!"#2. sosiale netwerke? Watmoetjy weet omtrent OOK: HOE MOET ONS TOT GOD BID? BLADSY 12 FEBRUARIE 2012

Transcription

1 !"#2 FEBRUARIE 2012 Watmoetjy weet omtrent sosiale netwerke? OOK: HOE MOET ONS TOT GOD BID? BLADSY 12

2 WAT MOET JY WEET OMTRENT SOSIALE NETWERKE? 3 In verbinding! 4 Waarom so gewild? 6 Vier vrae wat jy omtrent sosiale netwerke moet vra!"#2 GEMIDDELDE OPLAAG UITGEGEE IN 84 TALE 10 n Unieke papierstad 12 Die Bybel se beskouing Hoe moet ons tot God bid? 14 Wyse raad vir die oog 15 Die heerlikheid van sterre 18 Jongmense vra Hoe kan ek Bybelstudie geniet? 21 Is dit ontwerp? Die ingenieursvernuf van die papierwesp 22 Betelneut Moet jy dit kou? 26 Hoe Arabies die taal van die geleerdes geword het 29 Ons beskou die wereld 30 Vir gesinsbespreking 32 Dis n meesterstuk

3 In verbinding! Dink aan die volgende denkbeeldige scenario. Mense het gese dat Sam outyds is. Hy het jare lank geweier om nuwe tegnologie te gebruik om met familie en vriende in verbinding te bly. Almal, selfs Sam se tienerkinders, het gesedat hulle die tegnologie wou gebruik om met ander kontak te behou. Sam het skertsend vir sy 16-jarige dogter gese: Ek mis die dae toe n mens van aangesig tot aangesig met mense gepraat het! Toe het Sam weer oor sy standpunt nagedink. Hy het gedink aan mense wat hy jare laas gesien het of met wie hy jare laas gepraat het. Hy het gedink aan familielede wat so besig is dat dit gevoel het of hy kontak met hulle verloor het. As ek met al hierdie mense in verbinding wil bly, het Sam gedink, sal ek dit dalk op die nuwe manier moet begin doen. Dit was die middel van die 20ste eeu op die Amerikaanse platteland. Die outydse Sam het dit uiteindelik oorweeg om n telefoon aan te skaf. Skuif hierdie scenario aan na Sam se kleinseun Nathan het so pas oor die telefoon gepraat met Roberto en Angela, hegte vriende wat nou oorsee woon. Hulle is al tien jaar daar! se Nathan vir homself, verbaas oor hoe vinnig die tyd verbygegaan het. Oor die jare was Nathan tevrede om nou en dan oor die telefoon te praat met familie en vriende wat ver weg getrek het. Maar nou lyk dit asof almal insluitende Nathan se tienerkinders n sosiale netwerk gebruik om met ander kontak te behou. Mense se dat Nathan outyds is omdat hy weier om met die stroom saam te gaan en die nuwe tegnologie te gebruik. Ek mis die dae toe n mens oor die telefoon gepraat het en die ander persoon se stem gehoor het, se hy. Maar nou dink Nathan weer oor die saak na. As ek met al hierdie mense in verbinding wil bly, sehy vir homself, sal ek dit dalk op die nuwe manier moet begin doen. Het jy al soos Nathan gevoel? Mense hou van nature daarvan om met mekaar te kommunikeer (Genesis 2:18; Spreuke 17:17). Baie mense gebruik sosiale netwerke om dit te doen. Wat moet jy dus omtrent hierdie tegnologie weet? Ontwaak! Februarie

4 S O S I A L E N E T W E R K E Waarom so gewild? WATTER van die kommunikasiemetodes hieronder het jy in die afgelope maand gebruik? Persoonlike Handgeskrewe brief gesprek of kaartjie Telefoonoproep E-pos Teksboodskap Kitsboodskap Videogesprek Sosiale netwerk Daar was nog nooit soveel maniere om met ander in aanraking te bly nie, elkeen met sy voordele en nadele. Kyk na n paar voorbeelde: PERSOONLIKE GESPREK Voordeel: Dra al die fyn nuanses van gesigsuitdrukkings, stemtoon en gebare oor. Nadeel: Albei partye moet beskikbaar wees om n gesprek te kan voer. HANDGESKREWE BRIEF OF KAARTJIE Voordeel: Hartlik en persoonlik. Nadeel: Dit verg tyd om te skryf en dae om die ander persoon te bereik. E-POS Voordeel: Kan vinnig geskryf word en bereik die ander persoon gou. Nadeel: Dra dikwels te min emosie oor en kan maklik misverstaan word. Dan is daar ook sosiale netwerke, wat volgens party die beste manier is om kontak te behou. Daar is honderde sosiale netwerke, en die gewildste een Facebook het sowat 800 miljoen lede! As Facebook n land was, sedie tydskrif Time, sou dit die derde grootste land gewees het, naas China en Indie. Wat is sosiale netwerke, en waarom het dit so gewild geword? n Sosiale netwerk is n webwerf wat mense in staat stel om inligting met n uitgesoekte groep vriende uit te ruil. Dit is n wonderlike manier om kontak te behou, se die 21-jarige Jean. Sosiale netwerke is ook n gerieflike manier om vir jou vriende foto s van reise of geleenthede te wys. Waarom nie net n brief skryf nie? Dit verg te veel tyd, sou party se en dit is duur as jy ekstra foto s moet laat ontwikkel. En wat!"#2 4 HIERDIE TYDSKRIF WORD UITGEGEE om diehelegesinintelig.dittoonhoeom vandag se probleme die hoof te bied. Dit lewer verslag oordienuus,vertelvanmenseinbaielande,ondersoek godsdiens en die wetenskap. Maar dit doen nog meer. Dit delf dieper as die oppervlak en wys op die ware betekenis van aktuele gebeure; tog bly dit altyd neutraal wat die politiek betref en verhef dit nie een ras bo n ander nie. Maar bowenal bou hierdie tydskrif vertroue op in die Skepper se belofte van n vreedsame en veilige nuwe wereld wat die huidige bose, wettelose stelsel van dinge binnekort gaan vervang. Hierdie publikasie word nie verkoop nie. Dit word voorsien as deel van n wereld- wye Bybelonderrigtingswerk wat deur vrywillige bydraes ondersteun word. Tensy anders aangedui, kom Skrifaanhalings uit die Nuwe Wereld-vertaling van die Heilige Skrif. Die afkorting NW staan vir die Engelse New World Translation of the Holy Scriptures With References. Awake! (ISSN X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; M. H. Larson, President; G. F. Simonis, Secretary- Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY Printed in South Africa by Watch Tower Bible and Tract Society, 1 Robert Broom Drive East, Rangeview, Krugersdorp, Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Alle regte voorbehou. Vol. 93, No. 2 Monthly AFRIKAANS

5 van die telefoon? Weer eens te tydrowend veral aangesien jy een persoon op n slag moet bel en party nie by die huis of beskikbaar sal wees wanneer jy is nie. Wat van e-pos? Niemand skryf meer terug wanneer jy n e-pos stuur nie, kla die 20-jarige Danielle, en selfs as hulle dit doen, kan dit weke neem. Op n sosiale netwerk kan ek eenvoudig n kommentaar plaas oor wat ek doen, en my vriende kan kommentare plaas oor hulle dag. Sodra ons daarop aanteken, is ons almal weer op hoogte van sake. Dis maklik! Maar sosiale netwerke word nie net vir lee praatjies gebruik nie. Byvoorbeeld, wanneer daar n ramp is soos die aardbewing en tsoenami wat dele van Japan op 11 Maart 2011 verwoes het gebruik baie mense sosiale netwerke om uit te vind hoe dit met hulle geliefdes gaan. Kyk na die ondervinding van Benjamin, wat in die Verenigde State woon. N a die tsoenami in Japan was daar geen telefoondiens nie, se hy. n Kennis het vir my gesedathy ne-pos gestuur het aan n gemeenskaplike vriendin in Tokio, maar dat sy nie teruggeskryf het nie. Toe ek dit hoor, het ek met my selfoon op die Internet na haar sosiale netwerkblad gaan kyk. Ek het onmiddellik gesien dat sy n kort boodskap geplaas het om te se dat sy veilig is en dat sy later meer besonderhede sou voorsien. Benjamin se verder: Toe ek vriende wou laat weet wat haar ken en nie n sosiale netwerk gebruik nie, moes ek vir elkeen n e-pos stuur. Dit het tyd geneem om hulle adresse te vind en vir elkeen te skryf. n Hele paar van hulle het HOE DIT WERK Plaas n boodskap (statusopdatering) op jou webblad. Almal op jou vriendelys ontvang jou boodskap wanneer hulle op hulle webblad aanteken en jy ontvang hulle boodskappe wanneer jy op jou webblad aanteken. binne npaardaeteruggeskryf.eenhetongeveer twee weke geneem om te antwoord! Hierdie mense het soveel e-posse van almal gekry dat hulle gesukkel het om by te bly. Dit sou soveel tyd gespaar het as almal n sosiale netwerk gebruik het. Almal sou binne minute op hoogte van sake gewees het! Dit is duidelik dat sosiale netwerke wel voordele het. Maar hou dit enige gevare in? Indien wel, watter gevare, en hoe kan jy dit vermy? TALE: Afrikaans, Albanees, Amharies, Arabies, Armeens, Bislama, Bulgaars, Cebuano, Chichewa, Chinees (Tradisioneel) (oudio net in Mandaryns), Chinees (Vereenvoudig), Chitonga, Cibemba, Deens, Duits, Engels, Estnies, Ewe, Fidjiaans, Fins, Frans, Georgies, Goedjarati, Grieks, Hebreeus, Hiligaynon, Hindi, Hongaars, Ibo, Iloko, Indonesies, Italiaans, Japannees, Joroeba, Kanarees, Kinyarwanda Kirgies, Kirundi, Koreaans, Kroaties, Letties, Lingala, Litaus, Malabaars, Malgassies, Maltees, Masedonies, Mianmees, Nederlands, Noors, Oekra ıns, Oerdoe, Pandjabi, Pools, Portugees, Rarotongaans, Roemeens, Russies, Samoaans, Sepedi, Serwies, Shona, Silozi, Singala, Slowaaks, Sloweens, Spaans, Suid-Sotho, Swahili, Sweeds, Tagalog, Tamil, Thai, Tok Pisin, Tongaans, Tsjeggies, Tsonga, Tswana, Turks, Twi, Vietnamees, Xhosa, Yslands, Zulu CD is ook beskikbaar. CD (MP3-formaat) is ook beskikbaar. Oudio-opnames is ook beskikbaar by WIL JY GRAAG VERDERE INLIGTING OF N GRATIS TUISBYBELSTUDIE HE? Stuur asseblief jou versoek aan Jehovah se Getuies by een van die adresse hieronder. Vir n volledige lys adresse, sien Amerika, Verenigde State van: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY Australie: PO Box 280, Ingleburn, NSW Brittanje: The Ridgeway, London NW7 1RN. Ghana: P. O. Box GP 760, Accra. Kanada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Kenia: P.O. Box 21290, Nairobi. Malawi: Box 30749, Lilongwe 3. Mosambiek: Caixa Postal 2600, Maputo. Nigerie: P.M.B. 1090, Benin City , Edo State. Suid-Afrika: Privaatsak X2067, Krugersdorp, Zambie: Box 33459, Lusaka Zimbabwe: Private Bag WG-5001, Westgate. Ontwaak! Februarie

6 S O S I A L E N E T W E R K E Vier vrae wat jy oor sosiale netwerke moet vra Soos die geval is met feitlik enige gebruik van die Internet, hou sosiale netwerke gevare in. Hou dit in gedagte wanneer jy na die volgende vrae kyk. 1 Watter uitwerking het die gebruik van n sosiale netwerk op my privaatheid? In die oorvloed van woorde ontbreek die oortreding nie, maar wie sy lippe in toom hou, tree verstandig op. Spreuke 10:19. Wat jy moet weet. As jy nie versigtig is nie, kan jou profielinligting, foto s, statusopdaterings (kort boodskappe aan almal op jou vriendelys) en kommentare (jou antwoorde op ander se boodskappe) te veel inligting voorsien. Dit kan byvoorbeeld dinge bekend maak soos waar jy woon, wanneer jy by die huis is (en nie is nie), waar jy werk of waar jy skoolgaan. Jou adres tesame met n kort boodskap soos: Ons gaan more op vakansie! is genoeg inligting sodat n dief sal weet waar en wanneer om in te breek. Ander besonderhede byvoorbeeld jou e-posadres, jou geboortedatum of jou telefoon- nommer kanjou nteikenmaakvanteiste- Geen spesifieke sosiale netwerk word deur Ontwaak! aanbeveel of veroordeel nie. Christene moet seker wees dat hulle gebruik van die Internet nie in stryd is met Bybelbeginsels nie. 1 Timoteus 1:5, 19. ring, afknouery of identiteitsdiefstal. Tog verstrek baie mense, sonder om twee keer te dink, sulke inligting op hulle sosiale netwerkblad. Mense vergeet dat enigiets wat hulle op die Internet plaas, aan enigiemand beskikbaar gestel kan word. Selfs as hulle spesifiseer dat net mense op hulle vriendelys hulle boodskappe kan sien, het hulle geen beheer oor wat daardie vriende met die inligting doen nie. Trouens, enigiets wat op n sosiale netwerk geplaas word, moet beskou word as iets wat aan almal beskikbaar is of maklik beskikbaar gemaak kan word. Wat jy kan doen. Wees goed vertroud met die privaatheidinstellings op jou sosiale netwerk, en gebruik dit. Beperk toegang tot jou boodskappe en foto s tot mense wat jy ken en vertrou. Selfs dan moet jy besef dat meer mense jou plasings sal kan sien as wat jy wil he. Gaan jou webblad gereeld na en vra jou af of jy enige inligting verstrek het wat deur gewetenlose mense gebruik kan word om jou op te spoor of jou identiteit te steel. Selfs wanneer dit by jou vriende kom, moet jy nie inligting verstrek wat jou privaatheid of di e van n ander persoon kan skend nie (Spreuke 11:13). As jy oor iets vertrouliks moet praat, moet jy n ander kommunikasiemiddel gebruik. Om oor die telefoon te praat, is baie persoonliker en is baie meer privaat, se n jong vrou genaamd Cameron. Die slotsom. n Vrou met die naam Kim som dit goed op. As jy versigtig is, sesy, kanjy n mate van privaatheid op n sosiale netwerk behou. Dit veroorsaak slegs probleme as jy dit toelaat. 6 Ontwaak! Februarie 2012

7 2 Watter uitwerking het die gebruik van n sosiale netwerk op my tyd? Maak [seker] van die belangriker dinge. Filippense 1:10. Wat jy moet weet. Sosiale netwerke kan jou tyd in beslag neem en jou aandag van belangriker bedrywighede aftrek. n Vrou genaamd Kay stel dit so: Hoe meer kontakte jy het, hoe meer tyd sal jy op sosiale netwerke deurbring en hoe meer verslawend kan dit wees. Kyk na n paar kommentare van party wat sedathul- le in hierdie strik getrap het. Dis moeilik om op te hou om n sosiale netwerk te gebruik, selfs as jy nie werklik daarvan hou nie. Dis amper soos n obsessie. Elise. Daar is soveel om te doen speletjies, toetse, webblaaie vir musiekliefhebbers om nie eers te praat van al jou vriende se profielblaaie waarna jy wil kyk nie. Blaine. Dis n draaikolk wat jou insuig, en jy besef dit glad nie totdat jou ma by die huis kom en jou vra waarom die skottelgoed nie gewas is nie. Analise. Ek wou so gou as moontlik n askoolbydie huis kom om te sien wie op my plasings gereageer het. En dan moes ek vir al daardie mense boodskappe stuur en kyk na al die nuwe foto s wat hulle geplaas het. Ek was in n baie slegte bui wanneer ek op die Internet was, en ek het dit gehaat om onderbreek te word. Party mense wat ek ken, is byna heeltyd op die webwerf selfs wanneer hulle by ander mense kuier en op die vreemdste tye in die nag! Megan. Wat jy kan doen. Tyd is n bate, en jy kan nie bekostig om dit te verkwis nie. Daarom moet jy jou tyd begroot, soos jy sou doen met geld. Skryf eers neer hoeveel tyd jy meen redelik is om op n sosiale netwerk deur te bring. Hou dan n maand lank boek van hoeveel tyd jy daaraan bestee, en kyk of jy by jou besluit gebly het. Maak aanpassings waar nodig. As jy n ouer is en jou tieners te veel tyd op n sosiale netwerk deurbring, moet jy probeer onderskei of daar enige onderliggende probleme is. In haar boek Cyber-Safe Kids, Cyber- Savvy Teens se Nancy E. Willard byvoorbeeld dat kinders wat te veel tyd op n sosiale netwerk deurbring, moontlik worstel met angstigheid, stres en n lae selfbeeld. Baie tieners is baie besorg oor hulle sosiale status, skryf sy. As tieners hulle sosiale waarde meet aan hoeveel elektroniese kommunikasie hulle met vriende het, kan dit tot verslawing lei. Moet nooit toelaat dat jou gebruik van sosiale netwerke of enige ander aanlyn bedrywigheid n negatiewe uitwerking het op die vriendskappe wat jy in jou eie huisgesin moet opbou nie. n Ironiese aspek van die Internet, skryf Don Tapscott in sy boek Grown Up Digital, is dat dit gesinslede help om makliker kontak te behou wanneer hulle fisies van mekaar geskei is, maar dat dit n skeiding tussen hulle kan veroorsaak wanneer hulle onder een dak woon. Die slotsom. n Meisie met die naam Emily se: Ek dink dat sosiale netwerke n wonderlike manier is om met ander mense in aanraking te bly. Maar soos met enigiets anders, moet jy eenvoudig weet wanneer om op te hou. Ontwaak! Februarie

8 S O S I A L E N E T W E R K E 3 Watter uitwerking het die gebruik van n sosiale netwerk op my reputasie? ngoeiereputasieenrespekisvanbaie groter waarde as silwer en goud. Spreuke 22:1, Contemporary English Version. TEKEN UIT! As jy nie uitteken wanneer jy jou rekenaar verlaat nie, loop jy die risiko dat ander mense inligting op jou webblad kan plaas. Volgens die prokureur Robert Wilson is dit soos om jou beursie of selfoon in die openbaar op n piekniektafel te los. Enigiemand kan gaan sit en dinge op jou Muur plaas. Sy raad? Maak seker dat jy uitteken. Wat jy moet weet. Wat jy op n sosiale netwerk plaas, kan jou n reputasie gee waarvan jy dalk nie maklik ontslae sal raak nie (Spreuke 20:11; Matteus 7:17). Baie is blykbaar glad nie bewus van die gevare nie. Dit lyk asof mense hulle vermoe om te redeneer verloor wanneer hulle op n sosiale netwerk is, se n jong vrou met die naam Raquel. Hulle se dinge wat hulle gewoonlik nie sou senie.par- ty besef nie dat hulle hulle goeie naam met net een ongepaste plasing kan verloor nie. As jy jou reputasie op n sosiale netwerk skaad, kan dit langtermyngevolge he. Grown Up Digital se: Daar is baie stories oor gebruikers van sosiale netwerke wat hulle werk verloor het of nie nuwe werk kon kry nie weens dinge wat hulle op die Internet geplaas het. Wat jy kan doen. Kyk na jou sosiale netwerkblad en probeer dit deur ander se oesien. Vra jou af: Is dit werklik die indruk wat ek wil skep? As iemand na my foto s sou kyk en my karakter moes beskryf volgens die indruk wat hulle kry, watter woorde sou in daardie persoon se gedagtes opkom? n Flirt? Verleidelik? Partytjiemal? Is dit die indruk wat ek wil skep as ek byvoorbeeld vir n werk aansoek doen en my voornemende werkgewer na my webblad kyk? Is hierdie foto s werklik n weerspieeling van my waardes? As jy n jongmens is, kan jy jou afvra: Se nou my ouers, n onderwyser of n volwassene na wie ek opsien, kyk na my webblad? Sal ek skaam wees oor wat hulle sien en lees? Die slotsom. Wat jou reputasie betref, moet jydiewoordevandieapostelpaulusingedagte hou: Wat n mens saai, dit sal hy ook maai. Galasiers 6:7. SOEK JY MOEILIKHEID? n Opname deur Consumer Reports het aan die lig gebring dat baie persone wat sosiale netwerke gebruik, nie versigtig genoeg is nie, en dit kan lei tot inbrake, identiteitsdiefstal en agtervolging deur n vreemdeling. Vyftien persent het bekend gemaak waar hulle hulle bevind of wat hulle reisplanne is, 34 persent het hulle volle geboortedatum verstrek en 21 persent van di ewatkinders in die huis het, het die kinders se name en foto s geplaas.

9 4 Watter uitwerking het die gebruik van n sosiale netwerk op my vriendskappe? Hy wat met wyses wandel, sal wys word, maar hy wat hom met die sotte inlaat, met hom sal dit sleg gaan. Spreuke 13:20. Wat jy moet weet. Jou vriendskappe beın- vloed jou denke en optrede (1 Korintiers 15: 33). Daarom is dit verstandig om selektief te wees oor wie jy op n sosiale netwerk as jou vriende aanvaar. Party mense aanvaar tientalle of selfs honderde vriendskapsversoeke van mense wat hulle skaars ken of glad nie ken nie. Ander vind uit dat nie almal op hulle vriendelys goeie assosiasie is nie. Kyk na wat party gesehet. As n persoon vriendskapsversoeke aanvaar van elke Jan Rap en sy maat, sal hy of sy waarskynlik in die moeilikheid beland. Analise. Ek ken baie mense wat vriende sal aanvaar wat hulle nie werklik wil he nie, omdat hulle nie die persoon se gevoelens wil seermaak deur die versoek te ignoreer nie. Lianne. Dis asof jy letterlik in daardie persoon se geselskap is. Jy moet jou vriende versigtig kies. Alexis. Wat jy kan doen. Besluit op n vriendskapsbeleid. Party het byvoorbeeld vereistes gestel ten opsigte van wie hulle as vriende aanvaar: Ek aanvaar iemand net as n vriend as ek hom of haar ken nie net herken nie maar werklik ken. Jean. Ek voeg slegs mense wat ek lank ken, by my vriendelys nooit vreemdelinge nie. Monique. Ek aanvaar slegs mense wat ek redelik goed ken en wat ek weet dieselfde standaarde as ek het. Rae. As ek n vriendskapsversoek ontvang van iemand wat ek nie ken nie, ignoreer ek dit eenvoudig. Al my vriende is mense wat ek ken en met wie ek alreeds vriende is in die werklike lewe. Marie. As n vriend foto s of boodskappe begin plaas wat vir my onaanvaarbaar is, voel ek glad nieslegomdaardiepersoonvanmyvriendelys af te haal nie. Selfs as jy net na hulle plasings kyk, is dit slegte assosiasie. Kim. Toe ek n sosiale netwerk gebruik het, het ek baie streng privaatheidinstellings gehad. Ek het nie toegelaat dat vriende van my vriende my plasings of foto s sien nie dit was net vir my vriende. Ek het dit gedoen omdat ek nie seker was of my vriende se vriende goeie assosiasie is nie. Ek het nie genoeg geweet van hulle of hulle reputasie nie. Heather. Die slotsom. Dr. Gwenn Schurgin O Keeffe skryf in haar boek CyberSafe: Die beste riglyn wat jy kan volg, is om net mense as vriende te aanvaar wat jy ken en met wie jy nie net aanlyn vriende is nie. In hierdie artikel bespreek ons gewone vriendskappe, nie sakekennisse nie. Vir meer inligting oor sosiale netwerke, sien die Ontwaak! van Julie 2011, bladsye 24-27, en Augustus 2011, bladsye Ontwaak! Februarie

10 N UNIEKE PAPIERSTAD STAD wat van papier gemaak is? vra jy. NJa, maar dit is nie n regte stad nie, dit is n skaalmodel. Die stad is Praag, die hoofstad van die Tsjeggiese Republiek, en die modelwordindiemuseumvandiestadpraagbewaar. Dit is gebou deur Anton ın Langweil, wat 11 jaar lank aan sy model gewerk het, van 1826 tot 1837, die jaar toe hy oorlede is. Waarom het Langweil so n moeilike projek aangepak? Langweil is in 1791 gebore in die dorp Postoloprty in wat nou die Tsjeggiese Republiek is. Nadat hy litografie gestudeer het aan die Kunsakademie in Wene, Oostenryk, het hy Praag se eerste litografiese werkswinkel geopen. Hy was egter nie n suksesvolle sakeman Anton ın Langweil nie, en sy besigheid het ondergegaan. In 1826, toe hy n uitstalling in Praag besoek het, het hy n gipsmodel van die stad Parys, Frankryk, gesien. Dit het Langweil geınspireer, en hy het besluit om n model van Praag te bou, uit karton en n bietjie hout. Maar Langweil het eers n hele paar jaar daaraan bestee om die besonderhede van Praag in die fynste detail op papier vas te le. Hy het deur al die strate geloop, sketse gemaak en die presiese ligging van geboue, parkbankies, skure, standbeelde en bome aangeteken. Hy het selfs vate ingesluit wat hy op die grond gesien het, asook stukkende vensters, n leer wat teen n muur staan en stapels hout! Toe het hy sy model en 11, foto s van model: S laskav ym svolen ım Muzea hlavn ıho mesta Prahy Bladsy 10, Langweil: S laskav ym svolen ım N arodn ıho muzea v Praze; bladsye 10 Langweil se papiermodel van die stad Praag / Nabyfoto van Langweil se papiermodel ) 10 Ontwaak! Februarie 2012

11 begin bou, op n skaal van 1:480. Om sy karige inkomste aan te vul, het hy ook modelle van die huise van adellikes gemaak. In 1837 het Langweil tuberkulose opgedoen, en hy het in Junie dieselfde jaar gesterf. Hy het n vrou en vyf dogters agtergelaat. Drie jaar later het sy model n tuiste gevind in die Patriotiese Museum, wat nou die Nasionale Museum genoem word. Hoe het dit daar beland? In 1840 het Langweil se weduwee aangebied om die model aan keiser Ferdinand I te verkoop. Hy het dit gekoop en dit toe goedgunstiglik geskenk aan wat nou die Tsjeggiese Republiek se nasionale museum is. Dit het in nege kratte daar aangekom. Later het n woordvoerder van die Museum van die Stad Praag, waar die model nou is, gese: In die 19de eeu is Langweil se model slegs nou en dan ten toon gestel. In 1891 was dit een van die items by die Provinsiale Jubileumuitstalling. Vir hierdie geleentheid is duur herstelwerk daaraan gedoen... Sedert 1905 was die model deel van die permanente uitstalling in die Nasionale Museum se Lapidarium. n Groot aantrekking vir geskiedkundiges Langweil se papiermodel is baie gewild. Dit is 5,76 by 3,24 meter groot en is verseel in n glasvertoonkas met talle klein liggies wat binne die kas hang om dit te verlig. Die stad lyk so eg dat jy jou daaraan moet herinner dat jy na n model kyk! Ja, Langweil het noukeurig daarop gelet dat elkeen van die meer as tweeduisend miniatuurgeboue n akkurate weergawe van die oorspronklike is. Byvoorbeeld, Langweil het elke gebou n nommer gegee. Hy het straatlampe, vore en keistene ingesluit. En hy het kerke getrou nagemaak met hulle gebrandskilderde vensters insluitende ruite wat uit of gebreek was. Waar stukke pleister van die mure afgeval het, toon sy model die ontblote steenwerk. Hy het ook die Vltavarivier, wat deur Praag kronkel, uitgebeeld. Vandag is Langweil se papiermodel nie net n interessante museumstuk nie, maar ook n groot aantrekking vir kunsliefhebbers en geskiedkundiges wat wil sien hoe Praag oor die jare verander het. Dele van die stad lyk natuurlik baie anders omdat geboue herbou of opgeknap is, veral die Joodse woonbuurt en n deel van Praag wat die Ou Dorp genoem word. Danksy moderne tegnologie is n digitale model van Langweil se papierstad gemaak, wat besoekers in staat stel om die Praag van 1837 in die vorm van n interaktiewe rekenaarmodel te sien. In April 1837 het die sterwende Langweil gevra dat sy model geplaas word in wat destyds die Patriotiese Museum genoem is, maar die museum het nie belanggestel nie. Hoe moes dit hom tog teleurgestel het! Maar stel jou voor as hy vandag die museum kon besoek of op n rekenaarskerm deur sy ou Praag kon wandel. Hy sou ongetwyfeld gevoel het dat al sy harde werk die moeite werd was. ANTWOORDE OP VRAE OP BLADSYE 30 EN Die offerbul. 2. Meel. 3. n Kruik wyn B.

12 DIE BYBEL SE BESKOUING OM MET die Almagtige te kan praat en hom van ons intiemste gedagtes te vertel, is n onvergelyklike voorreg. Maar baie mense is onseker oor hoe om te bid, en ander wil hulle gebede verbeter. Party van Jesus Christus se vroee volgelinge was klaarblyklik besorg oor die gehalte van hulle gebede. Een van hulle het vir hom gese: Here, leer ons hoe om te bid (Lukas 11:1). In antwoord hierop het Jesus n modelgebed gegee, wat die Onse Vader genoem word. Hierdie pragtige, dog eenvoudige, gebed help ons nie net om God op n aanneemlike wyse te nader nie, maar werp ook lig op die hoofboodskap van die Bybel. Jesus se modelgebed Jesus het gese: Julle moet dan s obid: Ons Vader in die hemele, laat u naam geheilig word. Laat u koninkryk kom. Laat u wil geskied, soos in die hemel, so ook op die aarde. Gee ons vandag ons brood vir hierdie dag; en vergewe ons ons skulde, soos ons ook ons skuldenaars vergewe het. En bring ons nie in versoeking nie, maar verlos ons van die bose. Matteus 6:9-13. LetdaaropdatJesusges e het: Julle moet dan s o bid. Die punt? Jesus wou nie hedatsy volgelinge sy woorde soos n resitasie moet opse nie. Trouens, hy het hulle kort tevore afgeraai om dit te doen (Matteus 6:7). Sy gebed is eerder n les in prioriteite wat in God se oe belangrik is, nie net ons s n nie. Om te verstaan wat hierdie prioriteite is, moet ons die betekenis van Jesus se woorde verstaan. Kom ons ondersoek sy woorde dus punt vir punt. n Verduideliking van die modelgebed Ons Vader in die hemele, laat u naam geheilig word. Jesus het God tereg as Vader aangespreek omdat Hy liefdevol en beskermend Hoe moet ons tot God bid? is, soos n goeie mensevader. Hy het ook n persoonlike naam Jehovah wat nie met al sy titels, soos Almagtige, God en Here, verwar moet word nie (Psalm 83:18). Maar waarom moet God se naam, wat met sy reputasie verband hou, geheilig word? Omdat dit oneer aangedoen is en belaster is. Party mense blameer God vir hulle beproewinge, terwyl die werklike oorsaak moontlik n menslike oorsprong het of hulle dalk bloot op die verkeerde tyd op die verkeerde plek was (Spreuke 19:3; Prediker 9:11). Ander meen dat God vir natuurrampe verantwoordelik is. Die Bybel se egter: Met bose dinge kan God nie beproef word nie, en ook beproef hy self niemand nie (Jakobus 1:13). En baie godsdienste leer dat God slegte mense straf deur hulle vir ewig in n helse vuur te pynig, n leerstelling wat die God van liefde sekerlik aanstoot gee (Jeremia 19:5; 1 Johannes 4:8). Die loon wat die sonde betaal, is die dood, seromeine6: 23, nie ewige pyniging nie! Laat u koninkryk kom. God se Koninkryk is n koninklike regering waarvan Jesus Christus die Koning is. Hy sal binnekort volle beheer oor die hele aarde oorneem. Aan hom is heerskappy en waardigheid en n koninkryk gegee, sedani el 7:14. God se Koninkryk sal kom wanneer dit in menseaangeleenthede ingryp deur alle heerskappye wat daarteen gekant is, te verbrysel en volkome beheer oor die aarde oor te neem. Daniel 2:44. Toe die Bybel in sy oorspronklike tale geskryf is, hoofsaaklik Hebreeus en Grieks, het die goddelike naam sowat keer daarin voorgekom. Ongelukkig gebruik talle hedendaagse vertalings God se titels pleks van sy heilige naam. Die dooies lewe nie in n ander vorm voort nie, maar hulle slaap, dit wil se hulle is bewus van hoegenaamd niks nie, en wag op n toekomstige opstanding. Johannes 5:28, 29; 11:11-13; Prediker 9:5. 12 Ontwaak! Februarie 2012

13 Jesus se modelgebed kan jou help om te bid oor wat in God se oe belangrik is, nienetjounenie Laat u wil geskied, soos in die hemel, so ook op die aarde. Onder Koninkryksheerskappy sal die mensdom hulle aan God se wil onderwerp. Gevolglik sal ware vrede heers en sal alle mense God in waarheid aanbid. Politiek, wat verdeeldheid veroorsaak, en valse godsdiens sal iets van die verlede wees. In figuurlikesinsal dietentvangod...bydiemensdom wees, se Openbaring 21:3, 4, en hy sal elke traan van hulle oe afvee, en die dood sal daar nie meer wees nie, en ook verdriet en angsgeroep en pyn sal daar nie meer wees nie. Die vorige dinge het verbygegaan. Gee ons vandag ons brood vir hierdie dag. Nadat Jesus voorkeur gegee het aan God se naam en Koninkryk, het hy die aandag op ons behoeftes gevestig. Sy woorde toon dat ons nie veel meer moet probeer verkry as wat ons vir hierdie dag nodig het nie. Ons moet eerder ag slaan op die raad in Spreuke 30:8: Gee my nie armoede of rykdom nie. Laat my die voedsel verslind wat vir my voorgeskryf is. Vergewe ons ons skulde, soos ons ook ons skuldenaars vergewe het. Die woord skulde beteken hier sondes. Ons almal is gehoorsaamheid aan God verskuldig. Wanneer ons dus aan hom ongehoorsaam is, of teen hom sondig, loop ons skuld as t ware op. Jehovah is egter gewillig om hierdie skuld te vergewe as ons diegene wat teen ons sondig, vryelik vergewe. Matteus 18: Bring ons nie in versoeking nie, maar verlosonsvandiebose. Die bose is Satan die Duiwel, wat ook die Versoeker genoem word (Matteus 4:3). Omdat ons onvolmaakte vlees swak is, het ons God se hulp nodig om Satan ensymenslikeagenteteweerstaan. Markus 14:38. Mag Jesus se modelgebed jou help om jou gebede te verbeter, moontlik deur aan die belangriker dinge voorkeur te gee wanneer jy bid. Maar hoe werp Jesus se modelgebed lig op die hoofboodskap van die Bybel? Soos Jesus se woorde toon, is die hooftema van die Bybel die heiliging van God se naam, die verwydering van alle goddeloosheid en die vreedsame heerskappy van God se Koninkryk oor die aarde. Ja, watter geestelike skatte vind ons tog in Jesus se modelgebed! Sien Lukas 11:4, waar die twee woorde uitruilbaar gebruik word. HET JY AL GEWONDER? Wat het Jesus bedoel toe hy gesehet: Julle moet dan s obid? Matteus 6:9. Watter sake behoort oor die algemeen eerste in ons gebede te kom? Matteus 6:9, 10. Watis onsskulde,enwaarommoet ons mense vergewe wat teen ons sondig? Matteus 6:12. Ontwaak! Februarie

14 WYSE RAAD VIR DIE OOG Die menseoog is n kunswerk. Maar dit is nie net pragtig nie. Dit is ook kragtig. Die boek Visual Impact, Visual Teaching se dat veertig persent van al die senuvesels wat aan die brein verbind is, gekoppel is aan die retina, n dun membraan aan die binnekant van die oog wat uit komplekse weefsel bestaan. Jesus Christus het die oog tereg die lamp van die liggaam genoem. Om te verduidelik wat hy hiermee bedoel het, het hy gese: As jou oog... eenvoudig [opreg, op die goeie gefokus] is, sal jou hele liggaam lig wees; maar as jou oog goddeloos is, sal jou hele liggaam duister wees (Matteus 6:22, 23). Met hierdie woorde wou Jesus by ons tuisbring watter krag die oog in figuurlike sin het om ons gedagtes, gevoelens en dade te beınvloed. Goeie gedagtes verlig n mens se lewe; slegte gedagtes verduister dit. Neem byvoorbeeld Jesus se woorde in Matteus 5:28, 29: Elkeenwataanhouomna nvroutekykomhartstog vir haar te he, [het] reeds in sy hart met haar egbreuk gepleeg...asdaardieregteroogvanjoujoudannoulaat struikel, ruk dit uit [in figuurlike sin]. Sy punt? n Dwalende oog kan verkeerde begeertes in so n mate aanvuur dat n persoon hom dalk selfs aan onsedelikheid sal skuldig maak, as die geleentheid hom voordoen, en God se guns sal verloor. Jakobus 1:14, 15. Hoeveel beter is dit tog om selfbeheersing te beoefen, al is dit net so moeilik soos om n oog uit te ruk! Is dit immersdiemoeitewerdomdieewigeleweopteoffervir n paar vlietende oomblikke van sensuele genot? Die dinge waarna ons kyk, kan ook gierigheid aanwakker. Daarom waarsku die Bybel ons dat die selfsugtige begeerte van die oe... nie [sy] oorsprong by die Vader[het]nie,maar...bydiew ereld. Wat meer is, die wereld gaan verby en so ook sy begeerte, maar hy wat die wil van God doen, bly vir ewig. 1 Johannes 2:16, 17. Is die Bybel te beperkend? Glad nie! As ons nie die standaarde daarin volg nie, lei dit tot probleme en ongelukkigheid (Galasiers6:7,8).AsonsagslaanopGod se Woord, insluitende die wyse raad vir ons figuurlike oog, sal ons geluk maai. Gelukkig is... di ewatdiewoordvan God hoor en dit nakom, het Jesus gese (Lukas 11:28). Wat meer is, hulle het die vooruitsig om vir ewig op die aarde te woon, terwyl diegene wat n onsedelike of gierige oog ontwikkel, hulle geluk sowel as hulle lewe prysgee. 14 Ontwaak! Februarie 2012

15 DIE HEERLIKHEID VAN STERRE HET jy al ooit met verwondering gekyk na dieduisendesterrewatop nheldernag sigbaar is? Terwyl jy na daardie flikkerende ligspikkels gekyk het, het jy dalk opgelet dat hulle verskil wat helderheid en selfs kleur betref. Die een ster verskil van die ander ster in heerlikheid, se die Bybel heel tereg. 1 Korintiers 15:41. Waarom verskil sterre in heerlikheid, of helderheid? Waarom lyk party byvoorbeeld wit en ander blou, geel of rooi? En waarom flikker hulle? In die kern van n ster is daar n ontsaglike kernsmeltoond wat n ongelooflike hoeveelheid energie voortbring. Hierdie energie versprei na die buitenste lae van die ster, vanwaar dit in die ruimte uitgestraal word, hoofsaaklik as sigbare lig en infrarooi strale. Jy sal dalk verbaas wees om te hoor dat warmer sterre blou is, terwyl koeler sterre rooi is. Waarom die kleurverskil? Lig kan beskou word as n stroom deeltjies, wat fotone genoem word, wat ook soos golwe energie optree. Warmer sterre straal fotone met hoer energievlakke uit, wat die korter golflengtes het wat in die blou gedeelte van die spektrum gevind word. Daarenteen straal koeler sterre fotone met laer energievlakke uit, wat nader aan die rooi gedeelte van die spektrum is.onseiester,dieson,iserens tussen die twee omdat dit meer lig in die groen-tot-geel gedeelte van die spektrum uitstraal. Maar waarom lyk dit dan nie groen nie? Wel, dit straal ook baie lig in die ander sigbare golflengtes uit. Die eindresultaat, wanneer dit vanuit die ruimte beskou word, is n wit son. Die aarde se atmosfeer kleur die son Ons sien die son deur die filter van die atmosfeer, wat die son se voorkoms in mindere of meerdere mate verander, afhangende van die tyd van die dag. Byvoorbeeld, in die middel van die dag is die son gewoonlik heldergeel. Maar met sonsopkoms en sonsondergang, wanneer die son laag op die horison le, lyk dit dalk oranje of selfs rooi. Hierdie kleurverandering vind plaas weens gasmolekules, waterdamp en verskeie mikroskopiese deeltjies in die aarde se atmosfeer. Weens die atmosfeer se samestelling verstrooi dit blou en violet sonlig, wat op n helder dag n pragtige blou hemel tot gevolg het. Omdat die blou en violet uit die son se sigbare spektrum verwyder is, is die oorblywende direkte sonlig in die middel van die dag oorheersend geel. Maar wanneer die son baie laag op die horison is, beweeg sy lig teen n skerp hoek deur die atmosfeer voordat dit ons bereik. Gevolglik beweeg sonlig deur n groter deel van die atmosfeer, wat nou selfs meer blou lig sowel as groen lig verstrooi. Daarom lyk die son dalk soos n pragtige rooi of karmosyn bal wanneer dit ondergaan. Die kleurvolle naghemel Die sensitiwiteit van ons oe het n groot invloed op hoe die naghemel vir ons lyk. Ons oe bespeur lig met behulp van twee soorte sensors keeltjies en stafies. Keeltjies onderskei kleur, Ontwaak! Februarie & NASA,ESA,andtheHubbleHeritage(STScI/AURA)-ESA/HubbleCollaboration

16 Die ster V838 Monocerotis Wisselwerkende sterrestelsels Arp 273 maar in baie dowwe lig hou hulle op funksioneer. Stafies daarenteen is nie kleursensitief nie, maar hulle is uiters doeltreffende fotoreseptors. Onder ideale toestande kan n stafie selfs deur n enkele ligdeeltjie geprikkel word! Maar ons stafies is sensitiewer vir die korter golflengtes aan die blou kant van die spektrum. As ons dus met die blote oog kyk na dowwe sterre met dieselfde helderheid, sal ons waarskynlik die bloues sien, maar nie die rooies nie. Maar gelukkig hoef ons nie net op die blote oog staat te maak nie. Verkykers en teleskope maak dit vir ons makliker om dowwe voorwerpe in die naghemel, soos sterre, sterrestelsels, komete en newelwolke, te sien. Nogtans word ons uitsig ietwat deur die atmosfeer belemmer. n Oplossing vir hierdie probleem is die Hubble-ruimteteleskoop, of HRT, wat om die aarde wentel. Die HRT is n tegnologiese wonder wat voorwerpe kan bespeur wat slegs n tienmiljardste van die helderheid het van die dofste sterre wat ons met die blote oog kan sien! Gevolglik het die HRT waarlik treffende beelde voorsien van voorwerpe diep in die ruimte, insluitende sterrestelsels en interstellere stof- en gaswolke wat newelwolke genoem word. Maar daar is nou nuwe teleskope op die aarde wat in sekere opsigte net so goed of selfs beter is as die HRT. Hierdie nuwe teleskope stel V838: NASA, ESA, and H. Bond (STScI); Arp 273: NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA) WAAROM FLIKKER STERRE? Sterre flikker, of lyk asof hulle effens in helderheid en van posisie verander, as gevolg van versteurings in die aarde se atmosfeer. Stel jou byvoorbeeld klein liggies op die bodem van n swembad voor. Wat gebeur met hierdie liggies wanneer iets die water laat rimpel? Ja, hulle flikker, net soos sterre. Maar in die geval van groter ligte is die uitwerking nie so groot nie. Planete is soos hierdie groter ligte, nie omdat hulle groter as sterre is nie, maar omdat hulle baie nader aan die aarde is en dus groter lyk. 16 Ontwaak! Februarie 2012

17 sterrekundiges byvoorbeeld in staat om in hoer resolusie, of meer detail, te kan sien as met die HRT omdat dit vindingryke tegnieke gebruik om die uitwerking van die atmosfeer uit te skakel. Een voorbeeld is die Keck I-teleskoop, een van die grootste optiese teleskope in die we- reld, wat in die W.M. Keck-sterrewag op die eiland Hawaii gehou word. Met behulp van hierdie teleskoop het die sterrekundige Peter Tuthill van die Universiteit van Sydney, Australie, stofwolke ontdek wat uitgewerp word deur binere sterrestelsels in die sterrebeeld Sagittarius, wat vanaf die aarde lyk of dit naby die middel van ons eie sterrestelsel, die Melkweg, is. Hoe dieper sterrekundiges in die ruimte intuur, hoe meer sterre en sterrestelsels vind hulle. Hoeveel is daar? Ons kan net raai. Maar dit is nie die geval met ons Skepper, Jehovah God, nie. Hy bepaal die getal van die sterre; hy noem hulle almal by hulle name, sepsalm 147:4. Die profeet Jesaja het iets soortgelyks gese. Trouens, hy het selfs verder gegaan deur met merkwaardige wetenskaplike akkuraatheid te sedatdiestoflikeheelal nprodukvangod se onuitputlike energie is. Slaan julle oeop in die hoogte en kyk, het Jesaja geskryf. Wie het hierdie dinge geskep? Die Een wat hulle leer volgens getal uitlei, hulle almal selfs by die naam noem. Weens die oorvloed van dinamiese energie, en omdat hy sterk in krag is, ontbreek nie een van hulle nie. Jesaja 40:26. Hoe het Jesaja, wat sowat jaar gelede gelewe het, geweet dat die heelal n produk is van God se onuitputlike energie? Hy het beslis nie self tot daardie slotsom gekom nie! Hy het eerder geskryf wat Jehovah hom geınspi- reer het om te skryf (2 Timoteus 3:16). Sodoen- de het hy, sowel as die ander Bybelskrywers, iets gedoen wat geen wetenskaphandboek of teleskoop kan doen nie. Hulle het die Een geidentifiseer wat die sterre hulle prag en heerlikheid gegee het. IS DIE KLEURE EG OF VALS? Danksy die Hubble-ruimteteleskoop (HRT) het jy waarskynlik al asemrowende, kleurvolle beelde van sterrestelsels, newelwolke en sterre gesien. Maar is die kleure eg? In werklikheid is dit n nabootsing, n kombinasie van kuns Eenkleurig en wetenskap. Die beelde wat van die HRT ontvang word, is eenkleurig, maar word deur kleurfilters gestuur. Sterrekundiges en beeldspesialiste gebruik moderne tegnologie en sagteware om die finale beelde te skep en soms om die kleure wat hulle meen die natuurlike kleure van hemelliggame is, so getrou moontlik weer te gee. Maar by tye verander sterrekundiges doelbewus die kleure om sekere dinge te laat uitstaan, moontlik vir wetenskaplike ontleding. Wanneer ons n teleskoop gebruik om dowwe voorwerpe in dienaghemeltesien,laatdieke eltjies in ons oe die taak om te sien oor aan die stafies, wat nie kleur kan onderskei nie. Rooi Groen Blou Finale beeld nadat diedriekleure gekombineer is J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA )

18 JONGMENSE VRA Hoe kan ek Bybelstudie geniet? Waarom moet n mens in die eerste plek die Bybel studeer? Dink hieraan: Die Bybel kan jou help om n skat te vind. Hierdie topverkoper kan Jouwyshoeomdiebestelewe moontlik te lei Jou dinge leer omtrent die toekoms en die verlede waarvan jy andersins nie sou geweet het nie Jou help om jouself beter te leer ken en n beter persoon te word BYBELSTUDIE verg inspanning, maar dit hou baie groot voordele in! Wil jy uitvind hoe party jongmense dit doen? Knip die volgende bladsy uit en vou dit in die helfte. Jy sal n handige boekie met vier bladsye he wat jou sal wys hoe jou portuurs struikelblokke oorkom en die meeste nut uit hulle persoonlike studie van die Bybel kry. Daar is iets in die Bybel vir elkeen. Die onderwerpe wat n mens kan studeer, is eindeloos! Valerie. Om meer te leer oor hoe die Bybel al hierdie dinge vir jou kan doen, kan jy in aanraking kom met Jehovah se Getuies in jou omgewing of skryf na die gepaste adres op bladsy 5. Van die name in hierdie artikel is verander. Knip uit Vou Nog artikels uit die reeks Jongmense vra kan gevind word op die webwerf 18 Ontwaak! Februarie 2012

19 KNIP OP DIE STIPPELLYN VOU WENKE VAN JOU PORTUURS Zachary Moenie net studeer wat jou ouers of ander studeer nie. Persoonlike studie beteken dat jy iets studeer waaroor jy meer wil leer. Kaley Begin met kort studiesessies. Jy kan selfs net vyf minute studeer, maar doen dit elke dag. Dan kan jy die tyd geleidelik vermeerder tot 10 minute, 15 minute...uiteindeliksaljyditgeniet! Daniela Klein dingetjies kan ook n groot verskil maak. Kry n paar penne en n lekker notaboek, of skep n Persoonlike studie-l eer op jou rekenaar. Jordan As ek n onderwerp kies wat ek geniet, kan ek langer studeer. En ek het stilte nodig. Ek kan nie studeer as daar baie geraas in die agtergrond is nie. HOE OM BYBELSTUDIE TE DOEN Die probleem: GEEN MOTIVERING Ek voel nie altyd lus om n uur lank te sit en studeer nie. Lena. Wat jy nodig het: N AANSPORING As jy Bybelstudie wil geniet, moet jy die vraag beantwoord: Wat sal ek daaruit kry? Sal jy daarvan hou om n vriend van God te word? om w ereldgebeure beter te verstaan? om jou persoonlikheid te verbeter? Die Bybel kan jou help om dit te doen en nog meer! Moenie dit as werk beskou of dit met skoolwerk vergelyk nie. Beskou Bybelstudie eerder as n manier om nader te kom aan die beste Vriend wat jy ooit sal h e Jehovah God. Bethany. n Studiesessie is jou persoonlike tyd met Jehovah God. As jy net tyd saam met iemand deurbring wanneer jou ouers by is, is hy dan werklik jou vriend of is hy net jou ouers se vriend? As jy op jou eie studeer, kan Jehovah jou vriend word. Bianca. Onthou: Alles in die Skrif is God se Woord. Alles daarin is nuttig om mense te leer en te help en hulle tereg te wys en hulle te wys hoe om te lewe (2 Timoteus 3:16, Contemporary English Version). Die Bybel kan jou ook op hierdie maniere help! Ek probeer om op die voordele te konsentreer. As daar iets is waaraan ek moet werk, help studie my om te sien wat ek daaromtrent kan doen en hoe ek my persoonlikheid kan verbeter. Max. Iets om oor na te dink: Wat kan jou aanspoor om te studeer?

20 Die probleem: VERVEELDHEID Nadat ek 10 minute gestudeer het, beginekmoegraak;n a 20 minute wil ek iets anders doen; n a 30 minute is ek tot die dood toe verveeld! Allison. Wat jy nodig het: KREATIWITEIT Gebruik jou verbeelding wanneer dit kom by wat jy studeer, hoe jy studeer of waar jy besluit om te studeer. Neem tyd om navorsing te doen oor dinge waaroor jy wonder. Wanneer jy die antwoorde op jou vrae vind, gee dit jou n gevoel van tevredenheid selfs vreugde. Richard. Terwyl jy oor n gebeurtenis lees, moet jy jou probeer inleef in die toneel. Verbeel jou dat jy die hoofkarakter is of dat jy toekyk terwyl die gebeure afspeel. Probeer die gebeure visualiseer. Steven. Maak jou studie aangenaam. Gaan sit in die tuin en drink n glas koeldrank. Soos die meeste ander mense, hou ek daarvan om te peusel terwyl ek studeer. Alexandra. Onthou: Net omdat jy dink dat iets vervelig is, beteken nie dat dit werklik vervelig is nie. Moet dus nie s e studie is vervelig nie; s e eerder ek is verveeld. Jy kan besluit wat jou beskouing van studie sal wees. Dan sal jy in beheer wees en iets omtrent die saak kan doen. Spreuke 2:10, 11. Persoonlike studie hoef nie vervelig te wees nie. Dit hang van jou af of dit lekker gaan wees of nie. Vanessa. Iets om oor na te dink: Hoe kan jy kreatief wees wat jou studie betref? Die probleem: GEEN TYD Ek sal baie graag meer Bybelstudie wil doen, maar omdat ek so besig is, is die grootste uitdaging vir my om tyd te kry om te gaan sit en studeer! Maria. Wat jy nodig het: PRIORITEITE Deel van die proses om n volwassene te word, is om te leer om seker [te] maak van die belangriker dinge. Filippense 1:10. My ma het my gehelp om te besef dat ek nooit ekstra tyd sou h e nie. Ek moes tyd maak. Toe ek my begeerte versterk het om te studeer, het ek tyd daarvoor gemaak. Natanya. Toe ek ouer geword het, het ek geleer dat ek n vaste tyd vir studie moet stel, en ek laat nie toe dat ander dinge daarop inbreuk maak nie. Yolanda. As jy studie bo vermaak stel, sal jy jou studie beslis baie meer geniet en jy sal jou vermaak geniet sonder om skuldig te voel. Diana. Onthou: As jy nie prioriteite stel nie, sal jy beheer oor jou tyd verloor en altyd moet rondskarrel om by alles uit te kom. Ditisbaiebeteromdieinisiatiefteneementydinteruim vir studie. Efesiers 5:15, 16. Ek is op ho erskool, en daar is baie dinge waarby ek betrokke kan raak! Maar ek sorg altyd dat ek tyd opsysit vir persoonlike Bybelstudie. Dis vir my n prioriteit. Jordan. Iets om oor na te dink: Watter studierooster sal vir jou werk?

21 IS DIT ONTWERP? Die ingenieursvernuf van die papierwesp Papierwespe is al as meesterlike ingenieurs beskryf. Waarom is hierdie beskrywing gepas? Dink hieraan: Soos die papierwesp se naam te kenne gee, gebruik hy n spesiale soort papier, wat hy self maak, om sy veelsellige nes te bou en in stand te hou. Die insek versamel vesels van plante en dooie hout op elke denkbare plek stompe, heiningpale, telefoonpale en boumateriaal. Hy kou dan die materiaal, wat baie sellulose bevat, en meng dit sodoende met sy taai, prote ıenryke speeksel. Wanneer hierdie pasta aangewend word en droog word, vorm dit n ligte, ferm en sterk papier. Wat meer is, die speeksel het spesiale eienskappe wat die papier in staat stel om hitte te absorbeer en vry te stel, sodat die regte temperatuur op koel dae in die nes gehandhaaf word. Die wesp bou sy nes mondjie vir mondjie. Die voltooide produk is n waterdigte groep seshoekige selle onder n papiersambreel. Die seshoekige vorm van die selle maak dit sterk en verseker die doeltreffende gebruik van spasie. In natter gebiede voeg wespe eenvoudig meer speeksel by omdat dit waterwerende eienskappe het. Die insekte bou ook hulle neste op plekke waar daar n beskermende oorhang is. Die nes, wat na onder wys, hang aan n steel onder die oorhang. Wat meer is, papierwespe besoedel nie die omgewing nie in teenstelling met die mens se papiermaakprosesse, wat die lug, water en grond besoedel! Dit is dus nie verbasend nie dat argitekte en navorsers die wesp se boumateriaal bestudeer met die doel om beter boumateriaal te vervaardig wat lig, sterk, buigsamer en bioafbreekbaar is. Wat dink jy? Het ninsekmet nbreinwatom en by die grootte van twee sandkorrels is, self uitgewerk hoe om papier te maak en so n indrukwekkendenestebou?ofissychemieseenmeganieseingenieursvernuf n bewys van ontwerp? n Aantal wespspesies bou papierneste. Die eiers, wat later in larwes ontwikkel, word in die selle gele. Ontwaak! Februarie

22 Betelneut Moet jy dit kou? O P N straat in Suid-Asie glimlag n vriendelike persoon. Maar sy tande is swart, en sy mond is vol bloedrooi speeksel. Dan spoeg die persoon op die sypaadjie, wat n onooglike rooi vlek laat. Hy kou betelneut. Van Oos-Afrika, Pakistan en Indieenreg- oor Suidoos-Asie tot in Papoea-Nieu-Guinee en Mikronesie is daar honderdmiljoene mense wat betelneut gebruik omtrent 10 persent van die wereld se bevolking. Betelneutverkopers stel hulle tafels op by publieke markte en op straat, en soms is hulle kinders by hulle. Ander verkopers gebruik neonligte en skraps geklede meisies betelneutpoppies om klante te lok. Betelneutverkope beloop wereldwyd miljarde rande. Maar wat is betelneut? Waarom kou soveel mense dit? Watter uitwerking het die gewoonte op hulle gesondheid? Wat is die Bybel se beskouing van die gebruik? En hoe kan di e wat dit gebruik, die gewoonte oorkom? Wat is betelneut? Wat gewoonlik betelneut genoem word, is in werklikheid die vlesige vrug van die arekapalm (betelpalm), n tropiese plant wat in die Pasifiese streek en in Suidoos-Asiegevindword. Die naam betel kom van die onverwante betelpeperplant. Betelneutkouers draai n stukkie van die arekavrug in n betelpeperblaar toe, tesame met n bietjie mineraalkalk. Die kalk bevorder die vrystelling van alkaloıede stimulante. Party kouers voeg speserye, tabak of versoeters by om dit smaakliker te maak. Hierdie mengsel stimuleer die produksie vanspeekselenmaakditbloedrooi.kouers spoeg dus dikwels, selfs uit bewegende voertuie, tot nadeel van verbygangers! n Gekou wat tot ellende lei! Die arekaneut word al van die vroegste tye af gebruik en speel n belangrike rol op sosiale, kulturele en selfs godsdienstige gebied, se n verslag in Oral Health. Gebruikers beskou dit dikwels as onskadelik en se dat dit hulle n gevoel van welsyn en euforie gee [asook] n warm sensasie in hulle liggaam...diebewy- se toon egter dat dit allesbehalwe onskadelik is. Hoe so? Instansies wat dwelmmisbruik bestry, meen dat een van die alkaloıede in betelneut gewoontevormend kan wees. Trouens, party gebruikers kou tot 50 betelneute per dag! Kort voor lank vlek dit hulle tande, en hulle kan tandvleissiektes opdoen. Volgens Oral Health ontwikkel gereelde gebruikers n toestand waarby die mondslymvlies n rooibruin kleur gevlek word en in baie gevalle verrimpel. Hulle kan ook chroniese, toenemende littekenvorming...vandiemondslymvlies ontwikkel, ntoestand wat orale submukosale fibrose genoem word. Die kou van betelneut word ook verbind met n soort mondkanker wat orale plaveiselkarsinoom genoem word en wat ook agter in die keel kan voorkom. Dit word blykbaar bevestig deur die hoe voorkomssyfer van mondkanker onder volwassenes in Suidoos-Asie. In Betelneute toegedraai in n betelpeperblaar 22 Ontwaak! Februarie 2012

23 Taiwan kom sowat 85 persent van alle gevalle van mondkanker by betelneutkouers voor. Wat meer is, in Taiwan het die aantal gevalle van mondkanker een van die 10 vernaamste doodsoorsake op die eiland in die afgelope 40 jaar byna vervierdubbel, se The China Post. Die situasie is baie dieselfde op ander plekke. Die Papua New Guinea Post-Courier se: Volgens die PNG- Mediese Vereniging eis Papoea-Nieu-Guinee se gewildste kouseltjie, die betelneut, elke jaar ten minste lewens en is dit vir talle gesondheidsprobleme verantwoordelik. Die chroniese gebruik van betelneut, se een dokter en mediese skrywer, veroorsaak ten minste soveel uiteenlopende gesondheidsproblemesoosomterook,endit sluit hartvatsiekte in. Wat is die Bybel se beskouing? Die Bybel is nie n mediese handboek nie en maak nie spesifiek melding van betelneut nie. Dit bevat egter n wye verskeidenheid beginsels wat ons kan help om n reiner, gesonder en beterlewetelei.dinknaoordievolgendebybelverse en die vrae wat dit laat ontstaan. Geliefdes, laat ons ons van elke verontreiniging van die vlees en die gees reinig en heiligheid in die vrees van God tot volmaaktheid bring (2 Korintiers 7:1). [Bied] julle liggaam aan...as nofferandewatlewend,heilig en vir God aanneemlik is (Romeine 12:1). Sal n persoon in God se oe heilig, of rein, wees as hy sy liggaam besoedel deur betelneut te kou? Deur [God] het ons lewe (Handelinge 17: 28). Elke goeie gawe en elke volmaakte geskenk kom van bo (Jakobus 1:17). Die lewe is nkosbaregawevangod.tooniemandwat hom oorgee aan gewoontes wat sy gesondheid kan benadeel, respek vir hierdie gawe? Niemand kan twee here as slaaf dien nie (Matteus 6:24). Ek sal my nie deur enigiets laat oorheers nie (1 Korintiers 6:12). Moet n persoon wat God wil behaag, toelaat dat hy aan n onrein gewoonte verslaaf raak, dat dit sy lewe oorheers? Jy moet jou naaste liefhe soos jouself (Markus 12:31). Die liefde kan n naaste geen Die chroniese kou van betelneut kan tot ernstige mediese toestande lei Gevlekte tande en tandvleissiekte Orale submukosale fibrose Orale plaveiselkarsinoom kwaad aandoen nie (Romeine 13:10, The New English Bible). Toon ons opregte liefde vir ander as ons onooglike en onhigieniese rooi speeksel op paaie, sypaadjies of ander plekke spoeg? Ons sal altyd maai wat ons saai (Galasiers 6:7, 8). Dit is n fundamentele natuurwet. As ons dus slegte gewoontes saai, sal ons maai wat sleg is. Maar as ons lewe soos God wil he ons moet, wat insluit dat ons goeie gewoontes Ontwaak! Februarie

24 moet he, sal ons nie net maai wat goed is nie, maar ook ware en blywende geluk vind. As jy in die gewoonte is om betelneut te kou, maar graag n beter, lonender lewe wil lei deur te doen wat reg is in God se oe, wonder jy dalk hoe jy die gewoonte kan oorkom. Dink biddendnaoordievolgendedriebeproefde stappe. Drie stappe om die gewoonte te oorkom 1. Wees gemotiveerd. As jy n slegte gewoonte wil oorkom, het jy n sterker beweegrede nodig as bloot die wete dat jy jou gesondheid benadeel. Baie mense hou immers aan om betelneut te kou, tabak te rook of dwelms te misbruik, hoewel hulle alte goed weet dat hulle gewoonte hulle gesondheid en lewe in gevaar kan stel. As jy n sterker beweegrede wil he, kan jy gerus meer oor jou Skepper en sy innige liefde vir jou leer deur die Bybel te ondersoek. Die woordvangodislewendenoefenkraguit, se Hebreers 4: Vra God om hulp. Hou aan vra, en vir julle sal gegee word, het Jesus Christus gese. Hou aan soek, en julle sal vind; hou aan klop, en vir julle sal oopgemaak word. Want elkeen wat vra, ontvang; en elkeen wat soek, vind; en vir elkeen wat klop, sal oopgemaak word (Lukas 11:9, 10). As die ware God, Jehovah, sien dat jy biddend en opreg op hom vertrou vir onderskraging en krag, sal hy jou nie ignoreer nie. God is liefde, se 1 Johannes 4:8. Een persoon wat hierdie liefde ondervind het, was die Christenapostel Paulus. Hy het geskryf: Vir alles is ek sterk genoeg deur hom wat my krag gee. Filippense 4: Kry die ondersteuning van ander. Die mense met wie jy assosieer, kan n kragtige invloed op jou he, ten goede of ten kwade. Hy wat met wyses wandel, sal wys word, maar hy wat hom met die sotte inlaat, met hom sal dit sleg gaan, se Spreuke 13:20. Kies dus jou metgeselle wyslik! Onder Jehovah se Getuies is daar baie wat vroeer betelneut gebruik het. Maar deur met medegelowiges te assosieer en die Bybel te studeer, het hulle die ekstra hulp ontvang wat hulle nodig gehad het om hierdie onrein gewoonte te oorkom. 24 Ontwaak! Februarie 2012 Sam Betty Wen-Chung Pauline Jiao-Lian

25 HULLEHETDIEGEWOONTEOORKOM Ontwaak! hetmetvyfmensegepraatwat voorheen betelneut gekou het, maar die gewoonte oorkom het. Kyk na wat hulle se. Waarom het jy betelneut begin kou? Pauline: My ouers het vir my betelneut gegee toe ek nog klein was. Dit was die gebruik in ons eilanddorpie op Papoea-Nieu-Guinee. Betty: My pa het vir my betelneut gegee toe ek twee jaar oud was. Toe ek n tiener was, het ek gewoonlik soveel betelneute met my saamgedra dat ek soos n betelneutboom was! Ek was so verslaaf dat ek my dag nie kon begin sonder om betelneut te kou nie. Wen-Chung: Ek het betelneut begin kou toe ek 16 jaar oud was. Dit is as cool en volwasse beskou, en ek wou aanvaar word. Jiao-Lian: Ek het betelneut verkoop om my te onderhou. Om suksesvol te wees, wou ek verseker dat my produk van n hoegehalte is, en daarom het ek dit begin gebruik. Dit het tot die gewoonte gelei. Hoe het die gewoonte jou gesondheid aangetas? Jiao-Lian: My mond, tande en lippe was bloedrooi gevlek. Ek is verlee wanneer ek nou na foto s van my kyk wat destyds geneem is. Ek kry nog steeds sere op my lippe. Pauline: Dit het mondsere, naarheid en diarree veroorsaak. Betty: Ek het maar net 35 kilogram geweeg, wat baie ondergewig was vir n volwassene so lank soos ek. My tande het lelik gelyk, en ek het hulle dikwels met staalwol skoongemaak en gepoleer. Sam: Ek het diarree en tandvleissiekte gekry. Nou het ek net een tand oor! En dit het waarskynlik nie gehelp dat ek staalwol gebruik het om my tande te poleer nie. Waarom het jy met die gewoonte gebreek? Pauline: EkhetindieBybelin2Korintiers 7:1 gelees dat God wil he dat ons ons van elke verontreiniging van die vlees [moet] reinig. Ek het besluit om hard te probeer om my Skepper gelukkig te maak. Sam: Ek wou he dat Jehovah God se heilige gees in my lewe werksaam moet wees, en daarom het ek Jehovah gevra om my te help om die versoeking te weerstaan om betelneut te kou. Hy het my gebede verhoor. Dit is nou 30 jaar sedert ek laas betelneut gebruik het. Jiao-Lian: Terwyl ek die Bybel gelees het, het ek die volgende woorde teegekom: Reinig julle hande, julle sondaars (Jakobus 4:8). Hierdie aansporing het my diep getref. Was dit reg om betelneut te gebruik en te verkoop, wetende hoe skadelik dit kan wees? Ek het onmiddellik besluit om my hande te reinig van hierdie gewoonte, wat fisies en geestelik onrein is. Hoe het jy daarby baat gevind toe jy met die gewoonte gebreek het? Wen-Chung: Ek het betelneut begin kou om deur my portuurs aanvaar te word. Nou geniet ek verhoudinge wat baie kosbaarder is, met Jehovah sowel as my geestelike broers en susters. Sam: Ek is nou baie gesonder fisies en geestelik. En omdat ek nie geld op slegte gewoontes vermors nie, kan ek beter vir my gesin sorg. Pauline: Ek voel bevry en rein. My tande is witensterk.enmyhuisentuinwordnieontsier deur betelneutdoppe en lelike rooi vlekke nie. Betty: Ek het n skoon gewete en baie beter gesondheid. Om die waarheid te se, ek kan nou as n onderwyser sowel as n voltydse Christenbedienaar werk. Ontwaak! Februarie

26 SPANJE C ordoba B Rome I S A N T Y Konstantinopel N S E R Y K Bagdad Jerusalem Ka ıro Oxusrivier PERSI E Omajjade-invloed ARABI E Abbasidiese invloed ARABIES was eeue lank die vernaamste taal van die geleerdes. Vanaf die agtste eeu HJ het Arabiessprekende geleerdes in verskeie Midde-Oosterse stede wetenskaplike en filosofiese tekste vertaal en nagesien, waarvan party in die dae van Ptolemeus en Aristoteles geskryf is. Sodoende het Arabiessprekende geleerdes verseker dat die werk van eertydse denkers behoue sou bly en het hulle dit verryk. n Smeltkroes van idees In die sewende en agtste eeu van die huidige jaartelling het nuwe magte in die Midde-Ooste aan die bewind gekom in die vorm van twee dinastiee eers die Omajjade- en toe die Abbasidiese dinastie. Aangesien hulle onderdane in Arabie, Egipte, Irak, Klein-Asie, Palestina en Persie eens onder Griekse sowel as Indiese invloed was, het die nuwe heersers toegang gehad tot n skatkis van kennis. Die Abbasiede het n nuwe hoofstad, Bagdad, gebou, en dit het n smeltkroes van idees geword. Hier het Arabiere idees uitgeruil met Armeniers, Berbers, Chinese, Grieke, Indiers, Jode, Kopte, Perse, Turke en Sogdiers, van oorkant die Oxusrivier, wat nou bekend staan as die Amoe Darja, in Sentraal-Asie. Saam het hulle die wetenskappe bestudeer en daaroor gedebatteer, en sodoende het 26 Ontwaak! Februarie 2012 HOE ARABIES DIE TAAL VAN DIE GELEERDES GEWORD HET n kruisbestuiwing van hulle uiteenlopende intellektuele kulture plaasgevind. Bagdad se Abbasidiese heersers het begaafde denkers, ongeag waar hulle vandaan gekom het, aangespoor om tot die intellektuele vooruitgang van die ryk by te dra. Stelselmatige pogings is aangewend om tienduisende boeke oor n groot verskeidenheid onderwerpe, insluitende alchemie, filosofie, fisika, geneeskunde, meetkunde, musiek en rekenkunde, te versamel en dit in Arabies te vertaal. Die kalief Al-Mansoer, wat van 754 tot 775 HJ geheers het, het gesante na die Bisantynse hof gestuur om Griekse wiskundige tekste te verkry. Die kalief Al-Mamoen ( HJ) het sy voorbeeld gevolg en sodoende stukrag gegee aan n beweging om Griekse tekste in Arabies te vertaal, n beweging wat meer as twee eeue lank aangehou het. Gevolglik was byna al die Griekse filosofiese en wetenskaplike tekste wat destyds beskikbaar was, teen die einde van die tiende eeu in Arabies vertaal. Maar Arabiese geleerdes het nie net vertaal nie. Hulle het ook self tot die skatkis van kennis bygedra. Arabiese bydraes Talle Arabiese vertalers het noukeurig en met verbasende spoed gewerk. Daarom het party

27 Hoenain ibn Isjak se diagram van die oog n Bladsy uit Avicenna se Kanon van Geneeskunde geskiedkundiges aangevoer dat die vertalers met die onderwerpe vertroud moes gewees het. Wat meer is, n aantal geleerdes het vertaalde tekste gebruik as n wegspringplek vir hulle eie navorsing. Byvoorbeeld, die geneesheer en vertaler Hoenain ibn Isjak ( HJ), n Siriese Christen, het n betekenisvolle bydrae gelewer tot ons begrip van sig. Sy werk, wat akkurate anatomiese diagramme van die oog ingesluit het, het n standaardnaslaanwerk oor oogheelkunde geword in die Arabiese wereld sowel as Europa. Die filosoof en geneesheer Ibn Sina, wat in die Weste bekend staan as Avicenna ( HJ), het tientalle boeke oor n groot verskeidenheid onderwerpe geskryf, van etiek en logika tot geneeskunde en metafisika. Sy groot versameling geskrifte, die Kanon van Geneeskunde, was gegrond op die mediese kennis wat destyds beskikbaar was, insluitende die idees van die beroemde Griekse denkers Galenus en Aristoteles. Die Kanon was sowat 400 jaar lank die standaardmediese handboek. Arabiese navorsers het die eksperimentele metode van wetenskaplike navorsing gebruik, wat die grondslag van wetenskaplike vooruitgang vorm. Dit het daartoe gelei dat hulle die aarde se omtrek herbereken het en aardrykskundige inligting in die werk van Ptolemeus hersien het. Hulle het selfs gedurf om Aristoteles te bevraagteken, se die geskiedkundige Paul Lunde. Akademiese vooruitgang kon gesien word op talle praktiese gebiede, soos die bou van reservoirs, akwadukte en waterwiele, waarvan party tot vandag toe behoue gebly het. Nuwe tekste oor landbou, plantkunde en veldkunde het boere in staat gestel om die beste gewasse vir n spesifieke gebied te kies, wat groter oeste tot gevolg gehad het. In 805 HJ het die kalief Haroen ar-rasjied n hospitaal geopen, die eerste in sy uitgestrekte ryk. Kort voor lank was daar een in elke groot stad in sy ryk. Ontwaak! Februarie Diagram van die oog: SSPL/Science Museum/Art Resource, NY; Kanon van Geneeskunde: The Art Gallery Collection/Alamy

28 Scala/White Images/Art Resource, NY Nuwe sentrums van geleerdheid n Aantal stede in die Arabiese wereld het gespog met biblioteke en gespesialiseerde sentrums van geleerdheid. In Bagdad het die kalief Al-Mamoen die vertalings- en navorsingsinstituut Bait al-hikma gestig, wat Huis van wysheid beteken. Die personeel het betaalde geleerdes ingesluit. Die vernaamste biblioteek in Ka ıro het na bewering meer as n miljoen geskrifte bevat. C ordoba, die hoofstad van Omajjade-Spanje, het 70 biblioteke gehad, wat geleerdes en studente van regoor die Arabiese wereld gelok het. C ordoba was meer as twee eeue lank n toonaangewende intellektuele sentrum. In Persie het Griekse wiskundige tradisies vermeng geraak met di evanindi e, waar wiskundiges vorendag gekom het met n stelsel vir die gebruik van die syfer nul, asook die plekwaardegetallestelsel. Volgens hierdie stelsel om getalle te skryf, kry individuele syfers verskillende waardes afhangende van hulle posisie en die posisie van die nul. Die syfer een kan byvoorbeeld een, tien, honderd, ensovoorts voorstel. Hierdie stelsel het nie net allerhande soorte berekeninge vereenvoudig nie, maar het ook die ontwikkeling van algebra moontlik maak, skryf Lunde. Arabiese geleerdes het ook baie vooruitgang gemaak in meetkunde, driehoeksmeting en navigasie. Die goue eeu van Arabiese wetenskap en wiskunde het n teenstelling gevorm met die intellektuele duisternis in die res van die wereld. In Middeleeuse Europa is soortgelyke pogings, hoofsaaklik in kloosters, aangewend om die werke van eertydse geleerdes te bewaar. Min is egter vermag in vergelyking met die Arabiese we- reld. Maar reeds in die tiende eeu het dinge begin verander toe n klein stroompie vertalings van Arabiese vakkundige werke die Weste bereik het. Mettertyd het hierdie stroompie n rivier geword wat tot die Europese wetenskaplike renaissance gelei het. Ja, uit die geheelbeeld wat die geskiedenis ons gee, sien ons dat geen enkele nasie of volk al die eer kan kry vir die kennis wat ons nou van die wetenskappe en verwante velde het nie. Vandag se meer geleerde kulture is baie verskuldig aan vroeere kulture wat navorsing bevorder het, gevestigde opvattings bevraagteken het en mense aangespoor het om te dink. 28 Ontwaak! Februarie 2012 Arabiese geleerdes in n biblioteek in Basra, 1237 HJ

29 ONS BESKOU DIE W ERELD Jong leiers in Maleisie Die tema van n gewilde TV-kompetisie in Maleisieis om n goeie imam, of Islamitiese godsdiensleier, te kies. Die program, wat Imam Muda, of Jong leier, genoem word, word in Koeala Loempoer verfilm. Deelnemers, wat tussen 18 en 27 is en uit verskillende agtergronde kom, word stelselmatig uitgeskakel totdat net een oorbly. Die wenner kry prysgeld en n nuwe motor, maar wordookwerkas nimamaangebied,asook nbeurs om in Saoedi-Arabie te studeer en n betaalde pelgrimsreis na Mekka. Deelnemers moet die verpligtinge van n imam kan nakom, oor godsdiens- en aktuele sake kan debatteer en dele van die Koran kan opse. Die skepper van die program se dat dit sy doelwit is om die jeug te lok na Islam. Onoordeelkundige plasings Baie gebruikers van sosiale netwerke besef nie watter gevolge dit kan he as hulle private inligting bekend maak nie. Maar onoordeelkundige plasings op die Internet kan jou later in die lewe inhaal. Volgens die skoolhoof Timothy Wright, wat in AustralieseSydney Morning Herald aangehaal is, is een van die gevolge van moderne tegnologie dat onbedagte woorde, lasterlike kommentare, ongepaste foto s of persoonlike besonderhede wat ondeurdag bekend gemaak is, permanent op rekord bly en vryelik beskikbaar is vir enigiemand wat daartoe toegang het. Dit beteken dat foute wat iemand op 15 gemaak het, 10 jaar later nog steeds deur n werkgewer gevind kan word, sewright. Die presidentskap het n eienaardige manier om n persoon te laat voel dat hy moet bid. BARACK OBAMA, PRESI- DENT VAN DIE VERENIGDE STATE VAN AME- RIKA. Toe Argentyne gevra is hoe hulle sou verkies om hulle landstrots te wys, het 56 persent van di e tussen die ouderdom van 10 en 24 gese dat hulle sou verkies om die trui van die nasionale sokkerspan te dra. LA NACI ON, ARGENTINIE. In n studie is bevind dat omtrent n derde van die voedsel wat wereldwyd vir menslike gebruik vervaardig word, verlore gaan of vermors word, wat op ongeveer 1,3 miljard ton per jaar te staan kom. DIE VERENIGDE NASIES SE VOED- SEL- EN LANDBOU-ORGANISASIE, ITALIE. Die wereld is vandag vol oorloe en berigte van oorloe, en daarom moet die leer van ons Vaderland altyd gereed wees om die volk en alles wat [vir die Vaderland] heilig is, te beskerm teen enige bedreiging deur n buitelandse vyand. PATRIARG KIRILL, HOOF VAN DIE RUSSIES-ORTODOKSE KERK. Die grootste aantal verkeersongelukke wat in 2010 by n Duitse versekeringsmaatskappy aangemeld is, het tussen 7 uur en 8 uur die oggend plaasgevind. Een van die belangrikste maniere om ongelukke te voorkom, is om soggens nie werk toe te jaag nie, se n amptenaar van die maatskappy. PRESSEPORTAL, DUITSLAND. Ontwaak! Februarie

30 VIR GESINSBESPREKING Wat ontbreek in hierdie prent? Lees 1 Samuel 1:24-28; 2:11. Kyk nou na die prent. Watter dinge is nie daar nie? Skryf jou antwoorde hieronder neer. Voltooi die prent deur die kolletjies te verbind, en kleur dit dan in VIR GESINSBESPREKING se antwoorde is op bladsy 11 VIR BESPREKING: Hoe wou Samuel se ouers hemoeshysy lewe gebruik? Hoe het Jehovah Samuel geseen? LEIDRAAD: Lees 1 Samuel 3: Watter doelwitte kan jy stel om Jehovah te eer? LEIDRAAD: Lees Prediker 12:13; 1 Timoteus 4:6-8, 12, 13. GESINSAKTIWITEIT: Een gesinslid kan, sonder om te praat, die rol van een van die karakters in die bogenoemde Bybelverslag vertolk. Die res van die gesin moet probeer raai wie dit is EINDE BEGIN As jy nog afskrifte van Vir gesinsbespreking wil druk, kan jy gaan na

31 Versamel en leer Laaste Bybelboek geskryf Is in Rama gebore het in Silo gaan woon Silo Rama 1 HJ 98 HJ Knip uit, vou in die helfte en bere S A M U E L Het omstreeks 1100 VHJ gelewe SAMUEL PROFIEL Sy ouers het hom aan Jehovah geleen en hom aangemoedig om van n jong ouderdom af God se diens sy loopbaan te maak (1 Samuel 1:24, 28). Al het Samuel gesien hoe verdorwe priesters ander uitbuit, het hy lojaal, eerlik en dapper gebly. 1 Samuel 2:22-26; 3:18, 19; 12: 2-5, 17, 18. ANT WOORDE A. Elkana en Hanna. 1 Samuel 1:19, 20. B. Rigters, Rut en deel van Eerste Samuel. C.... grootgeword by Jehovah. 1 Samuel 2:21. Adam geskep VRAE A. Samuel se ouers se name was en. B. Watter Bybelboeke het Jehovah Samuel laat skryf? C. Voltooi die Bybel se stelling: En die seun Samuel het VHJ BYBEL K AART 14 Jerusalem Volke en lande 4. Ons name is Oskar, 10, en Saskia, 7. Ons woon in Estland. Omtrent hoeveel Getuies van Jehovah is daar in Estland? Is dit 2 400, of 6 800? 5. Watter kolletjie wys waar ons woon? Trek n sirkel daarom, maak n kolletjie waar jy woon en kyk hoe ver jy van Estland is. Prentejag vir kinders Kan jy hierdie prente in die tydskrif vind? Beskryf in jou eie woorde wat in elke prent gebeur. A B C D

32 Dis n meesterstuk Sal jy graag wil lees van Jesus Christus se aardse lewe, sowel as sy onvergeetlike illustrasies en leringe wat lewens kan verander? Indien wel, kan jy gerus die boek Die grootste mens wat nog geleef het lees. Nadat n waarderende leser di e boek studeer het, het hy gese: Hierdie boek dra besonderhede van die aardse lewe van ons Here op n eenvoudige dog treffende wyse oor. Dis n meesterstuk. Die gebeure in hierdie boek word weergegee in die volgorde waarin dit, sover bekend is, plaasgevind het. Dit is gebaseer op die goddelik ge ınspireerde geskrifte van vier van Jesus se tydgenote: die Evangelieskrywers Matteus, Markus, Lukas en Johannes. Matteus en Johannes was apostels en reisgenote van Jesus. Markus was n hegte vriend vanpetrus,eenvanjesusseapostels.endiegeneesheer Lukas was n reisgenoot van die Christenapostel Paulus. Jy kan hierdie boek aanvra deur hierdie koepon in te vul en dit na die gepaste adres op bladsy 5 van hierdie tydskrif te pos. Q Lewer asseblief hierdie boek by my af, sonder enige verpligting. Dui taalvoorkeur aan. Q Tree asseblief met my in verbinding in verband met n gratis tuisbybelstudie. DIE GROOTSTE MENS WAT NOG GELEEF HET Naam Straatadres Dorp/Stad Provinsie Telefoonnommer g12 02-AF