik.ersmaatskappy waarindie etiket en dit waarvoor dit staanreeds so slimgeintegreer is by die storie wathyvertel Vergelyk byvoorbeeld nouook Rachelle Greeff se verwysing na die vomaakte man se "Hilton Weiner-rug" (that says it all - lyk my di6hemde word n Vrye Weekblad, 5 Oktober 1990 Rochelle Greeff begrip in die Afrikaanse kortverhaal; vgl. Jeanette Ferreira in Die mammies - p. 661). asook haar inspeelopbesure-nkontlnensieprodukteindietitelstorie, "Dierugkant van die bruid"(veral pp ). n Vrouwatmaarvyfjaargelede self n bruid was,sit in die kar en wag terwylhaar manin die apteek is. "Sewe-en-dertig maande al, eenduisend-eenhonderd-ses-entwintig dae, word eers die gewatteerde beskerming met die plastieklaag versadig, dan die katoen-lnsetsel, daama die buitenste klere, voor dit sonder kleur afloop teen haar been, Sy kyk hoe n pasgetroude bruid haar wawielhoed in die suidoos op haarkop probeer hou terwylsy haarsleep lossukkel van die geroeste tuinhekkie. "Sy kan deur die plastieksak wat haar manop haar skoot sit, lees: Omdie, dinge te doen war u alryd gedoen het, Die bruid is verlos en haar rug verdwyn omn yesterday-today-andtomorrow in die munisipale tuin" (Pi 23). Heel metafories word hier, in die slot natuurlik gesuggereer hoe gou die w8reld sy gatkant vir jou kan wys. Die omslagtige beskrywende sinne op p. 23 is \ uitstekend..,.... Hoer van;dle koskas lets wat bam:~ioneel is en bepalend vir die:imnt vltn die bun- del. isdi,e::verw~~~rigsin"nhele paar stories ita tydskrlfte.- leesstof wat dikwels,juis vit.d~e huisvrou(dit is diemeeste vanro Se hoofkarakters), die spreekwoqrtelike ontvlugtiitg bied. Verwys~s n~ Huisgenoot (p. 1). n karakterise besluit. om voortaan net vroue-tydskrlfte te lees ("Mielies sondermoeite", "Planne met plooie"ens. - p. 14), Femina. Cosmopolitan. You. Living and Loving,FairLady en Womans Value : oorborskanker (p.25). endiesosiale bladsye,:an wat duidelik,de Kat moerwees (po 32). kombyvoo1beeld voor:dit is n aanduiding van die ekspiisiete verbandwatdie bundel wil beklemtoon tussen n vervliet~ride. sorns gruwelike (ag ~hame &e skroewedraaier maniak het darem, bad:kinderjare gehad; -p. 1) en dikwels geromantiseerde weergawe. van.die weridicheid ~an die een. kant:endie ~gewikkelder nuanses en,slruktuur van RG se vertellings. watuiteindelik oorpresies dieselfde tiie onderwerp handel. ".. Rachelle Greeff se elf debuutstoriesbeklemtoon dan- en dii sluit aan by die funksionele verwysing natydskrifte - oordieatgemeen die ~ortste end waaraan vroue; wat deurentyd deurdievertellersperspektiefbevoordeel word. moet trek. selfs,diebandiethetditbeterasdie vroue in "Borsteen diebandid! Terwyl Miek tennis speel. ondergaan die vrouin "Snaakswatter simpelgoed.mens onthou" n aborsie. (Di6 storie is vir my een van die tradisio- neelstes met sy lomperige psigoliserings en diebyna aspris-slot: kom Sokanekaangaan. Van."Asukkel wisseling inchronologie en vertel-, begin n~t~dikword virn daalder. tegniek. Sorns isdie styl met die onsgaankry vironsookbegrafniskoek" - p. 11). skommelvan diegerysderonding". bepalend vir ROse verteltegniek jy om... jou ol! te skil van die styl n bietjie moeilik, maar dit is "Die manne in die pakke" laat (p, 59). houek nie,terwyldie "!yn. en n terugblaai in n storie lewer verlangs dink aan JanRabie se"drie silwer vissies (wat) swem in die gou die aanvanklik-misgekykte kaalkoppe": dit neig effe na die strook swart wat uitsteek by die leidrade op. Modeme spreektaal surrealistiese wanneer die vrou se moeselien" (p, 70) my ook gepla.watbaienatuurlik is. worddeurentydgebruikensnapsies smeulende angsdrome oormansmet"stoflose het, maar ek vermoed dit sluit aan skoene"en "koerantgesigte" aanleiding is tot haar enigste verweer: is net die dooie visse in die rivier metn dubbelken. Dubbeld besorg" by Elizabeth se laaste woorde: "Maar erotiek(pp.32.48).humor("oupa "vreet die vrees uit jou huis", n wat niks het om oor te complain -p, 14).en n onnadruklike inspeel "Mens is mos lief vir die ou dop Die" (p.75). n Metaforiese stelwyse op apartheid (vergelyk veral twee ook" word die kontras tussen die moe! na my smaakatyd verras en fragmente in die kaleidoskopiese vroueborsassimboolvann "seedy pas. As iemand so beeldend k4n, "Die rugkant van die bruid") lei movie"."stoutfliek"en"pomogra- skryf soos RG. moetdie pas-aspek daartoe dat lesers, gekwelde eletydsevrouens en mans.baie sal he fiese kiek" en die verlies daarvan meer in ag geneemword. knap maar effe sentimenteel teen Die titels vandiestories is byna omte waardeer en vante geniet in die einde beskryf. Eenvandie baie altyd n terloopse understatementsinregie watuiteindelik blykn uiters n skrywerna wie sewerkn mens hierdiebundel. Rachelle Greeffis ergstories is"happy X mas madam" oor "sy wat kwyl by die gedagte skerp, dikwels ironiese kommentaarte lewer op dieteks, Veral"En in die toekoms sal uitsien, aan koso en slobbersoos n vark. Die hoer van die koskas, En sy agter hom huil sy vrou... wat geeggo word in "Die kind beginlag. ennederlandsaan dieuniversiteit Ena Jansen doseer Afrikaans dink: "n hierdie huis lyk die man altyd mooieras die vrou." Presies OfhuiL Hyweetnie" is n uitstela:nde van die Witwarersrand in Johannesburg. Me fussy diemasteris. blykin die voorbeeld vanhierdie besondere titelverrassende slotltrouens, n ander ;----"-~.; "-...;;...-.;..;...--.;;.;; = slotwatjuisweerslim gebruik maak van woordspeling is. die fragment oor veelvrate by die Strand wat eindig met "vat daaibordewegen kyk die gemors" (p. 21). - This months bestseller list from Exclusive Books. ----~----_...-: ~..-..._----~ Haasllpbaba Die drie laaste stories. "Mister Marques", "Ashburystraat" en"hoe jy jou usverloor", is portrette van n bakker, die waarseer Madam Regina en chalet attendant Elizabeth Botha.Suggestie, understatement en dieskerp waarnemingsvermoe wattipies van haarandersto- Fiction. ties is. kom ook hiervoor, Rachelle Greeff het n beson- 1. A History of the World n 10 1/2 Chapten/Jullan Bames (Picador R25,99). deremanieromdetailby diegeheel van haarstories te integreer. Ekvind byvoorbeeld die bybring van Nelson.di~ opregte bullterrieermet Onder redaksie van KOOS PRNSLOO op wat hier in Siembamba.verkon- ~ 10. Memory of Snow;i:iild of Dust/Breyten Breytenbach (Taurus R40.99). f,winner of 1989 ena Award. Allusive novel which nvestigates the SA digword, esek.erlik tengrondslag \ ; pre~lcam&nt. wh.tyi:, rtie~i911ng on exile, betrayal, love and creation. aan b3levandie anderstoriesmet t....,., hullesterkfeministiese inslag: " : NQh-Fiction.. "Buks.sopraathyuitsysiekbed L ~2_""(~--""!"----~ met sy. ~s."wil eendag d llkoq ;\ 1, TheRoad LessTraveiied/M SCott Peck (Arrow R24,99); A new psychology oorlog toe. Gesondword en groot of O:~. tr~~ili~nq v~lues and spiritual growth. om n,gesonde. groot soldaaf te : Making Money Mi:ide Smple/Noel Whlltakef" M(lgnus Hevsteck (Strulk/ word. Teril-ta-ta, tesalueeren.vlag, T1mmlns R30,99), j.i::lc 1 adaptation of Australian megaseller. te hys. Sus. die soet klein slaaf. MendYour Engll~hii,::.lllton Simmonds (vy Publishers R16,99). Crash lllister in gepofte lint na Boet se,course to help. you;r1)prove your expression and comprehension. dapper drome en sysiek: parate jjraat MY ~1o;s H~iltian Malan (Bodley Head R49,99). Boer prodigals Ja, Boetie.ja.eneendagasekgroOt ncisive engagerrietltwithhls land and ts people.., is. dis opgewonde Sus,gaan ek n J 5. The Mind of So~ At,;co/Arilster Sparks (Heinemann R69,99). Winner of verpleegster word wat JOU,wonde: i Sanlom Prize. Survey01seminal historical events which have shaped the country. : ve1pleeg. ofwatdinkjy7"(p. 13)..,. 6 South Afrcas sn&nt Revolution/John Kane Berman (Southern R19,99). Die "metaforiese digtheid" van Provocative nslgh tnto trade unions, business and forceful changes at,die verliale word in die flapteks work. ~ ~. aangeprys. maar sorns het dit my 7. Ft for Ufe/Harvey" Marilyn Diamond (Pathway R25,99). The welght.loss J uis gepla. "Riviersonderend (een plan that proves ts not what you eat, but when and how to combine various foods.. vandiepasi8nte) sere isvolkoring : d. d d" Music Master CD catalogue/john Humphries (ed) (R65,95) ,en t gars-gars tussen e tan e entries comprehensivelylisling all details pertaining to recent Co ssues. (p. 2) isgepas-beskrywend. So-ook "Haar gesigdriemaalop n dagbot Going Wthin/Shirley Maclalne (Bantam R7,99). Personal revelations of what the lady c,alls her ntimate J.oumeyof transformation. SOOSn bedpan". eenbladsyverder. ndian Stv!e/Susan Siessin.. stafford Cliff (Thames & Hudson R172.99). Maar. "!ewers onderdieuitgegroeide Collage of authentic nterior views - from opulent palaces to a perm maak elk.e klank n lang houseboat on a Kashmir lake.. gouestroopdraai en haar pra~t is (All prices subject to change) stadigen soet"op dieselfde bladsy J!..., ACTVE, A wltly, ollen brilliant portrayal of God, life, humankind and the world condensed nto an original, masterfully conceived novel. 2; Sepfember/Rosamunde Pilcher (NEL R54,99), By the author of Shellseekers. a portrayal of fhe complexities of human emotions and family life. die goedgeteelde en -gekeurde spleet 3. The Power of One/Bryce Courtenay (Mandarin R20,99). A tale of sa filled in sy neus, nvindingryke vondsin wtth faith, compassion. unique characters and much pathos. die storie oordie haaslipbabal Die 4. Paradise Rec:lecoratec:l/Koos Kombuls (Nemesis R27,99). Alias Andr6 J1,OSaiartjie nkt Otagall severliefdes, Letolt of Suldpunt Jazz fame. His whacky first venture into Engels. asook"koos" se terloopse boodskap f 5. A PrQyer for Owen Meany/John rving (Black Swan R23,99). A agterop wataaruoklike w8relde buite heort!reaklng herolnwhat many claim to be rvings best novel. By the die voorstedelike,sleur van author of The World-According to Gorp.,huweliksimpotensie suggereer. is 6. ~ou~hts n a Make~hlft.MorfuQry/Jenny Hobbs (Headllne--R23.99). n uitstel!::ende spil waarom "Die Runnerup for 1989 GNA,,"ward. Local writers first - and ~ratityingly successful - nover," "... bloupaar" wente!.,.f...."., : ;.S;kerp.kritiek word gelewer op, 7. T1i;s:of Blood/GU~rt~iJvo (HeadllneR23,99). Saga of races, families and die"indoktrinasie van kinders,van,: n~t~dljals caugt1 t:.1n,,?n epic struggle.. toek6rnstige vrouens en mans, in 8. Thia;"1lemalns of 4h~;Dav/Kazuo shlguro (Faber & Faber R22,99) "Di~ttlan1)e in diepakke" wanneer t.,. BQijkerprlze wl!"lnet):wh911y convincing portrayal of Englishlife, told with Boeml;,~ ~n vandie"niaatjiei., d.epc<a~y and hur,nour.....,, U d kuif..t;9.. Th.;"~;,y ~ck.c~~;knv Tan (Minerva R2Q,99). Two generations of wat nonna er s wanttannic,: wcir{lens struggle tei>col)le to terms with their cultural dentily. J3. begiij.: Bub het masels"~kritiek.,, l.. ", r..., t,!,,,.. ~~~ ~._: t:

15 , > ~. 16/MENNGS Die.studie goon SA nog lank dien.,,~, ; ",, NOU het die ~n gekom. Die lang wagvir water wasnie soerg soosdie voorlaaste jaar nie - ofhetek ditverkeerd? nmens dinkmos net aanjoueieomgewingenhoedroog of nat db dili is. Ditismoeilikomin diehuiste sit en die rel!n op diesinkdak te hoorsender om te dink datdit nouoralnatmoetwees. n Reuse-studie van die opvangsgebiede van vyf hoofriviere in die laeveld nadernou voltooiing. Water, of eerder die afwesigheid daarvan, hetnenorme probleemindi~ gebied word. Di6 studie geskied onder toesig van die Departement vanwaterwese (DWW)se Projek-beplanningdirektoraaL Private konsultante tree op as projekleiers en insette word verlay van al die betrokke partye - die "tuisland" regerings, die Ontwikkelingsbank vansuid Afrika, natuurbewaringsorganisasies in die gebiede, staats- en private bosbouinstansies, die landbousektor, mynbou, Eskom, die Weerburo- dielyskan onbepaald voortgaan, Dit word uiteindelik nmagdom van versamelde inligting. Dieverslag oor(slegs) diesabierivier-opvangsgebied bestaan uittien volumes.hierin word dieklimaat, diegrond, omgewingsfaktore, watergehalte, sedimentasie, landbou enbesproeiing, bevolkingsdinamika, bosbou, rel!nval en afloop, bestaande industriee en hoehulle die watergebruik, diegeohidrologiese aardvan diegebied - teveelom nou te noem - uiteengesit. " Die uitgangspunt van die Departement is doeltreffende "droogtebestuur". n 1986 is daar by die DWW reeds gepraat oor die ~...dringende behoefte aannmultidissiplwre navorsingsprogram wat uitdruklik gemik is op die ontwikkeling van ontledingsmetodes omdieoptiniuni opgaarvennol!, ewering,risiko, koste enbeleidsvemoudings tebepaal..." Stadig. -draai dieburokratiese wielnounaneindpunt. " > Maar di6dokumente gaan nog vangroot waardewees vir nuiteenlopende aantal sake wat nle regstreeks met water te doen hetnie, En die versamelde data gaan vir baie jare betekenisvol wees vir almal wat n meer as blootverbygaande belangstelling indieomgewing en dieekologie van Suid-Afrika het. Ondanks die versnelling in verstedeliking wat tans insuid-mrikaaandiegangis,woon sowat50persentvan onsbevolking steeds op die platteland. Die feit datdit daarfmansieel sleg gaan, is miskien die belangrikste rede waarom mense na die stede verhuis. Di6 beweging gaan n grater ekonomiese las op, die stedelike gebiedeplaas, metn gevolglike vermindering in geldwataandieplattelandse ontwikkeling afgestaan kan word. Daarkan dus n parallelle agteruitgang in beide die stedelikeen dieplattelandse omgewing verwag word. "Hippies" wat na die Waterberge wil verhuis om die stedelike Armageddon te ontsnap moet gerus weer dink: Hippies wat nadie Waterberge wil verhuis om die stedelike Armageddon te ontsnap moet gerusweer.dink", Goun paar waterstatlstieke (diestatistiek vandiesabierivier-projekis in diebrei! ookop ander studies van toepassing): *ndie60 dorpein diegazankulu-gebied wat deel uitmaak van die Sabierivler-studie, wordwater net in drienedersettings regstreeks aanhuise verskaf,di6dorpies Thulamahashe, Dwarsloop en Mkuhuluisookdieenigste met n rioolnetwerlc. ndiemeeste andernederset- hoogde begroting, 1989: R863 miljoen) damme TENE DU PLESSS,byDingleydale (naby Rooiboklaagte) enmadras (byhazyview) bygevoeg word,sal die tekort omswaai na n gunstigeposisie. Die enigste manier waarop di6 emstige watertekort tegemoetgegaan leanword, ismet ndeurdagte planwatslegs vanuitnpositiewe en omvangryke kennis opgestel kan word. Die grondwerk is nou feitlik afgehandel. Maar bogenoemde handel net oor water. ndien jy wil weet hoeveel mensedaarin dieletabarivier se opvangsgebied woon, wili hullewoon, waar die teer- en grondpaaie in die Sabierivier-gebied la, hoeveel wildplase daar isen waar hulle gelel! is, hoeveelboor,gate daar in die gebied gesink is en hoeveel van hulle al opgedroog heten die redeshier-,.voor, waiter soortebomeaangeplant word vir,watterdoel,hoeveelweerstasies indie gebied reedsgesluit is, die gemiddelde rel!nval, verdamping en temperatuur in n sekere gebied, GROENPRAATJES., hoeveel bruikbare andbougrond beskikbaar is en waar, op watter plase die kraglyn van, Cahora Bassa deursny of wie regtigdiemeeste lings wordonbehandelde waterregstreeks uit water verbruik (bosbou) - lay die versamelde boorgate, dammeofriviere gehaal. bundels van die studies in die hande. * Teen die j~ 2010 sal Suid-,Sosiolol!, natuurbewaarders, boere,, Afrikaners regstreeks afhanklikweesvandie regsgeleerdes, maatskaplike werkers,politici Sabierivier vir, hulle waterbehoeftes, Die enbeplanners vanenigeaard kandi6dokmnente opvangsgebied beslaan (insluitende diegedeelte metvrug gebruik, As diedww ditaanjousou inmosambiek) ntotaal van hektaar,..gee,onthou tog omjou oomse bakkieteleen * n die,hele gebied is daar slegs tien asjy ditgaan haal. damme watas grootgenoegbeskou wordom Ekverneemdat soortgelyke studiesookin data te beynvloed. Hiervanword vyfhoofsaak- die Kaap ennatalaangepak is.diedwwlean lik vir besproeiing ingespan, een dam vir gems nstewige handdruk hiervoor lay - heelwat natuurbewaring,.twee,vir huishoudelike ge-. bewaringsorganisasies kraai gedurig vanafeie bruik en die laaste-twee (Zoeknog in die,, mishoop,maarminhetnogietsmetnaastenby Mohlomoberivier enwales in diemaritsane-,di6omvang aangepak, rivier- albei in Lebowa) is tans in n gevor- s ditnieironiesnie datjuis. die ingenieurs derde beplanningstadium. Net oorkant diegrens dit nou vir ons moet doen? Die "holistiese",.in Mosambiek, is daar n groot dam - die aardvandieversameldeinligting gaanbeslis Corumanadam. n groot voordeel vir Suid-Mrikainhou, want * ndien daar teen 2010 nuwe damme by dieprobleme van toenemende wateraanvraag njaka(bybosbokrand)ennewforest(bydie en alles wat daannee gepaard gaan, is die Nwarhele-enMohlomoberiviersesaamloop) waarmee ons die volgende eeu ingaan. ingebruik souwees (1989 koste:r327 miljoen), sal daar ten beste steeds n 20 persent watertekort wees. Eers indien daar (metn ver-, (Tienie du Plessis is n mede-direkteur van Taurus-uitgewers} ",i -, ~ ;.~. ; 1 \! i! i t,, J,,!, ~,. i " 1, ;,," c Ek het n bietjie.jammer :,..... gekry met Nederlands Toe ek Afrikaans begin studeerhet,kon ek nie van die opvatting ontslae raakdat di~ taal n vereenvoudigde variant van Neder- lands is nie. Bynoppervlakkige studievan die Afrikaanse grammatika, klankleer en woordeskat kan n mens gaan dink: dat Nederlandsnkorrekte,klassiekevorinvan die taal is, en Afrikaansn plat, dialekties. ANDRe GNATENKO van die Universiteit van Lomonosov in Moskou praat die week oornederlends en,afrikaans. Sy, taal is onveronderd gel~at gekleurde, fantiewe spreektaalis. Nederlandsna Afrikaans oorskakeldatdie samelewing uitoefen, n daardie gesig het Adie taalvonne watafnkaans ontwikkel boekeinafrikaans netsinvirhumorbeoefen ons n baie goeie ervaringe in Namibie het, skyn foute en afwykings te wees van om dienederlanders tepla,en in.werklikheid gehad Al is Afrikaans nie meer die land se die "regte" Nederlandse nonne. En dit was -. leann mens nie so n taaltjie gebruiknie. amptelike taalnie,wordby op al die gebiede ookmy Nederlandse vriendewat vanafri- Eers toe ek die Afrikaanse letterkunde vandie maatskaplikelewe gebruik.ons het "wat ons in Rehoboth opgedoen, Ons daar kaans gepraat het as van n Nederlandse leer ken het en koerante en taalkundige hier baie verskillende boeke, koerante en " menseteengekom wie se moedertaal Afridialek ofnkromnederlands. Somswas dit. werke in.afrikaans gaan lees het, het ek tydskrifteinafrikaans gevind,onshetselfs kaans is, maar wat nieaan die Boere bemooilik om te verstaan toe ek Afrikaanse begin besefdat hierdie taaln selfstan<lige in n mdio-onderhoud Afrikaans gepmat. hmrt nie. En my ondervinding was dat boeke lees, hoekom n mensopsetlikroute volwaardige kultuurtaal is, wat die hele 008 het nie 0 probleem om Afrikaans te hulle nie in minder mate voorstanders van moos maak deur die vaste reels van die verskeidenheid van gedagtesen gevoelens gebruik as ons met mense wil kommuni- Afrikaansis as enigiemand in Suid-Afrika Nederlandse grammatikate skend. tot uitdrukkingkan bring. keer nie. Maar die belangrikste steurend is nie. Ons besoek aim Rehobothsowel asons Ek waspanykeer regtiggeskokdeurdie Afrikaans kan as n goeie argument gebmik" dat ons orals,me08e Afrikaans hoor praat, hele ~erblyfin Namibie hetmy baie gehelp willekeurenbrutaliteit vanafrikaans teenoor word teen die misgevatting clat n mens en vir hulle is <lit gladnie dat bulledie reels om n grens te trektusseo Afrikaans en fundamentele welte van Nederlands. Ek bepaalde tale as ann tale kan definieernet vandie Nederlandsegrammatikaskendnie. Nederlands, om die jong taal van Afrika het miskien selfs n bietjie jammer gekry omclat hulle grammatikale struktuur baie nteendeel, hulle vinddit snaak en miskien van sy Europese familie los te maak, om met die Nederlandse taal watek ashoofvak eenvoudig is. Volgens my kan elke taalsy n bietjie gemaklik as ek met my Neder- nog beter te gaan besef dat Afrikaans n by die Universiteit van Moskou gehadbet. eie middelsontwikkel indiendit noodsaak- " landse aksent Mrikaans praat.: " >", selfstandige taal met syeie lot en toekoms n Mens kan ook die indruk kry as jy van Uk is vir die funksie wat die taal inn Baie belangrik was ook 008 indrukke is. r,;.. i -"" _._.._---. ~"",... 7~:;,,,,.~,0cf1~t~(:j~r.;,::i:\i:,":...L : )~~~~:We~~~Ja~!~".1~~q,~o~r ~ 1990,,- ><~

16 OMGEWNG/17 Eksal dit weer doen Hoekom die toeristeburo? Die AnimalProtection nstitute van Amerika met n ledetal van 10miljoen, het n brief aan ELA geskryf waarinhulle vra viroptredeteen toeristeburos, ambassades en konsulate van di6 lande waar diere mishandel word. Namibia en die hele robbe-srorie is spesifiek genoem. Ek is ook siek en sat vir di6 mense wat in hulkantoresit metplakkate van mooisonsondergangeen wildedierein Namibiaterwyldie strandevol dooie en verminkte robbe e. Ek wouhe die mense moot sien dat Namibianie net oor sonsondergange gaan Die, maar dat diere ook daar op n wreedaardige manier doodgemaak: word. Ek dink ook die toeristeburo was n goeie idee omdat die robbe in Namibia in n natuurreservaat doodgeslaan word. Ditwas ook n simboliesedingom te doen, Ek: het op klein skaalgedoendft wat op groot skaalaan die robbe gedoen word. Dinkjy die soortoptrede is produktief, dat jy mense sodoeode kao mobiliseer en druk op die regering laat uitoefen? Of was dit bloot 0 publisiteltsveldtog? Gewone mense laat hul stemme hoor deur hulledollars te gebruik of nie te gebruik nie.. Die toeristeburo was daarom n baie goeie teiken. Mensewas ontsteldoor die robbe vanport Nolloth en dit is baie duidelik dat daar duisendemense is watnie daarvan hou dat robbe doodgemaak word om as seksopkikker gebruikte word nie, Natuurlik wil mens publisiteit he vir di6 soortoptrede, wantditgaan daaroorom mense bewustemaakendieslagting te stop.ela en ekhet baieoproepegehad van mensewatgese het hulle hou van watek gedoen het, Om die rede dink ek die hele protes-aksie wasgeslaagd. Dink jy mense is nou meer bewus van die slagting van die robbe as voor die testlkelvoorval? DieSuid-Afrikanerswas reeds bewusvan die slagting van robbe inport Nolloth,en nou het ons hulle ook probeer bewus maak daarvan datrobbe ook in Namibia doodgeslaanword.. Robbe ken nie mensgemaaktegrense nie. Daarisbewyse datdierobbe van PortNolloth nanamibiaen terugswem, Wat helpdit almal gaan gal af omdat robbe mer doodgemaak word en ons red hulle hier, maar dan swem hullena Namibia netom daar doodgemaakte word? Jy het nou uit ELA bedankwejnsdruk van ander ELA-takke wat oie jou optrede goedgekeur het nie. Dink jy dit was die regte ding om te doen? la,ek staan by wat ek gedoen het. Ek sal dit weerdoen. " Ander ELA-takke beweer ek was gewelddadig, maar ~ie hondetestikels het niemand seergemaak Die en ek het geen eiendom beskadig nie, Ek het daai hondetestikels op die tafel gegooiomdat ek wil he mense moet weet op hoe n gewelddadige manier robbe doodge -. maakword. Vir byna 60 jaar reeds is daar organisasies wat deur die regte kanale met die owerhede.praat oor dieremishandeling, maar nog byna niks het verander Die. n Suid-Afrika het die helelandgepraat oordiedoodmaakvan robbe. om hut testikels as seksopkikkerste gebruik en net toe die storm bier byna oor is, aat Namibiadie slagting van robbe toe. Dit is duidelik vir my dat di6 strategieenie altydwerknie, Daar was in elk gevalook nie tyd vir al die red tape nie omdat honderde robbe intussen doodgemaak is. Op 27 April 1975 het twee kleinerige bootjies die Atlantiese Oseaan ingevaar om Russiese skepe te keer om walvisse langs die Amerikaanse kus te skiet. Oit was die begin van die nuwe Greenpeace-beweging in Amerika. n Oesembe~ 1982 ketting n groep Greenpeace-ondersteuners in Australia hulself aan die deure van die Franse Konsulaat vas uit protes teen die kernafval wat in Franse kusgebied gestort is. Vivian van der Sandt van Earthlife Africa (ELA) in Johannesburg gooi onlangs n sak hondetestikelsen rooi voedselkleurstof in die toeristeburo van.namibia in protes teen die rob-slagtingin die land. En sy se sy sal dit Weer doen. PEARLE JOUBERT het met haar gesels 1..~, Vivian van dar Sandt Wat gaan jy doen as jy nie teruggaan ELA toe nie? Ek is besigom die Save Our Seals-veldtog te organiseerwat vra vir n algehele verbod op die doodmaak van robbe, Daar is baie werk om te doen in di6 veld en ek sal maar altyd betrokke bly. Hoekom het die robslagting-kwessie speslfiekjou sover gekryom hondetestlkles in n toeristeburo te gaan gooi? Ek het baie kwaad geword terwyl ons daar geprotesteer het. Daardie mense het vir ons gesit en lag terwyl ons buite die kantore gestaan het met ons plakkate. Toe ek daai testildesopdietafel gooi,hethulleophoulag.dit,_. -- (Foto: UseJoubert) is nie kinderspeletjies vir ons nie. Ek vind dit ook onaanvaarbaar dat robbe doodgemaak word om hul testikels as seksopkikkers tegebruik- n absoluutluukse. Dit word nie eens gebruik om n lewensnoodsaaklike middelmee te vervaardig nie. Ek maak ookbeswaar teen die doodmaak van die robbe omdathulle in kolonies woon wat bestaan uit een mannetjie en n harem wyfies.wanneerdie mannetjies doodgemaak word, swerf die wyfies sonder n mannetjie rondenhulhelesosialestruktuurword omvergewerp. Ek wouookprotesteer teendiegewelddadige manierwaaroprobbedoodgemaak word.oie mensewatdierobbedoodmaak, ontvanggeen opleiding nie en vir eke mannetjiesrob wat doodgemaakword,wordtenminste een ander rob vermink of beseer. Moet robbenle, soosbaieanderdlere.jaar lksuitgedunword sodat hulleoie n gebied oorbevolk nie? Nee, robbe hoef Die uitgedun te word nie omdat hulle Die heeltydin eengebied bly nie. Hulle is migrerendediere. Hoekom betnegeanderela takkeholself gedistansieer van wat jy gedoen bet? <~ Daar was nog altyd spanning in ELA tussen diegene wat meer besorgis oor besoedeling, kemwapens en giftige afvalstowwe, en diegene wat besorg is oor diere-regte,,dit is nie n skeuringin ELAnie, maar dit het maar net nog altydso gewerk dat diere..kwessies laaste op die lys geplaas is. Ek dink di~ dreigementevandieander takkeis dalk n uitvloeisel van di6 spanning. n Lid van ELA het blykbaar ook beswaar gemaak teen die "bunny-huggers" wat ELA gaan oomeem.dit ishullebenamingvir diereregte-aktiviste, Ek is Die n ekshibisionis Die, maarek dink dit is vreeslik dat dieredoodgemaakword om seksopkikkerste vervaardig endaarom het ek daarteen geprotesteer, BLA, wat my skorsing geels het, is Stallnisties. DieELA-takin Johannesburg hetgevra dat di6 verklaring niena die pers gaan nie, maar intern opgelos word, maarchris Albertyn wouvan niks weetdie. Ekhounie van di6 manier van optree Die. Dink Jy nie die rob-kwessie moes deur die ELA-tak in Namibia opgeneem word nie? Daar is gerugte dat die ELA-takin Namibia nie wou he dat ons die robslagting-kwessie bier opneem Die, omdathulle blykbaar besig is met onderhandelinge met dieregering. Ek hou nie hiervandie. As die Suid-Afrikaanse regeringhul voetesleep,is dit OK om hulle aan te val, maar nou mag n mens nie meerdie Namibia-regering aanvalnie. Ek wil Die politiekin ELAbedryfnie,maardie natuur bewaar, Hoe bet jy betrokke geraak in groen-poll-,tiek?.. " Vir die laaste 17jaar reedsis ekbewus vanen betrokke byverskillende organisasies wat. "," gemoeidis met dierebeskermingen bewaring ] > en ek het ook n tyd vir die SPCAgewerk. My belangstelling was nog altyd redelik akademies,maar sedertek byela aangesluit het, het ek besef dat dinge nie sal verander tensy n mens iets daadwerldik doen nie. Eks Die n bunny-buggernieen is bettokke by alle aspekte van natuurbewaring en -beskerming, maar robbewat doodgemaak wordomdat die Taiwanesedie testikelsas seksopkikkerswil gebruik, maak my siek. / Terwyl ek in die Namibia-toeristeburo aangehouis, het ek deurhulbrosjuresgeblaai. Daarin adverteer hulle pelsjasse gemaak van robvelle en jagluiperds en maak asof dit die beste ding sedert Eva is. Ek dink dit is walglik. s daar enige kwade gevoelens tussenjou en ELA? Ek: dink die ELA-takinJohannesburg kon my meerondersteun het,maarhulle is ook gedreig en dit was moeilik. Ek glo steeds inelasebeglnsels, maar ek is ontevredemet hoe di6heleaangeleentheid hanteer is. v EikeELA-takisveronderstel omonathanklik op te tree en ek weet nie hoe lean ander ~e daarop aandring dat iemand geskors word nie. Ek hoop net die hele saak gaan verder ondersoek word. Vrye Weekblad, 120ktober 1990 (, ---_._-----, \

17 ~ ",J, ~ii ~:1 " "! r. or 18/MENNGS Vlidle NO Kerkhet n besllssende week aangebreek. Op die Algemene Snode watooinpaardaein Bloemfontein begin, is daar gcen saak van groterbelang as die eenwording met die res van die NO. famille nie, WatV1O«!r ntaamlikteoretiese saak was- soosdieeenwording van die drie Afrikaanse kerlce waaroor alma1 roerend eens was, terwyl ajmal weet dat dit vir alepraktiese doeleindesonmoontlik is- hetskielikn werklikheid geword, Verlede week het die NO SCndingkerken dienokerkin Afrika finaal besluit om saam te smelten dieverenigende Gerefonreeroe Kerk van Suid-Afrika te vorm. " Daarmee saamhet dienokerk in Afrikan emstige beroep op die Moederkerk gedoen ominbloemfonteindieknoop deurtehakenook deel van di~ nuwekerk te word. Vroeer kondieno Kerkredelik maklik koesonderopslagballe wat aandring opstrukturele eenheid binne die familie. Maarnou kom daar n bal reguitnadiemiddelpen aanwat die NG Kerk sal m~t speel. Natuurlik is daar taue verskonings wataangevoer soukon word waaromnienouooreenheidbesluit lean word nie. Soos:Daaris nog te veel onsekerhede rondomdieander twee kerke severeniging. Onsmoet wag tot huue eers. self tot groter duidelikheid gekomhet. Of:Daariskerkregtelike probleme met die prosedures wat tot dusver gevolg isendie NdKerkkannie die risiko loopomhieraanaandadig te,word nie. Of:nhierdietydvanverwarring kan onsnieonslidmate verder ontsel met n besluit watbale in die arms van die APK kan dryf nie.,.of:onshetnognie duidelikheid oor die model vaneenwording nie. D ie oogmerk van die Boeddhisme kan kemagtig saamgevat word: Dit leerhoedieselfvansyeie. egobevry kan word.. Maar hoe?hoe vind di~ bevry- ding plaas? Dieantwoord, weer eens kemagtig saamgevat, lui:diebevryding uitdieegogebeurwanneer die self homselfpsigies oopstel vir die groter geheel van wisselende en interafhanklike dinge. Die moment wanneer di~ oopstelling vir die geheel plaasvind, word die greep van die ego verbreek. Danervaardie mensbevryding. \ n Oomblik van waarheid vir die NG Kerk Of: Eenwording moet nie van bo-afmetsinodebesluite afgedwing word nie - dit moet spontaan van onderaf ontwikkel. Di~ verskonings is soos n paar strooihalms waarmee probeerword omn damwal wat gebreek het, terug te hou. Nerens was hierdie onkeerbare gang vandie geskiedenis wat ales methommeesleur,meerduidelikas bydiesinodesvandienosk endie NGKA verlede week in Kaapstad nw. Die dramatiese gebeure het op twee vlakke afgespeel. Op die een valk was daar verwarring, drukgroepe, teenstrydige besluite, kerkregtelike verskille, skielike bollemakiesies, verwyte van paternalisme, dreigende verwydering insonmatedatditfeitlikonmoont lk was om, van dag tot dag die verloopvan sakete antisipeer of te verstaan., Op n ander vlak het die bewegingnaeenwording onverstoorbaar voortgegaan, asofniksdit van koers kon bring nie. n Proses van sim-. biose het van dag tot dag sterker posgevat. Dikwels was dit net ill onopsigtelike insidente merkbaar - As dit so is, Be dieboeddhisme, Vir die Boeddhis is daarnie iets datdaarnie so ietssoosewige dinge soos n essensie, n substansie, of.snie.mpliseerdirdat daar ooknie enige andersaakwat op die begrip so iets soos ewige en goddelk "ewig" aanspraak kan maak nie, gesanksioneerde regte lean weesnie,: Ewige dingeis in der waarheid net Metanderwoorde, indien ditdie mesie waarmee ons poog om die gevalsouwees,indien dw oorsprong ewigdurende wisseling vandingete -. van menseregte as een of ander ontsnap of stopte sit. Ditgeldookdleego.Ookdleego is mesie, n fiktiewe halt indievloei van dinge. Dit isjuis di~ fiksiewaarvan die. Boeddhisme onswilbevry. n plaas daarvanomteleerdat008afsonderlike en ewige egos is wat elkeen geregtig is op die besit van sy eie private koninkrykie, skerp die Boeddhisme dusdiebesefindatdie mens deel is van n omvattende en dinamiesenetwerk van dinge. Dit is n netwerk van verhou o dinge wat nie net die mensomvat nie, maar weookdie organiese en anorganiese universum. Onsbevryding hangnie afvan n wegvlug uit di~ netwerkas n tydlose instansie nie. Ons bevryding e juis in n radikale aanvaardlng van dienetwerk. Maar wat is die implikasie hiervan vir die tema van menseregte? Die Boeddhis se antwoord is uniek: ~ :~ +-) " diesendingkerklidmate vanmitch- ~.~ ellsplainwatfeitlikdie hele swart ~ " sinodeinhul huise ontvangen ver- ~.. sorg, die ledevandie twee sinodes (,,\ wat hulself in mekaar se harte in- r;r sing, terwyl hul moderature agter ~ geslotedeuresukkel om tot n ver- " gelyk te kom. En toe niemand dit " meerverwag hetnie, was die een- 0 heid skielk daar - op n konvent ~ verlede Donderdagaand waar die ~ "fonnaiteite skaars nhalfuurinbeslag e." geneemhet. Niemand verkeer onder die il-. lusie dat die pad vorentoe maklik gaan weesnie, Daar is nog talle probleme wat uitgestryk en pynlike besluite wat geneemmoetword. Maar ~ om die uitdrukking vandie dag te gebruikdieproses is onomkeerbaar. n Nuwe werldikheid is opdie Suid-Afrikaanse kerldike toneel geskep war diegeskiedenis van geskeidenheid in trurat gegooihet. DieNGKerkkan diemomentum van die trugolfnie ontkom nie. Sy eie geskiedenis van 1857 en nog vroeerhethomfinaal ingehaal.. Niemand minder as JohanHeyns het met sy groeteboodskap aan die NOKA-sinode diebeslissende his- goddelike sanksie gesoek moetword, souditgewoon beteken dat diemens steedsbinne syego vasgevang bly. Wantis dit nie sodat n beroepom my sogenaamde ewige regte sy diepste dryfvere in my eie egotstiesebelange en begeerres het nie? n myegoistiese verset teendw vloei van dinge kom n beroep op my ewige regte immers handig te pas. Dit beteken natuurlik nie dat die Boeddhisme teen menseregte as sodanig gekantisnie. Ditgaan bier oor n kwessie vanoorsprong. Die oorsprong van menseregte moet volgens die Boeddhisme nie in n tydlose instansie gesoekword nie. Want,sooshierbo verduidelik, ewige regte pen die mens in sy eie ego vas.../ Vir die Boeddhisme is die oorsprong Vatl menseregte n nugtere en empiriese saak. Dit spruituit die intuytiewe erkenning van die waardigheid van die mens. Met ander woorde, in en deur die alledaagse ervaring leer ons dat die mens n onuitspreekbare edelheid besit.die appm van die Boeddhisme is dan ookdatdiemenssomoet optreedat hy nie die waardigheid van sy medemens moetaantas nie. nteen-. toriese betekenis van die oombllk aangevoel toe hy gese het dat die Algemene Sinode in Bloemfontein 1858 sal m66t heroorweeg enhomself. salmoet afvraofdie besluit(watdie begin van die strukturele geskeidenheid in die NG-familie was), langer gehandhaafkan word. n Merkwaardige faset van die gebeure verlede week in Kaapstad was dat die NG Kerk nie uitgestoot of uitgesluitisnie- watmaklikkon gebeurhet., nteendeel - onmiddellik n:\ die eenheidsbesluit het Sam Buti, moderator van die NGKA, benadruk dat dieverenigende Kerkeen- Die week, inens inter-godsdienstige gesprek, skryf LOUS H VAN LOON oordie Boeddhisme en menseregte. deel, tree altydmet deernis,respek en medelye teenoorjou medemens : op.want, se dieboeddhis,menseis. edel en waardig. n Historiese voorbeeldkan bogenoemde ophelder. n die dae vandie Boeddha is die regte van die mens verbind aan sy stand in n hi/;!rargiese geordende kaste-stelsel, Di~ regte isgoddelk gesanksioneer en daaromword ditasonherroepbaar en regverdigaanvaar. n die praktykhet di6goddellke. ordening nie net beteken dat teen,diegene laer in die kaste-h!/;!rargie gediskrimineer is nie. Die sogenaamderegtewaaroorjybeskikhet,. het ook gedien as n instrument waarmee jy jou eie ego en kleiner belangeteendieanderbeskermhet. So is n Sudra, lid van die laagste kaste,nietoegelaatomsyskaduwee. opdie kosvannlidvannhoerkaste telaat valnie.ashygevangisdathy die rites van n Brahman afgesluit het,is gesmelte loodin syoregegooi Sonderomhomooitopdiesogenaamdeewigeregtevandiemenste beroep,hetdieboeddhaallemense, ongeag ras, kaste,geslagof sosiale status, as gelykwaardig beskou. n syo/;! wasdiemensdanooknieedel wording van die hele NG-familie nastreef, insluitende die NG Kerk, Meernog - dienoka het nmosie aanvaarwaarindieng Kerkemstig gevra word om by sy Algemene Sinode in Bloemfontein ten gunste van eenwording met die Verenigende Kerk te besluit, Dit is egternie net van die kant. van laasgenoemde Kerk datdiesaak in Bloemfontein aan die orde sal kom nie. Op diesakelys is n voorstel van die Wes-Kaapse Streeksinode wat om strukturele eenheid vra. Dit is uiters moeilik om te voorspelhoe diesinode - gesiensy samestelling - op di~ voorstel sal reageer, A meer steun vir die gedagte van eenheid word sigbaar, n Belangwekkende briefvan profwillie Jonker, gevolg deur n artikel met dieselfde strekking van prof Piet Meiring, n eenparige verldaring van dieringvan Koeberg, vandiekerkraad van Pinelands en van ander leidendelidmatehet onlangsin Die Kerkbodeverskyn. Maardit isdienuwe werklikheid van die Verenigende Kerk wat n heeltemal ander dimensie aan die saak verleen. Eenheidis nie langer n ideaal of blootn vroom beginsel nie.dithet nhistoriesewerklikheid geword wat die NO Kerk voor n oomblikvan waarheidstel. Hierdie oomblik kan op allerlei tegniese grondeontduikword- maarookdit sal reeds n antwoord wees. Sommige geleenthede doen hy-tself net een keer voor. ( Saldie NGKvolgende weekself geskiedenis maakdeur eens en vir altydmet sy eieverlede in diereine e kom? Of sal hy homselfvrywil. likuitdie proses vaneenwording d ieer? (BernardLategan is hoogleraar in Bybelkunde aan die Universiteit van Stellenbosch) Mense isedelenwaardig, ". - \ - sedle Boeddhis Vir die / Boeddhisme is die oor~prong ". van,inenseregte.i nugtere en empiriese saak. Dit spruit nit die intuitiewe erkenning van,die waardigheid van die mens. vanweesy afkoms of sy posisiein n goddelk gesanksioneerde ordenie, maar gewoon vanwe/;! sy karakter. Die monastiese ordes van die. Boeddha wasdie eeiste, en totvandag toe een van die suksesvolste, demokratiese orgarrisasies. Slawe, haarkappers, slagters, ve/;!rs, aristokrate, konings, mans en vroue, heiliges en gewone mense is dan ook as monniketoegelaat. Dit was moontliknie omdathulle hulselfop ewige menseregte beroep het nie. Ditwasen is steeds moontlikomdat hulle menslikheid eenvoudig aanvaar is: as genote op die weg na verlossinguit diegreep vandieego. (LouisH van Loon is n dosent in Boeddhistiese filosofie aan die Universiteit vandurban-westville) Vrye Weekblad, 12 Oktober

18 j } MENNGs/19 Die tyd van teologiese truuks isverby LANGER kandiengknie wegsteek: nie - sy Kerk en Samelewing (KS) len spyt, of miskien juis as gevolg daarvan - dat dlt in wese steeds n apartheidskerk is. Enlanger kan die NGK ook nie duidelik standpunt oorapartheid, en veraloordiekwessie vankerkeenheid, ontduik nie. D~ tydvan slimbewoorde besluite wat n Willie Jonker en n Carel Boshof heel gelukkig aan die dieselfdekerk laat behoorthet, is flnaal verby. Ook die woordevloedvan n JohanHe ns wai mel Kanade ats-leolo re- met syskep van lllusies en ontwykende antwoorde opvrae- saldie NGKnie weerin die jaar 1990help nie. Die valse indruk dat die NGK reeds in 1986 apartheid finaal verwerp het, sal ook sommer nou die nek ingeslaan word. Die geskiedkundigebesluit verlede week van die sinodes van die NGKerk in Afrika (NGKA)en die NG Sendingkerk (NGSK) om een nuwenie-rassigekerkte vorm - die Verenigende Gereformeerde Kerk van Suider-Afrika is n geweldige verleentheid vir die NGK. Disgeen wonder dat leiers soos JohanHeyns, die moderator, ander lede van die moderatuur en Die Kerkbode, op bedekte, en meer. dikwels openlike wyse, die eenwording die afgelope tyd probeer verhoedhet nie. Dit is vandag welbekenddat die besluitvan die sinodein swartmense "vanwee die swakheid van sommige blankes", die kerk uitgedryfis - en die stigting in 1881 van n aparte NGSK ook baie be-. langrik politieke gevolgegehad het, Want dit is die stigting van aparte NG Kerke wat die moreleen teologieseregverdiging vir apartheid en die tuislandeverskaf het, No 143Joarbreek die uur van waarheld volgende week n Bloemfontein met die Algemene Sinode, tinaal vir die blanke Nederduitse Gereformeerde Kerk (NGK) aan. Want in die gees van die ou Romeinse gesegde: Die NGK staan nook. Hy het geen klere aan nle. HENNE SERFONTEN gee sy mening Hieroor het leiers van die NGK hulletotonlangs nog oorgeroem. n 1978,n1 die Bloemfonteinse Algemene Sinode, het die nuutverkose moderator, drepjkleynhans ontken dat die NGK die apartheidsbeleid van die NP-regering slaafs navolg Die kerk was die eerste met die beleid van afsonderlikheid. Dit is inderwaarheid die NP wat ons gevolg het, nie andersom nie, het hy verklaar. n Augustus 1982 is die NGK van kettery by die vergaderingvan diewereldbond van Gereformeerde Kerke inottawa, Kanada aangekla weens sy teologiese regverdiging van apartheid. Uiteindelik word di6 lidmaatskap ookopgeskort. Sedertdienisnognmite deur die NGK geskep. Daar word naamlik beweerdat diekonferensie bevooroordeeldwasendie NG-sprekerste mintydgegun is.dieteenoorgestelde. is waar. Diekonferensie het agteroor geleunomdiengkmeerasgenoeg tyd te gee" Vandag gerieflikvergete, is die deurslaggewend rol vann toespraak vandiengkhoofwoordvoerdervoor die teologiese komitee, waarop.gerespekteerde Gerefonneerdeteol~ van die wereld gesit het, Tot hul verstomming mooshulle hoor hoe di6 spreker nie net die politieke beleid van die NP verdedig nie, maar kategories en verontwaardig ontken datpolitieke apartheid beteken datmense op.~ Swart kerk moet :i:! wit kerkbevry :~ ".~ NTUSSEN blyk dit dat die verskille wat die afgelopeweek dinge laat skeefloop het, op twee vlakke e. Enersyds isdaarverskillende interpretasiesoor die kerkregtelikepad wat die NGKerk in Afrika 1 geloop het, Die versldllende sienings oor die kerkregtellke pad :. hang weer nou saam met die teologiese posisiewaarin elk van die ~ twee kerke hulle bevind. ~: Ds Sam Buti van die NGKA het op die sinode die storie vertel \ van die wit baas wat bomself in n buis toegemessel bet omdat by : nie na die swart handlanger buite se advies oor deure en vensters wou luister nie. Hy bet sy eie"arfasie Oil die verbaal, wat betrekking het op dle ~ wit NG Kerk: Diewit baas is binne toegemessel met net n trottel i: en n waterpas. Buite staan die swart handlanger met n beitel en n hamer.. ~ Buti sien dit as die taak van die swart kerk om met die hameren J.die beitel die wit kerk uit sy gevangenisskap te bevry. ~ n die vertelling sien dr, KlippiesKritzinger, sendingwetenskaplike aan Unisa, die swart kerk se behoefte om vry teword van die ~: onderdrukkingvan die Kerkorde (kerkreg), wat uit n tydperkvan wit oorheersingkom... > ~.: Soos in die boek Predikerslen hy dat dit vir die NGKA noutn,,( tyd isom afte breek, en nie om te bou nie.n di6sin was dieoptrede x van die NGKA n soort "actof defiance" in n protes-tradlsle wat lank reeds op politieke gebied aan die gang is. Strokture moet afgebreek word voordat die nuweskan berrys. n hierdie proses is kerkorde en "waterpasse" van mindere be, lang.. Die Sendingkerk, s~ Kritzinger, het die prosesreeds deurgemaak. Met die Belydenis van Belhar het die Sendingkerk hom bevry va.n die apartheidsteologie en die houvas van die wit kerk. Om die rede kan die Sendingkerk dit bekostig om reeds te begin met die opbouproses, waarinkerkreg n groot rol speel. Hierteenoor het die NGKA nog nie sulke duidellke simbole nie. ~. Dis oor bierdie gebrek aan die gedeelde teologiese geskiedenis waaroor die kerke mekaar die hand sal moet reik, meen Kritzin-,,: ger.. ~ :~: ;...!>>>:-.--: ;.;. :.; :- ":.:..:..:-:;. o. ":-:>::-:;.; ~ :.) :;:.. ;:00 Vrye Weekblad, 12Oldober NA VAN DER LNDE,;.:- :-:.,,, ~". :-;.: x ;.: onmenslike wyse sonder regverdiging in dietronkaangehou word. Of dat swartmense nie politieke re~e het nie. Of dat mense hoegenaamd ooit teen hul sin onder dwang gewelddadighervestig word. n daardie stadium kon van die verteenwoordigers van die NGKA en NGSK dit nie meer hou nie, en. het hullehardopbeginlag.ditisdi6 verlaampte toespraak- deurspek met onwaarhede, om dit sag testel- wat die laaste spyker in die NGK se doodskis geslaanhet. word. Apartheid mag nie meer om teologiese redesregverdig wordnie en n onbeduidendegetal ver-regse lidmate breek weg. (Nog n mite word geskep.onder ie invloed van Heyns en ander erligtesglo diemeestemense binne n buite Suid-Afrika vandag dat partheid as beleid deur die NGK rwerp is: Dit is eenvoudig nie wa: nie. rstens het KS spesifiek die konsep van een verenigde nie-rassige kerk verwerp.daar wordvaag gepraat van "sigbare gestalte" gee aan die eenheid van die NGK-familie. Maar in uitsprake in KS en "Die NGK sal deur NGK-leiersword eenwording moet aanvaar: - soos gedoen deur die NGKA en die NGSK - verwerp. Ofjy is een Hulle soek n ander soort eenheld, wat heel duidelik n rasionalisering is om n swart meerderheid kerk soos die situasie in die kerk te ontkom. DieNGK salmoet aanvaar: Ofjy metodiste en is een kerk soosdie metodisteen al die ander nie-rassige kerke, ofjy is nieeennie,daaris nie plekoftydin ~1 990 Virnuwe teologi.ese truuksnie... Heyns en andere regverdignou : nog diebestaanvanaparteng-kerlre. op grand van taalprobleme, Maar. hullevergeetgerieflik datdie NGKA n kerk is al praat die idmate minstensseweverskillendetale.of dat in die NGSKnet Afrikaanssoos Dieflinkeadvokaatenapologeet in die NGK gebesig word. van apartheid was niedievekramptes Tweedens, kenmerkend van die. soos KobusPotgieter,Dirk Viljoen. rassistiese denke van die NGK, ofdirkfourienie.dit wasniemand. beskouks diebestaan vandrieaparte andersasdie"verligte" JohanHeyns Afrikaanse kerke - wat dogmatiese nie op punte verskil - as sondig, en Die veelgeroemde dokument, bepleit summieras eerste prioriteitr Kerk en Samelewing, is n produk. eenwording met die "susterkerke", van die sinode van Swart- v66reenwordingmet die swartngmense kon nou lid van die NGK kerke. Maar di6keer is dit normale al die ander nle-rasslge.. kerke, ofjy is nie een nie." sinodenog nie diekonsep-kerkorde. vir die nuwe kerk goedgekeur het nie, geen betrekkingop die saakhet. ~., " :-:-" Die sinodeskon nie die konsep-. kerkorde goedkeur nie, wantdietank berusby die nuwekerk, meenhulle. "Die statusvandiekonventisdat die nuwe Verenigende Gerefor-. meerde Kerk amptelik gekonstitueer is en ashulle(die Sendingkerk) sal dutf waag om dit te betwis, sal hulledithoftoemoetvat," se Smith. Apollis, moderatorvan die Sendingkerk, meen hierteenoor dat n beginselbesluit om een te word tydens die konvent geneem is. Die twee moderature moetnog byeenkom om gesamentlike kommissies daar te stelwat n agenda virdie kerkstigting en eerste algemene sinode lean voorberel. Os. Russel BOlman, meen die konvent was n "onherroeplikeverbintenis teenoor mekaar om een te word". Hierop kan die kerke nie teruggaan nie. "n daardie sin het ons eenheid, maar in die konstitusionelesin van die woord is ons nog nie een nie... Onskan mos nie net een word sonder n kerkorde nie.. Eerswanneerdienuwekerkorde eenwordingen geen vae gepratery oor sigbaarheid aldan nie wanneer eenheidmeldieswart kerketer sprake is nie. Derdens veroordeel KS nie n enkele apartheidsmaatreel soos groepsgebiede en rasseklassifikasie asonchristelik nie.diehele uiteensetting van hoedie NGK die "problematiek" van Suid-Afrika sien, lees soos n dokumentvan die destydse departement van inligting. Dit is gegrond op die klassieke apartheidsmodel met die aanvaarding van swarttuislande, die handhawing van aparte.skole. en woonbuurte en etniesegroepsdenke as die grondslag vir politieke en sosiale strukture.. Di6 is slegs enkele voorbeelde <:. van die NGK se verbintenis tot apartheid in kerken staat, Tot dusver was die bydrae van die NGK in die voorbereiding van hid lidmate tot die verwerping van n onmenslike, onetiese en onchristelike rassisme minimaal.. _ Die Bloemfonteinse sinode moet weet die ~ van Suid-Afrika is op. hulle gerigomte sienof dit weidie kerklikerubicongaan oorsteek. s hulleeenof is hulle nie? S die NG Kerkin AfrikaendieNG Sending noueen of is hulle nognie eennie? n Konvent is wellaat Donderdagaand gehou. Maar oor die status van diekonventis daarsteeds onderlingevetskilletussendietwee. moderature, wat vandeesweeknog lyfseer en gekneus daar uitsien na die intense drama wat die konvent vooraf gegaan het, Die twee moderature ontmoet mekaar vandag omvas te stelwaar.. hulle met kerkeenheid staan en sal moontlik daama n verklaring uitreik oor die saak, Dr NicoSmithvan die NGKAis vas oortuigdatdienuwekerkendie s~ode van die Verenigende Cerefonneerde Kerk van Suider-Afrika laas Donderdag formeel gekonstitueer is. ".. "~ konvent hetaanal dievereistes vir kerkstigtingvoldoen.ons is deur die hele rigmarole: die moderature het die besluiteoor eenwording voorgeleesen dit is aanvaar". Sy kollegaop diemoderatuur, ds Sam Buti stem saam dat die "konvent van die konstitueringvan die sinode" van die nuwekerk plaasge.vindhet. Albei se diefeit datdiengkase aanvaar word, vervang dit die bestaande kerkordes van die. twee. kerke. Tot danfunksioneer ons asarsonderlike regspersoonlikhede en dus asjlfsonderlike kerke"...prof. Jaap DU11ld, wat opgetree het as voorsinervan diekonvent, se hoewel die gedagte was dat die konvent oorgaan in die konstitueringvann algemene sinode van die uwe kerk, kondit nie gebeur nie. "Onskonnien algemenesinode ko stitueer nie, omdat die NGKA nog nie die. konsep-kerkorde goedgekeurhetnie.nou kan mense vandie konvent maakwatbulle wil, "Onskanseditwasnsimboliese ge\.tar van eenheid, maar in die praktykis diekolistituering van die nuwekerknognie afgehandelnie... "Oilshet diepunt dat die sinode nie kan konstitueer nie met. die moderature van die twee kerke bespreek en die twee aktuariusse van diekerlre, NCO Smith enjameson Buys (van die Sendingkerk) het saamgestem." Dit beteken ook, volgens Durand, dat kerkrade wat die eenwording wu betwis,geenregsgrondebet om op te staan nie. - NAVAN DER LNDE, " )

19 ....., \..~}. dieeen dit logie -. o,>,.,., " VryeWeekblad Afrikanerrevolusie Die jongste ontwikkelinge in en rondom die geheime Afrikaner Broederbond, bewys weerhoerevolusioneren onherroeplikdiepolitiekedenkevanafrikanernasiona iste aan die veranderis. Vandag berig Vrye Weekblad dat die NP-regering met sy verligte onderhandelings- enhervormings-inislatiewe nie aileen die AB agterlaat nie, maar dat die organisasieookbesigis omvansygroot vroeere invloed te verloor. En onlangs het die voorsitter van die AB, Pieter de Lange, dat die AB besig is om te oorweeg om lidmaatskap vir ander rasse oop te stel en om die geheimhoudings-karakter te laat vaar.souiemand dit agttien maande gelede in die vooruitsig gestel het, sou hy as totaal oningelig beskougewees het, Want in die geskiedenis van Afrikanemasionalisme, in die oorlewingstryd vandieafrikanerse taalenkultuur, in die opkomsvandie NP,en in diemeedoenlose handhawing vandieafrikaners semagsmonopolie dieafgelope. 42 jaar, het die AB n deurslaggewende rol gespee. Die feit datdieab besigisom syunieke gesagsposisie e-n invloed te verloor, is op sigselfn aanduiding dat die einde vannbesondere tydvak, watin 1918beginhet, in die geskiedenis van Afrikaner nasionalisme bereik word.. ndien die AB sy geheimhouding afskaf, beteken dit op sigself die einde van dieelite-organisasie se besondere eksklusiewe magsgreep. Wantsygeheimelidmaatskap en alleswatdaarmee gepaard gaan, wasdie basisvir sy magtigeposisie binnedienp, diekerk, die onderwys en die kultuur, Die oorweging om idmaatskap aanalerasse oop te stel-op nstadium dat dienpdit reedsformeelbesluit het - wys hoe Afrikanernasionaliste af worstelend besig is om die geestelike kettings van die verlede van enge Afrikaner-groepsdenke af te skud,en uit te beweegna n vryer, groter nie-rassige Suid-Afrikanisme, So se hulle... "As jy weer n KP ontmoet watso n aantyging maak se vir hom ons kan makikrel!lings tref dathy geherklasifiseer word." Hemus Kriel, op n opmerking dat die regering meer doen vir swartmense en nie genoeg vir witmense nie., "ia. dan kom die,bloed. Baie bloed.nie my bloed nie, maar hulle bloed! Eugene Terreblanche, tydens n Kruger dag byeenkoms waarhydie begin v~ ntwoode Rebellie aangekondig het..ek S AL VAN /9/$ AF BAAS OP HERPE 0 P.AAS r : 0 <, o, Oi:e bitter smaak van n Mercedes AvdB van Windhoek skryf: ",.., t.. ~...,, , "....."1.to Vrye Weekblad plaas graag briewe waf nle die wet oortree of lasterlik is nle, mils die korrespondent se naam en volledige adres bygevoeg word as n skuilnaam gebruik word. Brlewekorter as 200 woorde sal voorkeur geniet. en die redakteur behou die reg voor om briewe te verkort. Skryf aan: Vrye Weekblad Brlewe. Posbus 177. Newtown Of bel met lou menlng no (011) Ek het die berig "Eenheid di6jaar van die 1,9.13 endaarna As "nuwe, jong demokratiese" volk lees baan"(vryewookblad, 31Augustus 1990) ons graag VryeWeekblad en kan onsnet oor die beplande eenwordingvan die NG Die Naturellen GrondWetvan 1913wasin veleopsigte hoop en bid,dat julle sonder veel meer Sendingkerkendie NG KerkinAfrikamet die wetmetdiemoos verreikende politieke gevolgein die bloedvergieting die politieke bestel sal belangstelling gelees omdatek tennouste geskiedenis van Suid-Afrika, Dit het diehoeksteenge18 bereik waarheen julle op pad is. ;,, by die proses van di6 beplande eenworvir die politieke skeiding van die rasse, op die model, Mandela senuwemercedes hetegtern " g betrokkeis.. ironies genoeg,van LiberaleEngelssprekendes wat ou-: bitter smaak in my mond gelaat. Het hy Die inhoudvan die berighet my egter tonomie virdieafgeskeide swart gebiede in dievooruitsig baiedankievir diemotorgese, ditverkoop, teeurgestel enontste1 omdatditneensydige. gestel het,, n kleiner motoraangeskaf en die geldvir weergawe van die feite omtrentdi6 een- Die yding en ellende veroorsaak deur n artike1 van 0 of anderskool geskenk, souekkon wording verstrek. Dit is gewoon net:nie " die wet, wat die verhuringvan grondaan swartmense. s8hy het ems. : waar dat dit reeds n uitgemaakte saak is, verbied het, was die begin van dekades van uitbuiting, By ons gaan 0 ongelukkig ook so. 1 t die eenwordingvan dietwee kerkenie 0 onderdrukking,en die, vemietiging van swart ge- Nadat die meesteswapo-lede jare lankin " meer in Oktober vanjaar sal plaasvindnie meenskappe. Die monster van gedwonge verskuiwings exile gesuffer het en met andermense se. soos die opskrifvan die beriginsinueer. wat in diesestigsensewentigs miljoene menseselewens,geld wonderlike akademiese kwalifikasies Trouens, hoe sou die NG Sendingkerk ingrypend veranderhet, is uit hierdiewet gebore, behaal het endiewerelddeurreis het, moot ooit daarin kon slaag om di6 Belydenis- Maar dithetookdiegrondslag gelaviranderpolitieke hulle tog net nie verderter plaatse suffer skrif tot hullebelydenisgrondslag te voeg ontwikkelinge,watnageslagtevandagelkeenvanonsse nie.grootluukse-motorsvuldeesdaeons as dit n getorring aan die bestaande be- lewens raak. Die wet het die South African Native paaieendaarwordgejaagasofsaddamse lydenisskrifteof n wysiging daarvan be- National Congress, op 8 Januarie 1912in Bloemfontein gratis brandstof-aanbod aanvaar is. hels het, Die Belhar Belydenis is in alle gestig, onrniddellikn saakgegeeomvoorteveg,ditwas Selfs in diedaevantwaalftweede vlak opsigte in ooreenstemming met, die die wet, en die dooimansdeur waarvoor die SANNC se regerings en n sentrale regering wasdaar bestaande belydenisskrifte van die twee deputasle na Londen te staangekomhet,watdie tradisiej nie soveel staatsvoertuie op diepad soos kerke. As daar 66n kerk is wat die,bevan protesen verwerping indieswartpolitiekgeskep het,: nounie.ditykmyelke tweede staatsampte- ydenis van Belhar sonder dieminste twyfel Uit hierdie tradisie het die ANC, in almilitanter gedaan- naarhet deesdae syeiestaatsmotor. Gerugte behoort te aanvaar, dan is dit die NGKA. tes gegroei tot hy in die vroee sestigsmetsy gewapende uitkatatura wilditgladmdatdi6 voertuie Dit is immers die lidmate van di6kerk, stryd begin het,. nawekeas taxis gebruik wordvirnbietjie meer nog as0 die lidmate van die Sen- n diejare om 1912is aldie instellingsvanafrikaner- ekstra sakgeld. Nou het ek nie eens die dingkerk, watdieswaarsteonderdie ideomag ook geskep, die verskillende Nasionale Partye, die gratishuise, telefone, reuse-onthaaltoelae, 0 van apartheid gely het. Met die ra- Afrikaner-Broederbond, Nasionale Pers,dieSA Polisie enbelastingvrye sajarisse (daarword gepniat dikale verwerping van apartheid in die die SAW... van RO R per maand) vir Belhar Belydenis kan die:ngka,hom, Vandag, drie,viergeslagtelater,erkendie Afrikaner, ministers genoemnie. aleen van harte vereenselwig. Dieaanhoewelnogmeestalbinnemonds,dathyverkeerdwas,en / As regerings dit werktik emstig be vaarding van Belhar"deurdie NGKA. sal - binnemonds agterdie hand- een vandiebooshedevan,/ doel, sal hulle nie met die Jones kom- dus beslis niebetejcen dat n wysiging van die twintigsteeeu geskep het~ Die een wet na die ander peteer nie, maar klein motors en kleiner die bestaande ~ydenis vandiekerlc aangeword afgeskaf,ook die GrondWet van // sajarisse aanvaar en met GROOT poli- bringwordnie: En daaromsaldiegoedkeu- Om ons en bo-op ons 18 die rommel en ruines van tieke kabaal die verskil aan die een"of ring met n twee-derde meerderheid deur dekades. Daar is g~weld en doodslag. As ons nie die ander nodige projek skenc. ~rens moot beidedie Algemene Sinodeen diestreek.si- huidige krisisbinnedie regtehistoriese perspektiefplaas daartog n politikus weeswat niepolitiek node van diekerk- soos tenopsigtevan n nie, loop onsgevaaromdie enorme omvang van dietaak ter van sy eie sak bedryf nie, maar wysiging van diel>e1ydenis vereis word - willeo om n nuwe Suid-Afrika te skep~ hopeloos te onderskat. omdathy werkliksy landgenote wi!help- nie in die geval van die aanvaarding van soekhom/haar togvir ons. Belharnoodsaaklikwees nie.enalsoudie Ondanks ons regering se onvolwasse Algemene Sinode besluit datdieuitbreidhoudingjoons staatsgeld is die algemene ing van sy belydenisgrondslag deur die. gevoe1 egter dat ons land se toekoms so aanvaarding van Belhar eers deur die blinkis dat n mens skoonarceyes kry as t, Streeksinode goedgekeur word, hoef dit jy die toekoms instaar. nie noodwendig die eenwordingin Oktober af te stel nie. Dit sou byvoorbeeld gerel!1 kon word dat die konstituering van die Verenigende Gereformeerde Keric in Suider-Afrikawe sou plaasvindendatdie belydenisgrondslag van die Verenigende kerk daama na die nuwe Strooksinode ~an Mamelodl..l::;r.:;-~~ verwys kan word vir f"male beslissing. (Briefverkort- Redakteur). ~ Ryger is mal Slinger van Pretoria skryf: Naaanleiding van RykHattingh segeselsie met RR (Rowwe Rampokker) Ryger in Vrye Weekblad (28 September 1990) die volgende:nadat ek "Die ho gevoel" geleeshet, het ek gedinkrygies Rygeris mal.nou weet ek dit. fbi-ief verkort- Redakteur). Professor-spioen Plet Croucamp van Stellenbosch skryf:. ;:,. " Dieeuforievan Boere-"glasnost" het die " 7: Universiteit van Stellenboscharens op n sidinggepass of meer waarskynlik is dit sommer net n drogbeeldwittpolitici toe- t om die agony van defe~t. te ease., So behoort 70% van ons Universiteit se Raad nog aan die Broederbond, 65%.van die navorsing war- by Technopark, gedoen word, is in militere tegnologieen:. professor is n dem spioen. ", Op onsgeboue vereerons die "moorde aars" van baie-baiesuid-afrikaners, op ons aansoekvormsom toelating word eksplisiet ge-"ras"!? 0 Die professor is skotvry, ten spyte daarvan dathy die akademieseatmosfeer vansyklaskamersmisbruikhet om syeie en die regering van die dag se poitieke mening te rugsteun.,, Dieprofessorse optredehet n klad Ol dievertrouenswaardigheid van akademici en die akademiese debatgeplaas, Ek het a! so dikwels die geykte uitdrukking van. Stellenbosch-is-Suid-. Afrika-tien-jaar-vooruit gehoor., Hoe lank gaan die Staat, die Universiteit, politici en akademici ons nog be eg?. Stellenbosch is n historiesvertraagde massa w,at die politieke bedrogvan gister nog aan die Afrikaner-hartkoester. Die professor en hierdie Universiteit s hulstudenten verduideliking, want. SteJenbosch het tien jaar om in te haa!:. " dietienjaar wat hy agteris by die reajiteit, vannwinkende post-apartheid Suid-Afrika (Briefaangepas omaandievereistesvan diewette voldoen) " (Vervolg opbl 21) Vrye Weekblad. 12 Oktober 1990 \,

20 \,! ~._~~...- -"--- ~..._ ~ - Oom Paul en sy skrefies-oe,<\-l,.....,.,,~-... "..._...-.)..~...,...:..J....A.,..~ 21 Vrinde, Egbertus se voete is voos van dans om die ewigbrandende fakkels tergedagtenis aanoom Paul. Miesies Klaagvoort opdie dansvloer isnie n wese om mee te trifle nie, die woordporseleinpoppie kom nie maklik in die gedagtesop nie. Daar sweef die Klaagvoorts toe soos motte in kringe om die vuur, Moeder en Miesies en die beskeie Egbertus self, om van Oswald, honorary Klaagvoort, nie te praat nie. Almal tradisioneel uitgetof in onse beste Voortrekker-kosruums, tog te waardig en gewyd. Oswald het n vlagoftwee gestrykvirelkeen wat Betsie Verwoerd gehys het, maar hy het onvrywillig die verrigtinge verlaat kort voorslaiflesing en gebed toe hynswwart, groenengoue vlag wou hys. Dis n voorreg om te rapporteer datdie saluut van twee kanonskote heel geslaagd was, Moeder en Miesies K het bloot vleeswonde opgedoen. Seg Moeder sy lees dit was Chinese feesvieringe, sy wis nie datdit dierede wasviroompaul se skrefies-oe nie, het altyd gedag ditwas van in die vertestuur. Nie eens subtiel nie Liewe herretjie, vrinde, ramp en ellende agtervolg die stomme Afrikanerin hierdie jaar van die Nuwe Zuid-Afrika. SkaarsisdieAntichris uit die tronk gelaat of aparte geriewe byt in die stof,en dis n bitter pi! vir God se uitverkorenes om te sluk, En nog is het einde niet: Piet Skiet bring verdriet, en nou word die goue rugby-beker nog boonop deur die ngelse weggedra. Seg, Moeder dit vergelyk goed met die springkaanplaag, en die het sy nog persoonlik belewe, sou my min verbaas as sy nog die soutpilaarepisode ret Lotsevrou gadegeslaan het, edergeval, aan skelmstreke en politieketruuks isdaar by die chdsen volk geen gebreknie, alles in dienaam vanverandering, natuurlik. Jongste boerevemeukery is die ruimhartige toegewing datdiehowe oor die grondwet moet waak om regeringsvergrype in die kiem te smoor, Watnpragtige gedagte, Nou waar was die sentimente toe die Senaat vergroot is omdiekleurlingstemte ondermynendiehigh Court of Parliament geskep is om die Appelhof se afkeuring van die bedrogspul te dwarsboom? Waar was die sentiment telkens,wanneer hierdie einste regering nuwe en bitter wette geskep het om Appelhofuitsprake te omseil?waar was die toetsingsreg van die howe toe al apartheid se wonderbaarlike onredelike, onregverdige en diskriminerende wette op die wetboek geplaasis en die howeverhinder is omdie goed uit tesmyt? Nienodignie,sien,wanttoe was die Afrikanernie aan die receiving end nie. Noudat die bordjies verhang is, moet daar vinnig gedink wordom die lot vandiewit base en miesies te beskerm. Dis juis waar die verspotte groepsgedagte ook uitkruip: al die jare het die NP nie die noodsaakliheid ingesiendat die regte van die meerderheid van die bevolking beskerm moet word nie, maarnou, skielik, verdien die minderheidbeskerming. Shame,en dis nie eers subtielnie. Jesus-artikel ontstel le labuschagne van Stel/enbosch skryf: Naaanleiding van u artikeloor JesusChristus invryeweekblad, 31Augustus 1990wil ek dievolgende opmerkingsmaak. Die sieningvan Jesusas iemand wat maar netn nuwewaardesisteemwou verkondig, is heeltemal onvoldoende. Jesus het tog self gese datdie aarde se daegetel is. Hoekomsou Hydan van dit wat aandie vergaanis n beter plekwoumaak? Verdersousy kruisdoodinso n gevalheeltemal onnodiggewees het,, Die alternatiewe siening van Jesus as n soort eskatalogiese profeet is ook heeltemal onvoldoende. Jesus was volkome mens en God. Hy is aarde toe gestuur om met sy dood vir die mensdom se sondes tebetaalen so diewegna dievader te baan. Met sy opstandinghet Hy diemagvan die sondeen Satan gebreeksodat diewat in Hom glo niehoef te sterfnie, maar dieewige lewe sal beerwe. Ek: vinddie ideesvervatn die berig omtrent Jesus watop die boekebladverskyn het, bisar enperyers. God is tognieself "man"of"vrou" nie,maarver bo sulkenietige menslikedinge verhewe. Dit help ooknie om Jesusse rol as Seun van die Vader met di6 van n gewone mens sn te vergelyk nle,want hy wasnie, en sal ook nooit n gewonemens weesnie. NS. Ek begeer nie my rna of pa nie, niaar welmyvrou. (Briefverkort - Redakteur) Bi-assed Esther Spaarwater van Roosevelt Park: Ekisnou nie juis n Boer(en glad nien boer) watin dieverlede lewenie,maar ek wasbesig omou koeranteuit te gooitoe ek op "Gatsha, skryfaandoktor Klaagvoort" (Vrye Weekblad, 27 April1990) afkom: (Ek het nogal heel hoopvol in die ander anderhelftevanjouhalwe bladsy gesoekna n briefvan ons Reisende Doktordela,maar ek aanvaar dat ons almal so n bietjiebi-assedis partykeer.). edergeval, ek wi!net se datonsmooi moet seker maak (soos die legende lui) wie ons vriende en wie ons vyande is, en wie ons vriende en vyande se vriende en vyande is. Die Soort van Aktiewe Ultra Korporasie (SAUK), byvoorbeeld, weet self nie meer so mooiwievrindof foe is nie (anders as watjy dink). Die een dag sien jy byvoorbeeld op die dosiehoe2 ()()() marsjeer in Johannesburg, en dievolgende dag(29 September1990)sienjy NB hoe 40 ()()() in Pietermaritzburg march nie. Skandelikl Mterall, nuus is NUUS en ek meen40000 is meer nuus as Maar dit is ook nounet omdat party so bi-assed is dat hulle swart-groen-geel verkies bo rooi-witswart-groen-geel-wit-rocl,-en dan praat ons van kleurblindheidl., Weet FW hiervan?" Or PJO lourens van Quel/erlna skryf:, Hoe rym die regering se hervormingsplanne met die feit dat regse aangehoudenes nog steedsopenlikbevoordeel word? En dat daar oneindig gesloerword met die vrylating van politieke gevangenes? s dit moontlik dat De Klerknie weet - of nie omgee nie -, dat mense steeds in aanhouding gemartel en gedood word? Dat 58 polltieke gevangenes nog in die dodeselle sit? Wat is "nuut" aan di~ barbaarse Suid-Afrika, DeKlerkpraat hervorming,sy amptenare Rooi tonic Was dit nie n tonic om n kom-, munistiese atetsinlewendelywe te sien nie? Dekades ankmaakalmal hulle kinders skrik met die drogbeeld van hierdie verskriklikheid, maar ten spyte van al die gesoek onder die beddens saans kon geen minister of dominee nog een te voorskyn bringnie, Wat wel onder die beddensuitgekomhet saammet die vuil sokkies was n paar swart vroumense watversteek moosword, jule verstaan, as gevolg van die wette..net enterprise Tevreeslikom te leesvan die noordelike stadsvader wat in die tronk sitomdathyiemandgeldskuld.ons is die enigstelandindie wereld wat aan Oswald die Tuinier en sometime legalexpertbekendis, watnog so barbaarsdiekapitalisme probeer handhaaf. Seg Oswald hierdie beheptheid met geld deurspek onse regstelsel: totonlangs souvyfregters n appel aanhoor oor n skuld van R50 terwyldriegenoegwasom oor n man se lewe te besluit, n die howe tel n mens se eerbaarheid dikwels minder as sy vermoe om geld te betaal as sekuriteit. Dus n siekte in onse samelewing,alles in die naam vanfree enterprise. Seg Miesies Klaagvoort syt nog nooit iets free gekry in die stelsel nie. Net enterprise. SegMoederdis n siekte vandie skuldklier. Moeder sal weet, Dis nie netonshogeraadslidwat problememetdie dingwat stinkhet nie, soosopperman diesmall change genoem het, Arme misterbushhet selfs dieamerikaanse regering toegemaak omdatdie geldop is. Kan dit wees? Dis sogeedaswatdiekoeksistergilde sluitomdat die suiker gedaan is: sulke dinge druis in teen die natuurwette. AsCom Gorbachev maar net n missieletjie oorgehad het, en dalk n operatorwat nie rebelleer nie,kon hy.nou n slag geslaan, trap, martelen moor. het, Hoenderhane se regte Die bedrywighede van Madam de Klerk seman beginnou die tolteeis in die beskeie Klaagvoort-residensie. Oswald is oorstelp deur die beoogdeskrapping van die wetteop grondbesit. Ambisie brandin syoge, dit lyk by die dagmeerna Admiraal Buthelezi,. Kan jule jul indink hoe die Vrystaatgaan lyknadatoswald daar kopkole het? Praat van n cabbage patch. Miskien kan hy sommer Brigadier Mellet, die bekende aspirantlitigant, se plaas vir hom bewerk, dankan die minister se tweede mond waardeurhy praatsommermeertyd daaraan bestee omdie waarheid te praat. Die minister ter sprake het n besigetydjiemetaldie ontkennings. Tot almal se verbasing ontken hy sommer ook vader Mandela se aantygings oor die polieste en die third force. Jak. Moet tognie praat vantn "best man goverment" nie, daar sal skaars nsieluit die huidige gespuis kwalifiseer. Seg Moeder die naaste wat Magnus P, kampvegter vir vrede en demokrasie, aan n best man government sal kom, is as iemand homvra om strooijonker te wees, n Geweldige keuse, uiteraad, met so n goue tong., En watvan vurige ondersteuners vandie vrye perssoosgene Louw? Egbertus is tempted om hom met, TantKoekse hoenderhaan te verge lyk,maar,dit kandalklasterlik wees. Het hoenderhane dan ook nie regte. nie? Petisie teen besoedeling rene de Moor, die voorsltter van Verbrulkers teen Besoedellng, skryf: The mental health of children can be permanently damaged by high levels of leadin the atmosphere. Much of this pollution comes fromexhaustfumes ofmotor vehicles. Thisis a huge cause for alarm and has resulted in dramatic curbs being taken in America and EUrope particularly in West Germanywhere leadedpetrolis beingcompletelyphased out. SouthAfricahasoneof thehighestpermissible concentrations of lead in petrol (0,4 g/ litre compared to 0,15 g/litre in the United,Kingdom) anddoesnoteven unleadedpetrol available for consumers. Can we afford.to ignore theproblemofairpollution inourcities wherelead levelshave routinely beenmeasuredat double thatofthe"safe" limitsetbythe Environment Protection Agency in America? fwe have any concern for our health or thatof our children we should embark a con, certeddriveto.have unleadedpetrol available for consumers, and tophase out leadedpetrol as soon as possible., Consumers Against Pollution and EarthlifeAfrica(Pretoria) are collecting signatures for a petitionfor theintroductionof unleaded petrol in SouthAfrica. nterested people are asked to write to ons of the following addressesfor copies of the petition: Verbruikers teenbesoedeling, Posbus 498, Grahamstad 6140(Tel: ) t Unsafe sex Van strooijonkers gepraat, geliefdes, disraadsaamommaarte trou, hoor. Studies toon dat dit lewensgevaarlikis omongetroud tewees, en ons praat nie van unsafe sex nie, dis n gesinsbladen Moeder lees dit ook. Die sterwensverwagting van ongetroude rniddeljariges isglo tweemaal so hoog soos dievan hul dapperder ewekniee, Sweerlik bring die ontberinge van die huwelik iinmuniteit mee.aigemeen gesproke, natuurlik. Lewensverwagting met Miesies Klaagvoort aandiesyisetlike male laeras di6vannoujongkerel, Endit, laat die koeksisters nogbuite rekening.moederishoogs ontstokeoor Amerikaaanse lugrederye se besluit om onfikse mense weg te hou van dienooduitgange omdathulleander passasiers se ontvlugting versper wanneer dinge 101. Oues van dae, kinders, vetties en seer sekerlik diegenewat moeg en der dagen sat is; sal by plekbesprekings elderse sitplekke toegeken word. Seg Moederdit diskrimineer teen fiksemense. Moetsyelkekeerwanneer syvirdie kamtig-ontbinde BSB reis, by die nooddeursit? BREWE Vervolg van bl 20 Earthlife Africa(Pretoria-tak), Posbus 40373,. Arcadia, Pretoria0007(Tel: naure) Laat God besluit Francois van der Merwe van Sunnyside skryf: Toeek GerhardKempse genadiglik verkorte brief waarin hy sy ontsteltenis oor die gay aktivis uitspreekgeleeshet, het ek aan twee. dingegedink. Eerstensverbaasdit myaltydhoevreeslik belangrik dit is vir sekere mense dat God" andermensemoet straf. En tweedens hetek gedink aandie opmerkingdat"therearefewthings asfrightening as the certainty of those who thinkthey know whatis bestfor others". As n mens anti-gay of diskriminerende leesstofwi!koop,moetjy nievryeweekblad, koopnie. Daaris ngroot verskeidenheid van " anti-gay propaganda op diesuid-mrikaanse,markomvantekies- vankerklike totpolitieke publikasies., nverband metdiebybelversies watkemp aanhaal, die volgende: 1.Niealmalin Suid-Afrikagloindie Bybel nie; ", 2. Die watweglo, glonienoodwendig op dieselfde manieras u daarin nie;. 3. Nie almallees die Bybeldeurn fundamentallstiese hiper-heteroseksuele bril nie;, 4. Mingayslaat hulleinelk geval deur die Bybelintirnideer. Lees dus rustig u Bybelop u eie manier, laat die gays met rus, en laat Godmaar self besluitwie hy!sygaan straf. c Vrye Weekblad. 120ktober 1990 /

21 2,2/KLENADVERTENSES /i; House, 161 Tel (011) /7 PERSOONLK. Commlsloner street (between Delvers BEDREWE VERWEB and VonWlelllgh Hulse, woonstelle, Ole Takharevir Street.) kantore. Vrede sadaar kan Johannesburg 2001 Ultstekende. nle vrede wees as Computer courses verwyslngs. Vir verveling aan die Secretarial courses verdere nllgtlng orde van die dog s English _ skakel (011) 728- nle Enrolments 4678 (Vrydae, accepted Saterdaeen Ole Bleskoppe teen throughoutthe Jcear. Sondae)of skakel Apartheid sanlks. Accommoda on (011) Hulle s in Londen oval/able Maandae om te hoor wat die Free job. onder mensesa placement advice TK- EN given VERTAALWERK ENROL NOW Bel Louise by (012) WOONPLEK TEL: (011) / The futures yours through education. DENSPLG ADVESDENS Professional woman DRESSMAKNG & Vrgratis en. requires person to ~ onafhanklike advles share dw.exn. Bequalified to start op enlge navrae Northcll. Formore ~our own business. oor dlenspllg. nformation phone nqulrles - Skakel: Durban - Naomi (w) City Dressmaking & (031) (h) Des~n School Richard fyj); 7th oor Charleston Pletermarltzburg - House (0331) Mark DENSTE 16rCommlsloner (H); Street (betweel). Kaapstad - (021) Von Wlelllgh and (5:30nm CTY COLLEGE Delvers Street) tot 7:30 nm); 7th FloorCharleston Johannesburg Grahamstad - VryeWeekblad...,.. Vrye Weekblad s h onafhanklike weeklikse keerant wat ultgegee word deurwendlng Publlkasles Beperk (Reg. no. 88/04168/(6). Die dlrekteure. van Wendng Publlkasles Beperk s Max du Preez. Christo Nel,Chris Otto, VanZyl Slabberten Sample Terreblanche. Ole aandeelhouers van Wending Publlkasles Beperkls dle dlrekteure en werknemers van die maatskappy. Wending Publikasles Beperken Vrye Weekblad sa adres s: Bre~straat 153. Ne~wn.. Ole posadressposbus 177. Newtown Ole telefoonnommer s (all) en die faksnommer Redaksle Redakteur: Max du Preez Senior skrywers: Jacques Pauw, na van der Lnde enhennle Serfonteln Nuusredakteur: Hans Plenaar Sub-redakteur: Ryk Hattingh Nuusredaksle: Chrlstelle Terreblanche, Chrlstelle de Jager, Audrey Brown, Pearlle Joubert, PhlneusTshukudu, rene Louw Fotoredakteur: Lse Joubert Ontwerp: Andrea Vlnassa, Esma Anderson, TlnusHorn. Vrydag-redaksle: Andrea Vlnassa, Koos Prlnsloo,{ Sportredakteur: Tlnus Horn.>7 Vrye Weekblad Boeke/Books: Koos Prlnsloo, Ryk :fattlngh Navorslng an blblloteek: Laetltla Pople.1. Bestuur./1 Advertensles en bemarklng: Manle Eagar./. Redakslonele asslstent: Cathy Fennessy / Boekhoudlng: Clara Nkutha // Kantoorbestuur: Joseph Moetaesl, V~on Zulu, Peppy Marlpan Bultekantore Kaapstad-kantoor: Chrlstelle Terreblanche. Tel (021)248049/ Pretorla-kantoor: na van der Lnde. Tel (012) Vrye Weekblad kos R1.33 plus17cavb. DltkosR75(AVB ngeslult) em vir n Jaar lank n te teken, en R40 (AVB ngeslult)vir ses maande. n Namiba, Swazlland,Lesotho en Botswana kos die koerant Rl,50 plus verkoopbelastlng. Tarlewe vr bultelandse ntekenare s op navraag by (011) besklkbaar. Problema metverspreldlngmoat geng word aan Cathy Fennessy by (011) Om n advertensie in hierdie kolomme te plaas, bel vir Peppy ofcathy (011) , faks (011) , ofskryfaan Kleinadvertensies, Posbus 177, Newtown Die spertyd vir kleinadvertensies is 5 nm op die Dinsdag voor publikasie. (0461) Rudl Practical and Oktober - DLAB, (Artists are: Jenny. ~ ~ (H) of~aan no die Teaching offers the RAUom 8nm Torrance, Grace Meto stekerk, opportunity to gan Kaartjles by die Copelowltz, Denise 1 Pritchardstraat 79 perspective on. deur besklkbaar. Craggs, Denise op Dlnsdae van existential crisesand Chapman; t1 4:30nm tot 7:00nm problems n living. BOEREJOLln Anne Hansen, For more VERWOERDburgstadl Norma Davies, Frans J POWA (people nformation phone Woensdag 17 Benedick, Rowland Opposing Women (011) Oktober : Groot Evans,Colfn 1 Abuse) s n Rockfeesby Club Nockels, Velez J, ondersteunlng- en SA nstltuutvir Atlantis stevens, Doreen nll~lngsdlens vir Konfllknavorsln~en - Anton Goosense Shandler and Arlarlc i mls andelde en bestuur: Konfllk an Kommlssle van Willys. i verkragte vroue. op n skeppende Ondersoek, Onsbled ook wyse beheer word. Joos Tonteldoos en werkswlnkels en Ons s hler om Suld- die Dwarstrekkers, MARK opeldingsprogramme Afrika te wys hoe. Jack Hammer, aan oor geweld Rig navrae oor Jacque Steyn en teen vroue. Vir dmaatskap of oor 2B2. verdere nllgtlng ons gereelde Begln9nm PHAMBL BOOKS; skakel (011) 642- praatjles en Just arrived: New 4345 semlnare aan die ART EXHBTON selection of nstltuutn 12 experiencad and Academic Ttles YSUALART JOhannesbur~ b{ active artists will be 22 Plein street. COURSES (011) holding an Johannesburg Leamlngto see. Eye. faks (011) exhibition of their Tel: (011) training to lookat SA nstltuut vir work on 13and 14 WANTED: Secondshape, form, colour,. Konfliknavorslng en - OctoberatSea hand, left wing dimension bestuur, Posbus Scout Hall, 59Dorset books, n good translated nto , Lyndhurst Road, Parkwood. condition. Phambllf drawng, painting, 2106 Paintings are n sbuying. sculptureand various media, Open: crafts. Classes ncluding water Mon-Fr09h()()..17h30. available day and GEBEURE colours. oils, acrylics Saturday 09h()()" eveningsfor and so on, and 13hOO children and adults. cover a wide range Sunday 13h()()" Phone Maggie van of sublects. 17hoo Wezel at Joos Tonteldoosen A share of all after5pm die dwarstrekkers, proceeds will be en die Backwaler given to the JHB Thenstitute For BluesBand Child Welfare HEGTE, Philosophical Maandag 15 Society. EGTE GOEE GESONDHEDS- VOEDSEL HELP OM VERLORE ENEAGE TEAUG TE PLAAS DeUA DE VOEDNGS VTAMNES WAT VR NOAMALE LlGGAAMLKE FUNKSES VERES WORD, TE VERVANG Stuur R20 (AVe ngesluil) vir 30 kapsules. saam meldiekoeponhieronder. aan:emcor. Posbus 582. MlnetlOn T~.(021) r ~---, J Naam: ~, ;:... J Adres:. ; : :::::::.::::::::::::::::::::::.:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::.~:~~~;..::::::::::::::::::::::::.: LT9h!~~.=.=.=.=.~.=..,::..=.=.=...=.~. OOK VE~KAYG8AAR BY JOU NAASTE APTEEK J Fruits& Roots verskal die beste gehalte voedsel en natuurlike produkte - handtiaat dlehoogste gesondheids en ekologiese standaarde.. _FRUnsm~.. W&ROOS NA 11JlRUk NOU OP NNUWE RUM PERSEEL. NET1 BLOK STRAATAF! Rockeystraat 280. Bellevue Vi ileluidenhoullaan Tel (011) 64a.Q251 faks (011) Handolmame...lkom ~ 9farufgeweejtfe aliurries (gestreepte K!ltoetl.5ak.,K!-) en silsuer juwe{iersware van 9tf!-paf, naii. en Tiaifana te!(pop. Win~{ 68, lj1u. 1irs,!lUJse6anl(,.r ef: (Oil) Tarlet: R15 vir 25 woorde ot n gedeelte daarvan,., j. - \. "Y.. _... _. :-...:...::~.-:._.. "._. -_:::_!:;,._~., ~-_.. Vrye Weekblad, 12 Oktober 1990 r:;>;:; q.~:~j b~a"~j!:f,t,\ ~: ~..-tslf)evi t.l\("\".. ~.-~_..",->.._~-_._--=_.=.:-:.~~~~:.:... ".;,,;.;~....d J

22 ",.~ e t~. ~,~ ~,,,,,,..., lt:.~,. "... #~.,f j,." it. ""...,...., - SPORT/23, \ J, Net Noas het geweet Natal NET Naas Botba bet die uitslag van verlede Saterdag se Currlebeker-elndstrydreg voorspel: "Nortberns can only lose, and Natal can only win," bet by Vrydagaand onomwonde in n televisie-cnderhoud verklaar. Hoewel by kredlet vir sy beldersiendbeld verdlen, moet ODS maar stadig met dielofbetuigings. Dlt was immers die laaste ding wat hyverlede naweek reg gedoen het. D Mens verstaan nou waarom Naasaltyd kla dat diemense bom stief behandel, Hy is Saterdagwreed veroordeel omdat by na die wedstryd met nlemand wou praat nie en geen persfotograwein die Noorde se kleedkamer wou toelaat nle. Maar ontbou: hy iseintlik mos n beskeie outjie wat gn erg aan publlsltelt bet nie. Laaste sa linus HORN n The LastOutpost-wat waarskynlik so genoemword omdat dit die laaste uithoekvan die land is waar n mens verwag om die Curriebekeraan tetref- het Craig. Jamieson-bulle se gelukkie glo nogal byval gevind. Die eerste teken van hul opwinding was pas na die wedstryd tesien, toedie voorslitervan die Natalse Rugby-Unie, Nic Labuscbagne (La-boe-sjyn) met geweld oorreed moes word om die Curriebeker aan Jamieson te oorhandig. 0 Menskan dit seker verstaan. Hulle het darem bonderd jaar daarvoor gewag, net soos het die OostelikeProvinsie se krieketspan, watdiesportsoortsecurrlebeker in sy eeufeesjaar vir dieeerste keer gewen het. Dit bevestig net weer dat oorbaastigheid n mensniksin die sak bring nie. n Mens wll nie afbreuk doen aan Natal se prestasie nie, al.het die skeidsregtergekroek (volge,s n Pretoriase rugbyskrywer het gaan wen die Piesangboere die hele tyd onkaot gele sonder om gestraf te word), maar iets omtrent die.noorde se spel was net nie pluls nle, Na die wedstryd betalmal gepraat oor die slap riem waarmee Natal die Noordegevang bet deur Andre Botha op slot te kies om hul skrum te versterk, en dit geheimte boo tot tien minute voor dieafskop.. Ditwas inderdaad slim taktiek, maar glad nie in dieselfde klasas Naas se meesterskuif om Hen-. drik "Nefie" Kruger sekondes voordieafskop nader te roep ale, Vir die oningeligte leser mag die bewering onslnnlgyk; Nefie het dan niks uitgerlg nle, Juls, Nes Naas se georkestreerde val na n skepskop-. pogingen die verbroude strafskop. vlak voor die pale, was Nefie se insluiting deelvan n slimset van die Bloues, Hulle wou Natal gerus maak sodat bulle die Piesangboere volgende jaar weer om die Percy Frames-trofeekan klop.. - DS nbietjie erg. Vyfuur die oggend opn openbarevakansiedagen jys indiemiddelvan nverkeersknoop. Johannesburgwasdi6 week nie vemiet vol plakkate watbeloof dat,. jy nie Krugerdag lekkerlaat in die vere salkan la nie. "...;. As die ongewone verkeer jou. me wakker rnaaknie,sal die musiek... ditweidoen. Diemotorsstaankilometersver ~.~. y 1 J \ J beweegloos in OF Malan af. Dis. Woensdagoggend en die padhardlopers pak die straat vol; eers met hul motors, dan met hul lywe. Oorkant is Wespark-begrafplaas. D:iarslaaphullerustiger asdie arme ouens indie huise aan die oorkantvan die pad. n Spanvan SAMCORsit in die padasof hulle reeds doodmoeg is. Ene Elijah Gwala sa hulle het al drie-uur van Mamelodi af vertrek omelf spanlede op te laai.. Hy hardloop omdathy fiks wil bly en stres wil verminder, babbel hyvoort, By die werkbou die stres open dishoe mens ditweer afkry. Maar hy hardloop nie vandag nie, nee, vandaghelphy water en Cokes uitdeel.. n Menskan maar netkyk, luister en jou verwonder aan hierdie. vreemde massa mense... endan steek die ou, ou vraag weer sy kop uit: hoekom hardloop menseeintlik,as hulle voordie wedloopal so misrabellyk? Ek vra so n paar manne van Vaal. "Huismoles" se ene Danie van Niekerk kortaf, Sy vriend Hamiltontrap sy sigaret dood. "As Gunston of iemand sien ek hardloop, kryek dalkn sponsor," sahy. Hulle knik so saam met die koppe,erken hulle is mal, maar dis lekker. Die meeste van dio hardlopers weet nie waaromhulleeintlik daar is nie. Evan Ongley vanrandburg Harriers se n hardlopermoet n ( van minder as 100 he. Sy vriend stemsaam. "En vir ons is dit eers maklikwantonssn saamisnie eers 100nie." n Klomp Run-for-Lifers sa di6 organisasie het hulle op n dag by die nstituut vir Sielsiekes gaan, uitkrap. "Dis eenvoudig: ons is eenvoudig," se hulle. Baievrouese hulle hardloopom. gewig te verloor. Die manne sa weerhullehardloopagterdievroue aan. "Sjoe! Om daal boude te sien,, J Vrye Weekblad, 12Okfober 1990 S6werk n hardloper... se kop rnorothonwikkel!"wyseensomet sy hande,.. Disnognding. Hardiopers is so LEUK. Dis nou die gewone ou padhardlopers, ne. Hulle is miskien dietelikste groep mense op aarde, Polly shorts het, nie n veiende snitdie. Hulle hang gewoonlik in suke onpiesierige voutjles,anders sithulle te styf. EneVaseline (bykan selfnie sy. regte naam onthou nie) sn val in laasgenoemde groep, maarhy wil Die vanhulle ontslae raak: nie. Hulle hang sulke loutjies in sybinnebeen.\. emand vrahomofhydie sygrootte. by die knopwinkel konkry Die. En die bene wat daaronder uithang, is eers erg om na te kyle. Die mans sn is meesta vol are,. knopperige spiere, HARE en die algemene indrukis dat hulle gans te dun is.., Die vroue- agnee, vol selluliet agteren lelike knil!e voor, En die hardloophempies wys gans te veel vieis. Die mense is niks om na te kyknie. Dan is daar hulonpiesierige ou gewoontetjies. emand sluk so n hele langteugwater. Danspoeghy dit orals op die grond uit, presies asof hyvan sy ontbyt ontslaeraak, Dan is daar natuurlik di6 wat we van hul ontbyt ontsiae raak:. Hulle buk soteenjouhuismuuren siedaar,daare nlaaaaang kat. As hulle iets te drinke gehad het, gooi hulle hul plastieksakkies neer vir die ouensagterhulle om op te gly. nderdaad n doeitreffende rnanier om voor te bly. So tussendie spoeg en glibbe- rige sakkies deur. gaan dit maar moeilik.. Dan is daar die hardlopers wat aan n boompie of iets vasklou en die volgende oomblik is alles om hulle nat - en dit ruik nie na water nie, Hardopersis so n bietjie 800s dronk mense. Te luidrugtig, te vol aangeplaktevreugde. Te agterlosig met hul romme. Hulle praat bale van drank as hulle hardloop. "Waars die mampoer? Gee my nsluk, skat, dansienjyhoevliegek hieroor met n boogl" Jykry allesoortebier.daarsdie ouvanroodepoortmeteen beenen tweekrukke. Hy word seker moeg vir die vraag of hy afslag op sy tekkieskry... So lykjou deursnee-padhard1oper dan. Dis n eienaardige sport, wat -, snaakse mense 10k. JytgeenkoUrdinasie of ball-sense nodig nie. Die meeste run-of-the-mill hardlopers het op skool nooit aan sport deelgeneemnle. Hardlopers is soos n hele stadion mense wat wil saamspeel en nie net kyk nie, En jy kan enigetydbyjou voordeur uitstap en begin draf. Jyt nie veertien spanmaats of n teenstander nodig nie. Toe hulle Woensdag hoor ou Willie Mtolo het dit in 2 uur 8 minute gewen, was hulle nie juis beindruknie.. Hulle het netvlugtigna hul hor. losiesgekyk om te sienhoe vorder hulle in hul eie wedloop. Teen hulself. Olekrleketselsoen sweer hler, en die manne n wit oorheers die SAUK se sportultsendlngs. die nalveek. Benewens gereelde oorskakellngstydens.saterdag se aanbledlng van Topsport; word die Currlebekerwedstryd tussendie Oostellke Provlnsle en Natal Sondag en Maandag regstreeks ultgesaal-. Ole week se volledlge, sport-programrooster s: SAUK: Vrydag, 12 Oktober: lv1, 18hOO: Thiss Doc:n huldeblyk aan dr Danle Craven; Gillettese World Sport Special. lv4, 17hOO entss 21hOO: SoccerScene. Saterdag, 13 Oktober: lv1, 12hOO-1756: Motocross: BoB-T-byeenkoms by Syrlnga Spa; Krleket Castle Currlebekerwedstryd tussen OP ennatal npe;perdewedrenne op Turffonteln; Perdesprlng by nanda. Sondag, 14 Oktober: TSS,13hOO: Krleket: CastleCurrlebakerwedstryd tussenop en Nataln PE. Maandag, 15 Oktober:. lv413hoo entss 16h10: Krleket: CastleCl,Jrrtebekerwedstryd tussenop en Natal n PE. Dlnsdag, 16 Oktober: TSS21hOO: Amerlkaanse voet. bal; Gholfforum, Atletlek: UPEbyeenkoms;. nternaslonale motorsport., Woensdag, 17 Oktober TSS, 21hOO: Motorsport; Tennis:SAlnterprovlnslaletoemool.. ;. / HAZEL WOODWARD is.. gek no hardloop (en hardlopers). Nadat sy Woensdag se Ford Marathon as toeskouer deur die s.trate van.johannesburg gevolg het,wonder sy hoekom :Die weekse TV-Sport Donderdag, 180ktober: TSS, 21 hoorunnlng Shorts; Gholf: Austral/ese Ope MoNET: Vrydag, 12 Oktober: : World ofnational Panascinlc. Saterdag,13 Oktober: 14h30-18hOO: World of National Panasonlc; motorsportnuus; Nashua se Engelse sokker: Manchester United vs Arsenal; Rugby: Ranfur ysklfd-wedstryd tussen Auckland en King Country; Gholf: Dunhlllbaker (derde dag, regstreeks van Sl Andrews).. Sondag, 14 Oktober:Gholf: Dunhlll-beker (elndstryd, regstreeks van st, Andrews). Tennis: hoogtepunte van onangse halfelnds1jyde n Davisbeker-reeks. Maandag, 15Oktober: 23hOO: Retsry:Nlssan S8 teerdeur lerland.. Dlnscfag, 16Oktober: 22hOO: Brltse sokker-hoogtepunte. 23hOO: Retsry:Nlssan se toer. Woensdag, 17 Oktober: 22h40: Sokker: Engeland teen Pole (Europese kamploenskapsreeks, Wembley). Donderdag,18 Oktober: 23h45: Boks: Geveg om FB se mlddelgewlgtitel tussen Michael Nunn en Donald Curry, regstreeks uit Parys.

23 ... OPlyk weer na SAse beste span,),linus HORN L...-- DE OostelikeProvinsie-g;.an nie die seisoen maklik as Suid Af rika se krleket-kamploen onttroon word nle, Ontsaglikekolfdiepte,n boulaanval wat met dissipline vir n gebrek aanvaartvergoeden skitterende veldwerk was verlede jaar die OP se wenresep. Al die bestanddele is vanjaar weer daar. Die jongkoiwers Mark Rushmere en Philip Amm het verlede seisoen gewys dat hulle nie net hope talenthet nie, maarook die regte temperamentvlrkrieketop die hoogste vlak, Amm was in die aandreeks by tyebriljant.veral die WPse bou, lers moes kwaaideurloop en Amm hou nou die rekordvir die meeste lopies in n beurt in die reeks (136). J Eendagreekse gaan die seisoen nog meer veld wen ingevoerde -snelboulers, Rod McCurdy en John Maguire, waarkynlik nie nieer veellanger top-krleket sal kan speel nie., Hullehetverledejaar n groot rol in die span se welslaegespeel en deurentyd goed geboul, maar niemand se loopbaan loop so vinnig afdraand soos n snelbouler sn nie. Aan die kredietkant kan die wilde vuurvreterrudi Brysonen,,die bloedjong Brett Schultz die ",, "1.j:,./ n Menskan hulle niewerklik verkwalik dat hulle Daryll Culll-. nan dwing om sy kontrakverpllgtinge na te kom Die; as hulle hom ook moosverloor, was hulle in die knyp. Op sybesteis Cullinan brbjant, maar wanneer hy sukkel, doen hy ditook met oorgawe.as hydie probieme met sy temperament oorbrug, kan by beslis onsvoorste kolwer word. Tot dan behoort die eer aan Kuiper. Niemand anders kan n boulaanval metsoveel minagting,aan flarde siaan nie en hy het die Curriebekerreeksen die toetsteen die Engelse gewys by weet hoe omvn beurt tebou,, Die jong snelbouler Meyrick. Pringlehet aan die eludevanverlede seisoen skitterend gespeel en gee aansien.aan n snelaanval wat andersydsdunnerig yk. Hulle het darem ookdie wegbreker Dave Rundle, wat in n enkele seisoen in die land se beste draalbouler ontwikkel het. Aan die einde van verledeselsoen het Lawrece Seeffhomas n puik strateeg onderskei, Sy kapteinskap kan vanjaar nog n groter rol speel, Met die hulp vantransvaalse weggool-spelers kan Noord Transvaal dalk die seisoen die.welslae behaal waarna by al so lank soek, Die Noorde se krieketspelers is maar n wispelturige spulletjie, maar Louis Vorster kan saam met nog n oud-transvaler, die.lous Vorster... hopellk sal hy n Noord-Trans,vaal sy )Springbok.paaltjiewagter Ray,selfvertroue en sy ou vorm herwl~,;~ " Jennings, die soortstewigheid gee Die twee agtereenvolgende seisoen verbeter~ Hulle het die wat die middelorde verlede jaar onoorwonnebu-tallewatrush, talent en die venyn, Beheer kom kortgekom bet., mere vir nuitnodigingspanteen mos maarmetervarlng, Mike Rindel kon nie verlede Mike Gatting se arme Engelse VerledejaarbetdieWestelike seisoenvoldoenaandie grootver u toerspan geslaan bet, bet die merk Provlnsie te swaarop die kolfvan wagtinge wat hy die vorige jaar vanilineester gedra en gewys Adrian Kuiper gesteun, Toe geskep het nie. Nou is die druk boe ongelukkig hywas om nie!,uipervormverloor het, bet bulle minder. Dalk berinner hy en Vor. die Springbokspan vir die vyfd..ultmekaar geval en is in die sterons weer waaromalbei in n aagse toets te baal nie.,eendagreekse llederllk deur die stadium met Graeme Pollock ver- gelyk is. i Kenny McEwan se uittrede OP verniel... wasn grootslag, maarmetter- Hulle bet gewys dat hulle nie As die.noorde se toporde na ranee Lazard om die beurt te vir Wessels-hulle hoef terug te bul vermoens kolf, vaar Mandy begin of op nom mer drie in te staan nie toe, hulle die OP in die Yachad-hulle dalk beter as die kom is die kolflys nie noemen laaste llgawedstryd in die Cur- bond se befaamde rugbyspan, swaardlg verswak nle, rtebeker-reeks geklop het. n die Die Noorde se snelaanvallyk Dan is daar nog Kepler eindstryd het n dooie kolfblad gedug. Wessels, Dave Call,agha!,\,.,gave verbinder dat hulle dit weer doen. Dit was wys om van Sylvester Ricbardson, Vlam Michau... Peter Kirsten seskuif<>os-lon. Clarkeontslae te raak, Hy is op Die OP se grootste bron tot don toe is slegte nuus vir die" sy oudag steedsn gevaarlike snelkommer is sekerdie felt dat sy Bergbokke. bouler wanneer hy opdaag en Clive Rce, wat as kapteln van Transvaal genoeg rede het, omso bekommerd te yk. nie maak ofhy beseer is nle, Tertius Bosch en Fanie de Vi Hers is n skrikwekkendekombl, nasie, en Steve Elworthy kan ook die seisoen n plekonder die grates losbou. As sy nederlae teen Noord Transvaalen die WPn maatstaf was, ykdie prentjie vir Transvaal bra beroerd. Daar is geen ge. brekaan grootnamenie; Jimmy, Cook,Steve Smith,Roy Pienaar, Clive Rice... Ongelukkigis ditmin of meer waar dit ophou, Van diepte is daar geen sprake nie en boonop yk dit of Rice hom maar op sy loopbaan as renjaer moet begin toespits. \ Lawrence Seeff Cook was weer skitterend op dreef in die Engelse graafskapliga en kolf dalk nou beter as in enige ander stadium van sy loopbaan, maar hy aileen gaan nie van Transvaal n wenspan maak nie,.0 Speier wat vanjaargoed dopgehou moetword, is Richard Snell, wat verledejaar n ietwat verrassende keuse vir die Springbokspanwas. Hy boul nie so vinnig soos Bosch of Alan Donald ale, maar kry sy paaltjies met,onberispelike beheer oor yn en lengte. Die Vrystaat het eenvoudig nie die kolfdiepte wat van kampioene vereis word Die,en moet vanjaar boonop sonder Joubert Strydom klaarkom.die -boulwerk van Donald en Corrie van Zyl kan dalk help dat die Vrystaat n verrassing of twee lewer, Natal bet verlede jaar i~ die Curriebeker-reeks kwaai gesukkel, nie weens n gebrek aan talent nie, maar eerderomdat sy kaptein, Kim Hughes, deurentyd n aanvailende benadering gevolg bet wat nie by die vervelige formaat van die kompetisie gepas het nie. Die Piesangboere was die beste span in die aandreeksen bitter,ongelukkig o~ in die doodsnikke van die eindstryd voor n ongeloooike kolfaanslag van Carl Bauermeister en Callaghan te swig.,wai n wedstryd was dit nie! Die soort krieket wat die twee spanne opgedishet, het gewys waarom reekse met beperkte oow~~ewmeerwdwmrem~ die Curriebeker-reeks doodbloel, Die nuwe reelswatvir vanjaar se Nlssanskild-reeks ingestel is, houook niks goedsin vir die Cur. riebeker ale, Daar kan nou nie meer twyfel wees oor die feit dat die reeks om die Nissanskild verlede Jaar al ODSvoorste krieket-kompetisle was nle, Die gebruik van plaasver-, vangers gaan beslis die gehalte van die spel verbeter en vir nog meer opwinding sorgo Die krieket-fynproewersgaan n6g minder word, en n6g meer plebs gaan na eendag-krleket stroom,, \, 1 " " > Vrye Weekblad, 12 Oktober 1990 r:._-

24 Bryceland vertolk die rol. van Helen Martins ATHOL FUGARD se toneelstuk"the Road To Mecca", met Yvonne Bryceland in die hoofrol, word binnekort in die kunstenaar Helen Martins se Uilhuis op Nieu-Bethesda verfilm. "Mecca" handel oor Martins. Die prent is deel van die pogings van die Vriende vandie Uilhuisomdiehuisenbeeldtuin te bewaar,dievriende, watna dieplekomsien, beginnou omdie beeldestelselmatig te herstel. Die beeldhouer Johann Moolman hou toesig oor die projek, terwyl Koos Malgas, een van Martins se oorspronklike assistente, voltyds na Nieu-Bethesda terugkeer om daaraan te werk, Die Vriendedoen n beroepop die publiek om te helpmetdieflnansiering van die projek, Die Uilhuis, wat verlede jaar voorlopig tot Nasionale Gedenkwaardigheid ver1daar is, word nie net aseenvan die land segroot kunswerke beskou nie,,maar kry al groter buitelandse aandag. ",. ~ Volgens die Vriende word die probleem van die agteruitgangvan veraldiebeeldebuite indie tuinopdiemees praktiese manier benader. Mense wat die projek wit ondersteun kan by Posbus 6874, Roggebaai 8012, met die Vriende in verbinding tree. Die Afrika Cultural Centre bied mbre/n. seminaar getiteld Remapping the Past: An Overview of Community Based Visual Artsaan, Die drie:bydraers, Durant Sihlali; Steven Sack en Dan Mokhale, ondersoek. die geskiedkundige ontwikkeling van swart kunstenaars en hoe hul werk deur hul sosio-politieke omstandighede beinvloed is.. Hierdie is die eerste van n.. reeks seminare en kos R2. Die adres is: Mintweg 46, Fordsburg, Johannesburg onder redaksie van ANDREA VNASSA. l!! Sondagaand by Theatre Voltaire word rolprente, mimiek, musiek en beeldende kuns aangebied; nmates, n mimiekstuk deur Gideon de Wet en Sue Mar.shall wordgevolg deur drie kart rolprente: Robert Weinek se The Fridge met Terry Norton, Niel Goedhals, Wayne, Barkeren Braam Kruger; William Kentridge se Johannesburg - Second Greatest City AfterParisen The. Monument, Die Voltaire-Galery stal werke van Karel-Brink Steenkamp, Alexandra ROBS en Peter Morris ten toon. Paul Heidler en Athena sal ook daar wees. Theatre Voltaire word in die Junction-nagklub gehuisves, hlv Claim- en Breestraat. Die deure maak7.30nm oop en kaartjies kos R5. n Buffet is beskikbaar Napier en Mamba MARTA NAPmR (regs) is onlangs deur DeutscheGrammephone van Suid-Afrika vereer vir die Grammytoekenning wat sy vir haarvertolking as Helmwege in die plaatopname van Richard Wagner se "Die Walldlre" gewen het. Ronnie Geselowitz die.suid-afrikaanse verteenwoordiger, van DeutscheGrammephone het aan. Marita Napierdie oorkonde oorhandig.. Onderhandelings is op die oomblik deurteal-trutone aan die gangom n. gesamentlik opname te maakmet.maritanapieren Ladysmith Black Mambazo - dieenigsteandersuid-. Afrikaanse musici wat tot nog toen Grammy-toekenning gewen het. Die eerste Hongaarse Rolprentfees begin Maandag by die Nu Metro, Hyde Park Corner, Hyde Park, Johannesburg. Altesame 14 van die belangrikste prente wat in die afgelope drie.dekades in Hongarye vervaardig is, word uertoon. Bo is n toneel uit Karoly Makk se Liefde toot-in 1971 die Spesiale Jurie-prys by die Cannes-fees gewen het. Ander prente sluit in stvan Szabo se Kolonel Redl, waarin Armin Meulle,..Stahl die hoofrolspeelj Martha Meszaros se Dagboek vir my kinders, wat handel oor die terugkeer na Budapest najare van ballingskap van die kommunistiese uersetbeuieging; Vakansie in Brittanje, wat die Hongaarse Resensente-prye in 1975gewen heten Pal Erdoss se Dieprinsee wathandeloor n prinses sonder n koninkryk. Die fees duur tot 25 Okiober

25 ; ~,. ~f, <_. t ), NUWE delikalessewinkes spring deesdae soossampioene na die reen op.luis by hulle koop jysampioene, soetrissies enkomkommers ingemaale in olyfolie en lauie en so aan dikwels sommer so luisgemaak. Noudie dag dwaal ek weerindie delectable Giovannis in Groenpuntrond,en dit val my op hoeveel meer haringprodukte nou op die. rakke staan, Maljiesharing, haring insuurroom, geblikteen gebottelde haring. Niksnatuurlik varsnie, onsis mos nie by dienoordseenie. Maar n smaak vir haring is een wat eers aangeleer, nooitheeltemalwyknie.veral nie as jy al op n slag in Amsterdam nieuwe haring metuie geeet het nie.gesoute haringeters knale hulkoppeagteroor,en laat gly die langreepvisin hul kele afsonder om te sluk. Jykanjouvergaap,enpeusel daama versigtig aandie aardigheid. Toegaan leesek opoor haring. nteressante goed, harings, Die Baltiese soort was vroeer n stapelvoedsel van diemenseomdie Oossee,. enhullehetdit ingemaaken gedroog sodat dit die helejaargeeet kon word. n dienoorde van Swede vind n mens die berugte surstromming, haringwatinhoutvate gegis is. Die harings word heel in toe vate geplaas, met die helfte van die gewone hoeveelheid sout watviringemaakte vis gebruik. word,en dievate wordvir die helesomer in die son geplaas, tot omtrent 20 Augustus.. Vyfdaelateris ditgereedomteeet, en daar is n stonnloop na die lekkemy. Seker n bietjie soosbokkoms,maar niedroog nie, Diegisproses wordnie altyd presies beheer nie,en daaris n staaltjieoor diedagtoe hulle 200 vale by Ulvon in Swede oopgemaakis. Toediemule in die lugopstyg,hetvoelsdood uit die luggeval... n die Sweedse vloot is die gewoonteom surstromming op die dek van dieskip oop te. maak, vanwee die reuk, Dan dieineer hulle die visen spoeldit af; strooi gekapte rooi ui bo-oor omdiereukverder teverbloem, en eel dan smaaklik op met aartappels, brood en.botter;...,."..:.,. Aldie ennog baie fassinerende feite kom. voor in. n wonderlike boek deur n merkwaardige skrywer, Alan Davidson. Sy "NorthAtlantic Seafood" en ook sy bock oor Mediterreense.vis is amper ongelooflik.. omvattend: eers nkatalogus,mettekeninge, van die vis-en seekossoortevandie Noord Atlantiese See. Daar is letterlikdosyne, elk ;. met n beskrywing van hoe die vis lyle, sy gewoontes, staaltjles oor die vis,plus sy tien of twaalfnamein verskillendetale,asook die wetenskaplike naam. Daama, resepte, metchattystukkies tussenin. Die bibliografie daarna sou n akademikus bevredig, en danvolg n indeksvan resepte. Watverstommend is, is dat Davidson nie n navorser enkookskrywervanberoepis nle, maar n diplomaat. Dit was as ambassadeur,dathy alsyfeite in lande waarheen hy gepos was, opgetel het, plus nog,n klomp ure in biblioteke.. Syboeke is diemoeitewerdomna te soek, enalbei watek het,is beskikbaar insagteband, met lieflike lyntekeninge en afdrukke van Kyk Noord na rog enharing interessante goedsoos heraldiese wapensmet kreefsterte. Davidson wei ook lek:ker uit oor rog, Sommige mense se pylvis, op ngels heet dit skate. Di6 vreemde vissoort verskyn ook al hoe meer in ons viswinkels. VerledenaweekhetditR4,99perkilogram gekos in dieviswinkel in diekaapstadse hawe. Die Transvaler in ons midde bekyk die driehoekige stukkevisso half skepties,maar hy se hys game. Enmaak die fout om virdie visvrouagterdietoonbank te vrahoe maakn mens dit gaar.. "Soosvis" komdie antwoord droog.maar sys reg.moenie toelaat datskate jou intimideer nie. AlanDavidson verduidelik datdi6vissoorte, waaronder haaieookresorteer, kraakbeen het -..T O.:R R E S A~. ". en nie grate soos andervis nie. Pylvisvlerke vera!iseffeontslellend omdatjy dievleislean afskraap, baie ekker, maar wat oorbly is been, nie gratenie, Hyvoegby:Dievisneigomnaammoniak te ruik, vera!as dit vars gevang is. Die reuk verdwyn met die kookslag, en dis beter om pylvisteeetwat n dagof twee oudis. Hou dit in die yskas. Vraliewerdievisvrouomdievelvir jou af te trek, wantditvergnogaln slag.maakdan. so verderdaarmee: Pylvis met kapers en batter Snydievisingroterige stukke, en strooin klein bietjiemeel oor elkeen, Bale vinnig in baie botterin n swaarpan totmooi bruin en gaar. Dit gaan gou. Houdievisindieoondwarm, envoeg nog n paar lepelsbotterin die pan, saammet n lepel of twee gebottelde kapers. Laat die botter amperbruin word, maar oppas vir brand.. Gooi die sous oor die vis en bedien met klein aartappeltjies en n paar druppels...ij,i;, /&,,~.. BJLANKWARDEN skryfoar wyn ELKE dan en wan woonjy n bogemiddelde wynproe by. Of een wat selfs beter is. Soos Sam Hackney van Lonehill, Sandton sn laasweek.. Die onderwerp waschardonnay en omdat dit n immergewilde verskeidenheid is, het n mens gevoel Sam. sou moes swoeg om wyn wat die klein maar uitgesoekte groep nie ken nie,tevoorsien. Gelukkig was ons almal verla:erd aangesien Sam n keusechardonnays van oor diehelewereldsaamgestelhel Enniesommer enigechardonnays nie,partyisnognooit hier ter lande geproe nie. Die agt wyne is blind voorgesit sodatons nie beinvloed souwordnieendieresultalewas uiters interessant, om die minslete &e. Wyn 1 het n lieflike bleek helder kleur gehad,n aantreklike sitrus-envanielje-neus. met milde vrugtigebo-tone. Die smaak was di6vangoeiechardonnay, goed-gebalanseerd, jonk maarmet enorme potensiaal. 15,8/20 Wyn2 het bietjievan n beterkleurgehad, die dofste vaalgoud.diencusvanhierdiewyn het egterietsvertoonvan sterkgeroosterdeof gebrande hout. n Bietjie vreemd. n Ryk chardonnay-smaak, baie hout en groot op suurlemoen. Hoelangerjy diewyngeruikhet,. suurlemoen. Nog n goeie koop is ger?okte.engelvi~. Soek!n lekkerdikstukmetbatevleisaan.dit rekver asmensditvoorsitmetbrood, botteren.n slaai, en nog verder as jy di6 wonderlike visslaaidaarvan maak. Oppas vir grate - hulle is fyn en irriterend.: Engelvisslaai Silyn gerookte engelvis inblokkies, genoeg vir sowat 1,5 koppiesvol. Kook vier wortels tot net gaar en sny in blokkies. Sny ook n komkommer s6 Opt Meng allesin n mooislaaibak, envoegby n koppievolgaarertjies,waltersoortjy ookal verkies. Maak hierby n heerlike skerp Sweedse sous. Druk met n vurk fyn: 1 hardgekookte elerdooier, 1 rou elerdooier, 2 teelepels mosterdpoeier, n halwe eetlepel goeie wynasyn, sout en vars swartpeper. Nou voeg jy een koppie dik room by en menggoed.. Giet bo-oordie visslaai.. S6 lyk die kerels uan FatFranhs» een van mygunsteling-eetplekke in elk geval - se Southern Diner in Braamfontein. Ek moot se dit impress my as hulle agterjou aanjaag met n bak peppermente tot in die straat: Ook impressive is hoeveel spesiale geregte en bestanddele hulle han onthou. FatFranks hou tot more n. Crawfish-fees dis wat die mense van die Suide sulke yslikegamale noem. Die grootste verrassing van die aand toe. ek en my vriend Koos by Fat Franks gaan eet het, was die nagereg van twee bolle rooms» watin fyngemaalde neute omhulis-en daamagebraai is. Dit vergbaie om virmy en Koos... opgewonde te maak en die roomys is kos wat die natuuruiette uitdaagl. - ANDREA VNASSA ::...:.;. ~., PENEDES.. 75 cl e DenominaciOn de Ori~en BOTTLED BY THE PR~DUCER ALe. 13.5% VOL ProduceofSp~n. MGUEL TORRES, S.A. VLAFRANCA DEL PENEDES SPAN N Wyn 4 Be etiket. Lankwarden was reg, dit was geen Franse chardonnay nie maar wei fn SpaanBe wyn Chardonnays van oraloor hoemeerhetdiebynagisreuke nayore gekom. Baie interessanten di6wynkan nogto groter hoogtes ontwikkel, n Groot wyn wat tyq nodig het. 16/20.. Wyn 3 het n lieflikc bleek jong kleur gehad, Aantreklike suurlemoen/sitrus chardonnay-neus, baie delikaat en elegant. Diesmaakontplofindiemond, soveel vrugte, suiwersuurlemoen, dogmetwonderlike balans. Die wyn het soveel ruggraat dat dit oor die volgende jaar of twee nog sal ontwikkel. n Totaal elegantewyn. 16/20 Wyn 4 hetweereensn lieflike,lewendige kleur van groen goue appels. Die neushet egtergewys waar dievorige driewyne verkeerd gegaanhet, asn menssoietskansethierwas. n heerlike uitbarsting van ryk perskes,.. appekose, sitrus, roosterbrood en botter. Ongelooflike ryk ware chardonnay op die neusen byna n klassieke wynuitdiehandboelc. Di6 wyn het nogal n h~ alkohol-inhoud en eers betekgedink ditmoet n Franse chardonnay wees,maartoedinkek distegoedomfranste weest So n heerlike, ryk, wellustige smaak, met n groot verspreiding geure en n lang. gedrae iasina~ watvir ewigduur. n Uiters goed-vervaardige en komplekse wyn. Uitstekend.18.3/20 " Lees volgende week oor die andervier wyne;..~. B2. VryDagl 120ktober 1990

26 Rooinek TONY,JACKMANgoes on tour with TV duo Spies en Plessis and gets educated TlEY could have warned us that we were goingtobe thestarattraction at theporterville agricultural show. Were on tour with Spies en Plessis and weve spent an hourmarvelling at the indoor flower display, theexpertise of thehorsemen and the helicopter landing on thegrounds to spewout the towns loveliest nooientjies. fthis is allrather quaint tothe city journalists whoclimbed outof thebusitsalotof oldhat to thetownsfolk. Whatis notoldhat to them, however, is our modeof transport. "Jislaaikl" screeches a 15-year-old youth when heseesourtour bus. "Liewe land! Johanl Komkyk hiersol" Weve just boarded thebusbefore leaving for the next stop on our tour and the bus is idling, doorsopen.johancomes runningand, with him, the rest of the towns white male youth. They touch the bus, gape at it, peer through the windows at us.oneboy boards it forcloserinspection. Hesjoinedminuteslater by Pa and a baby-straddled Ma. t befuddles our city brains to realise that barely twohoursdriveaway fromcapetown arescores of towns like this, where a commonor-garden tourbuscan makethetowns children forget the show theyve been waiting for for months. Just an ordinary bus with regular coachseats,atv, a toilet, amicrowave oven, two automatic kettles and two dozen media people. At the next Porterville agricultural show, theorganisers would do well to bring a busup fromcapetownandtake the towns kids on toursof the area. thadntoccurred to us that th buswasanything out oftheordinary and it became a metaphor, in away, forthe kind of cultural contradiction wefound all along the route, in different ways.. The tour party itself was almost entirely Afrikaans but for the few English-speaking journalists whobattledatfirst tocopewith an unexpected barrage ofafrikaans conversation,. Afrikaans jokes; Afrikaans wisecracks and _ even Afrikaans music. We werenot used to beingin theminority because wedo, after all, keep to our city selves.. The music was compliments of Worsie Visser en sy Boesmanland-orkes and had silently nodded assent when SABC stills photographer EmilWessels whispered, when the taped music started playing soon after setting out from Cape Town, that the tour ahead couldturnouttobeanirritation forears which, ironically, were more attuned to the musicof the WestCoastofAmerica than of the Cape. Bytheendofthetripwewere clapping and singing alongtoworsievissers latesthit,and likingit,whilejanspieswentupanddownthe isle,open af,open af, systematically dancing witheverywoman on the bus. Thet SpiesenPlessis" roadshow was being taken tothepeople and thewest CoastTourism Bureau wasusingtheoccasion toshowoffthe region to themedia.. First stop was Lamberts Bay where we visited the nearby Muisbosskerm, an oddlooking enclosure bounded bya fence madeof the branches of the indigenous mulsbos, of hondepisbos. This unlikely setting, right on the beach justseven kilometres from Lamberts Bay, provided us with the first taste of Weskushospitaliteit. And then some. The welcome ispersonal, forstarters copious maincourses tooledward andelmien Turner, who run this low-overheads leisure project, greeteachvisitorandinsistyoufeelat home. Within 15minutes thefirstround offood is up for grabs- just a couple ofpotjiesto whet the appetite. One contains beef and waterblommetjies, butalmost everything else tonight comes from the sea. Theres dried fish, smoked snoek and angelfish, Ehnien opens a clay oven andremoves a couple of dozen loaves ofbread to be eaten with smoorsnoek and home-made konfyt. A stupendous seafood potjie vies for attention with a mountain of mussels cooked in salty seawatr. At one side of the skerm is a table groaning with crayfish yet to feel the fires heat. Stomachs add to the chorus of groans but findtheroomanyway, forkreefdoes notcome betterthanthis,freshfromthe seaandbraaied over hot coals. Worsie Visseren sy Boesmanland-orkes r Asoutie takes atrip into d- artjie van di olk ~ >.~ ",~_,,;<..Jt<>1 ~"~. 4- Poedingen port in Allellverloren, birthplace ofdfmalan, himselfa product ofwellt Coast cuisine fff Spies en Plessis have arrived. An SABCstafferwhispers that. this is the corporations way of saying sorry that Edwill van Aarde was so nasty to the group on his radio programme, "Afrikaanse. Treffers". Apparently Van Aarde announced. after playing theirlatesthit thathe would not be playingit again.snoten tranefollowed as thebands25ooo-strong armyoffans lettheir outrage be known. So Worsiegetstosingforthemedia and its quite sweet, really, though Worsie should sticktoweskusklanke andsteercear ofwest Coast sounds. What he did to some classic. American rock songs is indescribable and Roy Orbison must have been doing somersaults in his gravelistening to Worsies rendition of "DjouGorrie" CYouve Gott.") But when Worsieand the boys laat waai. with theirdistinetive Weskus brandofboererock, theground beneath yourfeetheaves withthe stomps and pulsations of gyrating bodies, among themthe ever-moving feetofpg and Jan Spies and of Weskaap funnyman Tolla vander Merwe who, inreal life, is aclanwilliam By the end ofthe trip we were clapping.". and. - singing along to WOTsie Visser latest-hit, and liking it.". garageowner.tollahadpoppedintosayhito old tjomme Spiesen Plessis. Vrotis the word- "Vanaand gaanek vrot raak" - and the hair of the dog is in great demand next morning when thegrim,whitefaced party boardsthebus tohead forporterville, regmakerwyri andthehorsdoeuvre ofafourcoursesafarimeal. Porterville had been onlysome place.barely on themap and who would haveknownthat in a Cape rich with flora was a microcosm more impressive yet. Portervilles flora is unsurpassed and if thetownsboys gapedat our bus, wegaped noless at theexhibition of hundreds of varietiesof flowers foundonlya walkaway on themountain across thevalley. Whenallis saidanddone, a flower is amuch more marvellous thingthan a bus. Later, seafood-filled avocado is served with Porterville wines and werewhisked off to Riebeeck-Kasteel where themosthardened joumo in the groupgets all emotional at the effort put into our 45-minute visit by the townsfolk.. Theouetehuis hasbeenraided anddearold. people arestandingasareception committee, holding konsertinas and other musical instruments which,onsightofus, theybegin playing. A small choirof women joins them and they sing us welcome songs and you think, hell, this is damngoodpro The wines are fromthe Riebeeck-Kasteel cellarandthe entreeof freshly-caught hakeis like another fish altogether compared with thefrozen variety and you wonder whats.really in.those.supermarket packets. Asweleaveayoung motherfromthetown boards the bus to saygoodbye and the driver unwittingly closesthedoorandstartsup.she screams asif shehasboarded aplanewhich is taxi-ing onto the runway and she will never seeherchildren againand,thedriverlaughing wickedly, the bus disgorges her.. At theswartlandwine Cellarwe cometo themaincoursetofindthata whole sheephas diedforusandisquietly roasting awayontwo braaigrids, having been splitasunder. Seconds and thirds go round the bursting group but, game though we are, the other half of the sheephas to be cut up and frozen after we leave. Poeding en portareserved atallesverloren, birthplace of DF. Malan and home of the world-famous South African port. Astonishly, everyone in the groupfinds, or makes, room for the three puddings and thetrifle andsugared fresh strawberries and ice-cream, but still, heapsare left over. Meanwhile much of the group elects to watchthecurriecuprugbyfinalonourhosts TV, which strkes some of us, not only the uptight sondes, asbeing notentirely appropriate. When our charming hostess timidly and apologetically interrupts therugby fervour to tell us the food is ready, someof us blush a little.. Now accustomed to the abundant West Coast-Swartland hospitality, we approach the eveningsevent withaweand trepidation. The working end of the tour has arrived and and edition of "Spies en Plessis" is to be filmed. Theprogrammeisoneofthe SABCsproudest successstories and one of the few that have. homed in on the heart of the corporations Afrikanerviewers.. t wouldnot be truetosay thatdr JanSpies has no peer as a storyteller. The showitself disproves this as, weekafterweek, unknown. peoplefrom ittle-better-known places come on to the show to hold their own againstthis veteranof the gab.but Spies is an original,an academic boer witha life tapestrysorich you wonder that he is not!oo years old to have seenand heard so much. More remarkable is hiscapacityforremembering thetoenaltsand napehairsof a tale and for telling it so richly andrewardinglyfor the listener..pgdu Plessis isa brilliantstorytellerin his ownright, but his arepenned, not spoken, and often fictitious, though in essenceriotwithout fact. On theshow,though, he has the relatively. thankless task of playinganchorman, ajob he performswith deceptive ease and skill. WereinMooreesburg for thenightandthe show begins in. the. towns Koringbedryfmuseum, a fittinglypicturesque. and quaint setting. Tobie Lochner, a local primary schoolteacherwithanaughty,craggy.. face which makes you think, just a little, of Tolla, sits between Spies and Du Plessis and rattles off characterful tales like an old pro. Afterwards he admits to having had sweat pouring downhis sidesfrom a combination of TV lights and tension, but it doesnt show during theshow.youmarvel thatasmalltown ou can compete so favourably with TV personalities with years of experience. The shows over and theres food again. Skaapribbetjie stew, wonderfully salty skaapstertjies, waterblommetjies, sweet potato, smoked snoek, angelfishand 0 otherdishes. Bedsare collapsedinto,sleep comesquickly. Sunday and home via Club Mykonos, Langebaan, this bizarre bit of Greece an the Western Cape coast, where theres another sheep on the spit, casseroledlamb cutletsand a plethora of smoked fish, this time served witholives, feta, dolmades and other Greek goodies. Morewinesof the region- Avontuur blanc de blanc, Vlermuisklip Chardonnay areconsumedbefore we load ourselves onto thetrembling bus which drags itselfandus to thesea Point SABCstudios. Politics have not beenthoughtof on a trip whose mere two days have flitted by too quickly for somesouties whohadforgotten, or notknown,how theother half Lived, Andthoseare real tearscoursingdownthe face of the young nooi from the Swartland Monitor at having to saygoodbyetoher new city colleagues, who are only slightly more composed themselves, and that only because you just never know who might be driving past. " VryDagl 12 Oktober 19~,. 83 \ i

27 VCTOR MUNNK skryf OOP TV AS gebore Piesangseun was ek natuurlik ookvoordie kassie toeons nr 13daaidrie gedruk het, Lekkerdingvan diekassie is, datons weer en weeren weer kan sienhoe mooi naelhyuit die hande van dieblou Bulle en omdie pale met die bat, En toe is dit tienminutelankkykhoe die helde bierdrink dat die spoeg so spat. Dit wasglo nie al nie, n Maandagaand sejogaklas in die ploegposisie hiertussen die piesangblare moesjy daremdie dames gehoor het,jammerom nou so te skinner. Wonderlike triomftog wat die rogbyspelers deurdie Piesangstad se strate gevoer het, jy moes gesien het hoe rooi is dieeenstut se wange vanal dielipstiffie naderhand. Ek het self skoon trots gevoel,. Gesonde plesier Toglekker om vanuitdie halflotus te staar na n aksieavontuur. Soosdie ou, staatmakers Hardcastle & McConnickwat stoutigheid en geregtigheid so mooi kombineer, Behalwe vir die vinnigekarre en n wraakwedren, die dapperheid en geweld, die mooimeisiewat vandie dood en n slegte mangered word, wasdaar nog dieplesier van n gesondesubstituut-vader en substituut-seun verhouding. S~ nouweerskop skiet en donder is oppervlakkig, Ontroer Ja, En dangaanons "moeilikomte ~"-prys vandeesweek aan doktordominee minister kapteinsyedele Dawiede Villiers vir sy stamelende optrede by die Baaise kongres. Dis so alof dit nog swaaris omteerken dat "onsnie dieeier kon ontroer nie". Waar was daainuwe Suid-Afrika vreugde waarvan DokDhlomo gepraathet by daardie einste kongres? B4...Trotse Piesangs Niksnut Weens n taalgestremdheid konek nie bepaal waar in wie se onderbewuste slaap. Stumo presies nie, maarek kon afleidat hy., net op genade enige plek slaap,synde natuurlik n nagwag van beroep.en met die :. dathy Koekoe se perdegelduitdrinken sy talleskuldeisers met kieries by al die ingange enuitgange van die huisopdaag, Ditlyk mysgudi Snaysj is eintlik n Zoeloe Orkney Snork Nie. Nou,iseers met n taalgestremdheid wat n mens agterkom hoeveelvan onstv- dramas netpraatpraat praat is, asofons eintliknogradioprobeerluister. Krag Na die besoek aan Eskom se beheertoring vertrou ekmy krag ook nie meernie, want ek weetnou as vraagen aanbodnie heeltemal ooreenstem nie, danstygdie frekwensie bo 50 hertzen danloop die wekkers vinniger. Danis dit te vroeg wakkergemaak worddeur daai wekkermasjientjie met die warm koppie koffieendienuutstepetrolprys en die stand van onderhandeling. En wie wildit nou vrocl!r hoor as wat hy, hoef? Sue Williamson in die Anneks ROBNHAWKNS maak n Kaapse lawaai EK het al voorheen oor die Genooide Kunstenaars-program van die SA Nasionale Kunsmuseum gepraat, enekgaan weer, want narnate die projekontwikkel, voel ek dat die keuse vankunstenaars neerenweer interessant word. Laas wasdit Kevin Brand.Di6 keeris ditsuewilliamson - n fassinerende vrou wat n geruime tyd al haarspesifieke stempelop kunsin die Kaap laat voel. Diebrosjuresasyis"belcend virhaarreeks getiteld A FewSouthAfricans enasskrywer vandiehoekresistance Art insouth Africa." Vir myis die keuse vandie woordvbekend" hiervanbelang,sy is beslis belcend, maar vir myblydit n opevraagof sy werklik"erken" word. Of die erkenning wat sy ontvangnaby genoeg is. Hier is daar n integriteit aant werk, wat die soort aggressiewe bemarking watkunsverg om uiteindelik lof te ontvang, verskriklik bemoeilik. Politieke sieningisdan Die SAUK HANL VLLERS wonder oor herskedulerings en help joujou TV-week beplan S dit dalk n gevalvangoggamaak vir Bababang?. So pas het die SAUK wmr eens n rits: "ingrypende programveranderings en herskedulerings" bekend gemaak netn week ofwat na M-Net sevierde vejaarsdag. Dieselfde hetverledejaargebeurtoe"antenna/e"dielig gesien het en die programlyste van bo tot onder omgedolwe is. Di6 veranderinge en herskedulerings het toevallig ook aet-na M- Netse verjaarsdag plaasgevind......, nteressant isdatdi6 programveranderings glogegrond isop"intensiewe marknavorsing", maardat dit telkens dieselfde programme is waarmee van voorafgeworstel word. Soos "Diagonal Street", watnoualvir n derdekeer, na n ander "ideale" kykgleuf verskuif is; "Antenna/e". wat glo nou meer jeug-, geijri~nteerd gaanraak(hethulleniedieselfde verlede jaar belowe nie?); en die nuusof "Netwerk/Network", waaraan nou al die hoeveelste keergepeuter word. Veranderkykers sevookeure dans6 vinnig, of is dit dalk,n desperate pogingvan die, SAUKom sy beeld teverbeterindie.lig van, die" groeiende gewildheid. van. sy eens»onbenullige kleln.mededinger, M-Net. ". Nievemiet nieword deesdae wydbespiegel oor M-Net se toetrede tot nuus-uitsendings, en het die betaalkanaal in sy vorigeboekjaar vir die eerstekeergelyk gebreek, K-lV hetvanjaar die lig gesien, watverlrope vandekodeerders diehoogtelaat inskiet het, en die inhoud van M Netse"Supersport"het gelei tot letterllk :n. verdubbeling van sportuitsendings opdiekanalevan die,sa,uk (watselfsmetn "Surplussport"-kanaal begin het),, Nouhooronsookdie nianne vandiesauk, wat onlangs na die MPCOM- TV-fees in Cannes vertrek het, volg vanjaar n aggressiewe koopstrategie, omdathulle "bekommerd" is oor die "SAUKse.beeld" en n slag primaprogramme wilaankoop. Maar wathelp ditas ditjaarna jaardieselfde manne is wat koop? As die SAUK vaal programme jaar nd jaar uitsaai, is dit omdat di6kopersvaalprogramme aankoopwat die uitvloeisel is van vaalsmailk, nie waar nie? n Mens moet egter nie t6 hard met die SAUKraasnie. Daarwas en is nog - etlike uitstekende programreekse op sy kanale.en vanjaarse plaaslike vermaakprogramme was uitdie boonste rakke. Maardie SAUK salnog lanken ver moet soekvoordat hullesulke spesiale programme bied, soos M-Net se PavarottilDomingo/ Carreras-uitsending ofdie "BarbaraWalters: 50thAnniversary Special", watindie naweek vertoon is. (Tussen haldes, hierln waseenwonderlike opmerldng deur dierolprentster Gregory Peck. Gevra wat die rede is vir sy suksesvolle en baie langhuwelik ret Peck n oomblik nagedink ook n dingwat tel. dus in die manier waarop verskillende teksture, Vandatek haar werk vir die eerste keer vormsen beeldelemente op mekaar inwerk. gesien het, was daar n soortrustigheid aan En die elemente van die beeld bly leesbaar, verbonde. Die genoemde reeksis selfs baie Dismos n kopie vanietsuit onsomgewing. dekoratief. Maardaar is n subtiliteit wat die Alleswordnetinnuwekontekste geplaas, om perke van "dekoratiewe kuns" ver oorskry. ligop n besondere individu of verskynsel te Dis eintlikn 800rt menslikheid - wat haar in werp. staatstelomhaaronderwerp totindiekleinste Suese benadering tot~ program isheelwat besonderheid te bestudeer en oral in die anders as die van vorige besoekende onverwagte detailvan die werkweerte gee-. kunstenaars. Sy gaan nie alleen werk nie, So worddierolvan dieverskeie vrouein die maar met n groep vroue, wat portrette sal "stryd" (hetsy van vrouein diealgemeen, of vervaardig. Disdusn pogingtotkollektiewe van vroue binne die SA "struggle") in die kunsvervaardiging, vergemaklik deurdiefeit simbole en beeldebinnedie rame van die dat geen kunservaring nodig is nie. Vemuf portrettegesuggereer. met n verfkwas helpniksnie.aleen dieoog, Haarhuidige belangstelling isin n rigting en die spesifieke ontwerpsmaak van die wat die mistielce sluier van kuns verder vervaardiger of groep vervaardigers - is verwyder. Sy eksperimenteer tans met die eintlik van belang, n Baieinteressante poging, vervaardiging van beelde met behulp van n watdie"meansofproduction" vankuns flnaal kleurfotostaat-masjlen, Voorwerpe, foros, nitdie terrein vann geskoolde eliteverwyder. pasboeke...enigiets kan opdiemasjien geplaas Sue Williamson salvan 17tot 31Oktober word(milsditnet pas) omn beeld tevervaardig. indieanneks-galery vandiesakunsmuseum Die resultaat is dus ast waren kits-collage. in Kaapstad wees. Sy bied oak op 20 en 27 Suiwer abstraksie val dus weg. Ontwerp l~ Oktoberkunsklasse aan. slel voort Zinzi Kulu, die aanbiederuan Crossover en Walters toe heel emstiggeantwoord: "A.lack of imagination.t).. Ditismaklikomreekseaantekoop watop Amerikasetoptien-lyste is,maar ditvra n fyn -oog om sulkejuweleraakte sien. Lank lewem-nel Wantmet die "stryd" tussendie betaalkanaalen diesauk kan die <, vanvyf Oscarsingepalm het, ondermeervir Beste Rolprent, Beste,Regisseur, Beste Kinematografie en BesteDraaiboek. Soos almal teendi6 tyd seker weet, is die prentgegrond op die autobiografie van sak Dinesen, watdieskuilnaam was virdie Deense skryfsterkaren Blixen. Hierin vertel sy van haar gerieflikheidshuwelik, haar verhuising nakeniaen haar verhouding metn enigmatiese Engelse avonturier engrootwildjagter. Die prent bevat ongelooflik fotografie en n vertolking deurstreepwat n mensjare lank bybly.. TV4 se"terms ofendearment" kan beskryf word as n Freudiaanse storie waarin dietipiese rolle van ma en dogter omgeruil is en die dogter nsoortlewe-gewende kragword, met die ma n, oppervlakkige flerrie in pastelvalletjies. Wanneer diedogter egter hoor syhet kankerwysdiemahaarwaredeugde en worddie steunpilaar van die gesin. Net so gesiensou n mensdink"terms of Endearment" is"schmaltz" met n hoofletter. Maar diedriehoofspelers maakdiefliek volgens Kaelnie net draaglik nie,maarselfsgenotvol. Soos te verwagte (methollywood se passie virsages) ret Tenns ofendeannenf skoonskip gemaakvan dieoscarsin 1983 en sesgewen, met onder meer die Oscarvir Beste Aktrise, aanmaclaine, Beste Byspeler aan Nicholson,. Beste Prent en BesteRegisseurvir JamesL. Brooks. " DE SAUK se programskedulering is al, kykernet wen.. ":> bygeleentheid deurn kyker(bygebrekaann meer gepaste woord) beskryfas "whakey". *EN van die positiewe gevolge van. Nog n voorbeeld is Kate Turkington se mededinging gepraat: een punt waarop die,reeks "StayingAlive", waarin probeer word SAUKbeslisverbeter het, is die gehalteym om die man op straatvan raad te bedien oor die rolprente wat deesdae op TV en TV4", :alledaagsemedieseensielkundigeproblem~, gesienkan word.,.,, e, 800s stres, anorexia en bulimia, gesinsgeweld,, M6reaand word Barbra Slreisand en Robert dwelmmisbruik, kanker wat onder vroue Redford se "The Way We Were" op TV!.: voorkom en depressie. Die reeks word op (9.30 nm.) uitgesaai, Sondagaand "Terms of, lvl vertoon... sesuur op n Sondagoggend Endearment" met die wen-kombinasie van,(en boonop nie eens op die prograrnrooster ShirleyMacLaine, JackNicholson en Debra. genoem nie),dit het verlede weekbegin. WingeroplV4 (9.04nm.),metas aftematief Sondagaand op M-Net"Out of Africa~ (8.30 * N NTERESSANTE reekswaarmee op nm.), met Meryl Streep, Robert Redford en - TV2/3 verledeweekbegin is en watvolg in Klaus-Maria Brandauer. " die voetspore van die baie gewilde Engelse n n resensie in TheNewYorkerbeskryf die bekende resesentpauline KaelRedfordin "The WayWeWere" as"a straw~h~iredjock fromvirginia whowants tohave a goodtime" en Streisand as "a frizzy-haired Communistwho~s always sure shes right". Die twee ontmoet asstudente, verloor kontak en ontmoet later weer. Hulle trou, maar nli baie sielewroeging enmisverstande loop hu1 paadjies uiteen. Volgens Kael red die romantiese vonke tussen die twee hoofspelers n "half-terrible movie" en verander dit boonop in "hitentertainment". Sydney Pollackis die regisseur. Sekereen van Pollackse grootste treffers wasegter"outofafrica", waarin hy~weer met Redford gewerk het - di6 keerjeenoor die mega-ster Streep - en waarrnee hy n somtotaa "After Eight" op lv3 is "Crossover" Saterdagoggende om 11:55 vm., met n, herhalingdinsdagmiddae om 4:36nm. Hierin span Zinzi Kulu (van "526") en Lunga Williams saamom kykers se vrae oor maatskaplike probleme te beantwoord met die hulp van deskundiges in die atelje$:. Die program is n nuutjie vir TV2/3 omdat die telefoonnavrae regstreeks beantwoord word. Die"Crossover"-span,metPeterBodeas die regisseur en Helena Spring asdievervaardiger, het op di6 formaat besluit nd navorsing w~reldwyd.. Onderwerpe wat in "Crossover" getakel gaan word, is ondermeer dieversorging van babas en kleuters (eerskomende Dinsdag), ongeletterdheid, skoolbywoning, tienerswangerskappe, en hoe om n eie sakeondememing te begin. VryDalll12 Oktober1990 i!,, i t ),,,, ~ -_.~ ~ ~ l_!_!.!.-:-- ~ ,, >.,

28 ~, Kruik-Toneel is die eerste ~ plaaslike toneelbestuur. wat die opooerregte kon behom vir (n stuk van Botho Strauss, een van Duitsland se belangrikste dramaiurge. Arnold Blumer se Afrikaanse weergawe van die stuk, (Die Park, begin 20 Oktober in die Nico Malan-Teater in Kaapstad. Marthinus Basson behartig die regie. MARUS ROSSOUW ontleed Strauss se toerk. DE grondslag van Botho Strauss se benadering tot die teateris reeds duidelik in sy kritiesegeskrifte in die toneeltydskrif "Theater Heute"van diejare 60en 70. Dit behels in wesedie afwysing van die naturalistiese en pseudo-realistiese teater waarin dietoneelwerklikheid voorgestel word as n getroueweergawe van die realiteit of waarindie komplekse eietydse werklikheid vereenvoudig word tot Botho Straue«eendimensionaliteit. Hierteenoor stel Straussdie Foucaultgemsplreerde benadering wat reg willaat n sameewingwat deurmassamedia en dieproblematiekvan diemoderne mens in geskied aan ~~Jneerduidigheid en inligtingstegnologie beheerword,uit te verskeidenhel Van tail- en denkvonnsq die beeld. Hiervoormootdie tradisionele "geslaagdheid" van 6ewussynsvonne en die teatertegnieke en strukture opnuutbekyk vele moontlikhede van die verbindings en word. Die nuwe, eietydsetoneelmoot kom wisselwerking tussendie vonne. Dis dus n uit n nuwe kombinasie van ouvorme, n besliste benaderingin die waresin van die verlewendigende hersiening van wesenlike d~konslluktiwisjm. drarnatiese grondstrukture en n teatrale Strauss soek die boustene van n werklik fokus op relevante aspekte van die modeme, eietydse teaterwat dit in staatsal stelom bestaan. Kreatiewe verbeelding speel hier Aangrypende ondersoek,na Goed en Kwaad i:. Lusmoord en moordlus n vemamerol- vir toneelslaywer sowel as toneelganger. "Die Park"wat in 1984 met groot welslaein Duitslandopgevoer is, is n logiese uitvloeisel van hierdie benadering. Die stukis die teendeel van naturalistiese teater. n n grootmateis dit. allegories, metaforiesen kaleidoskopies van aard. Diemeerduidigheid van die teks, toneleen personasies wordten volle verken. As nuwe werk gryp dit terugna een van die bekendste en mees bespreekte stukke in dieeuropese toneeltradisie Shakespeare se "A Midsummer Nights Dream". Maareweneensbetrek dit ook twee duisend jaar se kultuurgeskiedenis: die rituele aspekte en mitologiese oorsprong van die antieke tearer, n al Strauss se stukkespeel mites, sprokiesen legendes n rol, maar in "Die Park" worddit op n verwik:kelde wyse deurgevoer sodatbyna elke toneeln pastiche vanander mites of legende-temas is. Die modeme,anonieme stadsparkwaar die stuk afspeel, het n opeverbinding met alle moontlike tye en plekkein die westerse kultuur. n die park dwaalen verskynfigure en droomgestaltes uit allelae van die mens se verbeeldingsgeskiedenis. Agterelke personasie skuil n magdomander, En in die loop vandie stuk: ondergaan talle karakters voorkomsveranderings. Alleef die "Die Park"-karakters in die waandat hulle hul eie lewens lei, het alleswat gebeur of gese word, reedsvoorheen voorgekom. Dis duidelik dat daarsterkooreenkomste met die Shakespeare-komedie is. Die oppervlaktestruktuur is dieselfde: die klassieke vyf bedrywewaarvan dieeerste en laastedie funksiesvanpro- en epiloog vervul, m~t die rniddeldriediehandeling, Daar is nparallelin die tematiek: die wereld as speeltoneel, diegeskiedenis as n reeksmetamorfoses, diebewussyn as labarintvan drogbeelde en drome. Ook elemente van die handeling stemooreen:. t,", UPSTARS BYDE. MARK "..., ;STARBRTES.. de~r. -1~f;LrneySimonendie.,.",spelers Musiekregisseur l)uie Mahlobo - Marionette en otj-tt.4erp deur Handspring Puppet C6mp(Jny,- Ma tot Vr 8.15nm Sa " 6.!.5nm en 9.15nm p...; DEUAGER,. Christopher Durang 88 1 laughng WftJJ 1. ~& d8ja fklna RAMSAY. Met v_ Co*& 811 Robert 1... /. Pa tilt vr 8.16l1li; WM8h8ad 8a 811D 181m MARK-GALERYE Groot galery Fotos deur Pieterde Ras Klein galery Fotos deur Rogerio.,, Telefoon die rosietussen Oberon en Titania oor die besit vandie Swart Seunen die wisselende liefdesverhoudings van die viertal Hermia Helena-Lysander-Demetrius, liefdesdrankie inkluisl Die karakters Titaniaen Oberon kom nienet direk uit Shakespeare nie, maar grootgedeeltesvan die oorspronlike teks wordby geleentheid aangehaal. Daar is ook n toneelstuk-binne- n-toneelstuk, Maardie verskille met"a Midsummer Nights Dream" is dalk belangriker, Die vemaamste is dat Straussdie mites van Knossos (Pasipbae en die stier, Daedalus, en dieminotaurus) en Troje(Paris en Hektor, die Helena-figuuren die twis tussen Heraen Aphrodite) ook sentraal plaas. n die derde bedryf is daar byvoorbeeld letterlik: n herlewing vandie bloedige Pasiphae-mlte,,. Soos Foucault, plaas Strauss deur hierdie komplekse mitologieseverwysings seksuele moraliteit sentraal in die stuk, Waar Shakespeare se "lustigepaar" Titania en Oberon n toonbeeld van harmonie is, is die twee in "Die Park" egter n onmoontlike paar - bymekaarbloot vanwee n bevel van diegooo.,,, Diesentrale handelingvan "Die Park" is Oberon en Titania se ondememing om us en liefde wat op aarde inverval geraak het, te herstel. Die stand van Eros is so droewig dat miteen mitologie vir die taak ingespan word. Maar in stede van ngoddelike taak, sien Oberon die kans omwins te maak uit die dood. En vir Titaniagaan dit net om haar eie emosionele en liggaamlike bevrediging.. Ookal die eietydse karaktersin die stuk:. toon dieklassieke gevolge van onderdrukte seksualiteit: selfhaat (Helma),rassisme t;, : (Helen), onderdrukte homoseksualiteit (George en Wolf), nasionalisme (Wolf),.;~ verkragtingsfantasie (Georgeen Bersteling), r:,, fetisjisme (Cipriaan), hismoord en.moordlus..\. : (SwartSeun).....<;;::. Metdie kwessie van moraliteitas. ::, metafoor skep Botho Strauss n potente teatervir ons tyd..::... LORD OF THE~LES.., ve~~lo~~~~~ersindieropre~tllinkini~" : F Met Phaul DBalt!Ja,zpu,r Ge,tty, Chri«,..# Maar n aangrypende dimensieword,.;,:,:.:: ur,: en ame tpo Y {toegevoeg,nl, hoenabyaanmekaar envervleg Regisseur: Harry Hook ~ Goed en Kwaadeintlik is. Golding sowelas, die week by die Draaiboek: Sara Schiff \ dieregisseursiendissiplineasieienskapvan , \. beskawing, endit is.maardisookdieruggraat MARK-TEATER.. JANKONTERDANS -~anmilitarisme, wat dikwels die uitwissing..,~.;; beskaafdheid veroorsaak het, "LORD of the Flies" is die tweede aar is n swart-witheidomtrent dieboek rolprentweergawe vandieroman deurwilliam watin die rolprent genuanseer word en te1kens Goldingwatin 1954verskyn het;enbeeld die tot in besonderhede deurgevoer word. avontuur uit van n groep seuns wat op n. Byvoorbeeld, Ralph, die seun wat vasklou verlateeiland,wegvangroottnense stranden aan beskaafdheid, die goeie outjie, het in die geleidelike diemenslfkewaardes wat huue ". boek blonde hare;n (fie rolprentis dit Jack,.: ken, verlooren hulselfoorgeeaanprimitiewe "die "bose",outjie,wat blonden mooiis. drange..,. ".,: ":~!:..,:c,hoesubtieldie,seunsseondergangreeds Die werk,watas klassiekbeskouword, is teenwoordig was in hulmilitare opvoeding. ook ntoeganklike ondersoekna dievraag na word deur die gebruik van militare musiek., Good en Kwaad, die "menslike aard" en. wat verwant is aan primitiewe musiek.: "kultuur"> uitgebeeld. Hookse rolprent is.baie vehaalmatig, Die verhaal is vandag nogaangrypend, e ortuigend, Meestevandie skote hetn sigbare simh2jiese hoewel n mens- teendie hoek sowel as die rolprent - sommige besware kan opper, n tekenj..die rolprent openbyvoorbeeld met Mens wonder ofgoldingseboeknienbietjie onderwaterskote waar die seuns iemand wat, gedateerhet nie. ", uit dfe reddingsboot gevalhet,probeer reden Die rolprent het gelukl9g me" die" goody- steldietoon: npeilingvan diemens se verborge, goody" gevool vandie bocknie, vannverteller psige. Ben, beswaar is dat die innerlike, watvan"buite" slayfoordinge soos"boosheid" sielkundige verval teveelmetuiterlike effekte, (die gevoel is waarskynlik deels omdat die oosritmiesemusiek,gesuggereerwordpleks verhaaldie vonn van n gelykenis het en dus spel. nlessiewi!tuisbring.) Maarnou ja, kom ons 1 c rolprent, soos die boek, verleen hom gundiebrittehul tradisie... tot die volgende mistasting: dat primitiewe Hierhet onsdalkeenvandiesuksesvolste volkenie beskaafde waardesofkultuurgehad "oorskrywings" v,a~, n boek, met het nie. Chaosen primitiwiteit islankal nie klemverskuiwing wat goed gemotiveerd is. meer sinoniem nie. nteendeel, in baie Dis nie meer n groop Britseskoolseunswat primitiewe kontekste lyk dit of nunieke, tydens dietweede Wereldoorlog opdie eiland kreatieweverband tussenchaosen die maak strand, maar n bloedjong groepie Amerikaanse van onderskeidings bestaanhet. kadette. Dietydishedendaags, voordie einde Vuilheid wordgesienas verval. Maarom vandiekoue oorlog tussen Amerika enrusland. "skoon"te weessooswesterlinge ditverstaan, Die dimensie wat hierverlore gaan, is die is n baie konteksgebonde OOgrip wat da van ntragiese val. DieBritte,vera!tydensdie aar buite niksbetekennie. oorlog,wasdievaandeldraers vanooskawing. Golding hetoor sy boek gesa:"the moral \ (So wordgese.), is that theshapeof society mustdepend on the Wat die boekso aangrypend rnaak, is dat ethical nature of the individual and not a die opvooding van daardie seunsnooit so n politicat system." Die vraag ontstaan hoe afgryslike verval kon vermoed het nie. n, afhanklikn "menslike aard"gesienkanword Militere akademie het net nie dieselfde an n bepaalde samelewing se waaroos. 1} onaantasbare waardes wat gekorrupteer kan olding was waarskynlik op soek na n word nie, veral nie n Amerikaanse ene nie. v.!~g~: onafhanklike "ondergrond"w Nli Vi~tnam en ~ui~-amerika het Amerika <JieiilenS!ke a![d, iets wat OOvraagteken kan kwalikmeer as sy ete selfvoldaanheid om te word:die rolprent doe~ dit nie., VryDagl 120ktober 1990 MARK-TEATER.. Ma Vr: 8nm. Sa: 6nrri & 9nm PJETER-DJRK UYSse A. <:. ",KSSON YOUR/ :, KOEKSSTER Tot 3 Nov,. WAREHOUSE BY DE. MARK : Mothobt Mutloatse se BABY COME DUZE - Regie deur : Corney Mabaso Met Bayete. Mara Louw. ~ao Makhene en Patrick Shai..~ Muslekspelin n sjebeeniil cue hemet - Ma Vr 8.300m (Aandete begin 7nm) - Wo 30m - Sa 5.45om (geen ete) en 9.3Onm (ete 80m) KPPES BYDJEMARK Dl tot So: 9nm Wired to the Floor Tel: , Bespreek by enlge Computlcket, tel Johannesburgse Vlooimark: Elk. Seterdag ven 9vm tot 4nm Nuw. mark n Plmstraat van9vm tot 4nm. Sonde by die Mary Fltzgeraldpleln van 9 Yn tot4nm... B5 _"":1,,,:j.. c.~

29 ~ --...,/!.,;,\, /,,".; :. Nlco Malan, mlddestad. Tel. (021) : Opera: LELSR DAMORE c:jeur Donlzettl nog OJ) 13, 19, 21 en 24 Oktober en n mlddagvertonlng op 16 Oktober. Arena: THE TMES THEY ARE A-CHANGN. Goedkoop voorvertonlng vanaand van die revue oor Bob Dylan. Met mense soos Vivienne McCullagh, Allan Faull en Nlelan Mirror, Blakes Restaurant: A UnLEBT OF THS AND A TOUCH OF THE OTHER, Malcolm Terrey se kabaret. Tot27 Oktober. Baxter, Malnweg, Rosebank. Tel. (021) : Theatre: JUNO AND THE PAYCOCK deur Sean OCasey met Shaleen Surtle- Richards. Tot 27 Oktober. Stagedoor: THE MUSC OF THE NGHT, Andrew Uoyd Weber se muslek met Lana Green, Robert Rnlayson. en Usa Melman. Tot 26 :;Januarle. Stuclo:A BrT OFF THE. d MARK met Mark Banks en LeanneGoronovsky. JOHANNESBURG Markt.ater, Bree.traat, Newtown: Tel. (011) : Hoofteater: A KSS ON YOUR KOEKSSTER. P1eter- Drk Uya. Tot 3 November. Upstairs: STARBRTES d.ur Barney Smon en met Fats Dlbeco. Tot 10 November. Laager: LAUGHNG WLD met Vaneua Cooke.n Robert Whllehead. Warehou : BABY COME DUZE met Bay.te, Mara Louw en Patrck Shal. Tot20 Oktober. Alhambra, Leonard Rayn.-teater, bo n die Alhambra, Sivewrightlaan, Doornfonteln. Tel. (011) :: THE COCKTAL HOUR met Sean Taylor. Tot 27 Oktober. Wlndybrow, PRESUMED NNOCENT PRESUMED NNOCENT HamsonFord.BrianDennehv (2 18) DALV 930, 1200, 230, 515, 7.45, firemllns2 NUMETR01-2 ALBERTON CRAZY CAMERA CandidCamera Comedy (2"18) PRESUMED NNOCENT DALV, 9.45, 12.15,2.30, 5.15, 7.45, Harrison f=ord, BrianDennehy (2 18) DALV 9.30, 12DO, m, 7.45, 015 BRD ON AWRE BRD ON AWRE Mel Gibson,GoldieHawn (2-0 PG) DALV, 9.45, 12.15,2.30,SS, 745, " : o DE HARD 2 BruceWillis.BonOleBedelia (2 16) DALY, 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,1015 HarrJsonFOlc1, Brian Dennehy (2 18) DALV, 9.30,1200,2.30,515,7.45,10.15 BRD ON AWRE MelGibson,GoldieHawn (2 10 PO) DALV PREmWOMAN " 1:1.. RichardGere,Julia Reberts (2-14) PREm WOMAN AFRCAN EXPRESS Patrie Oallaghan. Karen Mayo-Chandler (A) Rchard Gere,Jula Roberfs (214) CRAZY CAMERA MaN-FR, 6.00, 820 SAT,2.30, 8 00,8.30 MelGbson.Goldie Hawn (2-10 PG) DALY 9.45, 12.15,2.30, ,1000 OAlr:r~.~~ ~orcili, ~~~~~ ~f5~~~hl. g;~8) GREMLlN~2 HE NEW BATCH THENEWB~ CH Phoebe Cales. John Glover (2-8) Phoebe Cates, John Glover (2-8) DALV, DALV, 9.45, 12.15,2.30, 5.15,745,10.00 BRD ON AWRE THE HUNTFOR RED OCTOBER Mel Gibson,GoldieHawn (2-10PG) Sean Connery, Alec Baldwin (Al DALV, 9.45, 1215, 2.30, 5.15, 7.45, 1000 DALV, 1000, 2.15, 515, 8.00,1030 CRAZY CAMERA BRD ON AWRE Candid Camera Comedy (2-18) MelGibson,Goldie Hawn (2-10PO) DALY- 945, 12.15, , DALV 9.45, 12.15, 2 30, 515, 745, DCK TRACY WarrenBeatty,Madonna (PG2-8) Candid Camera Comedy (2-18) DALV, 9.45, 12.15,2.30, 5.15, 745, DALV, 9.45, 12.15,2.30,515,7.45, 1000 FAMLY BUSNESS FAMLY BUSNESS PRESUMED NNOCENT HamsonFord,Bnan Dennehy (2-18) DALV, 9.30,12.00,2.30,5.15,745,10.15 THE NEW BATCH Harrison Ford,Bnan Dennehy (2-18) Phoebe Cates, John Glover (2-8) DALV. 9.30, 1200,230,515,7.45,10.15 DALV, 9A5, 12.15,2.30,5.15,7.45,10 00 CRAZY CAMERA Candd Camera Comedy (2-18) DALY 945,12.15,2.30,515,745,10.00.BRD ON AWRE MetGibson,Goldie Hawn (2-10PG) DALY: 945, 1215,2.30, 5, REMLlNS2 REVENGE" THE NEW BATCH Kevin Costner, Anthony Quinn (2-18) Phoebe Cates. John Glover (2-8) DALY, 9.30, 12.00, 230,5.15, DALY. 9.45, 12.15, ,10.00 PRETY WOMAN BRD ON AWRE Richard Gare, Julia Roberts (2-14) Mel Gibson,GordieHawn (2-10PG) DALV 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 745, DALY: 945, 12.15, ,7.45,1000 CRAZY CAMERA Candid Camera Comedy (2-18) DCK TRACY DALY: 945, 1215,2.30, 5.15,745, 10.00, WarrenBeatty, Madonna (PG2-8),; DALV, 9.45, 125,230,5.15,7.45,10.00 TEN LTTLE NDANS - HarrisonFord.BnanDennehy (2-18) DALV, 9.30, 1200, 2.30, 5.15, 7.45, PRETY WOMAN BRD ON AWRE r=mt~lnsjn MelGbson,Goldie Hawn (2~10 PG) DAilY.945, 1215,2 30, 515, Candid Camera Comedy (2-18) GREMLNS 2 THE NEW BATCH Phoebe Cales, John Glover (2-8) Nuggetstraat, Hlllbrow. Tel. (011) : Dalro: N-MATES, m1mlek deur Gideon de Wet.n SueMarshall. Tot 130ktober. Adcock-ngram: CRAZY, Natanlel en Alida While se kabaret tot 13 Oktober. Roodepoort Stad.teater, Chrlstlaan de Wet-weg, Rorldapark. Tel. (011) : MY VROU SE MAN SE VROU, Tot 13 Oktober. ldventure Phoebe Cates,John Glover DALY, 9.45, 12.15,2.30, ,10,00 CRAZY CAMERA The First Adult Only (2-1S) Candid Camera Comedy DALY: 9.45, 1235, ,10.00 Presume nnocent Thriller (2-18) HarrisonFord.BnanDennehy DALY 930, 1200,2.30,5.15,745, Gremlins 2 The New Batch Adventure (2-8) Phoebe Cates,John Glover DALY, ,2,30, 5.15,7.45, Pretty Woman RomanticComedy (2-14) RichardGere,JulaRoberts DALY, 9.30, 12.00, 2.30, 5,15,7.45, Days 0. Thunder Tom grl~i~~t~~"ouvall (A) DAilY:9.45, 12.15, , 745,10.00 AGTER ELKEMAN Drama (PG 2-10) ~r~ ~~~~~~~~.~lg, ;~~~:~5~~O~Jo Dick Tracy. Ad ntu.. (PG 2-8) DALY: ~~. ln2~;82"o~5~~~~~: , Bird on a Wire. Mel ~~~,~o%~~a~~-10 P.G.) DALV, 9.45, 12.15,230,5.15, :1 Pret!Y.nU~~~~2~) RichardGere.JuUaRoberts MON-FR, 6, SAT:220, CRAZV CAMERA The First Adult Only (2-18) Candid Camera Comedy DALV: 9.45, 2.15, 2.30, 5.15,7.45, : Opera: TURANDOT, Puccinie opera, op 22, 25, 28en 31 Oktoberen 3 en 6 November. Arena: NHERT THE WND met Graham Hopkins en Jame. Borthwck. Tot 13 Oktober. Momentum: KOMBUS BLUES, deur. Jeanne Goo.en met Trudie Taaard. Tot 20 Oktober. KAAPSTAD _ Presumed nnocent Thriller _ (2-18) HarrisonFord,Bnan Dennehy D LV: Gremlins 2 The New Batch Adventure (2-8) Phoebe Cates, John Glover DALY: 9.45, 12.15,2.30, 5.15,7.45, Revenge Thriller (2-18) HarrisonFord.Brian Dennehy DALY, 9.30, Dick Tracy. Adventur. (PG2-8) DAilY:~:~~~~.~5~~.~O~5~f~r4a5, Gremlins 2 The New Batch.Adventur. (Z 8) Phoebe Cat.s, John Glover DALY: 9,45, 12.15,2,30, 5.15, 7.45, Bird on a Wire Mel ~~~~~,~~~:~aj~ 10 P~.) DALY, 9 45,12.15,2.30,5.15,7.45,1000 " :,....Voortr.ftlk St.rk aanbev.el " S.ngeNs "So-.o Pr.nte sondersl.rret)le.. nog nle beoordeel nl DEALERS - n die tradjsle van Wall Street, met. Rebecca DeMornay. PRESUMED NNOCENT - Harrison Ford n n spannlngsrlller. LA PETTE VOLEUSE (Th.Ultl.Thl.f) - Truffaut.e huldeblyk aan die survivor.. n t1enerfljek met n verskll. ROMAULD ET JULlEnE Fran.e romantl.s, komedle.. DCK TRACY B.roemde.trokle.karakter gespee/ deur Warren Beatty. JESUS OF MONTREAL n Mengelmoes van realltelt en lull. d.ur r.glsseur Denys Archand. FGHTNG JUSTCE Twe, advokate.p 1 speurder om korrupsle aan die kaak e slel.met James Woodsen Robert Downey,nr. PRETTY WOMAN - Richard Gere s n sakeman, kompleet met grys saldles, wat per ongeluk op n prostltuut verllef raak Julia Roberts (Van Steel Magnollas-faam) s die vrlendellke prostltuut. n Lokettre"er. TEENAGE MUTANT NNJA TURTLES De ftlek oor vier bale dapper skllpaale, n pragtlge oemalls genaamd April en die boef Shreddershler en n tre"er, TEN LTTLE NDANS Presumed nnocent.. Thriller (2-18) Harrison Ford,Brian Dennehy AlLY: , Gremlins a The New Batch Adventure (2-8) Phoebe Catee.John Glover DALY: 9A5.12j5,2.30.5j5,7A5, Bird on. a Wire M~ ~l~~~~,~~~~:~a~~ 10P.G.) DAilY, 945, 12.15,2.30,5.15,745,10.00 Presumed nnocent Thriller. {2-18) Harrison Ford.Brian Dennehy DALY, 9.30, 12.00,2.30,5.15, Gremlins a.~ The New Batch. Adventur. {2..e) Phbebl cate John Glover.. DALY: 9,45, , 5,15, Bird on< a Wire Mel ~~~~, ~rcj1:~a~~ 10 PD.~ DALY 9,45, 12,15,2.30, 5.5, p<! Pretty Woman Agatha Christie.e wlewault, oor n ulteenlopende groep.afarl-gangers wat een na de ander stert. Vervaardlg n RSA. MUSC BOX - n F1lek oor n man wat beskuidlg word van gruwellke moorde gepleeggedurendedie oorloglyd meer as 50 aargelede. BRD ON A WRE Golde Hawn en Mel Gibson (Ken en Barbie) speel diehoofrollelndie ftlek oortwee lefteswat mekaar onder 0 n 9 e won e omstandlghede herontmoet. Daar word op mekaar gesklet ook. CADLlAC MAN Robin William. s n motorverkoopsman n die komedle wat met ander mans se vrooe deurmekaar rad<. Toe het.en man net mool genoeg gehad (Tm Robbins van Erik The Viking) en beslult om hom n les teler. ROSALE GOES SHOPPNG - N,sogoed soos Bagdad Cafe nle. n Vrou met menlgd kredletkaarte en klnders ontdek n computer. FAMLY BUSNESS - n Komlesedramamet sean Connery, Dustin Hoffman en Matthew Broderick VTAL SGNS - De wedervarlnge van n groeple medlese studenle. by n opleldlnghospltaal. Jimmy Smits (een van die LA Law-prokureurs) s die dolder wat hulle help oplel. Spanning, drama en goele ou yupple-vermad<. Ook met DaneLane. DE HARD - DE HARDER - Bruce Baby s terug om die keer nog,. :". ;.." harder te probeer om nle op n gruwellke manlerdoodgemaak te wordnl. MOUNTANS OF THE MOON - De ware verhaal van twee mans en hullesoektog na die oorsprong van die Nyi. Met Patrick Bergen en lain Glen. QUEEN OF HEARTS - n 5eunonthou syeuglare, verander sy famllle se.we ydens een aand ekaarlspeel en verlang na die cuppuchlno-masjlen. Met, Anita Zagarla, Joseph Long en an Hawkes. LORD OF THE FUES - n Rlek gegrond op die boek van sir William Golding oor n groep seuns, hul oorlewlng en konnlkte, REVENGE - Pretty Boy Kevin Coslnerraak op die verkeerde man e vrou verllef en toe bars hy. Ook met Anthony Quinn. AGTER ELKE MAN Die movie s n lokettre"er. THE NEW ADVENTURES OF PPP LONGSTOCKNG - Vir laerskoolklnders. JOHANNESBURG Goodman-galery, Hyde Square 3b, Hyc:Jepark; Sandton: n Keur van Alexis Prellerasook nuwe werk deur WilmaCruise tot 27Oktober. Everard Read-gaJery,Jelllcoelaan 6, ROlebank: Skllderye deur George Rowletttot 30 Oktober. Dominicus, Mutual-plein 13a, Rosebank: Keramlek deur Hylton Nel van Sondag tot 4 November.,. Johannesburgse Kunsmuseum, Joobertpark:. Elefydse Brltse pottebakkery n de museum se moderne nternasjonale afdellng. Gencor-galery, RAU: Vlekvrye staal beeldhouwerke deur Naomi Press. Tot29 Oktober. Km Sacks-galery, Yeovllle: Kuns van Namlbl., Gazankulu en Zmbabwe. Tel: (011) Theresa Jo se Workshop, Blzarre-senlrum, Yeovllle: Handgemaakte Juwenersware en etse cjeur TheresaNaude.. Afrcan Magic: Outentleke nheemse handwerk en kunsartlkels. Rockeystraat 20, Bellevue, Johannesburg, _ en Mllkwoodsentrum 9a, P1eBenbergbaal. Zona:NaTewe Afrlka-kunsen -appllek, handwerk en kuns: werke deur Samson MUdzunga. Grantlaan 64, Norwood, Johannesburg. PRETORA _ Pretorlase Kunsmuleum, Arcadlapark, Arcadia: D.histories. verloop van Suld Afrlkaansekunstot 28 Oktober. Keramlekwerke ook tot 28 Oktober..Rondleldngs KAAPSTAD Saterdae Om 3.00nm. _ Annexe-galery, SUld-Afrlkaanse Naslonale Kunsmuseum, Goewermentslaan, TUlne:" Sue Williamson se collage-portrette van 17 tot 31 Oktober.. Chelsea-galery, Waterloo-weg 51, Wynberg: Mainly Women, bronsbeelde deur Jean Doyle en fotos deur Hermal) Hahndlek tot 23Oktober. Gallery 709, Adderleystraat: Beelclloowerke en skllderye deur plaasllke en nternaslonale kunstenaars onder andere Judith Mason-Attwood, Philippa Hobbs en Andre Naude. Kunskamer, Bergstraat 14: SUld-Afrlkaanse kunstenaars soos Plerneef, Maud Sumner, Maggie Laubser,lrma Stern, Preller, Welz, Kbei,Caldecot! en Boonzaaler. B6 VryDagl 120ktober 1990

30 LABA - Oranjestraat 68: Fran. Fllmt...- bel (021) vir die program. JOHANNESBURG MNCNE- Pretorlastraat 49.HlDbrow: Vandag en mere: BLUE VaVET (2-21): Maandag tot Woensdag wys Monty Python se AND NOW FOR SOMETHNG COMPLETELY DFFERENT en Donderdag begin Woody Allen se EVERYTHNG YOU ALWAYS WANTED TO KNOWABOUT SEX BUT WEREAFRAD TO ASK(2-21). Vertonlngs s om 3, 6 en 9nm. Tel: (011) ARTS - Grantlaan. Norwood: Frans. Fllmt : Vrydag: 2.00:WORLD WTHOUT PiTY. 6.00: WARNNG ONE WOMAN MAY BE HDNG ANOTHER. 8.00:. MRACLE HEALER : CHOCOLATE Saterdag: lovm: WORLD WTHOUT PTY. 2.00: 5TH MONKEY. 4.00LOVE ME GENTLY 6.00WARNNG ONE WOMAN MAY BE HDNG ANOTHER. 8.00: NDAN NOCTURN 10.00: AUSTRALA Maandag: 2.00: AUSTRALA 6.00: WARNNG ONE WOMAN MAY BE HDNG ANOTHER. 8.00: LOVE ME GENTLY : AUSTRALA Dlnsdag: 2.00: WNTER CHLD. 6.00: CHOCOLATE. 8.00: MRACLE HEALER : FROM HERE TO MATERNTY. Woensdag: 2.00: lwst AGAN N MOSCOW. 6.00: LOVE MEGENTLY 8.00: WNTER CHLD 10.00: WORLD WTHOUT PTY. Dond.rdag: 2.00: BOLERO. 6.00: SUBWAY. 8.00: WNTER CHLD MRACLE HEALER. Tel: (011) /1. 4T..terKomplelil, TEl.S MDDESTAD. TEL DAAGUK$:.4$W OO"m REBECCAOEMORNAY. PAULMcGANN DEALERS 1lAAG11(1:SM, Ut5.7.,10t5M. HARRSON FORD. WANNHR JEVEElNOOTGENOEGSNE! 2 1 PRESUMED NNOCENT laaguks: 10" DO.l0.15.m v."... Moo m"...m...! 2 18 FGHTNGJUSTCE 0AAG1KSlO,OOml.12,30,U ll1l AKSEGE::LAAOE DRAMA 2 18 FGHTNGJUSTCE laagus: 10"... l.30,2.", 45.1 DO nM AKSEGELAADEORAMA 2 " DCK TRACY OMGLlKS. 45vm, ,15, SUPERKOMEDE.SPEURRllLER(O.T.2 8) DCK TRACY, _. SUPER KOMEDE SPEUA RttER 0.T DAAGLlkS.1D OOvm. 123D,US, , 10.15ftft1 Tygemll81sentrum. BellY11l1 Tel.948~6710 GREMLNS 2 _THENEWBATt laaguks:. ~:R~,~o2N ~~~~ nM Hul1Sltrugomamokt sui nnewyorl12-81 PRESUME!) NNOCENT : _ Verrnltnd - Moord~ml.t.".m.l.n el! 2 18 Olouroel nlrum, Ttl D...GLJKS: 10GOU. UD, nm 1lAAG11(1.Sm..1l.2...lU.101l.m AGTER ELKE MAN HARRSONFORD. NOUOPDE GROOTSKERM _ 0.T.2.10 PRESUMED NNOCENT OAAllU($:.M ". 10.llnm VlfTassend- Moord~miS"rl.m.tan! 2 18 DCK TRACY VRY/SAT: 94hm ln2.15nmAllEEN SUPEAKOMEDE SPEUR RittER D.T.2.8 THE NEW ADVENTURES SATEROAGAlL EH:US.m.12.00"2.15nm of PPP LONGSTOCKNG THE NEW ADVENTURES OF PPP. LONGSTOCKNG 0EVOLMAAK7EVAKANSE PRETVRALMAL FRY/SAT: 5.15,8.00" 10.30nmALLEEN OEVOLMAAKTEVAKANSE.PRETYR ALMAL MUSC BOX VROAll: S ".10.00nm Hoeveelwl.tonsomtrentonsgellefd?n SATEROAG: ~ ," 10.00nrnALLEEN Ultda.ndemist.ri.usedr.ma_ a.no REBECCADEMORNAY. PAU~McGANN DAAGLlKS:9.45vm.12.00,2.15.S lfll DEALERS DEALERS.. WANNEER TE VEEL NOOT GEltOEGSHE!! 2~t8 Kine Parow REBECCADEMORNAY PAULMeGANN WANNEERfEVEELNDOTGENOEGlSNE" 12.18) OAAGllKS: l1j.oom us Dnm Sanlamsenlrum.Parow r.l B,RD OMA WRE VRYlSAU ~::A~~~S~::~~~,:",o.tSnM All nmlnuutaksled,am. - 0.T.2 10 PRESUMED 0AAGl11(1: OO.10.".m NNOCENT DCK TRACY V"...nd - M...mot.n.m.lon.! 2 SUPERKOMEOE SPEURRltLER 0.T.2. VRY/SAT:9.4$ll D.a ln SATEROAGALlEEH:O.00M,12.15,,""nm AGTER ELKE MAN TEENAGE MUTANT NNJA TURTLES NOUOPOlEGROOT SKERM - (0.T LENG.GROENENOPDEGROOTSLWfRDOEKjAlmal), ;Rr 10.0OYm, S.10.15nm TEL.(024) A USen 10.15nm VRY: h.. PRETTY WOMAN SAr.lO 3OYm, tdo.. 30,U5,5.000M SUPER - ROMANTESEKOMEDE (2 4) BRDONA WRE ~i- r&;. RnmlnuiltAksi.D,..ma - 0.T.2.1O VRYDAG: ALLEEH SAT: 11.OD,m nmalleen LORD OFTHE FLES HOOFWEG. TEL78H"31 AVONTUURLKEDRAMA (2 14) DAAGlKS: US,rn US, DOn.. VRYSAT "1.15 lilt ALLEEN REBECCADEMORNAY. PAULMcGANN MAAM DON om.3dalle N DEALERS CADLLAC MAN WANNEER TEVE LNOOT GENOES SHE ~ 1a Med.. s,...~c"~ ~o.~"ad-~...~ ~S..~K.~lftdl12.1t1 OAAGlKS: pO. ~ US. 10JDnm DCK TRACY. - SUPERKOMEOE SPEURRLLER 0.l.2. TEL(02231)4484 DAAGUKS:10 OOYm, 12.3lJ, O.3Onm ~~:::1~~:;~.~~4.~a7;H.3D BRD ON A WRE HARRSON FORO. Rlnmlnuu,Aksl.Orom._ 0.T.2 1 PRESUMED NNOCENT DAAGUKS: 10.00m , rl Vf...tnd - MDOd~ml.lert.m.f..! 18 DAYSOF THUNDER MAAH ": ,U..OO... ANGSTGEAllLERAKSE-(Almal). Monte Carlo. ~~:~~d~~:;::: ;op~~i~::an:n DEALERS STRANDGEBEO, TEL WANNEE TtYEflNOOTGENOES SHE!! 1 VRYOAG: 10.30,m MAAN VRT: ~.OO tm SAT: 9.45m N SATERDAa: 10.30m l1r1l MAAH 00H:l0.3O".2.30, AGTER ELKE MAN MUSC BOX 0.T.2. NOUOPOEOROOTSKERM - O.T.2 10 YRYDAG: 1830EN 2.301lrll ALLEEN SATERDAG: U~,m,12.30.ft2 Ut/flAUEEN MAAH-00H:10.3OYMEH230 ALLE H REUNON Am.q MAAN VRt ftM SATER0A8: VTAL SGNS SOMS HH MER AS N OOKlER HOOl8 VR VRYDAG/SATERDAG:5.15. US"1D.15"AWEN ROLEEMn DE HAlT (2.18) iiie:harc E2 N RY * "-OEHARDER- (2 18) SAANS OM 8.00 nm R1UO",lolf, _all.1uletlr2rop_ STER KNEKOR t2 OKTOBER-18 OKTOBER VROE! BESPREKNGSBY COMPUnCKT NAVRAE (011) ALMAL WELKOM 1lH111:U ,5.30, m : US, 12.15, 2.311, PRESUMED NNOCENT N SPANNNGVOllE DRAMA MET HARRSON ORO! PRESUMED NNOCENT 12018) N SPANNNGVOllf DRAMA MET HARRSON DRD Mllil-Dot n.15. 2,30, US, om Yry hl:l ,Z.30, 5.30, Rm Dllfllll: 10,00, 12.15, 2.3o.s.30, 7, am DEALERS (2.18) DEALERS (2 18) N DE TRADSE VAN "WALL STREET" MET ROLPRENTE LT WEL,ALL ROLPttl!Htli VRANDR YRYDA OOS Olllllll: 10.00,1Z,U , 7.15, ft PRESUMED NNOCENT (2 11) N SPANNNGVOllE DRAMA MET HARRSON FORO DOWNTOWN (2 11) DCK TRACY (vvz.al,l. EASTGATE 1.6.,", /8. / WES PRETORA COMPUTCKET NAVRAE (012) PRETORA m Yrr.10,O, , 5.30, US. UD Bll Sat 11, ,Z.30, 1.00, Btl D811lt US. n.15, 2.30, U PRESUMED NNOCENT (2-18) DEALERS (2 18) N SPANNNGVOlll DRAMA MET HARSOH FORO! N DE TRADSEVAN "WAll STREET" MET REBECCA DEMORNAY &PAUL McGANN! 0111"11:10,00. lt15,z.30, U5.1U8 am DCK TRACY (VV2 8) DEALERS. (2 18) N OPWNDENDE AKSE AVONTUUR MEl N DE TRAnSE VAN "WAll STREET" MET WARREN BEAm!. REBECCA DEMDRNAY &PAUL McGANN! AGTER ELKE MAN (VV2-101 AGTER ELKE MAN (VV2 10) a-;.:..::..:.:.:..::..:.:.:.:.::..:..:...:...:.-_:.:..:..:..~ N franz MARX FilM MET STEVE HOfMEYR EN DUlSE VAN OEN BERG! DAYS OFTHUNDER (A) D1CKTRACY (VV2 8) PRETTY WOMAN (2 14) N OWNDENOE AKSE AVONTUUR MET t..:..~,;..:...~.:.:..:...;...:..-.::..:~ N DE TRADSEVAN "WALL STREET" MET ~RE~BE~CCA~DE~M~OR~NA~Y~&~PAiUL~M~cGA~NN~ jj;;;-j.~~~~~~=~~~h~~ft:i~~~~~2.1i;l-g@j~~~~=~~~~ AGTER ELKE MAN (VV2-1D YOLGEHDE AANBEDNQ 19 Okl- TOTAL RECALL t2 1!1 t-=re::,:be,.,.cca=de.,..m,...or_na_y.,.&_pa_ul:...m:...cg:...an_n_!--ij D:10.00, 12.15,Z.30, 5.30,1.00, am. FGHTNG JUSTCE (2 16) FGHTNG JUSTCE (2.16) DOWNTOWN (2 18) ~~ri~~w~~~m ~~~WN!JAMES Dlillill: 10.10, nm THE NEW ADVENTURES OF ~--:;:or--";;;;;:"";--l PPP LONG STOCKNG (A) OPEN WQENSDAG 24OKTOBER 1990 KNE HLLBROW / Dliglill: , 2.30, 5.30, 7.45, om DOWNTOWN (2 18) DCK TRACY (VV2 B) DAYS OFTHUNDER (A) YOLGENDE AANBEDNG 19 Okt- TOTAL RECALL (2-11) D8811i1r.l , 2.30 Rm THE NEW AOVENTURES OF PPP LONGSTOCKNG (A) Ollgliks: 5.30, 7.45, lu nm DAYS OFTHUNDER Olllllls: , 2.30 om THE LTTLE MERMAD Ollflllks: , nm VTAL SGNS (2 16) OHOERDAK PARKERNG BESKlKBAAR YOLGENDE AANBEDHG 19Okl- TOTAL RECALL (2 11) AGlER ELKE MAN Vertoon tans by: Hillfox Germiston Kinander (Evander) R13 per motor, kombl ofbakkle VERTONNGS BEGN 7nm Dlillill: 5.30, nm. MUSC BOX YOLGEHDEAANBEDNGS 19 Okl- TOTAL RECALL ( Okl- THE FRESHMAN (A) 26 Okl- FRGHT NGHT 2 (2 12) 260kl-FOURTH RECH (A) Dlgll: 10.00, 12.15,Z,30, 5.30, loo,10.15 nm (A) DCK TRACY N OPWNDENDE AKSE AVONTUUR (VV2 81 (A) AGTER ELKE MAN (VV2 10) Dliglill: 10.00, 12.15, 2.30 nm THE NEW AOVENTURES OF PPPLONG STOCKNG Dllilill: 5.30,1.00,10.30.m (A) (W2 10) D1EHARD2 (2 16) YOLGENDE AANBEDNGS 19 Okl- TOTAL RECALL (2-11) 26 Okl- THE FRESHMAN (A 26 Okl- FRGHT NGHT 2 ( Okl- FOURTH RECH (A), BRD ON AWRE (M l0) : THE NEW ADVENTURES OF PPP LONGSTOCKNG (A) D88111lt2.30,5.3l, 7.45, BD DAYS OF THUNDER VOLGEHDE AANSEDNG 19Dk- TOTAL RECALL D8811i1t 9.45, n.15, , 8.00, Rll PRESUMED NNOCENT ) N SPANNNGVOllE DRAMA MET HARR!SON ORO! Dlglllt 10,00, 12.15,2.30,5,30, 7,45.10,00 am DAYSOFTHUNDER (A) VELGE PARKERNG 8ESKlKBAAR TOT HA WT VERTDNHGS YOLGENDE AANSEDNG 190kl- TOTAL RECALL (2 111 Dligliks:.45, 12.15, 2.30, 5.30, 8.00, Rm PRESUMED NNOCENT 12.18) N SPANNNGVOlLE DRAMA MET HARRSON ORO! D:10,00, n.15, ,45, nm DOWNTOWN (2 18) Klndervlrtonlng: Sal 13 Ok! vm KNG SOLOMONS MNES (A) GREMLNS 2 (VV2 8) BRD ON AWRE (VV2 10) Dalgllkr..45, 12.15, 2.30, M DE HARO 2 (2 16) D: ,5.30, nm FGHTNG JUSTCE (2-16) N SPANNNGVOlLE DRAMA MET JAMES WOODS EN ROBERT DOWNEY JR! JESUS OFMONTREAL (2 18) (franze DALOOG - Engelsa byskritte) Olillill: US ,1.00, m MUSC BOX (VV2 10) N ROERENDE ORAMA MET JESSCA LANGE! VERWOERDBURGSTAD Maln Don: US, 12.15, om Vry StU ,2.30; D.15 l PRESUMED NNOCENT 12.18) N SPANNNGVOLlE DRAMA MET HARRSON ORO! Masn Do~ , 5.30, 7,45 om Yry St , T am AGTER ELKE MAN N franz MARX film! YOLGENDEAANBEDNQ 19 Okl- TOTAL RECALL (2-19) TOM CRUSE N DE AKSE DRAMA! MOET OT NE MSlOOP NE! - DAYS OF THUNDER WERE NO ANGELS (VV2 10) " "1 SUPER OUBBEL MET VOLOP PRET EN AVONTUUR VR OlE HElE FAMllE! GREMLNS 2 JOEVSTHEVOLCANO (2 18) (A) (A) HUlLE S TERUG MET NOG MEER PRET. AVONTUUR EN AKSE GREMLNS 2 (VV2 a) JOE VS THE VOLCANO (A) (A) (VV2 8) (A) r i j (! ". 1 TOM CRUSE DAYS OF THUNDER BACK TO THE FUTURE 3 (A) (A HOOFWEQ.TEL DAAGUKS: U U5. us.1d.1su CHARLOTTEQANSBOURQ LA PETTE VOLEUSE DRAMA- MetEn.1 Ond... krlft OAAGLlKS: 10.00Yllf Z.U.S.U..15.1D.3Gnm MARANNEsAGEBAECHT.BRAD DAVS ROSALE GOES SHOPPNG KUNSTGEKOMEOE- ALMAL AGTER ELKE MAN ~~~~;::A~~~:~E~~T~~~~ pws---:d.u.l0 1 JESUS OF TEENAGE MUTANT MONTREAL NNJA TURTLES (ALMAL BRUCE WLLS... DE HARD 2 ROBOCOP2 Vry19: BRD ON A WRE (2 16) (2 161 STEVE HOfMEYR &DULSE VAN DEN BERG! AGTERELKE MAN CRCLES N AFOREST (VV2 101 (A AKSE-BElAADE OUBBEL VERTONNG! ROBOCOP 2 (2-11) LOCK UP. (2 11) V/J19:AGTER ELKE MAN GREMLNS 2 (M ) PLUS WAlT DSNEY SE THE LmEMERMAD V/J 19: AGTER ELKE MAN (A : PETER WELLER S TERUG N OlE AKSE BElAAlOE RLLER!, ROBDCOP 2 (2 16) POLCE STORY (VV2 10)... VryDagl 120klober 1990 B7

31 ;,,-. TV The Great Gatsby 3.57 Harold L1oydds World of Comedy 6.27 Epilogue 6.30 n-depth programme 6.45 News 7.16 ShoppersSurprise 8.01Video Juke Box 8.45News TV3, 4.13 The GreatGatsby 5.57 Harold LloydsWorld of Comedy,6.27 Epilogue 6.30 News 7.00 n-depth programme 7.16 ShoppersSurprise 8.01 Video Juke Box,) 8.45News \ VRYDAG 12 TV Larry King 6.00 Goeie Milre SA,8.25 Health Week 1.00HeadlineNews 1.30 BusinessDay 2.30 Opvoedkundig 3.00 Best is yetto come 3.30 Raccoons 4.00 Bible Story 4.05Santa Barbara 4.30 Another Life 3.00 Grapevine 5.13 FastForward 5.45 News 6.00TopSport 7.00Star Trek 8.00 Nuus 8.45Police File 9.00Nsgloper 10.00Die nuwelidvir llinois 11.00Misdaadjoemaal 12.00Oordenking TV Topsport 9.04The Count of Monte Christo 11.05Muzik a la Carte 11.37MASH M-NET 10.30Ghostbusters Healthfile,, Minutes: Jocelyn Elders 3.00ZoobileeZoo, 3.25The Smurfs Starcom 4.15The SuperMarioBros 4.40 Eko-boffms Hot Hits 5.55Jakes FitnessMinute, Oop Tyd 6.00Loving, " 6.27HyperamaPrice-Busters 6.30The Worldof NationalPanasonic ntekenare 7.00Footloose 8.50 Earthfile 9.00 War and Love 11.00SkeletonCoast Blame iton Rio SATERDAG 13 TV ggendboodskap 6.00 Daars hoop:geweld in die gesin 6.30 Landbou 7.00 GoeiemoreSA 9.00 Opvoedkundig 11.00Oskapades / Die Robinsons orlewing 12.00TopSport 6.00 Nuus 6.15 Kompas 6.20 Wiesewysie 7.05 Hardcastleen McCormick 8.00 News 8.35 Men 9.30 The Way WeWere 11.25EgbertoGismonti 12.20Epilogue n" TV Opvoedkundige programme 3.00TopSport, 6.27 Epilogue 6.30News 7.01 Speletjieprogram 8.00 Top 20,\. TV Opvoedkundige programme 3.00TopSport 6.27 Epilogue 6.30 Nuus 7.01 Speletjieprogram 8.00Top 20 TV4 6.00MeBelvedere 9.03Skattejag 10.Ql Murphy Brown 10.22Somy Spoon 11.14~r Hours TopSport MoNET 7.ooK-TV 11.00SilverBullet BonVoyage 1.00Public Eye:Saving theozonelayer 1.30nShape90 HealthClub Challenge 2.30 Motorsport News 3.00The World of NationalPanasonic 4.00Gholf 3.20 Rugby OopTyd 6.00The People Next Door 6.30Threes Company ntekenare 7.00The Fourth Protocol 9.00American Flyers 11.00Hot hits 12.00The Hillside Stranglers 1.40Freeway SONDAG 14 TV Eduspektrum 12.30Musicandthe SpokenWord 1.00Tao Tao.25ZET 1.35Chipn Dale 2.05EarthStarVoyager 2.50Die Waltons 3.45Collage 4.40 Beyond mpetus 5.45Streetwise 6.05Life Style 6.35Thy Kingdom Come 7.00 SO/ Nuus 9.00La Sylphide Beethoven: Klaviertrioin D majeur Lig virdie wereld TV TopSport 5.57 Mysteries of the Pyramids 6.30Nuus, 6.45 n-depth Programme 7.01 mibono 7.21Koormusiek 7.50Masakhane 8.10 Masimdumise TV TopSport 5.57Terasse 6.30News 6.45 n-depth programme 7.01 Mahlasedi a Tumelo 7.50Koormusiek. 8.40Le Reng?. TV mpressions 12.00TopSport 9.04Termsof Endearment Julioglesias Si 12.50TopSport M-NET 7.00 ndiese programme 10.30Portugese programme ntekenare,1.30sylvanian Families 2.00 MacandMutley 2.30The Adventurer, 3.00Airplane n 4.30Gholf 5.35 Rugby OopTyd 6.00 ChinaBeach ntekenare 7.00Carte Blanche 8.00WildWildWorldof Animals 8.30Out ofafrica.11.00tennis ~! TV1 5.15LarryKing, 6.00Goeie MOre SA 8.25CNN l.oocnn 2.30Teleschool 3.00Educational, 3.30HattieTown 3.45Pumpkin Patch 4.00 BibleStory 4.05SantaBarbara 4.30 Webster 5.00 nnovations 5.15 Lassie 5.45 News 6.00Antenna 7.00 MajorDad 7.30The March of Time 8.00Nuus 9.00TopSgort.,, Hoogtepunte Vandag: "Tbe Count of Monte Cristo"om 9:04 nm,optv4 isdie 1934-weergawe vandie epiese roman deur Alexander Dumas, waarinnjong sec:vaarder gevange geneem en opgesluit word, maar ontsnap met die doel om wraak te neem op sy gevangenemers as die geheimsinnige Graaf van Monte Cristo. Robert Donat sped die hoofrol. M6re: "PickingUpthePieces"om 10:10vm.op M-Net,n opvoedkundige fliekwaarinn jong meisie haar alkoholiste-ma wit help met haarprobleem. - Maandag: "Goldfinger" om 7 om. op M-Net iseen van die bestes in die 007-reeks, met Sean Conneryas Bond. Dlnsdag: "As die eeu drlai" om5 om.optv is Suid-Afrika se antwoord op AustraliS se "Beyond2000".Vanmiddag seprogram is in sygebeelgewyaanvigs.dieaanbieders is E1zette Maarschalk en At Botha. GlendaJacksonspeel die naarnrol indie biografie van, die Londense skryfster Stevie Smithin "Stevie" om 9.04nm.op TV4. Donderdagaand: "RhinoWar"om8 om.op M Netisdeel vandie48hours-aktualiteitsprogramrceks en bied n ontstellende verslag oordie lot van die bedreigde renoster, "At Close Range"bevatuitstekende spel deurseanpennas n seunwattelaatbesef sy pa is niedie model-vaderfiguur waama hy gesmag het nie.om9 om.opm-net BesteProfessor 10.50DieVlieSnde Hollander 11.50Oordenking TV CedrictheCrow 4.25 Disney,, 5.57 Care Bears, 6.27 Epilogue 6.30 n-depthprogramme 6.45 News 7.16Police File 7.45 Drama 8.15 Video Releases,-" 8.45Nuus / 1" Tv Cedricthe Crow 4.25 Disney S.57Dumela 6.27 Epilogue 6.30 News 7.00 n-depthprogramme 7.16 PoliceFile 7.45~r Gospelmusic, 8.45 News TV Capitol 5.30 The Boldand the Beautiful, 9.03 TheWonderYears 9.31 Wiseguy 10.26Unsolved Mysteries 11.19DirtyDancing DNSDAG 16- TV1,1_ MoNET 10.30Footloose 12.10Healthfile " Minutes: Jack Kemp 3.00Zoobilee Zoo 3.25TheSmurfs 3.50 Fantastic Max 4.15 TheSuperMarioBrosSuperShow 4.40 Dennisthe Menace 5.05 Teenage MutantHeroTurtles 5.30 TellMeWhy 5.35 BushBeat 5.55 Jakes FitnessMinute OopTyd 6.00 Loving 6.30 PerfectStrangers ntekenare 7.00 Goldfinger 9.00 AgainstAllOdds 11.00Fietsry 12.00Kidco 5.15 LarryKing 6.00 GoeieMoreSA ",8.25CNN l.oocnn 2.30Teleskool \ 3.00 Opvoedkundlg 3.30Professor Fossie 3.45Wielie Walie 4.00 Rustelosejare 5.00 Asdie eeudraai,:" 5.15 Super-Snuiters 5.45 Nuus 6.00 Kornpu 6.05 Antenne 7.05 Orkney snork nie 7.30 Opspore na mare 8.00 News 9.00 Dallas 10.00TheGolden Girls NoJacket Required 11.00Universityof the Air Evening Prayer TV Cedric the Crow 4.25 On themove 4.36 CrossOver 4.52 Healthy Living 5.57 Centurions 6.27 Epilogue 6.30 n-depth programme 6.45 News 7.16 Tydskrifprogram 8.15 Gospel music 8.45 News TV Cedric the Crow 4.25 Onthe Move 4.36 Cross Over 4.52 Healthy Living 5.57 Ke Bophelo 6.27 Epilogue 6.30 News 7.00 n-depth programme 7.16 Musiek 7.40 Bosolla Kgwala 8.20 VideoReleases 8.45 News TV Capitol 5.30 TheBold and the Beautiful 9.04 Stevie Doogie Howser MD Paradise MoNET Airplane n 12.00Healthfile 12.05Faceto Face: TheAnatomy ofa Murder, 3.00 Zoobilee Zoo, 3.25 TheSmurfs 3.50 Fantastic Max 4.15 TheSuper MarioBrosSuperShow 4.40 Dennis the Menaee 5.05 Teenage Mutant HeroTurtles 5.30 TellMe Why 5.35 The New Archies 17.55Jakes Fitness Minute OopTyd 6.00 Loving 6.30 TheHogan Family.ntekenare, 7.00 Volunteers 9.00 TwilightZone 9.30 Hitchhiker Sokker 11.00Fietsry 12.00TheDirty Dozen WOENSDAG 17 TV LarryKing 6.00 GoeieMore SA 8.25 Style 1.00CNN 1.30 Business Day 2.30 Teleschool, 3.00 Opvoedkundige programme 3.30 TheAdventuresofTeddyRuxpin 4.00 Bible Story 4.05 SantaBarbara 4.30 Growing Pains 5.00 nnovations 5.15 Zapmag 5.45News! 6.00 Antenna 7.00 TellyFun Quiz, 7;30 TheRopers 8.00 Nuus.~ 9.05 DieGuldenblirgs 10.00Diegene wat agterbly 10.55Oordenking TV Cedric the Crow Trainingand development 5.58 Jeugdrama 6.27 Epilogue 6.30 n-depth programme 6.45 News 7.16 Traditional music 7.43 Drama, 8.15 Picka Box 8.45 News TV Cedric the Crow 4.25 Trainingand Development 5.57 Cadichon 6.27 Epilogue " J ;;;"., 6.30 News n-depth programme 7.16 GoldDisc 7.45MagazineProgramme 8.43News TV4 5.00Capitol 5.30The Bold and the Beautiful 9.04Bluegrass NightCourt Die stil man MoNET SkeletonCoast Healthfile 1215Saturday Night: Diet Mania 3.00ZoobileeZoo 3.25 The Smurfs 3.50FantasticMax 4.15The Super Mario BrosSuper Show 4.40Dennisthe Menace 5.05TeenageMutant HeroTurtles 5.30Tell Me Why 5.35The New Archies 5.55Jakes Fitness Minute OopTyd 6.00Loving 6.30DearJohn ntekenare 7.00AmericanFlyers 9.00FatalJudgement Sokker SilverBullet DONDERDAG 18 TV1 5.15LarryKing. 6.00GoeieMore SA 8.25 futurewatch.00cnn 1.30BusinessDay 2.30Teleskool 3.00Opvoedkundig 3.30Mofli 4.00Rustelosejare 5.00Wetenskapin werking 5.15Tekkies 5.45Nuus 6.00Kompas 6.05 Antenne 7.00Plekpot 8.00News 9.00War and Remembrance Threes a Crowd DiagonalStreet Smithsonian World Faceto Face TV2 4.13Cedricthe Crow 4.25Countriesof the World 4.47Roadto Health 5.57Tydskrifprogram, 6.27Epilogue 6.30n-depthprogramme 6.45 News Doors 8.15 Jazz 8.45 News TV3 4.13Cedricthe Crow 4.25Countriesof the World 4.47Roadto Health 5.57Kickers 6.27Epilogue 6.30News 7.00n-depthprogramme 7.16GameShow 7.45Bophelo 8.15 Jazz 8.45 News TV4 5.00Capitol 5.30The Bold and the Beautiful 9.04Bluegrass,.., Movie Focus TJ Hooker Rock n Roll Palace M-NET Ghostbusters Healthfile Minutes: Bogus 3.00ZoobileeZoo " 3.25 The Smurfs. 3.50The Kids of DegrasslStreet 4.15The Super Mario BrosSuper Show, 4.40Dennisthe Menace 5.05TeenageMutant HeroTurtles 5.30Tell MeWhy 5.35The New Archies 5.55Jakes Fitness Minute OopTyd 6.00Loving 6.30The WonderYears ntekenare 7.00RevuePlus Hours:Rhino War 9.00At CloseRange Fietsry Boks Footloose B8 VryDagl120ktober 1990,_~"_~ --,_~""... 1